rusya federasyonu tataristan cumhuriyeti perakende sektÃ¶rÃ¼ yerinde ...

RUSYA FEDERASYONU 

TATARİSTAN CUMHURİYETİ 

PERAKENDE SEKTÖRÜ 

YERİNDE PAZAR ARAŞTIRMASI 

Hazırlayanlar 

Songül BEKTAŞOĞLU 

A. Oya BENLİ ÖZBAŞ 

Ülke Masaları – II Dairesi 

Aralık 2012 

T.C. 

Ekonomi Bakanlığı 

İhracat Genel Müdürlüğü

İÇİNDEKİLER 

1. RUSYA FEDERASYONU GENEL EKONOMİK DURUM ............................................... 5 

1.1 Temel Sosyal Göstergeler ............................................................................................ 5 

1.2 Temel Ekonomik Göstergeler ...................................................................................... 6 

1.3 Türkiye ile Rusya Federasyonu Arasındaki Ticaret..................................................... 8 

1.4 Rusya Federasyonu Perakende Sektörü ..................................................................... 12 

2. TATARİSTAN CUMHURİYETİ GENEL EKONOMİK DURUM ............................... 14 

2.1 Temel Sosyal Göstergeler .......................................................................................... 14 

2.2 Temel Ekonomik Göstergeler .................................................................................... 15 

3. TATARİSTAN’IN BAŞLICA SEKTÖRLER İTİBARİYLE ÜRETİM YAPISI ........... 16 

3.1 Petrol ve Petro Kimya ................................................................................................ 17 

3.2 Otomotiv..................................................................................................................... 17 

3.3 Havacılık .................................................................................................................... 18 

3.4 Tarım ve Gıda............................................................................................................. 18 

4. TATARİSTAN CUMHURİYETİ DIŞ TİCARETİ ......................................................... 20 

5.TÜRKİYE-TATARİSTAN İKİLİ TİCARİ VE YATIRIM İLİŞKİLERİ ........................ 23 

5.1 Türkiye-Tataristan İkili Ticari.................................................................................... 23 

5.2 Türkiye’nin Tataristan’a Başlıca Ürünler İtibarı ile İhracatı ..................................... 24 

5.3 Türkiye’nin Tataristan’dan Başlıca Ürünler İtibarı ile İthalatı .................................. 25 

5.4 Müteahhitlik Hizmetleri ............................................................................................. 25 

5.5 Türkiye’nin Tataristan’daki Başlıca Yatırımları........................................................ 26 

5.5 İthalat Mevzuatı.......................................................................................................... 26 

6. TATARİSTAN CUMHURİYETİ PERAKENDE SEKTÖRÜ........................................ 27 

6.1 Tataristan Perakende Pazarında Mevcut Durum........................................................ 27 

6.2 Tataristan Pazarında Perakende Ticaretin Görünümü................................................ 28 

6.3 Eğilimler..................................................................................................................... 29 

6.4 Beklentiler .................................................................................................................. 30 

6.5 Problemler .................................................................................................................. 30 

7. TATARİSTAN PERAKENDE SEKTÖRÜNÜ GELECEKTE ETKİLEYECEK 

BAŞLICA FAKTÖRLER .................................................................................................... 31 

7.1. Elektronik Ticaret...................................................................................................... 31 

7.2 Özel Etiketli Ürünler .................................................................................................. 31 

7.3. Helal Gıdalar ............................................................................................................. 33 

7.4. Organik Gıdalar......................................................................................................... 33 

7.5. Satın Alma ve Birleşmeler ........................................................................................ 34 

8. TATARİSTAN PERAKENDE SATIŞ NOKTALARI.................................................... 36 

8.1 Açık Pazarlar.............................................................................................................. 36 

8.2 Alışveriş Merkezleri................................................................................................... 36 

8.3 Hipermarketler ........................................................................................................... 36 

8.4 Süpermarketler ........................................................................................................... 37 

8.5 Cash & Carry (Toptan Fiyatına Perakende Satışlar).................................................. 38 

8.6 Bakkallar (Convenience Stores)................................................................................. 39 

8.7 İndirim Marketleri...................................................................................................... 39 

8.9 Alışveriş Caddeleri..................................................................................................... 39 

9. PERAKENDE SEKTÖRÜ MEVZUATI......................................................................... 40 

10. PAZARA GİRİŞ VE TANITIM .................................................................................... 42 

10.1 Pazardaki Avantajlar ve Zorluklar ........................................................................... 42 

10.2 Reklam ve Promosyon ............................................................................................. 44 

10.3 Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler ....................................................................... 44 

2/59

10.4 Dağıtım Kanalları..................................................................................................... 45 

10.5 Taşımacılık Maliyetleri ............................................................................................ 45 

10.6 Ödeme Şekli ............................................................................................................. 46 

10.7 Tüketici Profili ......................................................................................................... 46 

10.8 Tüketim Alışkanlıkları ............................................................................................. 47 

10.9 İş Kültürü.................................................................................................................. 47 

11. GENEL DEĞERLENDİRME............................................................................................ 52 

KAYNAKLAR......................................................................................................................... 56 

EKLER............................................................................................................................. 57 

Ek-1: GÖRÜŞME GERÇEKLEŞTİRİLEN KURUM VE KURULUŞLAR................... 57 

Ek-2: TATARİSTAN’DAKİ SÜPERMARKET ZİNCİRLERİ...................................... 58 

Ek-3: KAZAN’DAKİ ALIŞVERİŞ MERKEZLERİ....................................................... 59 

3/59

TABLOLAR 

Tablo 1: Rusya Federasyonu Sosyal Göstergeler...................................................................... 5 

Tablo 2: Rusya Federasyonu Ekonomik Göstergeler................................................................. 6 

Tablo 3: Türkiye’nin Rusya’ya İhracatında Başlıca Ürünler..................................................... 9 

Tablo 4: Türkiye’nin Rusya’dan İthalatında Başlıca Ürünler.................................................. 10 

Tablo 5: Tataristan Cumhuriyeti Sosyal Göstergeler............................................................... 14 

Tablo 6: Tataristan Cumhuriyeti Sosyal Göstergeler............................................................... 15 

Tablo 7: Yıllar İtibarı ile Tataristan’ın Dış Ticaret Rakamları ................................................ 20 

Tablo 8: İhracatında Başlıca Ürünler ....................................................................................... 20 

Tablo 9: İthalatında Başlıca Ürünler ........................................................................................ 21 

Tablo 10: İhracatındaki İlk 10 Ülke ......................................................................................... 21 

Tablo 11: İthalatında İlk 10 Ülke ............................................................................................. 22 

Tablo 12: Türkiye-Tataristan Dış Ticaret Göstergeleri............................................................ 23 

Tablo 13: Türkiye’nin Tataristan’a İhracatı ............................................................................. 24 

Tablo 14: Türkiye’nin Tataristan’dan İthalatı.......................................................................... 25 

Tablo 15: Tataristan’daki Başlıca Zincir Marketler................................................................. 38 

4/59

1. RUSYA FEDERASYONU GENEL EKONOMİK DURUM 

1.1 Temel Sosyal Göstergeler 

Tablo 1: Rusya Federasyonu Sosyal Göstergeler 

Devletin Adı 

Rusya Federasyonu 

Başkenti 

Moskova (10,1 milyon) 

Yönetim Biçimi 

Çift meclisli başkanlık sistemi 

Resmi Dili 

Rusça 

Dini 

Ortodoks, İslam, Budizm 

Para Birimi 

Ruble 

Yüzölçümü 17 milyon km 2 

Nüfus 

143 milyon 

Yıllık Nüfus Artış Hızı (%) (2010) - 0,25 

Nüfus Yoğunluğu (km 2 /kişi) 8,5 

Ortalama Ömür (yıl), Kadın 74,2 

Ortalama Ömür (yıl), Erkek 61,8 

Mesai Saatleri ve Günleri Pazartesi-Cuma, 09.00 - 18.00 

Büyük Kentler, (Limanlar) 

Moskova, St. Petersburg (liman), 

Novosibirsk, Ekaterinburg, Nijniy- 

Novgorod, Samara, Omsk, Kazan, 

Çelyabinsk, Rostov-on-Don 

(liman), Ufa 

Türkiye ile Saat Farkı 

+2 ve +1 saat 

(Türkiye kış saatine geçtiğinde RF 

Avrupa kısmı geçmemektedir, 

böylece fark 2 saat olmaktadır.) 

Haftalık Çalışma Saati (Ortalama) 40 

Uluslararası Telefon Kodu +7 

Gelen Turist Sayısı 

2,33 milyon 

Giden Turist Sayısı 

14,49 Milyon 

Eğitim Harcamaları / GSYİH % 5,0 

Sağlık Harcamaları / GSYİH % 3,4 

Yüksek öğretim kurumu sayısı 1.100 

Yüksek öğrenimdeki öğrenci sayısı 

7 milyon 

Asgari Ücret (bölgelere göre değişir) 

RF ortalaması 

Moskova ortalaması 

Kazan ortalaması 

Ortalama Ücret (bölgelere göre değişir) 

RF ortalaması 

Moskova 

Kazan 

İnternet Kullanıcı Sayısı 

6.700 Ruble 

12.000 Ruble 

9.300 Ruble 

22.900 Ruble 

44.300 Ruble 

25.000 Ruble 

51 milyon 

5/59

Bin kişiye düşen 

Otomobil 

Telefon 

Televizyon 

Mobil Telefon 

Bilgisayar 

İnternet Bağlantı Sayısı (kullanıcı) 

360 

430 

520 

920 

445 

490 

Kaynak: The Economist Intelligence Unit, T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği 

1.2 Temel Ekonomik Göstergeler 

Tablo 2: Rusya Federasyonu Ekonomik Göstergeler 

2010 a 2011 a 2012 b 

GSYİH (Milyar Dolar) 

1.488 1.858 1.966 

GSYİH’nın Dağılımı (%) 

Tarım 4,0 4,5 4,11 

Sanayi 36,8 36,9 37,6 

Hizmetler 59,1 58,6 58,2 

Kişi Başına Gelir (Dolar, PPP) 10.410 12.990 13.770 

GSYİH Artış Oranı (%) 4,3 4,3 3,7 

Tüketici Fiyatları Enflasyonu (Ortalama, %) 6,9 8,4 5,1 

İşsizlik Oranı (%) 7,5 6,6 6,2 

Sanayi Üretimi Artışı (%) 7,6 4,5 3,8 

Tarım Üretimi Artışı (%) -11,6 15,8 -4,0 

Ortalama Döviz Kuru ($/Ruble) 30,4 29,4 30,9 

Hizmetler (%) 2,8 3,5 4,3 

Dış Ticaret (Milyar $) 

İhracat 400 520 541 

İthalat 249 322 351 

Denge 151 198 191 

Cari İşlemler Dengesi (milyar Dolar) 71,1 100,5 90,1 

Cari İşlemler Dengesinin GSYİH’ya Oranı (%) 4,8 5,4 4,6 

Dış Borç Stoku (Milyar Dolar) 385 423 453 

Dış Borç Stokunun GSYİH’ya Oranı (%) 25,9 22,8 23,0 

Ödenmiş Dış Borç Servisi (%) 79,8 68,4 70,3 

Doğrudan Yabancı Sermaye Stoku (Milyar Dolar) 493 546 591 

Doğrudan Yabancı Yatırım Girişi (Milyar Dolar) 43,3 52,9 45,0 

Kamu Harcamaları Artışı (%) -1,4 1,5 2,2 

Özel Tüketim Harcamaları Artışı (%) 5,2 6,8 5,3 

Brüt Sabit Yatırım Artışı (%) 5,8 8,0 6,0 

Kaynak: The Economist Intelligence Unit Kasım 2012 

6/59

17 milyon kilometrekareyi aşan alanı ile dünyanın en büyük yüzölçümüne sahip ülkesi olan 

Rusya, 11 farklı zaman dilimine bölünmüştür. Asya’nın kuzeyinde Kuzey Pasifik Okyanusu 

ve Avrupa arasında Kuzey Buz Denizine uzanan ülke, 14 ülkeyle sınır komşusudur. 

İki parlamentolu bir başkanlık sistemi ile yönetilen Rusya Federasyonu çeşitli federal 

yapılardan oluşmaktadır. Bu federal yapılar hukuki açıdan eşit birimler sayılmakta olup, 

aşağıdaki gibi sıralanabilir: 21 Cumhuriyet (ya da Federe Cumhuriyet), 46 Oblast (Rusya’nın 

bölgeleri; il), 9 Kray (büyük il), 2 Federal kent yönetimi (Moskova ve St. Petersburg), 1 

Özerk Oblast (özerk il/Yahudi Özerk Oblastı), 4 Özerk Okrug (küçük özerk İl). Bütün bu 

federal birimler 7 büyük Federal Okrug (çevre) birimi içine alınıp, bu yerlere bağlanmışlardır. 

