Sağlık Çalışanlarında Delici Kesici Alet ... - Fırat Üniversitesi

Sağlık Çalışanlarında 

Delici Kesici Alet Yaralanmaları 

ÖZET 

Medet KORKMAZ * 

Sağlık bakım profesyonelleri her gün hastalarına bakım verirlerken, delici kesici alet 

yaralanmaları ya da sıçrama nedeniyle HIV, Hepatit B ve Hepatit C gibi 

enfeksiyonlarla sonuçlanma potansiyeli bulunan kanla taşınan patojenlerle 

karşılaşmaktadır. Dünya çapında hastalara her yıl 12 milyar enjeksiyon yapıldığı ve 

ABD’de yılda yaklaşık 800 bin ile bir milyon arasında delici kesici yaralanma 

gerçekleştiği tahmin edilmektedir. ABD Mesleksel Güvenlik ve Sağlık İdaresi (OSHA) 

verilerine göre her yedi sağlık çalışanından birisi yıl içerisinde kaza sonucu delici 

kesici yaralanmaya maruz kalmaktadır. Bu sağlık çalışanlarının binlercesinde ise 

Hepatit B, Hepatit C ve AIDS ile birlikte çok sayıda başka ciddi enfeksiyonlar (yaklaşık 

20 kadar patojen) gelişmektedir. Sağlık çalışanları kesici ve deliciler etraflarındayken 

ya da ellerinde olduğu sırada çok dikkatli olmalıdırlar. Aynı zamanda büyük oranda 

önlenebilir olan bu ölümcül yaranmalarla günlük bazda en çok karşılaşanlar 

hemşirelerdir. Delici kesici yaralanmalar, güvenli araçların kullanılması ile %80 

oranında önlenebilmekte ve bu oran, çalışan eğitimi ve işyeri kontrolü ile bağlantılı 

olarak %90’lara çıkabilmektedir. OSHA’nın Kanla Taşınan Patojenler Standardına 

göre, sağlık çalışanlarının herhangi bir maruziyet sonrasında Hastalık Kontrol 

Merkezi (CDC) tarafından en son yayınlanan “Maruziyet Sonrası Tanılama, Profilaksi 

ve Tedavi Kılavuzlarına” göre değerlendirilmeleri ve tedavi edilmeleri gerekmektedir. 

Anahtar Kelimeler: Delici-Kesici Alet Yaralanmaları, Sıçrama, Sağlık Bakım 

Profesyonelleri, Kanla Taşınan Enfeksiyonlar. 

* Yrd. Doç. Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta Sağlık Yüksekokulu 

Hemşirelik Bölümü, İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Isparta.

18 Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:3, Sayı:9 (2008) 

Needlestick and Sharp Injuries in Health Care Professionals 

ABSTRACT 

Every day while caring for patients, health care professionals are at risk to exposure to 

bloodborne pathogens potentially resulting in infections such as HIV or hepatitis B and 

C, due to needlestick, sharp injuries and splashes. Each year, an estimated 12 billion 

injections are administered to patients worldwide and, each year, an estimated 800,000 

to one million needlestick injuries occur in the US. The US Department of Labor 

Occupational Safety & Health Administration (OSHA) indicates that one in every seven 

healthcare workers is accidentally stuck with a needle each year. Almost a thousand of 

these healthcare workers will develop serious infections such as hepatitis C virus 

(HCV), hepatitis B virus (HBV), HIV or any number of other diseases (nearly 20 

pathogens). Healthcare workers need to be extremely aware of needlestick and other 

sharps injuries whenever they are around them or handling them. While exposure to 

bloodborne pathogens is one of the most deadly hazards that nurses face on a daily 

basis, it is also one of the most preventable. Over 80% of needlestick injuries can be 

prevented with the use of safe needle devices, which, in conjunction with worker 

education and work practice controls, can reduce injuries by over 90%. Under the 

OSHA Bloodborne Pathogens Standard, employers must evaluate and treat health care 

workers in accordance with the latest “Post-Exposure Assessment, Prophylaxis, And 

Treatment Guidelines” published by the Centers for Disease Control (CDC). 

Key Words: Needlestick, Sharp Injuries, Splash, Health Care Professionals, 

Bloodborne Infections.

GİRİŞ 

Sağlık ÇalışanlarındaDelici Kesici Alet Yaralanmaları 

Her gün, sağlık bakım çalışanları iğne batması, delici kesici yaralanmalar 

ya da sıçrama nedeniyle kanla geçen ölümcül patojenlerle karşılaşmaktadır. 

Her türlü delici kesici yaralanma, sağlık çalışanları için kanla geçen 

patojenlerin bulaşması açısından önemli bir risk oluşturmaktadır. Üstelik ne 

yazık ki bu tür yaralanmaların mesleğin bir parçası olduğu inancı hâlâ 

yaygındır. Bir sağlık çalışanı iseniz mutlaka tanıdığınız bir meslektaşınız 

herhangi bir delici kesici yaralanma sonucu enfeksiyon kapmıştır (ANA, 2007; 

Wilburn, 2007). 

Sağlık çalışanlarının meslek riskleri arasında ilk olarak akla gelen Delici- 

Kesici Alet Yaralanmaları (DKAY), şırınganın 1845 yılında ilk kez 

kullanmasından bu yana tehlike oluşturmaya devam etmektedir (Köşgeroğlu, 

Ayrancı ve ark. 2003; Stoker, 2004; Türkyılmaz, Dokuzoğuz ve ark. 2004). 

Dünya çapında her yıl hastalara 12 milyar enjeksiyon yapıldığı tahmin 

edilmektedir. ABD’de her yıl 800 bin iğne batması kaynaklı yaralanma 

gerçekleştiği bildirilmektedir. Binlerce sağlık çalışanı bu tür yaralanmalar 

sonucunda Hepatit C, (HCV), Hepatit B (HBV) ya da HIV virüsü ile 

karşılaşmaktadır (Stoker, 2004). 

RİSKLİ GRUPLAR 

Sağlık çalışanları arasında hastalar ile direkt temas ve yoğun ilişkide 

bulunan hekim ve hemşire grubunun DKAY’dan dolayı laboratuar çalışanları, 

teknisyenler, temizlikçiler gibi diğer çalışanlara oranla daha fazla mesleki risk 

grubu içinde oldukları belirtilmektedir. Hekim ve hemşire grubunda bu riski 

artıran faktörler arasında çalışılan klinik, araç-gereç eksikliği, yetersiz personel 

ve çalışma koşulları yanında, özellikle hemşireler ile ilgili olarak durumları 

kritik hastalarla eğitimleri gereği daha erken karşılaşmaları ve deneyimsiz 

olmaları da oldukça önemlidir. Hemşireler arasında genel olarak %18.1 olan 

DKAY oranının, ameliyathane ve acil birimlerde çalışan hemşirelerde %70-75 

düzeyinde olduğu bulunmuştur (Köşgeroğlu, Ayrancı ve ark. 2003). 

