Yaşlanma Fizyolojisi
Yaşlanma Fizyolojisi
Yaşlanma Fizyolojisi
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
YAŞLANMA FİZYOLOJİSİ<br />
Prof. Dr. H. Oktay SEYMEN<br />
2011
Genel çerçeve<br />
1-Sağlıklı organizma yaşlanma mekanizmaları<br />
2-Oksidanlar ve lipit peroksidasyonu<br />
3-Antioksidanlar<br />
4-Apoptozis<br />
5- Organizmanın yaşlanması ve hücre<br />
yaşlanması<br />
2
1- Yıpranma teorisi:<br />
-Lipit peroksidasyonunun artması, antioksidanların azalması<br />
-Glikozilasyonun artması: Lens proteinlerinin yaşlanması.<br />
2- Genetik faktörler:<br />
-Somatik mutasyon hipotezi: DNA replikasyon hataları<br />
-Programlı yaşlanma ve apoptozis<br />
-Genetik olarak hücre replikasyonunun sınırlandırılması<br />
4
• Hücresel yaşlanma (cellular senesence; replicative<br />
senescence; "Hayflick phenomenon"), çevresel faktörlerin<br />
etkisiyle somatik DNA’da meydana gelen mutasyonlar<br />
sonucu oluşan hasarların hücrelerde birikmesi, hücre<br />
metabolizmasının bozulması ve hücrelerin apoptozla<br />
canlılıklarını yitirmeleri olarak tanımlanabilir.<br />
• Apoptoz ile ölümle sonuçlanan hücresel yaşlanma, hücrelerin<br />
bölünmesinde genetik şifrenin diğer hücrelere güvenilir ve<br />
etkili bir şekilde aktarılıp aktarılmadığını denetleyen önemli<br />
mekanizmalardan biridir ve normal bir fizyolojide tüm<br />
organizmanın yaşlanmasına (organismal senesence) karşı<br />
çalışan bir mekanizmadır.<br />
5
• Sağlıklı ve uzun yaşayabilmek için günümüzde çeşitli stratejiler<br />
geliştirilmiştir. Başlıcaları bellek egzersizleri, vücut egzersizleri,<br />
uygun kilo için içeriği dengeli sağlıklı bir diyet, hastalık veya<br />
yaralanma durumlarında uygun tedavinin sağlanması, güneşten<br />
korunmak, sigara içmemek ve dumanaltı olmamak vb.<br />
6
Oksidan yapılar (ROS):<br />
• Atomsal yada moleküler yapılarda<br />
çiftleşmemiş tek elektron bölümlerine<br />
serbest radikal denir.<br />
7
Oksidan yapılar (ROS):<br />
•Canlılığın bir göstergesi olarak tüm<br />
hücrelerde fizyolojik olarak oksidatif<br />
olaylar esnasında yada bazı fizyopatolojik<br />
durumlarda oluşmaktadır.<br />
8
• 1-Radikaller:<br />
– Süperoksit radikali (O 2 -. )<br />
Oksidanlar:<br />
– Hidroksil radikali (OH . ) (Tek atom halindeki 1 elektronu eksik<br />
oksijenin H+ atomu ile birleşmesinden oluşur)<br />
– Alkoksil radikali (RO . )<br />
– Peroksil radikali (ROO . )<br />
– Nitrik oksit radikali (NO . )<br />
• 2-Non-radikaller<br />
– Hidrojen perokit (H 2 O 2 )<br />
– Lipit hidroperoksit (LOOH)<br />
– Hipoklor (HOCl)<br />
10
antioksidanlar<br />
• 1- hücre içerisindeki antioksidan enzimler<br />
2- doğal antioksidanlar<br />
• 1- Enzimler: süperoksid dismütaz (SOD),<br />
katalaz, glutatyon peroksidaz (GSH px),<br />
glutatyon redüktaz (GSH rx), glükoz 6<br />
fosfat dehidrojenaz (G6PD) gibi<br />
13
•2-Doğal antioksidanlar<br />
14
O 2<br />
e - _ O2 -.<br />
SOD H2 O 2<br />
H 2 O<br />
GSH-Px<br />
CAT<br />
GSH<br />
GSSG<br />
H 2 O+O 2<br />
NADP +<br />
GSH-Rx G6PD<br />
NADPH<br />
Oksidan streste enzimatik savunma mekanizmaları<br />
15
HÜCRESEL ÖLÜM<br />
FİZYOLOJİSİ
<strong>Yaşlanma</strong>veTelomeraz<br />
aktivitesi<br />
38<br />
38
• “Senescence” – yaşlanma,<br />
yaşlılık; yaşayan bir organizmanın<br />
tüm biyolojik işlemlerinin<br />
kombinasyonunun belli bir zaman<br />
diliminden sonra bozulmasıdır.<br />
•Latince“senex”–yaşlı yaş, yaşlı<br />
adam kökünden gelir.<br />
•<strong>Yaşlanma</strong>yı genel olarak ikiye<br />
ayırdığımızda ilk olarak Hücresel<br />
yaşlanma üzerinde durmalıyız.<br />
39<br />
39
Hücresel <strong>Yaşlanma</strong><br />
• Normal diploit diferansiye<br />
hücrelerin irreversibl olarak<br />
bölünme özelliklerini kaybetmesihücre<br />
döngüsünün durması,<br />
apoptozise karşı direnç ve gen<br />
ekspresyon ve fonksiyonlarındaki<br />
değişikliklerin ortaya çıkmasıyla<br />
karakterize bir durumdur.<br />
40<br />
40
• Normalde (in vitro) yaklaşık 50<br />
bölünmeden sonra bazı hücreler<br />
yaşlanıyorlar – DNA çift zinciri<br />
kırıkları meydana geliyor, toksinler<br />
etkiyor vs…Bu fenomen “replikatif<br />
yaşlılık”, “Hayflick fenomeni” veya<br />
“Hayflick sınırı” olarak da biliniyor.<br />
•DNA hasarı -Tamirolmazsa-<br />
apoptoz veya yaşlanma ile 41<br />
41
Organizmal Senescence<br />
“organizmal yaşlılık”<br />
• Tüm organizmanın yaşlanmasıdır.<br />
Yaşlılık genellikle strese cevapta<br />
yoksunluk, artmış homeostatik<br />
dengesizlik ve yaşlılığa bağlı<br />
hastalıkların sıklığındaki artış riski<br />
ile karakterizedir.<br />
• “Gompertz-Makeham mortalite<br />
yasası”’na göre: Mortalite oranı<br />
yaşla birlikte hızla artar! 42<br />
42
43 43
•Kalorikkısıtlama<br />
• Sex hormonları takviyesi: Kadında post<br />
menapozal östrojen ve progesteron ilavesi<br />
osteoporoz ve kalp hastalığı riskini<br />
azaltıyor. Erkek sex hormonu ve büyüme<br />
hormonu takviyesinin yan etkileri çok<br />
44