120 DOSYA/Hareket Kontrol - OTOMASYON - Türkiye'nin ...

120 DOSYA/Hareket Kontrol
Elektriksel Hareket Kontrolü
Cihan Karaman
Proje Bölümü
LSE Elk. Eltr. Mak. Otom.
fiekil 2.1. Anahtarl› hareketin h›z zaman
grafi¤i [1]
‹nsanl›k tarihinin en büyük hedeflerinden
biri üretim yapmakt›r ve
hareket üretimin temelini oluflturmaktad›r.
Dolay›s› ile hareketi
oluflturmak hedefe giden en büyük
amaçt›r. Tarihten günümüze
basit el aletleri ile bafllayan hareket
kontrolü hidrolik, elektrik ve
bas›nçl› havan›n kullan›lmaya
bafllanmas› ile çeflitlenmifl ve bütün
bileflenler teknoloji ile geliflerek
karmafl›k üretim sistemlerinin
gerçeklefltirilmesini sa¤lam›flt›r.
Hareket, insanl›¤›n emrine girdikten
sonra makineleflme süreci
bafllam›fl, zamanla bulunan yeni
tekniklerle üretimler h›z kazanm›fl,
bunlar›n sonucu olarak da
verimlilik ve karl›l›k artm›flt›r.
Oluflan bu faydalarla daha fazla
üretmeyi amaçlayan bölgelerde,
hareketi kontrol etme ihtiyac› daha
da fazla geliflmifl, bu ihtiyaç
yeni teknolojilerin üretilmesini
sa¤lam›fl ve bunlar›n sonucu olarak
insan›n üretimdeki pay› azalt›lm›flt›r.
Hareket h›zland›r›larak
üretim say›lar› yükselmifl ve maliyetler
düflmüfltür. Bu döngü daima
yüksek karl›l›k için daha h›zl›
hareket kontrol ihtiyac›n› artt›rm›fl
ve üretimi en fazla olan ülkelerin
ayn› zamanda hareketi de
en iyi kontrol edebilen ülkeler olmas›n›
sa¤lam›flt›r.
Geliflen hareket teknolojileri içerisinde,
elektrikten hareket üretmek
en çok tercih edilen yöntem
olmufltur. Elektri¤in kontrol edilebilmesiyle
motorlar›n kontrolü
sa¤lanm›fl ve üretim sistemlerinin
omurgas›n› motorlar oluflturmufltur.
Bundan yola ç›karak, bu yaz›da
hareketin elektriksel kontrolü
irdelenecektir.
1. Elektriksel hareketin tarihçesi
Elektriksel hareket ilk bafllangݍta
motora flebekeden sa¤lanan enerjinin
kontrol edilmeden uygulanmas›
ile motorun milinde oluflan
dairesel döndürme kuvveti ile
oluflturuldu. Elektrik enerjisi yerel
olarak kontrol edilemedi¤inden
motorda sabit h›z oluflmakta, istenilen
h›z farklar› ancak mekanik
diflli sistemler ile sa¤lanabildi.
Her ne kadar diflli sistemlerin uygulanmas›
basit olsa da, mekanik
sistemlerin zamanla artan ar›zalar›
ve bu ar›zalardan oluflan üretim
kay›plar›, h›z de¤ifliminin
motor taraf›ndan gerçeklefltirilmesini
zorunlu k›ld›. Motorun h›z
kontrolü, motora uygulanan elektrik
enerjisinin kontrolü ile sa¤lanabildi¤inden,
zaman içerisinde
çeflitli elektrik kontrol kartlar› gelifltirildi.
Gerek motor verimlili¤inin
yüksek olmas› gerekse kontrol
devresinin kolay tasarlanmas›
sebebi ile ilk olarak hareket kontrolü
DC motorlar üzerinde uyguland›.
DC motorlar›n de¤iflken
h›zlardaki hareket kararl›l›¤› oldukça
tatmin ediciydi ve birçok
uygulamada istenilen hareketi
gerçeklefltirmeye yeterli geldi¤inden
oldukça yayg›n kullan›ma
ulaflt›. DC motorlar›n gövdesinin
AC motorlara oranla daha küçük
olmas› gibi birçok sebepten, DC