Dr. Kemal Akkan BATMAN Dr. Ayer BURKE Diren C VA GÜNER ...

Dr. Kemal Akkan BATMAN
(Komisyon Başkanı)
Dr. Ayer BURKE
Diren CİVA GÜNER
Mevhibe B. HOCAOĞLU
Salih SARPTEN
Ömer ÖZKAN
Bu kitap, Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı, Talim Terbiye Dairesi tarafından ortaokullarda
(Temel Eğitim İkinci Kademe) ders kitabı olarak geliştirilmesi uygun bulunmuştur.

Temmuz 2005 1. Baski
Haziran 2006 2. Baski
Resimleyen : Mehmet İLKERLİ
Grafik Tasarım : Erdinç İLKERLİ
Kapak Tasarım : Mehmet - Erdinç İLKERLİ
Dizgi : Ragıp GÖKSEL
Ersin MUSA
Düzeltme : Meltem TEKİN
Her hakkı saklıdır ve KKTC Milli Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin, soru, resim ve şekilleri kısmen de
olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz.

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak,
O benimdir, o benim milletimindir ancak.
Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl!
Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl?
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl...
Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl!
Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım.
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.
Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var!
Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar,
"Medeniyet!" dediğin tek dişi kalmış canavar?
Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın.
Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın.
Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın...
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın.
İSTİKLÂL MARŞI
Bastığın yerleri "toprak!" diyerek geçme, tanı:
Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:
Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı.
Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda!
Canı, cananı, bütün varımı alsın da Huda,
Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.
Ruhumun senden, İlahi, şudur ancak emeli:
Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli.
Bu ezanlar -ki şahadetleri dinin temeli-
Ebedi yurdumun üstünde benim inlemeli.
O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım,
Her cerihamdan, İlahi, boşanıp kanlı yaşım,
Fışkırır rûh-ı mücerred gibi yerden na'şım;
O zaman yükselerek arşa değer belki başım.
Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!
Olsun artık dökülen kanlarıının hepsi helâl.
Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl:
Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet;
Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklal!
Mehmet Âkif ERSOY

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini,
Türk cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve
müdafaa etmektir.
Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne
temeli budur. Bu temel, senin, en kıymetli
hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden,
mahrum etmek isteyecek, dahili ve harici,
bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve
cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen,
vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın
vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin!
Bu imkân ve şerait, çok nâmüsait bir mahiyette
tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine
kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali
görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler.
Cebren ve hile ile aziz vatanın, bütün kaleleri
zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün
orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi
bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten
daha elim ve daha vahim olmak üzere,
memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar
gaflet ve dalalet ve hatta hıyanet içinde
bulunabilirler. Hatta bu iktidar sahipleri şahsi
menfaatlerini, müstevlilerin siyasi emelleriyle
tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde
harap ve bitap düşmüş olabilir.
Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval
ve şerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve
cumhuriyetini kurtarmaktır! Muhtaç olduğun
kudret, damarlarındaki asil kanda, mevcuttur!