Hemşire sayısının yetersiz oluşu, bu grubun üyelerini yoğun ve uzun 

çalışma saatleri ile birlikte delici kesici alet yaralanmalarının da dahil olduğu 

birçok meslekli risk ile yüz yüze getirmektedir (Stoker, 2004). Hemşirelik 

öğrencileri de DKAY açısından büyük risk altındadır. Aşılanma düzeyleri 

19


yetersiz olan bu grupta DKAY’a bağlı enfeksiyon oranlarını inceleyen 

çalışmalar bu riskin oldukça yüksek olduğunu ortaya koymuştur. Hemşirelik 

öğrencilerinde yaralanma prevalanslarına bakıldığında geniş bir aralıkta 

dağılım gösterdiği görülmektedir. Örneğin, Smith, Leggat ve arkadaşları (2005) 

yayınladıkları makalede DKAY insidansının Tayvan’lı öğrencilerde %15, 

İtalyan hemşirelik öğrencilerinde %18 olduğunu, bu oranların %22-72 

arasında değiştiğini belirtmiştir. Aynı makalede hemşirelik öğrencileri arasında 

DKAY prevalansının Fransa’da %24, Amerika’da %30-33, İngiltere’de 

%12-33, Singapur’da %35, Avustralya’da % 29 olduğu belirtilmektedir. 

TANIM 

Kesici ve delici alet denince; elle tutulduğu sırada cildin penetran 

yaralanmasına neden olabilen tıbbi ya da laboratuar ekipmanları 

kastedilmektedir. Bunlar, iğneler, sivri uçlu intravenöz giriş araçları, bistüriler, 

lansetler, pipet ya da ampüllere ait kırık cam parçaları ve enjektörleri 

içermektedir. Aynı zamanda yaralanmaya neden olabilecek tarzda sert plastik 

maddeler de bu gruptadır. Kontaminasyona neden olan sıçrama (Splash) ise 

herhangi bir vücut sıvısının bireyin ağzına, kulaklarına, gözlerine ya da cilt 

bütünlüğünün bozuk olduğu bir bölgesine sıçrama yoluyla bulaşmasıdır 

(School of Nursing, University of Ballarat in Australia, 2004). 

DELİCİ-KESİCİ ALET YARALANMASI NEDENLERİ 

ABD Sağlık Bakım Çalışanları Ulusal Gözetim Sistemi, delici kesici alet 

yaralanmalarının çoğunluğunun cilt altı araçtan kaynaklandığını belirtmektedir. 

Bunlar aşağıdaki grafikte görülmektedir. Cilt altı iğneleri %32, sütur iğneleri 

%19, kanatlı çelik iğneler (kelebek) %12, bistüriler %7, IV kateter iğneleri %6 

ve kan alma iğneleri %3 oranında yaralanmaya neden olmaktadır (Grafik 1).


Grafik 1. Perkütan yaralanmaya neden olan araçlar (Canada’s, National 

Occupational Health&Safety Resource, 2005). 

Grafik 2. Batıcı yaralanmalar ile ilişkili durumlar (Canada’s, 

National Occupational Health&Safety Resource, 2005). 

21


Hastanelerde yaralanmaya neden olan birçok durum vardır. Hastanın 

iğnesinin manipülasyonu (%26), iğnenin atılması (%23), çalışan birisi ile 

çarpışma (%10), temizleme (%10), IV giriş (%6) ve iğneyi kapatırken oluşan 

yaralanmalar (%6) bunlar arasında sayılabilir (Grafik 2). 

Yaralanma Riskini Artıran Araçların Özellikleri 

İçi boşluklu iğneler 

Hastaya takıldıktan sonra manipülasyon gerektiren iğneler 

Kullanıldıktan sonra atılmak üzere biriktirilen şırıngalar 

Kesici-delici atık kutularına atılmasında zorluk yaşanan; arkasında 

plastik kanül bulunan kelebek benzeri iğneler (Canada’s, National 


DELİCİ-KESİCİ ALET YARALANMASI SONUCU GEÇİŞ RİSKİ 

DKAY, kanla taşınan enfeksiyonlar açısından önemli risk oluşturmaktadır. 

Yıllardır özellikle AIDS, Hepatit B ve Hepatit C gibi kanla taşınan 

enfeksiyonların gelişimi ve önleme ile ilgili çalışmalar yapılmaktadır. Bu 

konuda kılavuzlar yayınlanmasına ve eğitim programlarının oluşturulmuş 

olmasına rağmen kesici delici alet yaralanmalarıyla enfeksiyon geçişi kesintisiz 

olarak devam etmektedir (ANA, 2007; Wilburn, 2007). 

Kaza sonucu kontamine bir iğnenin batmasıyla, tehlikeli ve enfekte sıvılar 

vücuda girebilir. Çok küçük miktarlardaki sıvı girişi bile ciddi hastalık 

geçişlerine neden olabilir. Bu makalede, iğne batması sonucu geçmesi 

muhtemel majör virüslerden HIV, HBV ve HCV geçişleri ile ilgili bilgilere yer 

verilmiştir. 

HIV/AIDS 

HIV virüsü ile mesleksel karşılaşma hem hastanede hem de toplum içinde 

az sayıda gerçekleşebilmekle birlikte potansiyel bir risk her zaman vardır. HIV 

geçişi sağlık bakım sistemi dışında da görülebilir, örneğin emniyet birimlerinde 

ya da yardım ajanslarında çalışanlar da HIV virüsü ile mesleksel maruziyet 

nedeniyle karşılaşabilirler. HIV virüsüne mesleksel maruziyetin önlenmesinde, 

dünya çapında geçerli önleme kılavuzlarında belirtilen standart önlemlerin 

alınması, öncelikli koşuldur. Bu önlemler, uygun kesici konteynerlerin temini, 

risk altındaki çalışanların kanla geçen virüslerin bulaşmasının önlenmesine


dönük tedbirler ile ilgili olarak eğitilmeleri, eldiven, gözlük, iğnesiz araçların 

kullanımı gibi iğne batması ve yaralanmalarını azaltıcı önlemlerin alınmasını 

içermektedir. Tüm önlemlere rağmen mesleksel maruziyet devam etmektedir. 

Global olarak her yıl sağlık çalışanlarının %0.5’inin HIV ile karşılaştığı ve her 

yıl mesleksel maruziyete bağlı 1000 yeni HIV enfeksiyonu oluştuğu tahmin 

edilmektedir. Afrikalı 526 hemşire ve ebe ile yapılan bir çalışmada, delici 

kesici yaralanmalar ile ilgili en önemli riskin, eğitim eksikliği, 40 saati aşan 

uzun çalışma süreleri, iğne uçlarının kullanıldıktan sonra kapatılması ve 

iğnelerin eldivensiz olarak tutulması olduğu belirlenmiştir (Hamlyn ve 

Easterbrook 2007). 1999 yılında ABD’de 49 sağlık çalışanına iğne batması 

sonucu HIV virüsü bulaşmıştır (Canada’s, National Occupational 

Health&Safety Resource, 2005). 