Rusya Federasyonu'na bağlı 21 cumhuriyetin her birinin kendi ayrı anayasası ve devlet 

başkanı (President) vardır. Bu anayasaların Rusya Federasyonu Anayasası'na uyumlu olması 

ve onunla çelişmemesi gerekmektedir. 

Rusya, nüfusundaki sürekli düşüş nedeni ile ciddi bir nüfus sorunu ile karşı karşıyadır. 

Sovyetler Birliği’nin 1991 yılında dağılmasından bu yana nüfusun yaklaşık 4 milyonu ülke 

dışında çıkmıştır. 2002-2006 yılları arasında nüfusta yıllık ortalama % 0,5 oranında daralma 

gerçekleşmiştir. Dünya Bankası tarafından 2005 yılında yayınlanan bir çalışmaya göre 

nüfustaki bu azalma bu oranda devam ettiği takdirde, 2050 yılı itibarı ile ülke nüfusunun % 30 

üzerinde azalacağı tahmin edilmektedir. Birleşmiş Milletler’in ülke nüfusuna yönelik 

öngörüleri çok daha karamsardır. 2008 yılında yaklaşık 142 milyon olan ülke nüfusunun BM 

çalışmalarına göre 2050 yılına doğru 112 milyona gerilemesi beklenmektedir. 

Rusya Federasyonu, büyük bir ekonomik gücün temeli olan doğal kaynaklara ve insan gücüne 

sahip dünyadaki belli başlı ülkelerden biri konumundadır. 

Merkezi planlama ve sahip olduğu zengin kaynaklar nedeni ile Rusya’da sanayi sektörü ağır 

sanayi yönünde gelişmiştir. Yakıt, enerji ve metalürji üretimi toplam sınai üretimin %35’ten 

fazlasını oluşturmaktadır. Elektrik ve gıda üretiminin sınai üretimdeki payının yaklaşık %25 

olduğu göz önünde bulundurulduğunda ileri teknoloji ve tüketim malları üretiminin Rus 

ekonomisinde çok küçük bir payı olduğu ortaya çıkmaktadır. Tekstil sektörünü de kapsayan 

hafif sanayinin de sınai üretimdeki payı çok cüzi düzeydedir. 

Ekonomi büyük ölçekli sınai işletmelerin hakimiyetindedir. KOBİ’lerin GSYİH’dan aldıkları 

pay, yalnızca %10-15 civarındadır. Bu oran, genellikle gelişmiş pazar ekonomilerinde ve 

geçiş ekonomilerinde %50 civarında veya daha da üzerindedir. Küçük ölçekli işletmelerin 

ekonomide yeterince rol alamamasının en önemli nedenlerinden biri yoğun vergi 

uygulamaları ve karmaşık hukuki düzenlemelerdir. 

Sanayi Moskova, St. Petersburg, Yekaterinburg ve Nizhny Novgorod kentlerinde 

yoğunlaşmıştır. Bu büyük kentler geçiş sürecini diğer kentlere göre daha iyi yönetmiş, 

üretimde çeşitlilik sağlamıştır. Tomsk ve Novosibirsk gibi daha küçük kentler Sovyet rejimi 

tarafından yaratılan sanayi merkezleridir. Sibirya ve ülkenin en doğusundaki bölgeler hala 

sanayileşmemiş durumdadır. Bu bölgeler ham madde ve enerji üssü konumundadır. 

1990’dan bu yana reel ücretlerde %150 oranında artış gerçekleşmiş olup, yoksulluk düzeyi 

önemli ölçüde gerilemiştir. Yine de gelir dağılımında eşitsizlik Sovyetler Birliği’nin 

dağılmasından önceki döneme göre hala yüksek düzeydedir. 

7/59

Rusya, 2009 yılında derin bir durgunluk sürecine girmiştir. Federal İstatistik Kurumu 

verilerine göre 2009 yılında ülkenin GSYİH’sı küresel krizin olumsuz etkilerine bağlı olarak 

% 7,9 küçülmüştür. Uygulanan önlem paketinin de olumlu etkileri ile 2010 yılından itibaren 

durgunluktan çıkış süreci başlamıştır. Ülkenin GSYİH’sı 2010 yılında döneminde yıllık % 4 

oranında artış göstermiştir. GSYİH 2011 yılında % 4,3 büyümüştür. 

R.F. Federal İstatistik Kurumu verilerine göre imalat sanayi artış hızı 2010 yılında % 8,5, 

2011 yılında % 4,5 olmuştur. 2012 yılı için tahmin edilen imalat sanayi büyüme hızı ise % 

4'tür. 

Merkez Bankası’nın Ruble’nin döviz kuru değerini düşürmeye yönelik istikrarlı politikaları 

2009 yılı başında başarıya ulaşmıştır. Böylelikle Ruble’nin ani bir şekilde devalüasyonunun 

önüne geçilmiştir. Bu başarıda 2008 yılı sonu ve 2009 yılı başı arasındaki dönemde 

gerçekleşen hatırı sayılır devalüasyon, 2009 yılı başında sıkı para politikaları uygulanmaya 

başlanması ve petrol fiyatlarındaki artış etkili olmuştur. Merkez Bankası 2011 yılından 

itibaren enflasyon hedeflemesi rejimini uygulama taahhüdünde bulunmuştur. 

Rusya Federasyonu’nun Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan ile Gümrük 

Birliği Anlaşması, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ülkeleri ile Serbest Ticaret 

Anlaşması bulunmaktadır. Ülkenin Avrupa Birliği ile Şubat 1996’dan geçerli olmak üzere bir 

ortaklık ve işbirliği anlaşması bulunmaktadır. Rusya, 18 yıl süren müzakere sürecinin 

ardından 23 Ağustos 2012 tarihinden itibaren DTÖ’nün 156’ncı üyesi olmuştur. Dünya 

Bankası verilerine göre, Rusya'nın DTÖ’ye katılımı Rusya’nın gayri safi milli hasılasında 

(GSYİH) ilk 3 yıl içerisinde % 3.3 oranında (49 milyar USD) bir büyüme sağlayacaktır. 10 

yıllık bir süreç içerisinde ise Rusya'nın kazancının GSYİH’sının %11’i oranında olacağı 

değerlendirilmektedir. 

Rusya Federasyonu’nun ihracatı 2011 yılında bir önceki yılın aynı dönemine göre % 30 

artarak 520 milyar Dolar olmuştur. İthalatı ise 2011 yılında 322 milyar Dolar olmuştur. İthalat 

2010 yılına göre % 33 oranında artmıştır. 

Dünya ticareti 2011 yılı verilerine göre Rusya Federasyonu % 1,6 payıyla dünya ithalatında 

17. sıradadır. 

Rusya’nın ihracatından en fazla pay alan ürünler başta petrol ve gaz olmak üzere ham 

maddelerdir. Ülkenin ithalatında en önemli paya sahip olan ürün grupları ise makine ve 

ekipman, tüketim malları, ilaçlar, et, şeker ve yarı işlenmiş metal ürünlerdir. Ülke ithalatının 

yaklaşık %40’ını makine ve ekipman sektörü, yaklaşık %20’sini tarım ve gıda sanayi ürünleri 

oluşturmaktadır. İthalatta önemli yer tutan diğer ürün grupları ise kimyasallar ve eczacılık 

ürünleridir. 

1.3 Türkiye ile Rusya Federasyonu Arasındaki Ticaret 

SSCB döneminde de Türkiye’nin önemli bir ticaret ortağı konumunda olan Rusya ile ticari 

ilişkiler 1992 yılında Birliğin dağılmasından sonra da artarak devam etmiştir. Coğrafi 

yakınlık, Türkiye-Rusya ticari ve ekonomik ilişkilerinin gelişmesinde önemli bir avantaj 

sağlamaktadır. 

8/59

2011 yılında ülkeye ihracatımız 2010 yılına göre % 29,5 oranında, ülkeden ithalatımız ise 

% 11 oranında artmıştır. Türkiye-Rusya dış ticaret açığı bir önceki yıla göre yaklaşık % 5,8 

oranında artmıştır. Ülke ile ticaret hacmi ise yaklaşık % 14 oranında büyümüştür. 

Türkiye, Rusya’nın 2011 yılı ihracatında 6. ithalatında ise 13. sıradadır. 

Tablo 3: Türkiye’nin Rusya’ya İhracatında Başlıca Ürünler (Milyon Dolar) 

GTİP Ürün Adı 2009 2010 2011 

No. 

8703 Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları 166 349 462 

0805 Turunçgiller (taze/kurutulmuş) 261 275 333 

6006 Diğer örme mensucat 136 220 284 

0702 Domates (taze/soğutulmuş) 197 248 259 

2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen 88 134 165 

yağlar 

5407 Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar 120 126 149 

8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 3 75 135 

7113 Kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci 44 67 128 

eşyası 

8708 Kara taşıtları için aksam, parçaları 41 111 108 

0806 Üzümler (taze/kurutulmuş) 87 137 108 

3917 Plastikten tüpler, borular, hortumlar; conta, dirsek, 81 99 107 

rakor vb 

6004 Diğer örme mensucat (en>30cm, elastomerik/kauçuk 36 64 95 

iplik=>%5) 

8544 İzole edilmiş tel, kablo; diğer izole edilmiş elektrik 27 41 94 

iletkenleri; fiber optik k 

8415 Klima cihazları-vantilatörlü, ısı, nem değiştirme 

3 18 88 

tertibatlı 

4303 Kürkten giyim eşyası, aksesuarları, kürkten diğer eşya 43 75 81 

8702 Toplu halde yolcu taşımağa mahsus motorlu taşıtlar 18 39 67 

8536 Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi 

33 46 63 

teçhizatı 

6403 Ayakkabı; yüzü deri, tabanı kauçuk, plastik, tabii, suni 37 66 59 

vb kösele 

2523 Çimento 27 22 59 

8504 Elektrik transformatörleri, statik konvertisörler, 

4,8 4,6 57 

endüktörler 

3401 Sabunlar, yüzey aktif organik maddeler 48 57 51 

6203 Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs. 27 49 47 

5801 Kadife, pelüş ve halkalı (tırtıl mensucat) 36 53 47 

9/59

GTİP Ürün Adı 2009 2010 2011 

No. 

8516 Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik cihazlar 

24 32 43 

(şofbenler) 

8302 Adi metallerden donanım, tertibat vb. Eşya 21 39 42 

8418 Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları 17 26 41 

5509 Sentetik devamsız lifden iplik (dikiş hariç) (toptan) 15 33 39 

0813 Meyve (kurutulmuş) (0801, 0806'de kiler hariç)08. 32 43 39 

Fasıldaki sert ve kabukluların 

5702 Dokunmuş halılar, yer kaplamaları (kilim, sumak, 21 31 38 

karaman vb) 

809 Kayısı, kiraz, şeftali, erik ve çakal eriği (taze) 27 37 37 

6302 Yatak çarşafı, masa örtüleri, tuvalet, mutfak bezleri 20 31 37 

0810 Diğer meyveler (taze) 22 36 37 

8474 Toprak, taş, metal cevheri vb. Ayıklama, eleme vb. 23 23 36 

İçin makineler 

4203 Deri ve köseleden giyim eşyası, aksesuarları 23 29 36 

6005 Çözgü tipi örgülü diğer mensucat 20 29 35 

7210 Demir/çelik yassı mamul, kaplı, sıvanmış (600mm. 11 9 35 

Den geniş) 

6204 Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs. 26 36 35 

6001 Örme; tüylü mensucat 27 51 33 

0802 Diğer kabuklu meyveler (taze/kurutulmuş) (kabuğu 14 28 32 

çıkarılmış/soyulmuş) 

0707 Hıyarlar ve kornişonlar (taze/soğutulmuş) 25 38 31 

Genel Toplam 3.202 4.628 5.995 

Kaynak: TradeMap 

Tablo 4: Türkiye’nin Rusya’dan İthalatında Başlıca Ürünler (Milyon Dolar) 

GTİP 

No. 

