hemoglobinopatilerin mikroarray yöntemiyle belirlenmesi

1. GİRİŞ VE AMAÇ
İnsan populasyonlarında en yaygın görülen kalıtsal hastalıklardan birisi de
hemoglobinopatidir. Hemoglobinopati, hemoglobin molekülünün polipeptid
zincirlerindeki yapısal değişiklikler veya sentez bozukluklarından kaynaklanan bir kan
hastalığıdır 1 . Bu kalıtsal hastalık yoğun olarak Afrika, Asya ve Akdeniz ülkelerinde
görülmekle birlikte göçlerle Avrupa, Amerika ve Avustralya’ya da yayılmıştır 2 .
Anormal hemoglobinler hemoglobin molekülün yapısında yer alan globin
zincirleri üzerindeki aminoasit değişikliği sonucu meydana gelmektedir. Milyonlarca
insanın etkilendiği anormal hemoglobinlerin en yaygın olanları Hb S, Hb D, Hb E ve
Hb C’ dir 3 . Türk populasyonunda bugüne kadar 42 anormal hemoglobin tanımlanmıştır.
Bu 42 anormal hemoglobinin 13 tanesi α zincir varyantı, 24 tanesi β zincir varyantı, 1
tanesi gama zincir varyantı, 2 tanesi hibrid hemoglobin; 1 uzamış α zinciri ve 1
delesyon/insersiyon sonucunda uzamış β zincir varyantıdır 4 . Dünyada birinci sıklıkta
gözlenen ve ilk belirlenen hemoglobin varyantı olan HbS geninin Çukurova bölgesinde
taşıyıcı sıklığının %8,2 olduğu, sıklığın %3 ten %44 e kadar değiştiği saptanmıştır 5 .
Ülkemizde 2. anormal hemoglobin Hb D Los Angeles olup görülme sıklığı % 0,2 olarak
saptanmışıtır 6 . Ülkemizde üçüncü sıklıkta gözlenmekte olan Hb E özellikle Çukurova
bölgesinde bulunmaktadır ve taşıyıcı sıklığı %0,6- 2,4 olarak belirlenmiştir 4 .
Talasemiler hemoglobin molekülünün yapısında yer alan globin zincirlerinden
birisinin veya birden fazlasının sentezindeki azalma veya tamamen yokluğu ile karakterize
olan genetiksel bir hastalıktır. Otozomal mutant genler sonucu oluşur. Dünyada en sık
görülen genetik hastalıkdır. Özellikle Akdeniz, Orta Asya, Afrika’nın bazı bölümleri
Hindistan ve Asya’yı içine alan kuşakta yüksek sıklıkla gözlenmektedir 7-9 . α -Talasemi; α
globin üretimindeki genetik bozukluğa bağlı olarak α- globin zincir sentezinin azalması ya
da yokluğuyla seyreden genetik bir hastalıktır 10 . β-Talasemiler, en yaygın görülen talasemi
tipi olup hemoglobin molekülünün β- globin zincirinin hiç sentezlenmemesinden (β 0
talasemi) veya az miktarda sentezlenmesinden (β + talasemi) kaynaklanmaktadır 11 .
Türkiye’de taşıyıcı sıklığı % 2 oranındadır 12,13 . Bu oran bazı bölgelerde artmaktadır,
Çukurova bölgesinde ise %3,7 oranındadır 14 . β –Talasemiyi moleküler düzeyde araştıran
çalışmalarda; Türkiye’de 43’ün üzerinde farklı mutasyonun olduğu ve β –Talaseminin
moleküler düzeyde çok heterojen bir yapı gösterdiği saptanmıştır 15-17 . Bu mutasyonlardan
1