Mesleksel maruziyet sonrası HIV geçiş oranı %0.3, diğer bir deyişle 

300’de birdir. HIV geçiş riski hastanın viral yükü fazla olduğunda (terminal 

aşamadaki hasta), derin yaralanmalarda ve doğrudan arter ya da ven girişi 

yapılan iğneler ile olan yaralanmalarda %5’lik (20 ‘de birlik bir değişim) bir 

artış göstermektedir. Haziran 2001’de CDC’ye 57 mesleksel HIV ve 137 

şüpheli vaka bildirimi yapılmıştır. HIV prevalansı temel alındığında her yıl 35 

yeni mesleksel nedenlerle edinilmiş AIDS vakası bildirilmektedir. Sağlık 

bakım çalışanları, primer olarak kesici delici yaralanmalar ile ya da nadir 

olarak enfekte kanın açık kısımlara ya da mukoz membranlara teması yolu ile 

enfekte olmaktadır. Enfeksiyonların çoğunluğu, içi boşluklu iğneler ya da kanla 

dolu araçlar yolu ile olmaktadır. Sağlık çalışanlarının az bir kısmı da sert 

kesiciler (sütur iğneleri ve bisturi gibi) ve sıçrama sonucu enfeksiyon 

kapmaktadır. En fazla virüs taşıyan vücut sıvıları: kan, semen, vajinal sıvı, 

anne sütü ve kanlı diğer vücut sıvılarıdır. Serebrospinal sıvı, sinovyal sıvı ve 

amniyotik sıvı da virüs geçişine neden olabilen diğer sıvılardır (ANA, 2007; 

Wilburn, 2007). 

Sağlık Bakım Çalışanından Hastaya HIV Geçişi Riski 

Amerika’da şu anda sağlık çalışanı tarafından enfekte edilen sadece bir 

hasta bulunmaktadır. Yayınlanan raporlarda 22.000 HIV’li hastanın 63 ünün 

HIV virüsünü hekimler, cerrahlar veya diş hekimlerinden aldığı 

belirtilmektedir. Sağlık çalışanlarının invaziv prosedürler sırasında hastalar için 

ne derecede risk oluşturduklarına dair yeterli veri yoktur. Bu nedenle 

enfeksiyonlu sağlık çalışanlarının çok acil durumlar haricinde invaziv 

prosedürlere katılımlarını göden geçirmeleri gerekmektedir. Enfeksiyonlu 

23


sağlık çalışanlarının ulaşılabilen en yeni bilimsel verilere sahip olan uzman bir 

ekipten, yapacakları işler ile ilgili olarak danışmanlık almaları önerilmektedir 

(ANA, 2007). 

HIV Maruziyeti Sonrası Profilaksi (Post-Exposure Profilaxy) 

Maruziyet sonrası virüs geçişini önlemeye yönelik olarak çok sayıda 

hayvan deneyi yapılmıştır. Bu deneylerde çoğunlukla primatlara Simian 

Immunodeficiency Virus (SIV) oral, intravenöz ya da rektal yolla verildikten 

sonra antiviral ajanlar ile enfeksiyon önlenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmalarda 

HIV virüsünden farklı bir virüs kullanılmakta olduğu, hayvanların ilaç 

metabolizmalarının farklı olduğu ve bu yüzden de sonuçların doğrudan 

insanlara uygulanamayacağını hesaba katmak gereklidir (Hamlyn ve 

Easterbrook, 2007). 

Hastalık Kontrol Merkezinin (CDC) yaptığı bir retrospektif çalışmada, 

mesleksel olarak HIV bulaşan 33 sağlık çalışanı ile 665 kontrol karşılaştırılmış 

ve enfeksiyon sonrası ilk 28 gün içerisinde Zidovudine antiviral ajanını 

profilaktik olarak alan bireylerde HIV geçişinin %81 oranında azaldığı 

saptanmıştır. Bu çalışmada az sayıda olgunun çok sayıda kontrol vakası ile 

karşılaştırıldığını ayrıca retrospektif olarak yapılan çalışmada HIV geçişine 

katkı sağlayabilecek ve bilinmeyen diğer faktörlerin kontrolünün çok zor 

olduğunu çalışmanın önemli sınırlılıkları olarak görmek gerekir (Hamlyn ve 


HIV Geçiş Riski Tanılama ve Acil Yönetim 

Perkütan yaralanma, mukoz mebmranlar ya da cilt bütünlüğünün bozuk 

olduğu alan ile potansiyel olarak enfekte kan, vücut sıvısı veya dokuya temas 

durumu, önemli riskli maruziyet olarak tanımlanmaktadır. Geçiş riski oluşturan 

vücut sıvıları ile ilgili bilgi tablo 1’de yer almaktadır. Sağlığı Koruma Ajansı 

(Health Protection Agency), bu konu ile ilgili olarak yayınlanan raporları 

özetlemiş ve HIV’e mesleksel maruziyet sonrası 6955 bireyden 22’sine HIV 

geçişi olduğunu belirlemiştir. Bu sonuca göre geçiş oranı yaklaşık olarak 

300’de 1 ya da diğer bir ifade ile %0.3 (binde 3)’tür. Serokonvensiyon yapılmış 

2910 mukozal temas şeklindeki HIV maruziyeti sonrası ise geçiş oranının 

yaklaşık 3000’de bir olduğu (yaklaşık %0.03) belirlenmiştir (Hamlyn ve 

Easterbrook, 2007).


Tablo 1: Önemli bir maruziyet sonrasında HIV geçiş riski oluşturan vücut 

sıvıları (Hamlyn ve Easterbrook, 2007). 

Yüksek risk Düşük risk 

Kan İdrar 

Amniotik sıvı Kusmuk 

Beyin omurilik sıvısı Tükrük 

Anne sütü Feçes 

Perikardiyal sıvı Ter 

Peritoneal sıvı Gözyaşı 

Plevral sıvı 

Sinovyal sıvı 

Sabit olmayan insan organ ve dokusu 

Yanık ya da cilt lezyonlarından kaynaklanan 

eksudatif sıvı 

Vajinal sekresyonlar 

Semen 

Dental işlemler sırasında ortaya çıkan ve kanla 

kontaminasyonu olası tükürük 

HIV Maruziyeti Sonrası Acil uygulamalar 

Herhangi bir potansiyel maruziyet söz konusu olduğunda başlangıç olarak 

etkilenen alan sabun ve su ile iyice yıkanmalıdır. İğne batması söz konusu ise 

ve kanıyor ise kanama artırılmalıdır. Eğer mukoza teması varsa bu membran 

su, salin ya da steril irrige edici solüsyonlarla iyice yıkanmalıdır. 

Antiseptiklerin ve diğer deterjanların kullanımından kaçınılmalıdır, çünkü 

bunların bölgesel koruyucu konakçılara olan etkileri bilinmemektedir. 