Ürün Adı 2009 2010 2011 

2711 Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar 6.382 6.645 10.892 

2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde 4.693 6.014 2.769 

edilen yağlar 

2709 Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli 

2.458 1.873 1.699 

minerallerden elde edilen yağlar) 

2701 Taşkömürü; taşkömüründen elde edilen briketler, 1.143 1.410 1.401 

topak vb. Katı yakıtlar 

7601 İşlenmemiş alüminyum 430 861 1.136 

10/59

GTİP 

No. 

Ürün Adı 2009 2010 2011 

7204 Demir/çelik döküntü ve hurdaları, bunların 

367 577 1.058 

külçeleri 

7208 Demir/çelik sıcak hadde yassı mamulleri-genişlik 

600mm. Fazla 

388 471 589 

1001 Buğday ve mahlut 521 322 499 

7207 Demir/alaşımsız çelikten yarı mamuller 532 338 388 

7201 Dökme demir (pik) aynalı demir (kütle, blok vb. 

İlk şekillerde) 

99 120 262 

7408 Bakır teller 91 83 212 

3102 Azotlu mineral/kimyasal gübreler 253 176 206 

7209 Demir/çelik yassı mamul, soğuk haddelenmiş 

kaplanmış (600mm. Den geniş) 

139 207 196 

7225 Alaşımlı çeliklerden yassı hadde mamulü (genişlik 100 80 183 

600mm.den çok) 

7403 Arıtılmış bakır, işlenmemiş bakır alaşımları 245 541 128 

7211 Demir/çelik yassı hadde mamul (< 600mm. Geniş, 81 111 128 

kaplamasız) 

3105 Azot, fosfor ve potasyum gibi; iki/üçünün 

karışımları 

103 42 128 

4002 Sentetik kauçuk, taklit kauçuk, stiren-butadien 36 77 127 

kauçuğu vb 

2926 Nitril gruplu bileşikler 42 68 114 

4412 Kontrplaklar, kaplama panolar, benzeri kaplama 

ağaçlar 

27 84 108 

4801 Gazete kağıdı (rulo veya tabaka) 93 88 102 

1512 Ayçiçeği, aspir, pamuk tohumu yağları (kimyasal 185 91 101 

olarak değiştirilmemiş) 

2814 Saf amonyak/amonyağın sulu çözeltileri 107 89 91 

7203 Ağırlık; %99, 94 ü demir olan (parça, pellet, vb.) 14 45 75 

müstahsallar 

2704 Taşkömürü, linyit ve turbdan elde edilen 

4,5 9,6 69 

kok/sömikok, karni kömürü 

2905 Asiklik alkoller vb. halojenlenmiş, sülfolanmış, 21 22 66 

nitrolanmış/nitrozalanmış türevi 

7202 Ferro alyajlar 101 94 61 

2302 Hububat ve baklagillerin kepek, kavuz ve diğer 13 21 58 

kalıntıları 

7226 Alaşımlı çeliklerden yassı hadde mamulü (genişlik 13 34 56 

600mm.den az) 

2601 Demir cevherleri ve konsantreleri 84 73 52 

11/59

GTİP 

No. 

Ürün Adı 2009 2010 2011 

2803 Karbon (tarifenin başka yerinde belirtilmeyen) 19 33 51 

4407 Uzunlamasına kesilmiş, biçilmiş ağaç; kalın >=6 

mm 

2306 Bitkisel yağların üretiminden (23.04-05' hariç)arta 

kalan küspe ve katı atıklar 

31 40 49 

20 39 45 

4804 Kraft kağıt/kartonlar-sıvanmamış-rulo veya tabaka 35 53 43 

halinde 

7304 Demir/çelikten (dökme hariç)dikişsiz tüp, boru, içi 29 38 41 

boş profil 

7502 İşlenmemiş nikel 8 29 39 

1006 Pirinç 8 49 38 

7228 Alaşımlı çelikten çubuk, profil, içi boş sondaj 

14 25 36 

çubukları 

3908 Poliamidler (ilk şekilde) 3 18 36 

2915 Doymuş asiklik monokarboksilik asitler vb. 

Türevleri 

21 25 31 

Genel Toplam 19.450 21.601 23.950 

Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı 

1.4 Rusya Federasyonu Perakende Sektörü 

Rusya Federasyonu, The Economist Intelligence Unit tarafından hazırlanan “Retail 2022” 

raporunda Çin, Hindistan ve Brezilya ile birlikte geleceğin pazarı olarak 

değerlendirilmektedir. 

Rusya perakende pazarı büyüklüğünün 2022 yılı itibarı ile yaklaşık 1,5 milyar Dolar 

büyüklüğe ulaşması ve Rusya’nın Çin, ABD, Hindistan ve Japonya’dan sonra dünyanın 

beşinci büyük perakende pazarı olması beklenmektedir. 

2011 yılı itibarı ile perakende sektöründe istihdam edilen çalışan sayısı 4,2 milyondur. Bu 

rakam 71,4 milyonluk toplam çalışan nüfusun % 5,9’una tekabül etmektedir. 

Rusya’da perakende satış hacmi 2011 yılı itibarı ile bir önceki yıla kıyasla % 12,3 oranında 

artarak 12,4 trilyon Ruble’ye ulaşmıştır. Ülkede perakende satışlar 2006-2011 döneminde 

ortalama % 12,3 oranında artış kaydetmiştir. 2011 yılında satışlar 2006 yılına göre % 78,7 

oranında artmıştır. 

Rusya’daki perakende satışların % 60’ı grocery (bakkaliye ürünleri)’nden, % 40’ı ise diğer 

ürünlerden oluşmaktadır. 

Perakende mağaza zincirleri Rusya perakende pazarında en önemli role sahip kuruluşlardır. 

X5 Perakende Grubu, satışlardan aldığı pay itibarı ile süpermarket-hipermarket zincirleri 

12/59

dahil olmak üzere tüm perakende pazarında lider konumdadır. Şirket hipermarket ve 

süpermarket zincirlerinin yanı sıra online alışveriş de başlatmıştır. X5’in pazardaki dominant 

konumuna rağmen 2011 yılında Magnit outlet sayısı ve satış alanı bakımından pazarda lider 

konuma gelmiştir. Magnit faaliyet alanını süpermarket ve hipermarket zincirleri dışında yeni 

bir kanal yaratmak sureti ile ilaç/eczacılık ürünleri satışı gerçekleştiren Magnit-kosmetik 

mağazaları kurarak geliştirmiştir. 

Rusya perakende sektöründe rekabet, büyük perakende zincirlerinin ülkenin belli başlı büyük 

kentlerine ve bölgelerine nüfuz etmelerinin bir sonucu olarak büyük ölçüde artmıştır. 

Rusya’da perakendecilik faaliyetleri refah düzeyi ve altyapı faktörlerine bağlı olarak büyük 

kentlerde yoğunlaşmıştır. Ancak büyük kentlerdeki yoğun rekabet ve yüksek kiraların kar 

marjlarını giderek kısıtlaması ile birlikte perakende kuruluşlarının orta vadede daha küçük 

kent ve bölgelerdeki faaliyetlerini artırma arayışına gitmesi beklenmektedir. Bu bölgelerdeki 

tüketicilerin hükümetin adil gelir dağılımına yönelik olarak aldığı önlemler neticesinde 

harcanabilir gelir seviyelerinde artış olması beklenmektedir. 

13/59

2. TATARİSTAN CUMHURİYETİ GENEL EKONOMİK DURUM 

2.1 Temel Sosyal Göstergeler 

Tablo 5: Tataristan Cumhuriyeti Sosyal Göstergeler 

Yüzölçümü 

67.836 km² 

Siyasi Statü 

Cumhuriyet 

Kuruluş Tarihi 27 Mayıs 1920 

Resmi Dil 

Rusça, Tatarca 

Nüfus 

3.786.358 (Federe birimler arasında nüfus açısından 

8. sırada gelmektedir) 

İdare Merkezi (Başkent) ve Nüfusu Kazan (1.143.546) 

Başlıca Kentler ve Nüfusları Naberejnıye Çelnı (Yar Çallı) - 513.220 

Nijnikamsk (Tüban Kama) - 225.399 

Almetyevsk (Elmet) - 146.349 

Yelabuga (Alabuga) - 70.750 

Etnik Yapı Tatarlar: 2.000.116 (% 52,9) 

Ruslar: 1.492.602 (% 39,5) 

Çuvaşlar: 126.532 (% 3,3) 

Diğer: 160.015 (% 4,2) 

Din İslam (% 33,7), Ortodoks (% 30,5) 

İklim 

Karasal iklim görülmektedir. Ocak ayı ortalama 

sıcaklığı -16°C, Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 

19°C’dir. 

Doğal Kaynaklar 

Petrol (tahmini petrol rezervi 1 milyar ton), doğal 

gaz, kireç 

Tataristan Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu’nun ekonomik açıdan en gelişmiş bölgelerinden 

biridir. Nüfusu 3,79 milyondur. Tataristan’da yaşayan nüfusun % 52,9’unu Tatarlar, 

% 39,5’ini Ruslar oluşturmaktadır. Cumhuriyette ayrıca, kayda değer sayıda Çuvaş, Mari, 

Udmurt ve Başkurtlar da bulunmaktadır. 

Tataristan, Rusya Federasyonu’nun doğu Avrupa ovasında, Çulman ve İdil (İtil, Volga) 

nehirlerinin kesiştiği noktada bulunmaktadır. Bölgenin başkenti Kazan Moskova’dan 797 km 

doğudadır. 67.836 kilometrekarelik yüzölçüme sahip olan Tataristan Cumhuriyeti’nin 

toprakları kuzeyden güneye 290 km, doğudan batıya 460 km uzunluğunda uzanmaktadır. 

Yabancı devletlerle sınırı olmayan Tataristan, kuzeyde Kirov Oblastı, kuzey/kuzeydoğuda 

Udmurt Cumhuriyeti, doğu/güneydoğuda Başkurdistan Cumhuriyeti, güneydoğuda Orenburg 

Oblastı, güneyde Samara Oblastı, güney/güneybatıda Ulyanovsk Oblastı, batıda Çuvaş 

Cumhuriyeti ve batı/kuzeybatıda Mari El Cumhuriyeti ile komşudur. 

Tataristan topraklarının İdil (Volga) nehrinin sağında kalan kısmı ve güneydoğusu genellikle 

düzlük olup, ormanlarla kaplıdır. Bölgenin topraklarının % 90’ı deniz seviyesinden 200 m. 

yukarıdadır. 

14/59

Toprakların yüzde % 16’sı ormanlarla kaplıdır. Ormanlarda meşe, ıhlamur, kayın gibi geniş 

yapraklı ağaçların yanı sıra çam gibi iğne yapraklılar da bulunmaktadır. 

Bölgede çok sayıda nehir ve göl bulunmaktadır. Volga (İdel – İdil) (3.962 km), Kama 

(Çulman) (1.805 km.) Belaya (Ağidel – Ak İdil) (1.430 km.), Vyatka (Nokrat) (1.314 km.), İk 

(Iq) (571 km.) bölgedeki başlıca nehirlerdir. Kuybışev ve Nijnikamsk (Tüben Kama) başlıca 

göllerdir. Bunların haricinde Tataristan’da 500 adet küçük nehir ve çay bulunmaktadır. 

