GÖKYÜZÜNDEK‹ TEHL‹KE - Eba

Türkiye Do¤as›
Bülent Gözcelio¤lu
Uzunkulakl› Yarasalar
Yarasan›n uçan bir memeli türü oldu¤unu
biliyoruz. Yarasalar da t›pk› keçi, inek,
flempanze, fare, sincap, tavflan, fil, balina,
yunus gibi vb. memeliler gibi, yavrular›n›
emzirerek büyütürler. Ülkemizde de 30’un
üzerinde yarasa türü yafl›yor. Bunlardan bir
grup da bilimsel adlar› Plecotus olan uzun
kulakl› yarasalar.
Uzunkulakl› yarasalar, kulaklar› vücutlar›na
göre çok büyük (bazen vücudun tamam›
kadar), s›rtlar› kahverengi, kar›n k›s›mlar›
gümüflümsü renkli, gözleri di¤er yarasalara
göre oldukça büyük yap›l› yarasalard›r.
En dikkat çekici özellikleri olan kulaklar›n›
uçarken ileriye do¤ru dik biçimde uzat›rlar;
dinlenme s›ras›ndaysa koç boynuzu gibi yan
tarafa k›v›r›p katlarlar. K›fl uykusu s›ras›nda
da kulaklar›n› afla¤›ya do¤ru bakacak biçimde
k›v›r›p katlarlar.
Uzunkulakl› yarasalarda gözler di¤er yarasalara
göre daha büyük olmas›na karfl›n,
“tapetum lucidum” ad› verilen yap›y› içermez.
Tapetum lucidum, geceleri görmeyi
sa¤layan bir yap›. Bu yap›, geceleri ya da az
›fl›kta gözün alabildi¤i ›fl›¤›n miktar›n› art›rarak,
mevcut ›fl›ktan daha fazla yararlanmay›
sa¤lar. Ayn› zamanda gözün gece parlamas›na
da neden olur. Uzunkulakl› yarasalar etkinliklerini
gece yaparlar. Gün batt›ktan sonra
tüneklerinden ç›karlar ve neredeyse gün
do¤umuna kadar d›flar›da avlan›rlar. Uçufllar›
yavaflt›r. A¤aç tepelerine yak›n ve yerden
3-15 metre yükseklikte uçarlar. A¤aç tepelerinde
helikopter gibi durup böcekleri avlarlar.
Genellikle güve kelebekleriyle beslenirler.
K›nkanatl› ve yar›mkanatl› böcekler, ar›lar,
sinekler, kula¤akaçanlar, örümcekler di-
¤er besinleri aras›ndad›r.
Küçük gruplar halinde yaflayan uzun kulakl›
yarasalar, genellikle yüksek rak›ml› yerleri
yaflam alan› olarak tercih ederler. Yaz
aylar›nda ormanl›k yerlerde a¤aç kovuklar›n›
dinlenme amaçl› olarak kullan›rlar.
Uzunkulakl› yarsalar›n üreme biçimleri
de ilginç. Sonbaharda ya da k›fl bitiminde
Süt içme zaman›:
Yavrular annenin
üzerine t›rmanarak
memelere ulafl›r ve
beslenmelerini gerçeklefltirirler.
çiftleflen bireyler, ilkbaharda do¤urur. Sonbaharda
çiftleflenlerin embriyo geliflimi hemen
gerçekleflmez; havalar›n ›s›nmas›na kadar
geciktirilebilir. Gebelik süresi de¤iflmekle
birlikte 50-90 gün aras›ndad›r. May›s ya
da Haziran’da tek yavru yaparlar. Çok az görülmekle
birlikte ikiz yavru yapt›klar› da
olur. Yavrular do¤duklar›nda pembe renkli
ve ç›plak (kürksüz) olurlar. Do¤duklar›nda
ayaklar› vücutlar›na göre oldukça büyüktür.
Bu sayede annelerinin kürküne rahatl›kla tutunabilirler.
Ayaklar, üç hafta boyunca yavrunun
anneye s›k› s›k›ya tutunmas›n› sa¤lar.
Yavru tüne¤e geçti¤inde anne yiyecek aramaya
ç›kabilir. Alt› haftal›k oldu¤unda emmeyi
b›rakarak kendi bafl›na yiyecek aramaya
ç›kabilir. Ekim ay›n›n ortalar›ndan bafllayarak
Nisan’a kadar k›fl uykusuna yatabilirler.
K›fl uykusu için ma¤aralar, a¤aç kovuklar›,
çat›lar, maden ocaklar› gibi yerleri tercih
ederler.
Ülkemizde say›lar› fazla olmasa da yarasalarla ilgili
çal›flmalar yapan biliminsanlar› var. Bunlardan biri
Ni¤de Üniversitesi’nden Doç. Dr. Ahmet Karatafl.
Karatafl, uzun zamandan bu yana Türkiye’de
yaflayan yarasalar›n s›n›fland›r›lmas›, yay›l›fl
alanlar›, korunmas› gibi konularda araflt›rmalar
yap›yor. Foto¤raflar› da bu çal›flmalar s›ras›nda
çekmifl.
Yarasalar do¤al ekosistemlerin vazgeçilmezlerinden.
Her fleyden önce böcekle beslendiklerinden
ekolojik zincirde böcek populasyonunu
kontrol ediyorlar. Ancak, yaflam
alanlar›n›n gittikçe azalmas›, tar›msal ilaçlamalar
gibi birçok neden dolay› yaflamlar›
tehlike alt›nda.
Foto¤raflar: Doç. Dr. Ahmet Karatafl
Aral›k 2007 69 B‹L‹M veTEKN‹K