Kazazededen tam bir öykü alınmalı, maruziyetin zamanı, tipi ve maruz kalma 

koşulları ayrıntılı biçimde kaydedilmelidir. Yaralanmaya neden olan aracın tipi, 

iğnenin kalınlığı, yaranın derinliği, eldiven kullanılıp kullanılmadığı ve 

eldivenin delinip delinmediği gibi bilgiler alınmalıdır. Eğer kaynağın HIV 

enfekte kişi olduğu biliniyor ise, CD4 hücre sayısı ve HIV RNA plazma viral 

yükü, şimdiki ve geçmişteki antiretroviral ilaç alımı ve bilinen ya da olası 

antiretroviral ilaç direncine ilişkin bilgilerin ayrıntılı biçimde alınması 

gereklidir. Eğer kaynak kişinin HIV durumu bilinmiyor ise, öncelikle hastaya 

HIV antibady testleri yapılmalıdır. İngiltere Sağlık Departmanı Kılavuzuna 

göre HIV şüpheli tüm hastalarda evrensel önlemlerin hemen alınması ve 

25


ayrıntılı çalışmaların acil uygulamalardan hemen sonra yapılması 

gerekmektedir. HIV virüsüne maruz kalan sağlık personelinin HIV antibady 

testine hemen bakılmalıdır. Henüz antikor oluşmadan bakılan bu test zaten 

önceden HIV pozitif olabilecek sağlık personelinin durumunun belirlenmesi 

için gereklidir. Eğer yaralanma sonrası yüksek geçiş riski düşünülüyor ise 

profilaksi yapılmalıdır. Profilaktik ajanların ciddi yan etkilerinin olduğu ve çok 

yüksek maliyeti dikkate alındığında, karar vermek için gerekli sağlıklı verilerin 

önemi bir kez daha ön plana çıkmaktadır. Avrupa kılavuzları mevcut testlerin 

uygulanmasını, eğer kaynak hasta bilinmiyor ya da hasta HIV testini 

reddediyor ise maruz kalan kişinin isteğine ve riskli duruma ilişkin bilgilere 

göre profilaksi kararı verilmesini uygun bulmaktadır (Hamlyn ve Easterbrook, 

2007). 

Hepatit B 

Hepatit B, HBV virüsünün neden olduğu ve günümüzde aşı ile önlenebilir 

bir hastalıktır. Bu yüzden de tüm sağlık çalışanları ile birlikte doğumdan hemen 

sonra bütün çocuklara Hepatit B aşısı yapılmaktadır. 1991 yılında Hepatit B 

aşısının Kanla Taşınan Patojenler Standardına (Bloodborne Pathogens 

Standart) göre tüm sağlık çalışanlarına uygulanması ile birlikte yıllık 17.000 

olan yeni vaka sayısı yıllık 400’e düşmüştür ve düşmeye de devam etmektedir. 

“ANA, bütün sağlık çalışanlarına en iyi korunma yolu olan aşılanmayı çok 

kuvvetli bir şekilde ve kesinlikle önerir” (ANA, 2007). 

İğne batması sonucu HBV geçiş riski HIV’den tam 100 kat daha fazladır 

ve %30’dur. HBV dünya çapında sağlık çalışanlarını en ciddi şekilde tehdit 

eden enfeksiyondur. Aşılanmamış bireylerde herhangi bir kesici delici 

yaralanma sonrası bulaşma riskinin %6-30 arasında olduğu belirtilmektedir 

(Smith ve Leggat, 2005). HBV geçiş riski, aşılama ile %90-%95 oranında 

önlenebilir. Hepatit B, virüslerin ortam yüzeylerinde bir haftadan fazla süre 

canlı kalabilmesi, hemodiyaliz ünitelerindeki hasta ve sağlık ekibi arasındaki 

bulaşma risklerini artıran önemli bir faktördür (Canada’s, National 

Occupational Health&Safety Resource, 2005). Sağlık çalışanlarının tümünün 

hepatit B aşılarının tam olarak yapılması ve aşılama sonrası antikor 

gelişimlerinin doğrulanması gereklidir. Potansiyel bir hepatit B taşıyıcısı ile 

riskli bir maruziyetten sonra eğer kişinin hepatit aşısı yok ise ya da antikor 

gelişimi sağlanamamış ise hızlandırılmış bir takvimle hepatit B aşıları 

uygulanmalıdır. Bunun yanı sıra eğer bulaşmanın kaynağı olan hastanın hepatit 

taşıyıcısı olduğu kesinleşmiş ve bulaşma yüksek riskli bir şekilde olmuş ise 

tercihen ilk 24 saat içerisinde başlayan ve bir hafta süren profilaksi (Hepatit B


İmmün Globülinlerinin verilmesi) uygulanması önerilmektedir (Hamlyn ve 


Enfekte bireylerin %30’u hiçbir semptom göstermez. Semptomlar, sarılık, 

yorgunluk, karın ağrısı, iştah kaybı, mide bulantısı, kusma ve eklem ağrısı 

şeklinde olabilir. Karaciğer hastalığından ölüm kronik olarak enfekte bireylerin 

%15-20’sinde görülür. Geçiş kan ve vücut sıvıları yoluyla, enfekte eşle 

korunmasız cinsel ilişki ile IV uyuşturucu kullanımı ve anneden bebeğe geçiş 

şeklinde olur. Şu an ABD’de 1.25 milyon kronik enfeksiyonlu Hepatit B 

hastası vardır ve bunların %25-30’u bu enfeksiyonu çocukluklarında 

almışlardır. Hastalığın en sık görüldüğü yaşlar 20-49 yaş arasıdır (ANA, 2007). 

Kronik hepatit B’nin tedavisinde interferon ve lamivudin kullanılmaktadır. 

Bu ilaçlar hastaların %40’ında efektif sonuçlar vermektedir. Bu ilaçlar hamile 

kadınlarda kullanılamamaktadır. Alkol kullanımı hastalığı daha da 

kötüleştirmektedir (ANA, 2007). 

Hepatit C 

Son zamanlarda Hepatit C, hemşireler için çok önemli bir problem olmaya 

devam etmektedir. Hepatit C, ciddi bir karaciğer hastalığıdır ve ölümcül 

olabilmektedir. HCV 1989 yılına kadar tanımlanamamıştı ve bu nedenle bu 

tarihten önce Non-A, Non B virüs şeklinde tanımlanmaktaydı. Kan ürünlerinde 

Hepatit C virüsü testi 1992 yılında geliştirilmiştir ve öncesinde birçok insan 

kan transfüzyonları nedeniyle HCV virüsünü almıştır. 1998 yılına kadar CDC, 

iğne batmaları ve delici kesici yaralanmalar sonrasında HCV testini 

önermiyordu. Bununla birlikte, bu tarihten sonrada birçok sağlık çalışanı bu 

testi yaptırması gerektiğinin farkında değildir. Binlerce hemşire mesleksel 

maruziyet sonrası Hepatit C hastası olmuştur ve birçoğu bunun farkında bile 

değildir. “Bu gizli bir epidemidir” (ANA, 2007). 