2.2 Temel Ekonomik Göstergeler 

Tablo 6: Tataristan Cumhuriyeti Sosyal Göstergeler 

Gayrı Safi Bölgesel Hasıla (GSBH) 

2011 

1,25 Trilyon Ruble 

(41,7 milyar ABD doları) 

GSBH’nın Dağılımı (%) 

Tarım 

Sanayi 

İnşaat 

Toptan ve Perakende Ticaret 

Ulaştırma ve İletişim 

Diğer 

7,1 

44,1 

8,6 

12,5 

7,7 

20,0 

Yıllık kişi başına GSBH 

10.994 ABD Doları 

GSBH Artış Oranı (%) 4,6 

Enflasyon (%) 5,9 

Başlıca Sanayi Ürünleri Petrol ve petrol ürünleri, kamyon, 

otomobil, uçak ve helikopter, gemi, optik 

aletler, tekstil, ağaç işleme 

Dış Ticaret (Milyar $) 

İhracat 19,9 

İthalat 2,97 

Hacim 22,9 

Denge 17,0 

İhracatında Başlıca Ülkeler Polonya (4 milyar Dolar), İtalya (3,1 

milyar Dolar), Almanya (1,7 milyar Dolar), 

Hollanda (1,7 milyar Dolar), Macaristan (1 

Milyar Dolar), Türkiye (563 milyon Dolar) 

İthalatında Başlıca Ülkeler Almanya (685 milyon Dolar), İtalya (329 

milyon Dolar), Ukrayna (282 milyon 

Dolar), Türkiye (230,8 milyon Dolar), Çin 

(219 milyon Dolar), Fransa (167 milyon 

Dolar) 

Başlıca İhraç Ürünleri 

Petrol ve petrokimya ürünleri, makine ve 

mekanik cihazlar, gıda, ahşap ve orman 

ürünleri, metal ve metal yarı mamuller 

Başlıca İthal Ürünleri 

Makine ve mekanik cihazlar, metaller, 

gıda, tekstil, mineral yakıtlar 

Kaynak: T.C. Kazan Ticaret Ataşeliği 

15/59

3. TATARİSTAN’IN BAŞLICA SEKTÖRLER İTİBARİYLE ÜRETİM YAPISI 

petrol boru hatları demiryolları gaz boru hatları 

etilen boru hatları 

elektrik hatları 

Tarım 

hububat, şeker pancarı 

tahıl, patates 

hububat, şeker pancarı, patates 

tahıl, sebze 

et ve süt sığırı 

damızlık sığır 

koyun yetiştiriciliği 

kümes hayvanları yetiştiriciliği 

Sanayi 

makine 

Kimya 

ısı enerjisi 

hidro elektrik 

petrol ürünleri 

inşaat malzemeleri 

gıda ürünleri 

ormancılık ve ahşap ürünleri 

hafif sanayi 

diğer sektörler 

16/59

3.1 Petrol ve Petro Kimya 

Tataristan ekonomisi büyük ölçüde petrol üretimine dayanmaktadır. Bölgenin petrol rezervleri 

0,8 milyar tondur. Bölgede yıllık ortalama 30 milyon ton civarında ham petrol 

çıkartılmaktadır. 2011 yılında 32,5 milyon ton ham petrol çıkarılmıştır. Rusya genelinde yılda 

511,3 milyon ton petrol çıkarıldığı göz önüne alındığında Tataristan’ın ülkenin ham petrol 

üretimi içindeki payının yüzde 6,4 olduğu görülmektedir. 

Tataristan petrolünün büyük bir bölümünü çıkaran Tatneft, Rusya’nın petrol üretimi 

bakımından 6. büyük şirketidir. 2011 yılında Tataristan’da çıkarılan 32,5 milyon ton petrolün 

25,9 milyon tonunu çıkarmıştır. Şirket, petrol üretimi amaçlı pek çok makine ve ekipmanı 

kendi bünyesinde üretmektedir. Teknolojik olarak kendini yenilemeye önem vermekte ve bu 

konuda Kanada firmalarıyla işbirliği yapmaktadır. Tatneft’in, Tataristan dışında Rusya 

Federasyonu genelinde ve Libya’da da faaliyetleri bulunmaktadır. Tataristan Cumhurbaşkanı 

Rustam Minnikhanov, Tatneft’in Yönetim Kurulu Başkanı’dır. 

Tataristan’ın petrol rafine etme kapasitesi halen yılda 7 milyon ton düzeyindedir. Bu 

kapasitenin ilk aşamada 14 milyon tona yükseltilmesi için Nijnikamsk şehrinde Tatneft’e 

bağlı Taneko adlı rafinerinin inşaatı devam etmektedir. 

Petrol ürünlerinin işlenmesi Tataristan’da önemli bir sanayi koludur. Nijnikamskneftekhim ve 

Kazan Orgsintez firmaları bu sektörde önde gelmektedir. Tataristan’ın sentetik deterjan (% 

10), karbon karası (% 15), benzen (% 15), polipropilen (% 26), araç lastiği (% 28), sentetik 

kauçuk (% 30), polietilen (% 35), polistiren (% 41), styren (% 48), propylen oxyde (% 99) ve 

bisphenol-A (% 100) gibi kimyasallarda üretimi Rusya genelinde önemli yer tutmaktadır. 

Petrokimya sektöründe katma değer zincirinin tamamlanması için yerel yönetimin girişimleri 

devam etmektedir. Bu kapsamda Kazan şehrinde bir sanayi bölgesi oluşturulmaya 

çalışılmakta ve bu bölge özel teknopark faaliyetleriyle desteklenmektedir. Bu alandaki diğer 

bir örnek de, sentetik tekstil hammaddesi üretiminde yer alması öngörülen Kamskiy 

Polyaniy’de bir sanayi bölgesi kurulmasıdır. 

3.2 Otomotiv 

Tataristan’da otomobil, ticari araç, kamyon, tır ve traktör üretilmektedir. Otomotiv sektörü 

itibariyle halihazırda Tataristan’daki en büyük aktör Kamaz’dır. Rusya’da üretilen ağır 

kamyonların % 60’ı bu şirket tarafından üretilmektedir. Kamaz fabrikasında 9.000 kişi 

istihdam edilmekte olup, ayda yaklaşık 3.500 kamyon üretilmektedir. Kamaz’da kamyon 

üretimi haricinde traktör ve otobüs şasisi de üretilmektedir. Otobüs şasileri, Başkurdistan’daki 

Nifas adlı ayda 100-110 adet üretim yapan firmaya satılmaktadır. 2008 yılı Aralık ayında 

Daimler AG ile Kamaz arasında yapılan anlaşmayla Daimler Şirketi Kamaz’ın yüzde 10 

hissesini satın almış ve aynı fabrikada Mercedes markalı tırlar üretilmeye başlanmıştır. 

Kamaz kamyonları 49 ülkeye ihraç edilmektedir. Üretimde kullanılan parçaların % 35’i yurt 

dışından ithal edilmektedir. Motorlar İngiltere’den, vites kutusu ve frenler Almanya’dan, 

kabloların bir kısmı İtalya’dan ithal edilmekte, Türkiye’den de kardan mili, plastik panel ve 

conta satın alınmaktadır. 

Ayrıca, Sollers adlı Rus firması yerli ve yabancı otomotiv firmalarıyla birlikte gerçekleştirdiği 

üretimin bir kısmını da Tataristan’da yapmaktadır. Sollers, Tataristan’daki üretimine öncelikle 

17/59

Fiat işbirliği ile başlamış ve bu çerçevede Alabuga Özel Ekonomik Bölgesinde Fiat Ducato ve 

Naberjniye Çelnı şehrinde Fiat Albea üretimi yapmıştır. Fakat, Fiat ile yaşanan anlaşmazlıklar 

sebebiyle Sollers-Fiat birlikteliğini bitirme kararı alınmıştır. 

2011 yılı Haziran ayında yarı yarıya ortaklık şeklinde oluşacak yeni bir oluşum konusunda 

Ford Automotiv ve Sollers firmaları arasında mutabakat sağlanmıştır. Bu mutabakata göre 

Rusya’da yılda 350.000 araç üretecek olan Ford, bu üretimin 200.000’ini Tataristan’da 

gerçekleştirecektir. Bu çerçevede, Ford % 60’ın üzerinde lokalizasyon sağlayacak, araştırma 

geliştirme faaliyetleri yapacak ve motor üretimi yerelleştirilecektir. Sollers ayrıca, 

Tataristan’da Isuzu markalı hafif kamyon üretimini de gerçekleştirmektedir. 

Tataristan’daki bir diğer fabrika olan Elaz’da traktörler ve iş makineleri üretilmektedir. 2010 

yılında Elaz ile Çukurova Makine İmalat ve Ticaret A.Ş. arasında Beko Loader’ların 

geliştirilmesi ve birlikte üretimine yönelik olarak bir mutabakat zaptı imzalanmıştır. 

Rusya Federasyonu’nda otomobil üretimi için yapılacak yatırımlarda yıllık 300.000 araç 

üretmek ve % 60 oranında lokalizasyon sağlamak koşuluyla iç piyasaya satılacak araçların 

üretiminde kullanılan girdiler için gümrüksüz ara malı ithalatı imkanı sağlanıyor olması, bir 

yandan otomotiv ana sanayi şirketlerini Rusya’da üretim yapmaya teşvik ederken, diğer 

yandan da ana sanayiye tedarikçi olarak ara malı sağlayan şirketleri de Rusya’da yatırım 

yapmaya yöneltmektedir. Bu süreçte yan sanayi firmalarımızın ana sanayinin tedarikçileri 

olarak Tataristan’da yatırım imkanlarını araştırdıkları görülmektedir. RF Dünya Ticaret 

Üyeliği kapsamında 1 Temmuz 2018’e kadar otomotiv sanayine tanıdığı tüm teşvikleri 

kaldırmayı taahhüt etmiştir. 

3.3 Havacılık 

Kazan’daki S.P. Gorbunov (KAPO) uçak fabrikası Rusya’daki en önemli uçak üretim 

merkezlerinden biridir. 70 yıllık tarihe sahip fabrikada 34 farklı modelde 18.000 uçak 

üretilmiştir. Dünyadaki ilk jet uçağı olan TU-104B KAPO’da üretilmiştir. Günümüzde orta 

mesafe ulaşımı hedefleyen TU-214 tipi yolcu uçakları, 35 ton kapasiteli orta sınıf kargo uçağı 

olan TU-330 ve 52 yolcu kapasiteli 2.800 km menzilli TU-324 tipi uçaklar üretilmektedir. 

Tataristan’da ayrıca insansız hava aracı (Eniks) ve Mi serisi helikopterler üretilmektedir. 

Bugüne kadar 80 ülkeye toplam 10.000 helikopter ihraç edilmiştir. Rusya’da üretilen 

helikopterlerin yüzde %30’u Tataristan’da üretilmektedir. 

3.4 Tarım ve Gıda 

Tarım sektörü, Tataristan ekonomisinin yalnızca % 7,1’ini oluşturmaktadır. Toplam 

yüzölçümü 67.836 kilometrekare olan Tataristan topraklarının yaklaşık 45.400 

kilometrekaresi tarıma elverişli alanlardan oluşmaktadır. Tarım sektörünün bölgesel gelire 

katkısı sanayi, hizmetler ve inşaat sektörlerinin gerisinde kalmaktadır. Toplam nüfusun %25’i 

kırsal bölgelerde yaşamaktadır. Ağırlıklı olarak tahıl (buğday, arpa, çavdar), patates, sebze ve 

şeker pancarı üretilmektedir. Tataristan Tarım Bakanlığı; tahıl, yağ bitkileri, patates, mısır, 

büyükbaş hayvan ve kanatlı hayvan üretimini cazip ürün kategorileri olarak tanımlamaktadır. 

18/59

Bölgede gıda sanayinde üretimi gerçekleştirilen başlıca ürünler süt ve süt ürünleri, et, unlu 

mamuller, başta bira olmak üzere alkollü içecekler, şeker ve şekerli mamullerdir. Bölge 

özellikle et (sosis üretimi) ve süt işleme alanında uzmanlaşmıştır. Tataristan gıda sanayinin 

gelişimi modern teknoloji ve ekipman yatırımlarına bağlıdır. 

19/59

4. TATARİSTAN CUMHURİYETİ DIŞ TİCARETİ 

Tablo 7: Yıllar İtibarı ile Tataristan’ın Dış Ticaret Rakamları (Milyon Dolar) 

Yüzde Değişim 

Yıllar 2008 2009 2010 2011 2010 2011 

İhracat 17.433 11.749 15.602 19.947 32,8 27,9 

İthalat 2.573 1.706 2.300 2.966 34,8 28,9 

Hacim 20.006 13.455 17.902 22.913 33,1 28,0 

Denge 14.861 10.043 13.302 16.982 32,5 27,7 

İhr/İth Oranı % 678 689 678 673 


2008 yılının son çeyreğinde başlayan küresel ekonomik ve finasal kriz Tataristan’ın dış 

ticaretine olumsuz yansımıştır. Bununla birlikte Rusya’da 2010 yılında başlayan toparlanma 

süreci ile birlikte Tataristan’ın dış ticareti de yeniden eski seviyelerine çıkmaya başlamış ve 

2011 yılında 2008 yılı seviyelerinin üzerinde rakamlara ulaşılmıştır. 2011 yılında ihracat 20 

milyar dolar, ithalat 3 milyar dolar ve dış ticaret hacmi 23 milyar dolar olmuştur. Tataristan 

için rekor sayılabilecek 20 milyar dolarlık ihracata ulaşılmasında petrol fiyatlarının yüksek 

seyretmesi de etkili olmuştur. 

