Program ve Bildiri Özetleri Kitabı - Ankara Mikrobiyoloji Derneği

KONFERANSLAR
zimleri aracığı ile yıkıma uğratmanın yanı sıra, immün yanıtta önemli işlevlere sahip çeşitli sitokinleri
(IFN-γ, GM-CSF, TNF-α, IL-5, IL-10 gibi) salgılayarak ve nihayet DC’lerin aktivasyonuna katkı
sağlayarak görev yaparlar 2 . Bu tip önemli işlevlere sahip NK’ların etkinliklerini, yüzeylerinde yer
alan bir dizi aktivatör ve inhibitör reseptör düzenler 3 . “Killer Ig-like” homodimerleri, CD94/NKG2
lektin benzeri heterodimerleri ve Ly49 lektin benzeri homodimerleri, NK hücrelerinin inhibitör reseptörlerini
oluştururlar ve enfekte olmamış ya da NK’ların “ilgi alanına” girmeyen hücrelere (örneğin
MHC-I taşıyanlara) saldırmalarını engellerler. Bu tip bir özellik, NK hücrelerinin etki gösterip
göstermemelerini belirleyen ve bir açıdan NK’ların inhibisyonuna yol açan mekanizmalar olarak
değerlendirilir.
Sırada doğal direncin önemli bir yapı taşı olmasının yanı sıra, özgül yanıtın hem hümoral hem de
hücresel koldan etkinliğinde düzenleyici rolü olan kompleman sistemi var. Acaba etki ettiği hücreler
üzerinde “membran atak kompleksi” (MAK) adı verilen delikler açarak hücrelerin lizisine yol açan
ya da aktivasyonu sürecinde oluşan ara ürünler ile (C3a, C5b gibi) infl amasyon ve fagositoza katkı
sağlayan, ayrıca sonraki aşamada devreye girecek özgül yanıtı yönlendiren kompleman sistemi nasıl
durmaktadır? Üç farklı yoldan (klasik, alterne ve lektin aktivasyon yolları) aktive olabilen sistem
yaklaşık 30 adet inaktif yapı taşından meydana gelir. Bu yapı taşları arasında sistemin gereksiz yere
çalışarak organizmaya zarar vermesini engelleyen bir dizi regülatör molekül de yer alır. Sistemin
aşırı ve gereğinden uzun çalışması doku ve hücrelere zarar vereceğinden, kompleman aktivasyonu
regülatörleri (regulators of complement activation; RCA) olarak tanımlanan bu proteinler organizmayı
korumakla görevlendirilmişlerdir. Bu moleküllere örnek olarak plazmada bulunan faktör H ve
C4bp’yi, membranlarda yer alan kompleman reseptörü-1 (CR1/CD35) gibi reseptörleri ve nihayet
membran kofaktör proteinlerini (MCP, CD46) sayabiliriz. Söz konusu moleküller, sistemin yapı taşları
arasındaki ilişkiyi keserek komplemanın aktivasyon döngüsünde önemli ve hayati bir aşama olan
C3 konvertaz oluşumunu engellerler. Aynı RCA’lar, serin proteaz etkinliğine sahip faktör I kofaktörü
işlevi görerek, enzimatik yoldan C4b ve C3b gibi yapı taşlarını inaktif komponentlere dönüştürürler.
Benzer bir aktivite, DAF (CD55) üzerinden ancak bu kez enzimatik olmayan yoldan gerçekleşir ve
sonuçta C3 konvertaz yapı taşları inaktive olurlar 4 . Sonuçta “decay-accelerating activity” ve “cofactor
activity” olarak tanımlanan iki farklı inhibisyon mekanizmasının harekete geçmesi ile kompleman
sisteminin devre dışı kalması söz konusudur ve bu inhibisyon mekanizmalarından birinde ortaya
çıkacak aksaklık, hemolitik üremik sendrom gibi bazı patolojilerin gelişimine neden olur 5 .
Gelelim doğal direnç kapsamında ele alınan ve immün sistemde hücreler arası iletişimi sağlayan
sitokinlerin çalışma düzenine.. İmmünokompetan hücrelerin çoğalmalarında, farklılaşmalarında
ve uyarılarak etkinlik göstermelerinde görev yapan bu moleküller, hedef aldıkları hücrelerin yüzey
reseptörlerine bağlanarak hücre içinde sinyal ileti mekanizmasını aktive ederler. Kısaca SOCS proteinleri
adı verilen bir grup molekül ise, “sitokin sinyal transdüksiyon regülatörleri” olarak görev
yaparlar ve sinyal iletisine farklı aşamalarda müdahale ederek sitokinlerin aktivitelerini durdururlar 6 .
SOCS ailesinden proteinler günümüzde sekiz grup altında toplanmaktadır: CIS ve SOCS1-SOCS7.
Söz konusu moleküllerin etkinliklerine örnek vermek gerekirse; SOCS1 ve 3’ün, Toll benzeri reseptörler
(Toll-like receptors, TLR) üzerinden, DC olgunlaşma ve aktivasyon aşamasına müdahale
ederek inhibisyona yol açtığını, aynı molekülün tip I ve II interferonların (IFN) antiviral ve proinfl amatuvar
etkinliğini bozduğunu ve nihayet IL-12 ve IL-4’ün rol oynadığı T h -1/2 farklılaşmasına engel
olarak CD4 + hücre aktivitesini engellediğini söyleyebiliriz 7 . Bu arada yaşlanma sürecinde gözlenen
immün sistem fonksiyonlarındaki zayıfl amalarda, SOCS protein aktivitesindeki artışın rolü olduğu,
3