Efekte hastadan Hepatit C virüsünün iğne batması sonucu geçiş riskinin 

%2-10 arasında değiştiği belirtilmektedir (Guo, Shiao ve ark. 1999, Hamid, 

Farooqui ve ark, 1999). Ancak iğne batması sonrasında yapılacak takipler ve 

enfeksiyonun tedavisine ilişkin stratejiler henüz yeterli düzeyde 

geliştirilememiştir. Hamid, Farooqui ve arkadaşları tarafından yapılan (1999) 

ve 1992-1996 yılları arasında dört yıl süren bir araştırmada 424 iğne batması 

vakası izlenmiş ve sonuçları yayınlanmıştır. Çalışma sonunda, Hepatit C geçiş 

oranının Hepatit B’den düşük ancak HIV geçişinden yüksek olduğunu 

belirtilmiştir (Hamid, Farooqui ve ark. 1999). 

27


Hepatit C, karaciğer yetmezliğine ya da kanserine enden olmaktadır. 

ABD’deki önemli karaciğer nakil nedenlerinden bir tanesidir ve her bir nakil 

yüz binlerce dolarlık maliyet oluşturmaktadır. Hepatit C, en yaygın kanla geçen 

kronik hastalıktır. CDC, dört milyondan fazla Amerika’lının HCV ile enfekte 

iken bir milyondan az bir kişinin de HIV ile enfekte olduğunu tahmin 

etmektedir. HCV ile enfekte bireylerin %80’i asemptomatikdir. Semptomlar, 

sarılık, yorgunluk, koyu renk idrar, karın ağrısı, iştah kaybı ve mide bulantısı 

şeklinde olabilir. Kronik enfeksiyonlu bireylerin %70’inde kronik karaciğer 

hastalığı gelişir (ANA, 2007). 

Hepatit C, primer olarak enfekte kana temas, IV uyuşturucu kullanımı, 

delici kesici yaralanmalar yoluyla mesleksel maruziyet ya da 1992 yılı 

öncesinde kan almış olmak gibi nedenlerle yayılmaktadır. Geçiş aynı zamanda 

doğum sırasında enfekte anneden bebeğe geçiş şeklinde de olabilir. HCV 

cinsel olarak da geçebilmektedir ancak bu tür geçiş nadirdir. Hepatit C en sık 

olarak kesici delici yaralanmalar yoluyla geçmektedir ve geçiş oranı %2,7-10 

arasında değişmektedir (ANA, 2007). 

Hepatit C virüsüne maruziyet sonrasında uygulanan mevcut bir profilaktik 

ajan yoktur. Kazazedeye ait testlerin yapılması gereklidir ancak tavsiye edilen 

prosedürler çeşitlilik göstermektedir. Hepatit C virüsüne maruz kalan bireyin 

maruziyet sonrası 3. ve 6. aylarda Hepatit C antibadyleri açısından test edilmesi 

gereklidir. Avrupa çalışma grubu, karaciğer Alanine Aminotransferaz 

düzeylerinin, akut bir enfeksiyonu erken yakalamak açısından aylık olarak 

izlenmesini önermektedir. Akut hepatit C enfeksiyonunun pegylated interferon 

+/- ribavirin tedavisi ile kronikleşmesinin önlenebileceğine dair kanıtlar vardır 

(Hamlyn ve Easterbrook, 2007). Hepatit C aşısı yoktur. HCV için maruziyet 

sonrası bilinen bir profilaksi yoktur. İnterferon monoterapi ya da ribavirin ile 

kombine terapi güncel olarak uygulanan tedavilerdir. Kombine terapi 

günümüzde tercih edilen tedavi modelidir ve enfekte bireylerin %40’ında 

başarılı sonuçlar alındığı belirtilmektedir. Bu ilaçların aylık maliyeti binlerce 

doları bulmaktadır. Alkol kullanımı hastalığın daha da kötüleşmesine neden 

olmaktadır (ANA, 2007). 

Delici kesici yaralanma sonrası; Blastomikozis, Brusella, Kriptokokkozis, 

Difteri, Kutanöz Gonore, Herpes, Malarya, Mikobakteriozis, Mikoplazma 

kaviae, Rocky Mountain Benekli Ateşi, Sporotrikoz, Stafilokokus aureus, 

Streptokokus piyogenes, Sifiliz, Toxoplasmoz ve Tüberküloz geçişi de söz 

konusu olabilir (Canada’s, National Occupational Health&Safety Resource, 

2005).


KESİCİ DELİCİ YARALANMA SONRASI İZLEM PROSEDÜRÜ 

Sağlık çalışanları olarak herhangi bir kesici delici alet yaralanmasına maruz 

kaldığımızda ne yapmamız gerektiğini biliyor muyuz? OSHA’nın Kanla geçen 

Patojenler Standardına göre sağlık çalışanlarının, CDC’nin en son yayınladığı 

maruziyet sonrası tanılama, profilaksi ve tedavi kılavuzlarına uyumlu bir tedavi 

almaları gerekmektedir. 

ANA (2007)’nın kılavuzuna göre, herhangi bir maruziyet görülmeden önce 

tüm çalışanların aşağıdaki hizmetlere ulaşabilir durumda olduğundan emin 

olunmalıdır: 

Hastane çapında acil kesici delici yaralanma risk tanılama ve 

değerlendirmesi olmalı, 

HIV, Hepatit B ve Hepatit C için güvenilir testler yapılmalı 

Maruziyet sonrası iki saat içerisinde maruziyet sonrası tedavi ve 

profilaktik ilaçlara ulaşmak mümkün olmalı 

Maruziyetten bir yıl sonrasına kadar danışmanlık, eğitim ve izlem 

testleri yapılmalı 

Eğer bir kesici delici yaralanma gerçekleşmiş ise aşağıdakilerin acilen 

uygulanması gereklidir: 

Sabun ve su ile yıkama 

Hemen yöneticiye haber verilmesi ve kurumda kullanılan 

yaralanma rapor sisteminin başlatılması 

HIV, Hepatit B, Hepatit C enfeksiyonu ile ilgili testlerin yapılması 

gerekli olan kaynak hastanın tanımlanması. Çalıştığınız kurum bu 

testleri hastanın iznine bağlı olarak başlatabilir. 