Tablo 8: İhracatında Başlıca Ürünler ( Milyon Dolar) 

2010 2011 % Değişim % Pay (2011) 

Mineral yakıtlar, Ham petrol 12.462 16.200 30,0 81,2 

Organik kimya ürünleri, kauçuk 1.951 2.462 26,2 12,3 

Makineler ve mekanik cihazlar 1.094 1.323 20,9 6,6 

Yenilen çeşitli gıda müs. 32 40,9 27,8 0,2 

Metaller ve ürünleri 25 38,4 53,6 0,2 

Kereste ve ahşap ürünleri 26 33 26,9 0,2 

Tekstil, giyim ve ayakkabı 2,2 2,4 9,1 0,0 

Deri, kürk ve ürünleri 0,2 0,4 100,0 0,0 

Diğer ürünler 10 27,5 175,0 0,1 

Toplam İhracat 15.602 19.947 27,9 100,0 


Rusya Federasyonu’nda petrol çıkarılan en önemli bölgelerden biri olan Tataristan’ın en 

önemli ihraç ürünün ham petrol (% 81,2) olduğu görülmektedir. Avrupa’nın ikinci en büyük 

petro kimya tesisi olan Nijnikamskneftikhim sayesinde petro kimya ürünleri ihracatı 

Tataristan ihracatında önemli yer almaktadır. Ayrıca kamyon, uçak, helikopter, gemi, 

20/59

kompresör, savunma sanayiye yönelik optik aletler (dürbün vs.) ihracatı da bölge için önemli 

sayılacak boyuttadır. 

Tablo 9:İthalatında Başlıca Ürünler ( Milyon Dolar) 

2010 2011 % Değişim % Pay (2011) 

Makineler ve mekanik cihazlar 1.675 2.137 27,6 72,1 

Organik kimya ürünleri, kauçuk 341 446 30,6 15,0 

Metaller ve ürünleri 115 109 -5,2 3,7 

Yenilen çeşitli gıda müstahzarları 50 97 94,2 3,3 

Mineral yakıt, Ham Petrol 20 71 253,0 2,4 

Tekstil, giyim ve ayakkabı 23 31 36,1 1,1 

Kereste ve ahşap ürünleri 16 18 10,6 0,6 

Deri, kürk ve ürünleri 11 12 10,0 0,4 

Diğer ürünler 49 45 -8,6 1,5 

Toplam İthalat 2.300 2.966 28,9 100,0 


Yukarıdaki tablo Tataristan’ın ithalatına ilişkin bir bakış açısı sunmakla birlikte sadece 

Tataristan Gümrüklerinden ithal edilen ürünleri gösterdiğinden ithalatın tamamını 

göstermemektedir. RF’nin diğer gümrüklerinden ithal edilen ürünler de Tataristan’a 

getirildiğinden ve ayrı bir kayda tabii olmadığından yukarıdaki tablo ithalatın bir kısmını 

göstermektedir. Bölgenin ithalatının önemli bir bölümü otomotiv sanayisinde kullanılan ara 

mallarından oluşmaktadır. Bölgedeki tüketim mallarının ağırlıklı olarak Tataristan dışındaki 

gümrüklerden geçtikten sonra Tataristan’a getirildiği anlaşılmaktadır. 

Tablo 10: İhracatındaki İlk 10 Ülke (Milyon Dolar) 

2010 2011 % Değişim % Pay (2011) 

1 Polonya 3.033 4.034 33,0 20,2 

2 İtalya 1.213 3.082 154,1 15,5 

3 Almanya 1.299 1.685 29,7 8,4 

4 Hollanda 1.689 1.657 -1,9 8,3 

5 Macaristan 1.151 1.028 -10,7 5,2 

6 Slovakya 130 885 578,4 4,4 

7 Letonya 554 865 56,1 4,3 

8 Türkiye 1.375 563 -59,0 2,8 

9 Hırvatistan 480 554 15,4 2,8 

10 Belçika 305 479 57,1 2,4 

Diğer 4.372 5.115 17,0 25,6 

21/59

Toplam 15.602 19.947 27,9 100,0 


2011 yılında en çok ihracat yapılan ilk üç ülke Polonya, İtalya ve Almanya olmuştur. Türkiye 

önceki yıllarda ilk üç içinde yer almakta iken, Tüpraş’ın 2011 yılında Tataristan’dan aldığı 

ham petrol miktarını azaltması Türkiye’nin sekizinci sıraya gerilemesine neden olmuştur. 

Tablo 11: İthalatında İlk 10 Ülke (Milyon Dolar) 

2010 2011 % Değişim % Pay (2011) 

1 Almanya 519 685 31,9 23,1 

2 İtalya 367 329 -10,3 11,1 

3 Ukrayna 111 282 154,4 9,5 

4 Türkiye 140 231 64,9 7,8 

5 Ç.H.C. 128 219 70,7 7,4 

6 Fransa 69 167 142,5 5,6 

7 ABD 211 158 -25,2 5,3 

8 Belçika 56 86 53,6 2,9 

9 Japonya 72 78 8,9 2,6 

10 G. Kore 74 58 -21,5 2,0 

Diğer 553 673 21,6 22,7 

Toplam 2.300 2.966 28,9 100,0 


2011 yılında en çok ithalat yapılan üç ülke Almanya, İtalya ve Ukrayna olmuştur. Türkiye 

231 milyon dolarlık ithalatla dördüncü sıradadır. 

22/59

5.TÜRKİYE-TATARİSTAN İKİLİ TİCARİ VE YATIRIM İLİŞKİLERİ 

5.1 Türkiye-Tataristan İkili Ticari 

Tablo 12: Türkiye-Tataristan Dış Ticaret Göstergeleri (Milyon Dolar) 

İhracat İthalat Hacim Denge 

2001 2 5 8 -3 

2002 4 13 17 -9 

2003 3 157 160 -154 

2004 6 836 842 -830 

2005 12 919 931 -907 

2006 29 1.002 1.031 -973 

2007 135 1.334 1.469 -1.199 

2008 232 2.717 2.948 -2.485 

2009 57 1.541 1.598 -1.235 

2010 140 1.375 1.514 -1.235 

2011 231 563 794 -332 


Türkiye’nin Tataristan’a ihracatını tam olarak tespit etmek mümkün değildir. Bunun nedeni 

bölgeye gönderilen malların Rusya’nın başka federe birimlerindeki gümrük noktalarında 

işlemleri yapılarak da girmesidir. Rusya’nın diğer gümrüklerinden girişi gerçekleştirilen 

malların ne kadarının Tataristan’a geldiği ise tespit edilememektedir. Yukarıdaki tabloda yer 

alan veriler Tataristan gümrükleri üzerinden (Federal Gümrük İdaresi Volga Tataristan 

Gümrük Birimi’ne bağlı gümrük kapıları) yapılan ticareti ortaya koymakta olup, ihracatımızın 

bu nedenle çok daha fazla olduğu hususu yapılan değerlendirmelerde dikkate alınmalıdır. 

Ülkenin diğer gümrüklerinden yapılan mal girişleri de dikkate alındığında ülkemizin bölgeye 

ihracatının 400 milyon Dolar civarında olduğu tahmin edilmektedir. 

Türkiye-Tataristan dış ticaret hacmi 2011 yılı itibarı ile 794 milyon Dolardır. Türkiye’nin 

bölgeye ihracatı 2011 yılında % 65 artarak 231 milyon Dolara ulaşmıştır. Bölgeden ithalat ise 

% 59 oranında daralarak 1,4 milyar Dolar seviyesinden 563 milyon Dolara inmiştir. Bölge ile 

ikili ticaretimizde ülkemiz aleyhine 332 milyon Dolarlık fazla söz konusudur. 

Tataristan’ın dünyadan toplam ithalatında ülkemizin payı % 7,8’dir. Bölgenin dünyaya 

ihracatında ise ülkemiz % 2,8 pay sahibidir. 

23/59

5.2 Türkiye’nin Tataristan’a Başlıca Ürünler İtibarı ile İhracatı 

Tablo 13: Türkiye’nin Tataristan’a İhracatı ( Bin Dolar) 

2010 2011 % Değişim % Pay (2011) 

Kara taşıt araçları 56.337 114.196 102,7 49,5 

Eczacılık ürünleri 13.457 20.361 51,3 8,8 

Elektriksiz makineler 14.756 18.675 26,6 8,1 

Elektrikli makine ve teçhizat 9.113 14.826 62,7 6,4 

Mobilya ve yatak takımları 9.487 14.044 48,0 6,1 

Plastik ve ürünleri 5.492 6.341 15,4 2,7 

Demirden mamuller 4.466 6.259 40,1 2,7 

Hakiki ve suni kürk, kürkten ürünler 7.327 6.169 -15,8 2,7 

Kauçuk, lastik ve ürünleri 2.419 4.276 76,8 1,9 

Adi metallerden çeşitli eşya 2.284 3.764 64,8 1,6 

Deri eşya; saraciye eşyası 2.284 3.007 31,6 1,3 

Diğer 12.362 18.856 52,5 8,2 

Toplam 139.784 230.772 65,1 100,0 


Türkiye’den Tataristan’a gerçekleştirilen 231 milyon dolarlık ihracatın yaklaşık yarısını 

otomotiv aksam ve parçaları oluşmaktadır. Tataristan’da üretilen Kamaz Kamyonları, Fiat 

Ducato ve Albea’lar ve üretimine başlanacak olan Ford markalı araçlar Türkiye’nin bölgeye 

otomotiv aksam ve parçası ihracatını geliştirmektedir. Ford markalı araçların üretimine 

başlanması ile bu ürün grubundaki ihracatımızın artacağı tahmin edilmektedir. 

Türkiye’den Tataristan’a yapılmakta olan ilaç ihracatı 2011 yılında 13,5 milyon dolardan 20 

milyon dolara yükselmiştir. Bölgeye gerçekleştirilen eczacılık ürünleri ihracatı temelde tek bir 

firmamızca gerçekleştirilmekte ve ithal edilen ürünler Rusya genelinde satılmaktadır. 

Türkiye’den Tataristan’a gerçekleştirilen deriden mamul ürünler ihracatının yıllık 100 milyon 

dolar civarında olduğu tahmin edilmektedir. Ancak bu ürün grubundaki ihracatın tamamına 

yakını kayıt dışı yoldan gerçekleştirildiğinden resmi istatistiklere yansımamaktadır. 

24/59

5.3 Türkiye’nin Tataristan’dan Başlıca Ürünler İtibarı ile İthalatı 

Tablo 14: Türkiye’nin Tataristan’dan İthalatı (Bin Dolar) 

2010 2011 % Değişim % Pay (2011) 

Yakıt, petrol ve ürünleri 1.190.639 387.681 -67,4 68,8 

Kauçuk ve lastik ürünleri 93.187 117.704 26,3 20,9 

Gübre 4.034 22.545 458,9 4,0 

Plastik ve ürünleri 44.521 16.960 -61,9 3,0 

İnorganik kimya ürünleri 6.389 10.407 62,9 1,8 

Deterjan 422 4.876 1.055,5 0,9 

Organik kimya ürünleri 7.595 1.756 -76,9 0,3 

Ağaç ve ahşap eşya 786 514 -34,7 0,1 

Diğer 27.139 881 -96,8 0,2 

Toplam 1.374.712 563.325 -59,0 100,0 

Gerçekleştirilen ithalatın % 68,8’ini ham petrol ithalatı oluşturmaktadır. 2010 yılında 1,2 

milyar dolar olan ham petrol ithalatının 2011 yılında 388 milyon dolara düşmesinin sebebi 

ithalatçı firma olan Tüpraş’ın 2011 yılında bölgeden yaptığı alımı azaltmasıdır. 

Türkiye’nin Tataristan’dan yaptığı ithalatın diğer kısmı petro kimya ürünleri olan kauçuk ve 

lastik, plastik ve ürünleri, organik ve inorganik kimyevi ürünler ve deterjandan oluşmaktadır. 

5.4 Müteahhitlik Hizmetleri 

Türk müteahhitlik sektörünün Tataristan’daki en büyük inşaat faaliyetleri, 2005 yılında 

kutlanan Kazan şehrinin kuruluşunun 1000. yıl dönümü hazırlıkları kapsamında olmuştur. Bu 

kapsamda bölgedeki önemli kamu binalarının ve prestij binalarının inşaatını Türk şirketleri 

gerçekleştirmiştir. Ancak, bu dönemden sonra yerel inşaat şirketlerine tanınan öncelik ve 

avantajlar nedeni ile Türk inşaat firmalarının üstlendiği projeler azalmıştır. 2008 yılındaki 

küresel ekonomik kriz döneminde özel sektör faaliyetlerinin iyice yavaşlaması inşaat 

şirketlerimizin bölgeyi terk etmesi sonucunu doğurmuştur. 