FEN VE TEKNOLOJİ KİTABI
Fen ve Teknoloji 6 kitabı, öğrencilerin Fen bilimleri ve teknolojinin doğası, anahtar
fen kavramları, bilimsel düşünme becerileri, fen-teknoloji-toplum-çevre etkileşimi, bilimsel
ve teknik psiko-motor beceriler, bilimin özünü oluşturan değerleri ve fene ilişkin tutumları ile
ilgili eğitim ihtiyaçlarını karşılamak amacını taşımaktadır. Söz konusu amacı karşılarken
öğrencilerin bireysel öğrenme farklılıklarını temel almaktadır. Her öğrencinin kendi öğrenme
yönetimini kullanarak, fen ve teknoloji dersi ile ilgili bilişsel, duyuşsal ve psiko-motor
davranışları kazanması tasarlanmıştır. Fen ve Teknoloji kitabı ayrıca öğrencilerin akıl
yürütme yaratıcı problem çözme, bilgiyi yeniden yapılandırma, bilimsel düşünme gibi üst düzey
düşünme becerilerini geliştirme misyonunu üstlenmiştir. Ülkemizde, Fen ve Teknoloji
alanında ders kitabı olarak bir ilki olan kitap, yerel örneklere olabildiğince yer vermiş ve
öğrenme psikolojisi literatüründe önemli yere sahip olan yakından-uzağa ilkesini hayata
geçirmiştir.
Fen ve Teknoloji 6 kitabı yukarıdaki amaçları gerçekleştirmek için öğretim esnasında
bazı noktalara uyularak işlenmelidir (kullanılmalıdır). Üniteler işlenmeden önce “Giriş
Etkinlikleri” çalışılmalıdır. Giriş Etkinlikleri öğrencilerin varolan şemalarını sorgulamalarına
ve yeniden şemalarını oluşturmalarına yardımcı olacaktır. Ünitenin önünde sunulan “Kavram
Haritaları” veya “Grafikler” incelenmelidir. Kavram Haritaları veya Grafikler ünitede
öğrenilecek davranışların genel çerçevesini sunup, öğrencilere daha sonra öğrenecekleri
davranışları yerleştirmelerine yardımcı olacaktır. Ünite sonu Test'ler öğrencilerin bireysel
öğrenmelerini sınamalarına olanak sağlayacaktır. Her ünite sonunda yer alan “Çoklu Zeka
Etkinlikleri” ise her öğrencinin kendi zeka türüne göre öğrenmesini üst düzeye çıkaracaktır.
Çoklu Zeka Etkinlikleri ünite ile ilgili konuları kapsayan örneklerdir. Öğrenciler, öğretmenleri
ile birlikte söz konusu örneklerden bir tanesini seçip yapabilecekleri gibi kendilerinin
yaratacakları etkinlikleri de yapabilirler. Etkinlikler sayesinde çağdaş ölçme değerlendirme
etkinliklerine geçiş kolaylıkla gerçekleşebilir.
Fen ve Teknoloji 6 kitabı çağdaş eğitim sistemleri öğrencilerinin ihtiyaçlarını karşılayacak
bilimsel niteliğiyle sunulduğuna güvenimiz tamdır. Her öğrencinin başarısını şimdiden
görüyor, seviniyoruz.
Fen ve Teknoloji Komisyonu

ÜNİTE1:BİLİMVEÖLÇME
İÇİNDEKİLER
Giriş Etkinlikleri……………………………………………………………………………………….................................. ……. 2
Ölçmeyi Öğreniyorum ………………………................................... …………………………………………………….......
4
1.1.A- Haydi Doğru Ölçelim …………………………………………................................... …………………………………………. 5
1.1.B- Haydi Doğru Ölçelim ……………………………………………………………..................................... ……... …………….
6
1.2. A- Standartların Oluşturulması……………………………………………............................................................…7
1.3.A- Laboratuvardayım………………………………………………………....................................................................…8
1.4.A- Çevremizdeki Farklılıkları Nasıl Belirtebiliriz?……………............................................……………..…9
1.5.A- Verileri Değişik Şekillerde Sunalım……………………………......................................................…….……10
TEST 1………………………………………………………………………………………....................................... …….... …… ... . 11
Çoklu Zeka Etkinlikleri…………………………………………………………………… ............................................... . 12
ÜNİTE 2 : CANLI VARLIKLAR DÜNYASI
Giriş Etkinlikleri…………………………………………………………………............................................................... 16
Canlı Varlıklar Dünyası …………………………………………………………………………………................................. …17
2.1.A- Hayata Bakış ………………………………………………………………….. .................................................................... 18
2.1.B- Canlılar Dünyasında Farklılıklar… …………………………………………………………. ......................................... 19
2.1.C- Canlıların Yaşam Alanları ……………………………………………………….…….. .................................................. 20
2.2.A- Hayvanları Gruplara Ayıralım ………………………………………………………………................................... …….. . 21
2.2.B- Canlıların Sınıflandırılması ……………………………………………...................................................................
22
2.3.C- Hayvanlara Yanından Bakalım ……………………………………………………………..............................................
23
2.3.A- Hayvanlarda Sınıflandırma Ölçütleri………………………………………...................................................... 24
2.3.B- Bitkilerde Sınıflandırma Ölçütleri…………………………………………........................................................ 25
TEST 2………………………………………………………………………………………………………................................... ……. 26
Çoklu Zeka Etkinlikleri…………………………………………………………………………….................................. ….. .. 27
ÜNİTE 3 : ENERJİ
Giriş Etkinlikleri……………………………………………………………………………………................................. ………... 30
Enerji ……………………………………………………………………………….............................................................. ……31
3.1.A- Enerji Biçimleri…………………………………………………………............................................................... ……….. 32
3.1.B- Enerjinin Dönüşümü…………………………………………………..............................................................
…………. 33
3.2.A- Vücudumuz İçin Enerji …………………………………………………...................................................... …….…….. 34
3.2.B- Enerji Zinciri……………………………………………………………................................................................ ……….. 35
3.3.A- Çevremizde Enerji……………………………………................................................................................. ………36
3.3.B- Yenilenebilir Enerj………………………………………................................................................. ……………………37
3.4.A- Enerji Ekonomisi…………………………………........................................................................................ …….. 38
TEST 3……………………………………………………………………………………................................... ………………………. 39
Çoklu Zeka Etkinlikleri……………………………………………………………………………….. .................................... 40