Çalışan sağlığı, acil bölümü ya da gidilecek diğer birimlere haber 

verilmesi 

Acil olarak güvenilir bir şekilde HIV, Hepatit B ve Hepatit C 

testlerinin yapılması 

Kaynak hasta bilinmiyorsa ya da testler pozitif ise hemen CDC 

kılavuzlarına uyumlu PEP (post-exposure profilaxy-maruziyet 

sonrası profilaksi) uygulanması 

29


o HIV: maruziyet sonrası profilaksi “iki saat” içinde 

başlamalıdır. HIV için uygulanan PEP, dört hafta süren 

(zidovudin ZDV ve lamivudin 3TC), 3TC ile stavudin (d4T) ya 

da didanosine (ddl) ve d4T şeklinde planlanan ikili ilaç 

tedavisi kullanılmalıdır. Çoğu kez maruziyet sonrası geçiş 

riskini azaltmak amacıyla genişletilmiş bir biçimde üçlü ilaç 

tedavisi uygulanmaktadır. Eğer virüsün kaynağı olan hasta 

bilinmiyor ise ya da PEP için kullanılan ilaçlara dirençli bir 

hasta söz konusu ise bile direnç olmayabileceği düşünülerek 

ilaç verilmelidir. 

o Hepatit B: eğer birey aşılı ise tedaviye gerek yok ancak aşılı 

değilse HBIG verilir ve hemen HB aşılama serisi 

başlatılmalıdır. 

o Hepatit C: güncel olarak önerilen bir tedavisi yok ancak, 

deneysel PEP çalışmaları ile ilgili olarak uzmanlara 

danışılmalıdır. 

Maruziyet ile ilgili bilgiler ayrıntılı bir şekilde kaydedilmelidir. 

Maruziyet sonrası altı hafta, üç ay, altı ay ve risk durumuna bağlı 

olarak bir yıl sonrasında güvenilir maruziyet sonrası testlerinin 

yapılması gereklidir. 

PEP takip ve izlemi yapılmalıdır. 

Testler tamamlanıncaya kadar diğer bireylere bulaşmanın 

engellenmesine yönelik tedbirlerin alınması gereklidir (örn: eş ile 

güvenli cinsel ilişki). 

Gerekli yönlendirmenin ve bilgilerin alınması için enfeksiyon 

hastalıkları uzmanına akla gelen soruların sorulması gerekmektedir 

(American Nurses Association’s Needlestick Prevention Guide, 

2007). 

DELİCİ KESİCİ ALET YARALANMALARININ ÖNLENMESİ 

Diğer tür yaralanmaların aksine delici kesici alet yaralanmalarının çoğu 

önlenebilir yaralanmalardır. DKAY vakalarının %80’inin güvenli alet 

kullanımı yoluyla önlenebileceği belirtilmektedir. Bununla birlikte hastasına 

tıbbi bakım verirken kontamine aletlerle temas eden sağlık çalışanının,


sağlığını korumayı amaçlayan birçok güvenli alet varken, bunların 

kullanımından kaçınılmaktadır (Stoker, 2004, Köktürk, Kurşun ve ark. 2003). 

Sağlık çalışanlarının koruyucu önlemleri kullanma oranlarının araştırıldığı 

bir çalışmada; sadece %52’sinin eldiven kullandığı, %5’inin maske taktığı, 

%3’ünün gömlek giydiği ve %2’sinin gözlük kullandığı tespit edilmiştir 

(Akbulut, 2004). ABD’de önlem alınmadan önce %38,1 olan temas oranının 

önlemler alındıktan sonra %18,1’e düştüğü bildirilmiştir. Enjektör iğnesi 

kapları ile ilgili düzenleme, kesici aletlerin uygun kullanımı, etkili haberleşme 

ve sağlık çalışanlarının eğitimi sonucu Kaliforniya’daki bir eğitim hastanesinde 

sağlık çalışanları arasında iğne batması vakalarının %60 oranında azaldığı 

bildirilmiştir. Jinekolojik operasyonlarda cerrahi iğnelere yönelik CDC 

çalışmasında; keskin olmayan dikiş iğneleri ile perkütanöz yaralanmalara 

rastlanmadığı, her 1000 eğri iğne kullanımında %1.9 olan travma oranının düz 

iğne ile %14.2’ye yükseldiği gözlenmiştir (Akbulut, 2004). 

Kapsamlı bir önleme programı aşağıdaki başlıkları içermelidir: 

1. Çalışanların eğitimi 

2. Rehberlerin kullanımı 

3. Güvenli kapama prosedürleri 

4. Etkili atık sistemleri 

5. Etkin gözetim programları 

6. Ekipman tasarımını geliştirme (Canada’s, National Occupational 

Health&Safety Resource, 2005) 

Çalışanların Eğitimi 

Kesici delici alet yaralanmalarını önlemek için yapılan etkili bir program 

çalışan eğitimini içermelidir. Çalışanların, iğneleri kullanma, toplama, 

ayrıştırma ya da atılımının uygun bir şekilde nasıl yapılacağına dair eğitilmeleri 

gereklidir. Çalışanlar iğne batması ile ilgili ne tür riskler olduğunu ve 

önlemenin ne anlama geldiğini bilmelidir (Canada’s, National Occupational 

Health&Safety Resource, 2005). Eğitim programı özellikle yaralanma riski, 

potansiyel tehlikeler, iğnelerin kullanımı ve atılımına ilişkin önerilen önlemler, 

yaralanma ile ilgili rapor tutma prosedürleri ve HBV aşılamasının önemi gibi 

konuları içermelidir. 

31


Kılavuzların Kullanımı 

Özellikle CDC ve hemşirelere yönelik olarak ANA’nın yayınlamış olduğu 

kılavuzlardan yararlanılabilir. Bu kılavuzlara CDC’nın http://www.cdc.gov/ 

ncidod/dhqp/gl_occupational.html web sitesinden ulaşılabilir. Delici kesici alet 

yaralanmalarının önlenmesiyle ile ilgili ve hemşirelere yönelik olarak ANA 

(American Nurses Association) bir kılavuz yayınlamıştır. Bu kılavuza ise 

aşağıdaki web adresten ulaşılabilir: 

http://nursingworld.org/MainMenuCategories/OccupationalandEnvironmental/ 

occupationalhealth/SafeNeedles/NeedlestickPrevention.aspx. 

ANA’nın 2007 temasında “Safe Needles Save Lives”-“güvenli iğneler 

yaşamı korur” denilmektedir (Şekil 1). Bu tema ile koruyucu ve güvenilir 

ekipmanların yaşamı koruyucu etkisine vurgu yapılmaktadır (ANA, 2007). 

Şekil 1. Amerikan Hemşireler Birliği 2007 Teması (ANA, 2007).

Güvenli Kapama Prosedürleri 


Kapama gerçekten gerekli ise düşünülmeli ve bu durumda iğne ucu asla 

korumasız olan elden tarafa çevrilerek kapama işlemi gerçekleştirilmemelidir. 

Tek Elle Yerleştirme 

Kapama iğne koruyucu ucunun düz bir zemine bırakılması sonrası tek elle 

iğneye geçirilmesi şeklinde yapıldığında güvenli olmaktadır. 