Öte yandan, 2013 yılında yapılacak Üniversite Yaz Oyunlarına hazırlık için yapılan 

tesislerden Boks Merkezi ve Antrenman Sahası inşaatlarını Monotek İnşaat adlı şirketimiz 

tamamlamıştır. Monotek İnşaat, Kazan Havaalanı yeni terminal binasının inşaatını da 

üstlenmiştir. 

25/59

5.5 Türkiye’nin Tataristan’daki Başlıca Yatırımları 

Ülkemizin Tataristan’da büyük ölçekli yatırımları bulunmaktadır. 

Efes Pilsen’in Krasnıy Vastok’taki 400 Milyon Dolarlık yatırımı bugüne kadar bölgede 

gerçekleşen en büyük Türk sermayeli yatırımdır. Şirket, Tataristan Cumhuriyeti’ne en fazla 

vergi sağlayan dördüncü ticari işletme konumundadır. 

Zass’ın (Delonghi markalı ısıtıcılar) Alabuga’daki 18 Milyon Dolarlık yatırımı da bölgede 

bugüne kadar gerçekleşen diğer bir önemli Türk yatırımıdır. 

Bölgede önümüzdeki dönemde gerçekleşecek üç büyük Türk yatırımı daha bulunmaktadır. 

Bunlar; Kastamonu Entegre’nin, Trakya Cam Rus (Şişecam)-Fransız St. Gobain firması 

ortaklığının ve Hayat Kimya’nın Alabuga Özel Ekonomik Bölgesindeki yatırımlarıdır. 

Kastamonu Entegre Ağaç Sanayi; Alabuga Özel Ekonomik Bölgesi’nde inşa etmekte olduğu 

fabrikada MDF, sunta ve OSB üretmeyi planlamaktadır. Fabrikanın ilk safhası olan MDF 

yatırımı 185 milyon ABD Dolar tutarında olup, inşaat çalışmaları başlamıştır. MDF üretimine 

2013 yılında başlanması planlanmaktadır. Sunta ve OSB tesislerinin de eklenmesiyle 

toplamda 500 milyon ABD Doları tutarında yatırım yapılmış olacaktır. MDF, sunta ve OSB 

tesislerinin 2015 yılında tamamlanmış olması hedeflenmektedir. 600.000 metrekarelik alanı 

kaplayacak olan bu tesis bittiğinde MDF, sunta ve OSB üretimin bir arada olduğu dünyanın 

en büyük tesisi olacaktır. 

Kastamonu Entegre Ağaç Sanayi şirketiyle aynı gruba bağlı Hayat Kimya şirketi de Alabuga 

Özel Ekonomik Bölgesi’nde yapacağı 200 milyon dolarlık yatırımla kağıt mendil, peçete vb. 

ürünler üretmeyi planlamaktadır. 

Trakya Cam Rus (Şişecam), Fransız St. Gobain firması ortaklığında düz cam üretimi için ilk 

aşamada 100 milyon ABD Doları, daha sonraki aşamada da otomobil camı ve ayna imalatıyla 

toplam 320 milyon ABD Doları tutarında yatırımı Alabuga Özel Ekonomik Bölgesi’nde 

yapmayı öngörmektedir. Bu tesisin temel atma töreni yapılmıştır. Tesisin 2013 yılında 

üretime başlaması planlanmaktadır. 

5.5 İthalat Mevzuatı 

Tataristan Cumhuriyeti’nin dış ticaret politikaları ve ithalat mevzuatı bağlı bulunduğu Rusya 

Federasyonu’nun politika ve uygulamalarından farklı değildir. 

Rusya Federasyonu dış ticaret politikası ve ithalat mevzuatı için lütfen aşağıdaki linki ziyaret 

ediniz. 

http://www.ibp.gov.tr/pg/section-pg-ulke.cfm?id=Rusya%20Federasyonu 

26/59

6. TATARİSTAN CUMHURİYETİ PERAKENDE SEKTÖRÜ 

6.1 Tataristan Perakende Pazarında Mevcut Durum 

Tataristan, Moskova ve Petersburg’dan sonra Rusya’nın 3. en cazip lüks pazarıdır. Rusya’nın 

6. büyük kenti ve bölgenin başkenti olan Kazan, özellikle deri ve kürk, aksesuar, mücevherat, 

saat, otomobil gibi ürünlerin tüketiminde Tataristan’ın merkezi konumundadır. 

Kazan’da helikopter, optik aletler, tıbbi cihazlar, petro kimya, kompresör, doğal gaz aletleri, 

ayakkabı, deri, sabun, kürk ve kimyasal madde üreten çok sayıda fabrika bulunmaktadır. 

Ayrıca pamuklu dokuma, çikolata ve gıda üretimi yapılmaktadır. 

Kazan’ın 2010-2030 yılları arasında Rusya Federasyonu genelinde en hızlı büyüme 

kaydedecek kent olması beklenmektedir. Kent, 2018 Dünya Kupası maçlarına da ev sahipliği 

yapacaktır. Bu bakımdan kentte başta spor tesisleri, turizm, otelcilik, altyapı olmak üzere ilgili 

alanlarda yatırımlarda hareketlilik beklenmektedir. Kent, yalnızca Rusya’nın en önemli iş 

merkezlerinden biri değil aynı zamanda da BDT bölgesinin önemli kültür merkezlerinden 

biridir. Kazan’da önemli üniversiteler, ulusal tiyatro ve opera gibi kültürel enstitüler 

bulunmaktadır. Aynı zamanda Moskova’ya 2 saatlik, İstanbul’a ise 3 saatlik uçuş 

mesafesindedir. 

Kazan, Avrupa’n ın en uzun nehri olan Volga ve Kazanka nehirlerinin birleştiği yerde güzel 

bir mimariye sahiptir. Ünlü Kazan Kremlin Dünya Mirası Alanı içindedir. Müslümanlar ile 

Hıristiyanlar birlikte barış içinde yaşamaktadır. 2005 yılında Kremlin kompleksi içinde inşa 

edilen Tataristan’ın en büyük camisi Ortodoks katedrali ile birlikte şehrin en önemli yerinde 

bulunmaktadır. 

Kazan’da konutlar şehrin dışında, paralel ve dikey olarak planlanmış geniş ve uzun caddelerin 

kenarlarına inşa edilmiştir. Şehirdeki bütün konutlar merkezi sitemle ısıtılmakta ve sıcak su 

verilmektedir. Ulaşım tramvay, troleybüs, otobüs ve metro ile sağlanmakta olup, metro 

inşasının genişletme çalışmaları devam etmektedir. 

Uluslararası önemli markaların çoğu pazarda satılmakla birlikte satış hacimleri henüz çok 

yüksek seviyede değildir. Kazan lüks ürünler pazarında en az gelişmiş sektörler 

moda/aksesuar, mücevherat/saat, gurme ürünler, seyahat ve kozmetiklerdir. Pazarda hemen 

hemen tüm lüks otomobil markaları mevcuttur. BMW satılan otomobiller içinde lider 

konumdadır. BMW’nin Kazan’da ayrı bayisi bulunmakta olup, Moskova’ya bağlı değildir. 

Kazan’da birçok gelişmiş spor tesisi bulunmaktadır. Hokey ve futbol stadyumları, büyük bir 

akuapark, jimnastik salonları ve kapalı tenis kompleksleri gibi birçok spor kompleksi 

bulunmaktadır. Ayrıca golf sahası, kayak pistleri ve SPA’lar ile 10 dakikada ulaşılabilecek 

uluslararası standartlarda dağ tesisleri bulunmaktadır. 

Mevcut krize rağmen şehirde ulusal ve uluslararası mutfaklardan birçok restoran, kafe ve 

barlar gelişen bir tempoda artmaktadır. Tataristan’da Türk, Azeri, Gürcü, Fransız, İtalyan, Çin 

ve Japon mutfağından birçok restoran bulunmaktadır. Hatta son günlerde sushi yemek moda 

haline gelmiştir. Tüketiciler değişik ve egzotik tatları denemekten hoşlanmaktadır. Farklı 

kültürlerin ürünleri tüketiciler nezdinde ilgiyle karşılanmaktadır. 

27/59

Tataristan uluslararası farkındalık yaratmak ve var olan spor alt yapısının geliştirilmesi için 

2013 Üniversite Yaz Oyunlarına ev sahipliği yapacaktır. 2013 Üniversite Yaz Oyunlarının 

turizmi % 50 artıracağı düşünülmektedir. Üniversite köyü inşaatı (çok katlı binalar) ve Kazan 

uluslararası yeni dış hatlar terminali tamamlanmak üzeredir. Kazan ayrıca 2018 yılında, diğer 

Rusya şehirleriyle birlikte FIFA Dünya kupasına ev sahipliği yapacaktır. Bu nedenle 

planlanan 65.000 kişilik stadyum inşa edilecek ve şehir metrosu alt yapısı genişletilecektir. 

Rusya Federasyonu’nun Dünya Kupasına hazırlık için yaklaşık 300 milyar Ruble (10 milyar 

Dolar) harcaması beklenmektedir. Kupa maçlarına Kazan’ın yanı sıra St. Petersburg, 

Moskova, Kaliningrad, Yaroslavl, Krasnodar ve Soçi kentleri ev sahipliği yapacaktır. 

Kazan’da mevcut olan SPA merkezinin 2013 yılının ortalarında 5.000 m 2 kadar genişletilmesi 

planlanmaktadır. Moskova ve diğer şehirlerden SPA, aquapark ve dağ tesisleri için sürekli 

müşteri gelmektedir. 

Gelişmekte olan sektörlerden biri de otelciliktir. Mevcut 4 ve 5 yıldızlı oteller talebin yaklaşık 

yarısını karşılamaktadır. Resmi verilere göre 2010 yılında otellerin doluluk oranı % 46 

olmuştur. Tek 5 yıldızlı uluslararası zincir Marriott Courtyard’dır. Kazan’ın otelcilik 

sektörünün gelişimi sadece önümüzdeki dönemde gerçekleşecek büyük spor etkinliklerine 

bağlı değil aynı zamanda dinamik ve sosyal hayatın varlığına bağlı olacaktır. 

Tataristan’ın lüks ürün pazar potansiyeli sadece üst gelir grubunun zenginliğine bağlı olarak 

gelişmeyecek aynı zamanda yaşam tarzı, zihniyeti ve alışveriş alışkanlıkları da belirleyici 

olacaktır. 

Tataristan perakende ticaret cirosu açısından Rusya Federasyonu’nun en iyi on bölgesinden 

biridir. Volga bölgsi içinde ise en yükseklerinden biridir. 

Son birkaç yıldır Tataristan’ın ticaret alt yapısının gelişmesi, perakende ticaret hacminide 

önemli ölçüde artırmıştır. 

6.2 Tataristan Pazarında Perakende Ticaretin Görünümü 

2012 Ocak-Eylül dönemi itibarı ile perakende ticaret hacmi 466 milyar Ruble (15 milyar 

Dolar) olmuştur. Perakende ticaret hacmi 2011 yılının aynı dönemine göre % 19,2 artmıştır. 

2011 yılında söz konusu artış % 5,5 olup, perakende ticaret hacmi yaklaşık 500 milyar Ruble 

(14.7 milyar Dolar) olmuştur. 

Tataristan’da kişi başına düşen perakende ticaret hacmi 2012 Ocak-Eylül döneminde 122,8 

bin Ruble (3.968 Dolar) olarak gerçekleşmiştir. (2011 3.çeyreğinde - 98,2 bin Ruble) 

Restorancılık ve catering alanındaki perakende ticaret hacmi ise 2012 ilk 9 ayında bir önceki 

yılın aynı dönemine göre % 10,3 artarak 19,3 milyar Ruble olarak gerçekleşmiştir. (2011 3. 

çeyreğinde - 17,1 milyar Ruble, %3,8). Kişi başına düşen Restorancılık ve catering 

harcamaları 5.100 Ruble olarak gerçekleşmiştir (2011 3.çeyreğinde - 4.500 Ruble). Bölgede 

5.000 civarında restoran ve catering kuruluşu bulunmaktadır. Bunlardan 3.000 tanesi restoran, 

cafe ve bar olarak faaliyet gösterirken, yaklaşık 1.600’ü yemekhanedir. 

