Balkan Savaşları Sonrası Rumeli'den Türk Göçleri ve Osmanlı

Balkanlar etnik açıdan da dünyanın hiçbir yöresinde görülemeyecek derecede
karmaşık bir etnik yapıya sahiptir. Birçok din ve ırk bir arada ve karma bir biçimde
yaşamaktadır. Hatta, Balkanlar tanımlanırken buradaki ırk ve dinlerin çeşitliliğinden
dolayı, karışık halde bulunan büyük bir antropoloji müzesine benzetilmektedir 7 .
Balkanları coğrafi ve stratejik yönden kısaca değerlendirdikten sonra göç meselesini
kavramak için, Osmanlı'nın bölgede ilk görülmesi ve yayılmasıyla, Türk, Arnavut,
Boşnak, vs.’den oluşan Müslüman nüfusun Balkanlardaki durumuna değinmek
gerekmektedir.
Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan itibaren, çok hızlı bir şekilde gelişmesindeki
önemli bir sebep kendisine doğal büyüme alanı olarak Bizans topraklarını seçmesidir. Bu
bağlamda Rumeli'de kazanılan ilk toprak parçası Orhan Bey zamanındaki Çimpi 8
kalesidir. Süleyman Paşa, Ece Bey, Gazi Fazıl, Hacı İlbeyi gibi komutanlar Rumeli’nin
Fethi ile görevlendirilmiştir 9 . Gelibolu ve çevresi Süleyman Paşa tarafından alınarak
Rumeli'deki akınlar için bir üs olarak kullanılmıştır. Daha sonra Bolayır'a kadar bölge
fethedilerek Rumeli'deki topraklara ilk olarak Karesi tarafından getirilen yörükleri iskân
edilmişlerdi 10 . Bölgede bulunan Hristiyan halk da Osmanlı ordusunun arkasında tehlike
oluşturma ihtimaline karşı Anadolu tarafına nakledilmiştir 11 .
Trakya ve Makedonya tarafına yapılan fetihlerden sonra da Anadolu'nun Aydın, Biga
ve Karesi gibi yerleşim birimlerinden getirilen on bin kadar Türk buralara iskân
edilmişlerdi. Ayrıca askeri bir tedbir olarak buradaki Hristiyanlar da Anadolu'ya
göçürülmekteydi 12 . Osmanlı Devleti, İstanbul’a girmeden ve Anadolu birliğini
sağlamadan Balkanlara yerleşmeye başlamıştır 13 . Osmanlı Devleti kimi zaman
cezalandırmak maksadıyla göç ettirip Rumeli'ye yerleştirdiği Türklere “sürgünler”
7
William M. Sloane, Bir Tarih Laboratuarı Balkanlar, Çev. Sibel Özbudun, Süreç Yayınları,
İstanbul 1987, s. 40.
8
Bugün Gelibolu yakınlarında Bolayır’da bulunan bu kale bakımsızlıktan neredeyse harabeye dönmüştür.
Rumeli’ye yerleşimin mihenk taşı olarak görülen bu kalenin sahipsiz kalması kültürümüz ve tarihimiz
açısından üzüntü verici bir durumdur.
9
Ahmet Şimşirgil, Birincil Kaynaklardan Osmanlı Tarihi Kayı, Tarih Düşünce Kitapları, İstanbul 2005,
s. 67-68
10
İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, c. I, T.T.K. Basımevi, Ankara 1988, s. 157.
11
Sezai Sevim , “Türklerin Rumeli’ye İlk Geçişleri ve İskân Faaliyetleri”, Balkanlar’daki Türk
Kültürünün Dün , Bugünü ve Yarını, Uludağ Üniversitesi Yayınları, Bursa 2002, s. 43.
Bu durum göstermektedir ki iskân faaliyetleri tek yönlü olmamıştır. Rumeli’den de Anadolu yönüne
güvenlik nedeniyle ters yönde iskân faaliyetleri gerçekleşmiştir.
12
H.Yıldırım Ağanoğlu, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanlar’ın Makus Talihi Göç, Kum Saati Tarih
Dizisi, İstanbul 2001, s. 27.
13
Mustafa Balbay, Balkanlar, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul 2007, s. 9.
3