Kapama Araçları 

Bazı güvenli kapama araçları bulunmaktadır. Geliştirilen bazı araçlar iğne 

ucunun tek elle ve kolayca kapanmasına olanak vermektedir (Canada’s, 

National Occupational Health&Safety Resource, 2005). 

Atık Yönetimi 

Etkin bir atık yönetimi, iğne batmalarını önlemede kritik bir öneme 

sahiptir. İğnelerin kapanmadan atılmasına olanak sağlayan ve delinmeye 

dirençli kapların kolaylıkla ulaşılabilecek yerlerde bulunması önemlidir. Bu 

kapların ağzı yeterli genişlikte olmalı, iğneler çıkarılmadan atılabilmeli, kaplar 

tam olarak dolmadan önce yenisi ile değiştirilmelidir (Canada’s, National 


Etkin Gözetim-Denetim Programları 

İğne batmaları ile ilgili faktörler hakkında hâlâ ciddi bir bilgi eksikliği 

vardır. Gözetim programlarının düzenlenmesi, bu alandaki bilgi açıklarının 

derinlemesine analiz edilmesine olanak sağlayabilir. Bu amaçla geliştirilen bir 

gözetim programı; kesici delici yaralanma oranlarının saptanması, nedenlerinin 

incelenmesi, yaralanan personele uygun tedavi olanaklarının sağlanması, 

gerekli geliştirme ve önleme alanlarına ilişkin gereksinimlerin belirlenmesi ve 

bu problem ile mücadele için pratik stratejilerin geliştirilmesi gibi konuları 

içermelidir (Canada’s, National Occupational Health&Safety Resource, 2005). 

Ekipman Tasarımını Geliştirme ve Sürekli Yenilik 

Kesici delici yaralanmaları önlemek için sürekli olarak inceleme ve 

yenilikler yapmak gerekmektedir. Bu incelemelerin amacı; kesici delici 

yaralanmaları önleyici araç tiplerini tasarlamak, delici cisimlerin ortamda nasıl 

saklanması gerektiği ve yaralanma nedenlerini daha iyi anlamak ve bu tür 

33


kontamine aletlerin eliminasyonu ile ilgili yöntemler bulmak olmalıdır 

(Canada’s, National Occupational Health&Safety Resource, 2005). 

Kesici Delici Alet Yaralanmalarını Önleme Amaçlı Diğer Öneriler 

Hasta ile temastan sonra ellerin yıkanması, eldiven, maske, önlük ve 

gözlük kullanılması, ucu sivri aletler ve onların konulduğu kaplara mümkün 

olduğu kadar az dokunulması, temas kontrol planlarının oluşturulması ve 

geliştirilmesi, teknolojik gelişmelerin hızla uygulanması ve uygulamaların 

kontrolü, sağlık birimlerinin periyodik denetimleri, HBV aşısı ve temas sonrası 

profilaksi yapılması gibi pratik önlemlerin alınması çok önemlidir (Akbulut, 

2004). 

Ayrıca ameliyathanelerde, operasyondan sonra kullanılan materyallere 

çıplak elle dokunulmaması, ucu sivri aletlerin uygun koruyucu kaplara 

yerleştirilmesi, çevre temizliği için tek kullanımlık havluların kullanılması, 

yenilecek ya da içilecek maddelerin kan ile kontamine olma ihtimali olan 

bölgelerde tüketilmemesi, kan ya da serum bulundurulan buzdolaplarına 

yiyecek ya da içecek konulmaması gibi genel uygulamalara dikkat edilmesi 

gerektiği belirtilmiştir (Akbulut, 2004). 

Sivri uçlu aletlerin kullanımındaki değişiklikler cerrahi olmayan 

işlemlerdeki travmaları da önleyebilir. Pek çok perkütan yaralanma, intravenöz 

kateter uygulaması sırasında oluşmaktadır. Flebotomi sırasında kullanılan 

iğnelerin geliştirilmesiyle yaralanmalar belirgin olarak azalmıştır. İğnesiz 

intravenöz uygulamalarda perkütan yaralanma yaklaşık olarak %72-%100 

oranında azalmış, ayrıca kateter yeri enfeksiyonları, bakteriemiler ve hastaların 

bakım komplikasyonlarının daha az gözlendiği saptanmıştır (Akbulut, 2004). 

Sağlık Bakım Kurumlarına Yönelik Öneriler 

Sağlık çalışanlarının meslek sağlığını korumak için düzenli ve sürekli 

çalışacak komiteler kurulmalıdır. Bu komiteler sağlık çalışanının ve hastanın 

korunması için optimal tıbbi bakımı verecek gerekli bilgi, ekipman ve aletleri 

sağlamalıdır. Mesleki olarak edinilen HIV, HBV ve HCV enfeksiyonlarının 

daha sistematik sürveyansları yapılarak, kanla temasın epidemiyolojik 

tanımlanmaları ortaya çıkarılmalıdır. Ayrıca temas sonrası profilaksinin erken 

ve etkin bir şekilde yapılmasına özen gösterilmelidir (Akbulut, 2004). 

Sağlık çalışanları, standart iğne, bistüri ve bunlar gibi kesici delici aletlerin 

yerine güvenli alternatif araçlar kullanabileceklerinin farkında olmalıdırlar.


Hastane yöneticileri, enfeksiyon kontrol yöneticileri ve tüm sağlık çalışanları 

kesici delici yaralanmaları önleyen ürünlerin kullanımı konusunda daha sıkı bir 

işbirliği içinde olmalıdırlar (Stoker, 2004). 

Bu yaklaşım, yaralanan sağlık çalışanının tedavi edilmeye çalışılmasından 

daha ekonomik ve daha efektif bir yaklaşımdır. ABD’de serokonversiyon hariç, 

bir iğne batması sonucu sağlık çalışanının kanla geçen hastalıklar ile ilgili 

yaptırdıkları testlere harcanan para yaklaşık olarak 3.500 dolardır. Amerika’da 

serokonversiyon (koruyucu serum verilmesi) hariç toplam maliyetin 2.4 milyar 

dolar olduğu belirtilmektedir (Stoker, 2004). 

Kaza sonucu oluşan delici kesici yaralanmaların etkin bir şekilde 

önlenebilmesi için sağlık çalışanlarının primer ve sekonder korunma 

önlemlerinin yanı sıra koruyucu ürünleri kullanmaları gerekmektedir. 

Primer önleme, iğneli ve keskin materyalleri alternatif modelleri ile 

değiştirmektir. Bu yöntemi mümkün olduğu sürece daima kullanmak gerekir: 

bununla birlikte tüm iğneli ve keskin materyalin alternatifi yoktur (Stoker, 

2004). 

Sekonder önleme, aktif ya da pasif koruyucu araçların standart iğne ya da 

kesicilere eklenmesidir. Pasif koruyucular, sağlık çalışanının aktif 

müdahalesini gerektirmeyen ve girişim sırasında otomatik olarak çalışan 

sistemlerdir. Bu araçlar kazara oluşan yaralanmaları önlemede etkindir. CDC 

verilerine göre, tüm iğne batması yaralanmalarının %25’i, aracın güvenlik 

özelliğinin aktif hale getirilmemesinden kaynaklanmaktadır (Stoker, 2004). 