Küresel krizin başladığı 2008 yılında gıda ürünlerinin perakende ticaretteki payı % 56, sanayi 

ürünlerinin payı ise % 44 olmuştur. Krizin olumsuz etkilerinin ortadan kalkmaya başlamasıyla 

birlikte bu dağılım değişmiştir. 2012 yılının ilk 9 ayında gıda ürünlerinin (içecek ve tütün 

28/59

ürünleri dahil) perakende ticaret içindeki payı % 41,9 olmuştur. Gıda dışı ürünlerin 

perakende ticaret içindeki payı ise %58,1 olmuştur. Söz konusu oranlar 2011 yılının aynı 

döneminde sırası ile % 47,4 ve % 52,6 olmuştur. Gıda dışı ürünlerin perakende ticaretteki 

payının artmaya başlaması nüfusun satın alma gücünün arttığını ortaya koymaktadır. 

Tataristan perakende piyasasında 15.000’den fazla kuruluş faaliyet göstermektedir. Pazara 

giriş yapan ilk perakende zincir kuruluşu Ramstore olmuştur. Diğer büyük zincirler pazara 

Ramstore’dan sonra girmiştir. Ramstore pazardan bir süre sonra çekilmiştir. 

2012 yılı başından Kasım ayına kadar pazara 230 yeni perakende kuruluşu girmiştir. 

2012 Ocak-Eylül döneminde perakende ticaretin % 91,4’ü sabit, düzenlenmiş satış yerleri 

olan ticari kurum ve esnaf tarafından gerçekleştirilmiştir. Aynı dönemde perakende ticaretin 

% 8,6 ise pazaryerlerinde yapılmıştır. Bu oranlar 2011 yılının ilk 9 aylık döneminde sırası ile 

% 90,7 ve % 9,3 olmuştur. 

2012 yılı başında bölgede 90 adet pazaryeri faaliyet gösterirken, 1 Ekim 2012 itibarı ile 

perakende satış yapma izni olan pazar sayısı 74 adet olmuştur. Söz konusu pazaryerlerinden 

61’i çok amaçlı, 13’ü sektörel (ikisi tarım, ikisi eşya, biri inşaat malzemeleri, ikisi araba, biri 

araba parçaları) pazarlardır. Rusya genelinde olduğu gibi Tataristan’da da açık pazaryerlerinin 

sayısı giderek azalmakta, yeni düzenlemeler çerçevesinde pazaryerleri belediyeler tarafından 

tahsis edilen yeni yerlerde kurulan hallere taşınmaktadır. 

Pazarlarda toplam 27 bin 600 tane tezgah yeri bulunmakta olup, doluluk oranı % 80’dir. 

Tataristan perakende piyasasında 1000 kişi başına düşen ticari alan 650 metrekaredir. Bu 

rakam Kazan için 800 metrekare iken, Tataristan’daki küçük yerlerde 300 metrekaredir. 

Tataristan perakende piyasasına ilişkin göstergeler bölgeyi, içinde Tataristan’ın da yer aldığı 

Rusya’nın Volga Ekonomik Bölgesinde birinci sıraya oturtmaktadır. 

6.3 Eğilimler 

• Pazardaki ekonomik büyüme ve alım gücündeki artış doğrudan tüketimi olumlu yönde 

etkilemekte, 

• Giderek daha yakından takip edilen batılı tüketici eğilimleri, pazardaki tüketicilerin 

yaşam tarzında etkili olmakta, 

• Pazardaki süpermarket ve hipermarket zincirlerinin sayısı gelişmiş ekonomilerde 

olduğu gibi giderek artmakta 

• İklim koşulları nedeniyle tüketiciler tarafından çok çabuk benimsenen ve tercih edilen 

AVM’lerin, hızlı şekilde gelişmesi için yetkililer gerekli koşulları sağlamaya devam 

etmekte, 

• Perakende pazarının büyük bir kısmı başlıca büyük firmalar tarafından kontrol 

edilmekte, 

• Sektörde yabancı sermayenin de pazara girişiyle satın almalar, birleşmeler yolu ile 

konsolidasyon görülmekte, 

• Perakende zincire girişlerin devam etmesi beklenmekte, 

• Konsept mağazacılığın gelişimi devam etmekte, 

• Tataristan’ın diğer kentlerinde de market ve zincir mağazaların sayısında artış 

beklenmekte, 

29/59

• Son yıllarda yaşanan ekonomik kriz nedeniyle, tüketicilerin giderek fiyata daha 

duyarlı hale gelmesi nedeniyle, çok yeni bir konsept olan özel etiketli ürünlere ilgi 

artmakta, 

• Büyük şehirlerde olan yoğun yaşam tarzı bazı hazır gıdalara (soğutulmuş ve 

dondurulmuş hazır gıdalar gibi) talebi istikrarlı bir şekilde artırmakta, 

• Artan sağlık bilinci egzotik meyveler, sebzeler ve organik ürünlere ilgiyi 

artırmaktadır. 

6.4 Beklentiler 

• Perakende satışların henüz çok küçük bir parçasını oluşturan elektronik ticaretin, 

öğrenci şehri olan Kazan’da artması beklenmekte, 

• Perakende satışlarda zincir mağazaların payının giderek artması beklenmekte, 

• Bölgede “bio” ve “eco” gibi markalı olan ürünlere ilginin artması beklenmekte, 

• Satın almalar, franchising ve ortak yatırımlar gelecekte de özellikle yabancı 

yatırımcılar için pazara girişte en uygun yöntemler olmaya devam edecek, 

• Özel etiketli ürünlerin perakende piyasasında orta vadede kalıcı bir konuma ulaşması 

beklenmekte, 

• Helal ürünler pazarının büyümesi beklenmektedir. 

6.5 Problemler 

• Belgelendirme ve vergilendirme sisteminin şeffaf olmaması ve sıklıkla değişmesi 

• Uzun ve pahalı gümrük prosedürleri 

• Referans fiyat uygulaması 

• Türk menşeli et ve süt ürünlerinin ithalatına izin verilmemesi 

• Geri dönecek ürünler için anlaşma gereksinimi 

• Kiraların ve reklam tanıtım giderlerinin çok yüksek olması 

• Dil 

• Lojistik (varış noktaları arasındaki mesafe uzunluğu, depo yetersizliği gibi) 

30/59

7. TATARİSTAN PERAKENDE SEKTÖRÜNÜ GELECEKTE ETKİLEYECEK 

BAŞLICA FAKTÖRLER 

7.1. Elektronik Ticaret 

Elektronik ticarette mevcut büyüme verileri göz önünde bulundurulduğunda Rusya’nın 2019 

yılı itibarı ile Avrupa’nın en büyük elektronik ticaret pazarı olması beklenmektedir. 2011 yılı 

sonu itibarı ile ülke, internet kullanıcısı sayısı bakımından Almanya’yı aşmış bulunmaktadır. 

Ülkedeki internet kullanıcısı sayısı 51 milyondur. Kullanıcıların yarısının interneti günlük 

olarak kullandıkları bildirilmiştir. 

Ülkede faaliyet gösteren perakendecilerin operasyonlarını internet perakendeciliği alanına 

doğru genişletmesi beklenmektedir. Ancak bu eğilimin ülkedeki mağazaları azaltması 

beklenmemektedir. 

Geleneksel mağazacılık anlayışının perakendecilik sektöründeki önemi ülkedeki tüketici 

kültürü ve internetin perakendecilik alanındaki potansiyelinin ülkenin geniş yüzölçümü, zayıf 

karayolu altyapısı, lojistik ve elektronik ödemelere ilişkin çeşitli sorunlar nedeni ile tam 

olarak kullanılamaması nedenleri ile devam edecektir. 

Bununla beraber altyapıya ilişkin sayılan söz konusu sorunlar aynı zamanda bölgelerde 

internet perakendeciliğinin gelişmesine neden olacak hususlardır. Ülkenin uzak bölgelerinde 

düşük nüfus yoğunluğu nedeni ile perakende zincirlerinin mağaza açmayı karlı bulmamasına 

bağlı olarak perakende altyapısının yeterince gelişmemesi online perakendecilik alanında 

dikkate değer bir potansiyel ortaya koymaktadır. Internet üzerinden perakendecilik uzak 

bölgelerdeki tüketicilere ulaşmak için ucuz bir yoldur. 

Internet üzerinden satışların büyük çoğunluğunun elektronik ve hazır giyim alanlarında 

olmaya devam etmesi beklenmektedir. Ancak orta vadede gıda ve içecek alanında da internet 

satışlarının öneminin artacağı değerlendirilmektedir. 

7.2 Özel Etiketli Ürünler 

Küresel ekonomik ve finansal krizle birlikte satışları dünya genelinde 3 katına çıkan özel 

etiketli ürünlerin perakende sektöründeki yeri finansal kriz nedeni ile küresel olarak artmaya 

devam etmektedir. 

Özel etiketli ürünlerin Rusya pazarındaki konumu göreceli olarak yeni olup, perakende 

sektöründeki payı henüz sınırlı düzeydedir. Bunun başlıca sebebi büyük kentler haricindeki 

diğer bölgelerde perakende zincirlerinin pazardaki yoğunluklarının henüz düşük düzeyde 

olmasıdır. 

Avrupa pazarlarında tüketiciler nezdinde kalite ve güvenilirlik ile ilişkilendirilen özel etiketli 

ürünler Rusya pazarında düşük fiyatları nedeni ile düşük kaliteli ürünler olarak 

algılanmaktadır. Özel etiketli ürünlerin Rus pazarında az pay almalarının bir nedeni de 

perakende kuruluşlarının az talep gören ürünleri ürün yelpazelerinden çıkarmalarıdır. Buna 

rağmen pazarda hakim durumdaki bazı zincir perakende kuruluşlarının ürün gamlarında orta 

segmentler için bu ürünleri de bulundurmak istemesi nedeni ile özel etiketli ürünlerin pazar 

31/59

payları son yıllarda artmaya başlamıştır. 2011 yılında özel etiketli ürünlerin satışları bir 

önceki yıla göre % 20 artarak 474 milyar Ruble’ye ulaşmıştır. 

Ekonomik kriz nedeni ile tüketim kalıplarının değişmesi sonucunda perakende kuruluşlarının 

özel etiketli ürünlerle ilgili stratejilerinde artış gözlenmiştir. Kriz süresince hipermarketsüpermarket 

zincirleri özel etiketli ürünlere yönelmiştir. 

Özel etiketli ürünler dökme temel tüketim mallarında (temizlik maddeleri, pirinç, makarna 

v.b. temel gıda maddeleri) tüketicilerin daha fazla ilgisini çekerken, hijyenik pedler, bebek 

mamaları, evcil hayvan mamaları, kozmetik ürünler, çikolatalar gibi ürünlerde tüketicilerin 

marka bağlılığının daha fazla olması nedeni ile özel etiketli ürünlere talep daha azdır. Ayrıca 

özel etiketli ürün satışlarında, teknolojik yeniliğin daha az paya sahip olduğu ürünler daha 

fazla yer tutmaktadır. 

Özel etiketli ürünler alanına ilk girenler X5 Perakende Grubu ve Magnit olmuştur. Özel 

etiketli ürün satışlarında lider X5 Grubu olup, 2011 yılında 51 milyar Rublelik satışa 

ulaşmıştır. X5’in bu rakama ulaşmasında Kopeyka’yı satın almasından sonra şirketin 

portföyüne Romashinko, Sladograd, Korolevskiye, Eco, Sunway ve Brigadirskoye 

markalarının eklenmesi etkili olmuştur. 

Perakende pazarındaki bazı şirketler stratejilerini özel etiketli ürün geliştirmeye dönük olarak 

değiştirmiştir. Aptechnaya Set 36,6 isimli eczacılık ve kişisel bakım ürünleri zinciri bunlardan 

biridir. Şirket, özel etiketli ürünlerin toplam satışları içindeki payının % 7’ye yükseldiğini 

açıklamıştır. Şirket, özel etiketli ürün üretimine dönük olarak 85 üretici ile çalışmaktadır. 

Şirketin özel etiketli ürünleri muadil markalı ürünlere kıyasla % 10-15 daha düşük fiyatla 

satılmaktadır. Şirket, kendi özel etiketli ürünlerini bağımsız mağazaları aracılığı ile 

tüketicilere ulaştırmayı planlamaktadır. 

Magnit, 530’dan fazla özel etiketli ürünün satışını yapmaktadır. Ortalama bir Magnit 

mağazasında özel etiketli ürünlerin payı % 15’tir. Magnit’in özel etiketli ürünleri düşük gelirli 

tüketicilere yöneliktir. 