ÜNİTE 4 : YAPI TAŞLARI
Giriş Etkinlikleri……………………………………………................................. ………………………………………………... 44
Yapı Taşları …………………………………………………………………..................................................... …………………45
4.1.A- Maddenin Üç Hali………………………………………………………………........................................................... ….. 46
4.1.B- Farklı Haller Farklı İşler……………………………………………………....................................................………. 47
4.2.A- Cisimler Nelerden Oluşur……………………………………………………… ................................................. .…….. 48
4.2.B- Moleküller…………………………………………………...................................................................... ………………….. 49
4.3.A- Gaz Basıncı…………………………………………...............................................................................................…50
4.3.B- Genleşme…………………………………………………..................................................................................
…………51
4.3.C- Yoğunluk ……………………………………....................................................................................................... ….. 52
4.4.A- Elementler……………………………………............................................................................................... ………53
4.4.B- Bileşikler………………................................................................................................................ ………………54
4.4.C- Kimyasal Reaksiyonlarda Enerji Değişimi….............................................................…………………….. 55
TEST 4………………………………………………………………………................................... ……………………………………. 56
Çoklu Zeka Etkinlikleri……………………………………………………….................................... ……………………….. 57
ÜNİTE 5 : ÇÖZÜCÜLER VE ÇÖZELTİLER
Giriş Etkinlikleri…………………………………………………………………………........................ …………………... 60
Çözücüler ve Çözeltiler………………………………………………………………………………................................ ……61
5.1.A- Su ve Su Döngüsü………………………………………………………………........................................................... ….. 62
5.1.B-
Su ve Buzun Bazı Özelikleri……………………………………………………...............................................………. 63
5.2.A- Buharlaşma……………………………………………………… ......................................................................... .…… .. .. 64
5.2.B- Suyun Her Damlası Önemlidir……………………………………………….....................................………………….. 65
5.2.C- Buharlaşma Yoluyla Soğuma ………………………………………................................................................ ……66
5.3.A- Çözücüler,Çözünenler ve Çözeltiler……………………………………….................................. ……………………67
5.3.B- Su Dışındaki Çözücüler ……………………………………… ............................................................................ .. 68
5.3.C- Su İçermeyen Çözeltiler ………………………………...................................................................... ……………69
5.4.A- İçilebilir Su………….. …………................................................................................................................ …70
5.4.B- Suyu Saflaştıralım ………….................................................................................................... …………….. 71
5.4.C- Suyu Bilinçli Kullanalım…….............................................................................................................….. 72
TEST 5…………………………………………………………………………………................................... …………………………. 73
Çoklu Zeka Etkinlikleri…………………………………………………………………….................................... ………….. 74
SEMBOLLER
Çalışma yaprağı ile ilgili
öğrenilen davranışları test
eden soruları sembolize
eder.
Çalışma yaprağı ile ilgili
duyuşsal davranış değişikliği
oluşturmayı amaçlayan
bilgileri sembolize eder.
Çalışma yaprağı ile ilgili
önemli bilgileri sembolize
eder.