Gereksiz iğneli aletleri ve kesicileri, iğnesiz olan alternatifleri ile değiştirin 

(Gereksiz iğneli ve kesici aletlerin alternatif ve kesici delici olmayan ürünler ile 

değiştirilmesi kesici yaralanmaların önlenmesinde kullanılan “primer” 

yöntemdir). İntravenöz girişimlerde standart iğneler yerine iğnesiz bağlantıları 

tercih ediniz. İğnesiz bağlantı araçları, sadece pistonunun çekilmesini ya da kör 

iğne ucunun aktive edilmesini gerektiren sistemlerdir. Bağlantılar kolayca 

temizlenebilirler ve mikroorganizmalara karşı bariyer görevi görebilirler. Özel 

IV giriş kateteri için kör iğne kanülleri kullanılabilir. Birçok prosedürde keskin 

dikiş iğneleri yerine yuvarlak uçlu olanlar kullanılabilir. Yuvarlak şekilli 

iğnelerle perkütan yaralanma olasılığı daha azdır. Birçok yara dikiş atılmak 

yerine çeşitli yapıştırıcılılar ile kapatılabilir. Yara irrigasyonları özel plastik 

koruyucular ile yapılabilir. Göbek kordonları, standart Kelly klempi ile tutma 

ve kesme yerine yeni teknoloji ürünleri sayesinde aynı anda kesilip 

klemplenebilir. Cam malzemeler mümkün olduğunca plastik ürünler ile 

35


değiştirilebilir. Geleneksel cam kapiller tüplerin çok çeşitli ve güvenli 

alternatifleri vardır. Kapiller tüplerin kırılması delici yaralanmalara ve 

kullanıcının vücuduna önemli miktarda enfekte kan girişine neden 

olabilmektedir. Bu tip yaralanmalar HIV, HBV ve HCV gibi kanla taşınan 

enfeksiyon patojenlerinin geçişi açısından büyük risk taşımaktadır. Aynı 

zamanda laboratuar spesmen kapları ve kan tüplerinin plastik modelleri ile 

değiştirilmesi mümkündür (Stoker, 2004). 

Sonuç olarak; sağlık çalışanlarının her an karşılaşabilecekleri kesici delici 

alet yaralanmaları konusunda son derece bilinçli ve bilgili olmaları 

gerekmektedir (Stoker, 2004). Delici kesici yaralanmalar ile viral ve bulaşıcı 

ajanlara maruziyetin çoğu kez önlenebilir olmasına karşın ciddi bir sorun 

olmaya devam ettiği görülmektedir. Sağlık çalışanlarının çoğunun standart 

önlemlerin yanı sıra maruziyet sonrası uygulanması gerekli işlemler 

konusundaki bilgisi yetersizdir. Sağlık kurumlarında çalışanların 

bilgilendirilmesi ve rutin inceleme ve gerektiğinde maruziyet sonrası tedavi ve 

izlemleri ile ilgilenecek birimlerin kurulması ve bu birimlerin gerekli tüm 

işlemleri koordine bir şekilde yürütmesinin efektif ve maliyet etkili bir yol 

olduğu belirtilmektedir (Hamlyn ve Easterbrook, 2007). 

KAYNAKLAR 

Akbulut, A. (2004). “Sağlık Personelinde İnfeksiyon Riski ve Korunma: Kan Yoluyla 

Bulaşan İnfeksiyonlar”, Hastane İnfeksiyonları Dergisi 8:132-139. 

ANA, (2007). “American Nurses Association’s Needlestick Prevention Guide”, 

http://nursingworld.org (Erişim: 19/10/2007). 

Canada’s, National Occupational Health&Safety Resource, (2005). “Needlestick 

Injuries”(http://www.ccohs.ca/oshanswers/diseases/needlestick_injuries.html#_1_1, 

Erişim: 02/04/2007). 

Guo, Y.L., Shiao,J., Chuang, Y.C., Huang, K.Y. (1999). “Needlestick and sharps 

injuries among health-care workers in Taiwan”, Epidemiology and Infection, 122, 

259-265. 

Hamid, S.S., Farooqui, B., Rizvi, O., Sultana, T., Siddiqui, A.A. (1999). “Risk Of 

Transmission And Features Of Hepatitis C After Needlestick Injuries”, Infection 

Control And Hospital Epidemiology, Vol. 20 No. 1.


Hamlyn, E., Easterbrook, P., (2007). “In-Depth Review: Occupational exposure to HIV 

and the use of post-exposure prophylaxis”, Occupational Medicine, 57:329-336. 

Köktürk, M., Kurşun, Ş., Yavuz, M., Dıramalı, A. (2003). “Hastanede Çalışan Sağlık 

Personelinde Kesici Delici Alet Yaralanmalarının İncelenmesi”, 4. Ulusal Cerrahi ve 

Ameliyathane Hemşireliği Kongresi, 22-26 Ekim, İZMİR. 

Köşgeroğlu, N., Ayrancı, Ü., Bahar, M. (2003). “Ameliyathanede Çalışan 

Hemşirelerde Kesici/Delici Aletle Yaralanma ve Tıbbi Yardım Alma Durumları”, 4. 

Ulusal Cerrahi ve Ameliyathane Hemşireliği Kongresi, 22-26 Ekim, İZMİR. 

School of Nursing, University of Ballarat in Australia, (2004). “Sharps/ Needle Stick/ 

Splash Injuries Guidelines/Statement”, (http://www.ballarat.edu.au/ard/nursing/ 

policy.shtml- Erişim: 01-04-2007). 

Smith, D.R., Leggat, P.A. (2005). “Issues and Innovations in Nursing Practice: 

Needlestick and sharps injuries among nursing students”, Blackwell Publishing Ltd, 

Journal of Advanced Nursing, 51(5), 449–455. 

Stoker, R. (2004). “Needlestick Injury Prevention”, Founder and Executive Director, 

International Sharps Injury Prevention Society (ISIPS), Infusion Therapies, Business 

Briefing: long-term health care. 

Türkyılmaz, R., Dokuzoğuz, B., Çokça, F., Akdeniz, S. (2004). “Sağlık Çalışanlarının 

Meslek Riskleri”, Bilimsel Tıp Yayınevi, Hastane İnfeksiyonları Kontrolü El Kitabı, 

Hastane İnfeksiyonları Derneği Yayını No 2, ss: 417. 

Wilburn, S. (2007). “Needlestick and Sharps Injury prevention”, 

(http://nursingworld.org/ojin/topic25/tpc25_4.htm, Erişim: 02/04/2007). Online 

Journal of Issues in Nursing. Vol.9 No: 3, pp 1-13. 

37

Sağlık Çalışanlarında Delici Kesici Alet ... - Fırat Üniversitesi

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?