ÜNİTE 6 : HÜCRE, ÜREME VE GELİŞME
Giriş Etkinlikleri……………………………………………………………………………………………...
................................. 78
Hücre Üreme ve Gelişme…………………………………………………………………………………….............................
79
6.1.A- Hücrelere Yakından Bakış………………………………………………………………................................................. 80
6.1.B- Özel Görevi Olan Hücreler…………………………………………………………… ................................................. . 81
6.1.C- Üremeyi Sağlayan Hücreler ……………………………………………………….…….. ............................................. 82
6.2.A- İnsanda Üreme ………………………………………………………………….. ............................................................... 83
6.2.B- Tek Hücreden Doğuma Kadar Olan Gelişme ………………………………………....................................... …84
6.2.C- İnsanda Doğum Sonrası Gelişme ……………………………………………………........................................ ………85
6.2.D- Diğer Hayvanlarda Üreme ve Gelişme ……………………………………… .................................................. .. 86
6.2.E- Yeni Doğanların Doğal Bakımı ………………………………………….............................................................. …87
6.3.A- Çiçekli Bitkilerde Üreme ve Gelişme………..………….......................................................................
…88
6.3.B- Tohumdan Bitkiye Gelişme………………………
...................................................................................... .. 89
6.3.C- Çiçekli Bitkilerin Albenisi...............………. .......................................................................................... . 90
TEST 6…………………………………………………………………………………………………………................................... …. 91
Çoklu Zeka Etkinlikleri……………………………………………………………………………… .................................... .. 92
ÜNİTE 7 : ELEKTRİK
Giriş Etkinlikleri…………………………………………………... ............................................................................ 96
Elektrik……………………………………………………………………………………............................................................
97
7.1.A- Elektrik Yükleri……………………….. .......................................................................................................... 98
7.1.B- Yüklerin Hareketi……………………………………………………………. ................................................................. 99
7.2.A- Elektriği İle tme……………………………………………………….…….. .................................................................. 100
7.2.B- Elektrik Akımı ………………………………………………………………….. ................................................................. 101
7.2.C- Elektrik Devresi………………………………………….......................................................................................
102
7.2.D- Akıma Karşı Koyma …………………………………………………................................................................ …………103
7.2.E- Devreleri Kuralım ……………………………………….. ...................................................................................... 104
7.2.F- Seri ve Paralel Bağlama ……………………………………………........................................................................
105
7.3.A- Evde Güvenli Elektrik………..……………..................................................................................................
106
TEST 7……………………………………………………………………………………………………………. ................................... 107
Çoklu Zeka Etkinlikleri……………………………………………………………………………….. .................................... 108
ÜNİTE 8 : DÜNYAMIZ VE EVREN
Giriş Etkinlikleri……………………………………………………………………………………………... ................................ 112
Dünyamız ve Evren………………………………………………………………………… ………....................................... …113
8.1.A- Evrendeki Yerimiz...……………….. ......................................................................................................... 114
8.1.B- Bizim Yıldızımız …………………………………………………………. ....................................................................... 115
8.1.C- Güneş Sistemi……………………………………………………….……..
..................................................................... 116
8.2.A- Dünyamızın Arkadaşı ……………………………………………………………… ....................................................... .. 117
8.3.A- Yapay Uydular………………………………………........................................................................................... …118
8.4.A- Uzay Araştırmaları ……………………………………………………………...............................................................
119
TEST 8……………………………………………………………………………………………………………. .................................. 120
Çoklu Zeka Etkinlikleri……………………………………………………………………………….. ................................... 121
KAYNAKÇA.............................................................................................................................................. 123