Eldorado isimli elektronik ürünler mağazası süpermarket ve hipermarket zincirleri dışındaki 

perakendeciler içinde özel etiket alanında öncü konumdadır. Elenberg markası 2000 yılında 

Eldorado tarafından pazara sunulmuştur. Marka ilk başta tüketicilerin elektronik tüketim 

mallarında yerel markalara güvenlerinin olmaması nedeni ile pazara ithal marka olarak 

tanıtılmıştır. Eldorado pazara 2008 yılında Cameron Maxmedia özel etiketi ile bir netbook 

sunmuştur. Satışın ilk yılında Cameron Maxmedia Eldorado’nun tüm netbook satışlarında % 

50 paya sahip olmuştur. 

Özel etiketli ürünlerin perakende piyasasında orta vadede kalıcı bir konuma ulaşması 

beklenmektedir. Özel etiketli ürün satışlarının 2014 yılı itibarı ile 950 milyar Ruble’yi aşması 

beklenmektedir. Bu, yıllık % 26 büyüme anlamına gelmektedir. Orta vadede özel etiketli 

ürünlerin tüketici farkındalığının gelişmesine paralel olarak batı Avrupa pazarlarındakine 

benzer bir konuma gelmesi beklenmektedir. 

X5 Perakende Grubu özel etiketli ürünlerin satışlardaki payını Perekriostok mağazalarında % 

30’a, Pyaterochka mağazalarında % 50’ye, Karusel hipermarketlerinde % 10’a çıkarmayı 

planlamaktadır. Pazarın düşük gelir segmentlerine hitap eden süpermarketler kısa-orta vadede 

özel etiketli ürünlerin satışlarındaki payını % 25-30’a çıkarmayı hedeflemektedir. 

32/59

Tataristan merkezli Bahıtlı ve Sibirya merkezli Maria Ra gibi bölgesel perakende zincirleri 

toplam satışlarındaki özel etiketli ürün yüzdesi bakımından lider konuma gelmiştir. 2011 

yılında özel etiketli ürünlerin Bahıtlı’nın satışlarındaki payı % 35 ve Maria Ra’nın 

satışlarındaki payı % 20’dir. Bu oranlar pazardaki diğer zincirlere göre yüksektir. 

Süpermarket ve hipermarket zincirleri haricindeki perakende kuruluşlarının özel etiketli 

ürünlerin promosyonuna dönük faaliyetlerde daha az aktif olacağı değerlendirilmektedir. 

Elektronik tüketim mallarında ulusal perakendecilerin etiketli ürünleri yüksek kaliteli 

uluslararası markalar ile rekabet edebilecek düzeyde değildir. Buna karşılık güzellik ve kişisel 

bakım ürünleri perakendecileri için bu alanda başarı şansı daha yüksektir. L’Etoile ve Rive 

Gauche isimli mağaza zincirleri güzellik ve kişisel bakım ürünlerinde özel etiketli ürünlerini 

artırmayı planlamaktadır. 

7.3. Helal Gıdalar 

Tataristan’ın nüfusunun büyük çoğunluğunun Müslüman olması nedeniyle, bölge helal 

gıdalar için gelişme göstermesi beklenen önemli pazar olarak gösterilmektedir. 

Tataristan’ın diğer Müslüman ülkeler ile arasındaki ticaretin 3 milyar dolar civarında olduğu 

ve söz konusu ticaretin son 10 yılda 30 kat arttığı belirtilmektedir. 

Uzmanlara göre Tataristan’ın helal gıda pazarı henüz doyuma ulaşmamıştır. Tataristan’ın 

helal gıda pazar doygunluk oranının henüz %30’un altında olduğu düşünülmektedir. Pazarda 

helal ürün üretimi yapan yaklaşık 100 firma bulunmaktadır. Nüfusun helal ürün talebinin 

%50’sini karşılamak için pazara en az 1000 yeni işletmenin girme gerekliliği olduğu Rusya 

Araştırma ve Bilgi Merkezi tarafından açıklanmıştır. 

19-21 Mayıs 2012 tarihlerinde Uluslararası Kazan Helal fuarı düzenlenmiştir. Söz konusu 

fuar her yıl düzenlenmektedir. Bu fuara Rusya, Türkiye ve Malezya’dan yaklaşık 100 firma 

katılmıştır. Kozmetikten hizmete kadar çok geniş bir yelpazede birçok ürünün fuarda tanıtımı 

yapılmıştır. 

7.4. Organik Gıdalar 

Büyük şehirlerdeki yoğun yaşam tarzlarından dolayı özellikle hazır yemeklere ve 

dondurulmuş ürünlere olan talep istikrarlı bir şekilde artırmaktadır. Bu talebe bağlı olarak 

birçok marketin hazır yemek arzı önemli gelişme kaydetmektedir. Ayrıca artmakta olan sağlık 

bilinci taze egzotik meyve ve sebzelere, az yağlı, az tuzlu ve şekersiz gıdalara olan ilgiyi de 

artırmaya başlamıştır. 

Bazı büyük süpermarketler organik gıdalar için yeni raflar ayırmaya başlamışlardır. Ayrıca 

bazı girişimciler ise gelir seviyesi yüksek bölgelerde organik ürünler konusunda uzmanlaşmış 

süpermarketleri geliştirmeye çalışmaktadır. 

Bölgede “bio” ve “eco” gibi markalı olan ürünlere ilgi artmaktadır. Ancak bu ürünlere 

yönelik henüz bir düzenleme olmadığından, tüketiciler söz konusu markalı ürünlere 

güvenmiyor ve bu ürünler için ekstra ödeme yapmaya henüz hazır değiller. 

33/59

7.5. Satın Alma ve Birleşmeler 

Son yıllarda pazardaki ulusal ve uluslararası aktörler faaliyetlerini franchising, ortak yatırım 

faaliyetleri ve satın alma ve birleşmeler ile daha da büyütmüşlerdir. Pazardaki süpermarket ve 

hipermarket zincirlerinin sayısı gelişmiş ekonomilerde olduğu gibi giderek artmaktadır. 

Perakende sektörünün aktörleri finansal kriz sürecinden çok çabuk çıkmış ve tüketicilerin 

giderek artan oranda daha geniş ürün çeşitliliği, kalite ve uygun fiyat arayışı sayesinde 

faaliyetlerini genişletebilmiştir. 

Tüketiciler aynı zamanda süpermarket ve hipermarket zincirlerinin markalarından (özellikle 

yabancı dilde ise) etkilenmekte ve bu markalara prestij ve kalite algısı ile yönelmektedir. 

Süpermarket ve hipermarket zincirleri tüketiciye ulaşmada sahip oldukları avantajı kullanarak 

ürün çeşitlerinde yalnızca gıda, içecek ve temizlik maddeleri gibi temel ihtiyaç maddelerine 

değil aynı zamanda diğer ürünlere de yer vererek tüketicilerin beklentileri doğrultusunda ürün 

çeşitliliklerini artırmaktadır. Tüketicilerin tek bir çatı altında ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri 

perakende zincirlerinin alışverişlerde daha çok tercih edilmelerini sağlamaktadır. 

Söz konusu nedenlerle pazarda orta vadede dağıtımda geleneksel mağazaların payının giderek 

azalması, buna karşılık süpermarket ve hipermarket zincirlerinin pazar paylarını artırmaları 

beklenmektedir. 

X5 Perakende Grubu pazarda çok sayıda satın alma gerçekleştirerek büyümüştür. İlk olarak 

Peterson zincirini satın almış ve Peterson mağazalarını Pyaterochka ve Perekriostok marka 

adlarıyla iki ayrı zincir süpermarkete dönüştürmüştür. 2006 yılında Pyaterochka ve 

Perekriostok’u birleştiren X5, 2008’de de Karousel hipermarket zincirlerini satın almıştır. X5, 

2010 yılında Kopeyka indirim mağazalarını 51,5 milyar Ruble karşılığında satın almıştır. Söz 

konusu satış anlaşması Rus perakende sektöründe hala rekor olma özelliğini korumaktadır. Bu 

satın almanın ardından X5 Perakende Grubu sektörde lider konuma gelmiş ve ölçeğini büyük 

oranda artırmıştır. X5, 2012 yılında ise e5.ru adı altında elektronik ticaret projesini 

başlatmıştır. 

Sektördeki önemli aktörlerden biri olan Dixy Group da 2011 yılında Victoria Group isimli 

perakende kuruluşunu satın almıştır. Böylece Grubun toplam mağaza sayısı 1.017’ye 

ulaşmıştır. Dixy Group söz konusu satın alma sonrasında faaliyet alanını genişletmiş, 

Rusya’daki ilk 5 perakende kuruluşu arasına girmiştir. 

Konsolidasyon, küçük şirketler arasında da yaygındır. Örneğin Eksmo ve Noviy Knizhniy, 

kitabevi zinciri oluşturmak üzere birleşmiştir. Komponenty Bisneza ve Planeta-Stroy 

şirketleri ise birleşerek Chudodom isimli mağazaları Uyuttera mobilya mağazalarına 

dönüştürmüştür. 

Satın almalar, franchising ve ortak yatırımlar gelecekte de özellikle yabancı yatırımcılar için 

Rus perakende sektörüne girişte en uygun yöntemler olmaya devam edecektir. Özellikle 

franchising yatırımcılar için pazara girişte az miktarda yatırım ve genel gider gerektirmesi 

nedeni ile kolay bir yoldur. Rusya’da ekonomik durumun düzelmesi ve ticari ortamın Dünya 

Ticaret Örgütü üyeliği beraberinde daha şeffaf hale gelmesi ile ülkede franchising 

faaliyetlerinin daha da artması beklenmektedir. 

Perakende satışlarda zincir mağazaların giderek artan payının gelecekte de devam edeceği 

öngörülmektedir. Ülkedeki büyük zincirler faaliyetlerini genişletmeye devam etme niyetlerini 

34/59

çeşitli vesilelerle ifade etmektedir. Pazardaki kuruluşların yeni tüketicileri düşük fiyat 

stratejileri, daha geniş ürün çeşitliliği ve yeni mağazalar açarak kendilerine çekmesi 


Zincir mağazacılık alanında konsolidasyon olgusunun çok uluslu şirketler ve büyük ulusal 

şirketlerin daha küçük zincirleri ve bağımsız mağazaları satın alması ile artarak devam etmesi 


Çok uluslu zincirler özellikle Moskova ve St. Petersburg kentlerinde yeni mağazalar açmak 

ile ilgilenmektedir. Ancak bununla birlikte pazarın belirli bir doygunluğa ulaşması nedeni ile 

ilgi odağının bölgelere doğru yönelmesi de beklenmektedir. 

Bölgelerdeki nüfusu 1-2 milyon arasındaki kentlerin bölgelerdeki perakendecilik 

faaliyetlerinde merkez olması beklenmektedir. Tataristan için bu anlamda Kazan merkez 

olacaktır. Büyük kentlerde olduğu gibi bu kentlerde de markalı ürünlere ve yüksek kaliteli 

hizmete dönük bir talep bulunmaktadır. 

35/59

8. TATARİSTAN PERAKENDE SATIŞ NOKTALARI 

8.1 Açık Pazarlar 

Bölgede 90 adet pazaryeri faaliyet gösterirken, 1 Ekim 2012 itibarı ile perakende satış yapma 

izni olan pazar sayısı 74 adettir. Söz konusu pazaryerlerinden 61’i çok amaçlı, 13’ü sektörel 

(ikisi tarım, ikisi eşya, biri inşaat malzemeleri, ikisi araba, biri araba parçaları) pazarlardır. 

Kazan’da halihazırda 20 tane faal pazar bulunmaktadır. Bunlardan 15 tanesi açık havada 

bulunmaktadır. Açık pazarların şehir satışlardaki cirosu 2006 yılında %14.4 iken 2011 yılında 

% 8.7’ye düşmüştür. 

27 Haziran 2012 tarihinde Başbakan yardımcısı Ravil Muratov’un yaptığı açıklamaya göre, 

Tataristan Hükümeti 2013 yılı Nisan ayına kadar Kazan’daki gıda ve tüketim maddeleri 

pazarlarının yeni inşa edilen Novaya Tura’ya taşınması kararı almıştır. Novaya Tura 

projesiyle, yaklaşan 2013 Universiad için şehirdeki kötü düzenlenmiş olan açık hava 

pazarlarının yaratmış olduğu kirlilikten kurtulmak hedeflenmektedir. Girişimciler, Novaya 

Tura’nın şehre çok uzak olduğunu (19 km mesafede) ve kiraların çok yüksek olduğunu 

belirtmektedirler. 

Daha sonraki yatırım projesi olarak Kazan’ın dışında 260 hektarlık alanda 14.500 tane ticaret 

alanı, otopark, depo ve çalışanlar için konut inşa edilmesi planlanmaktadır. 

8.2 Alışveriş Merkezleri 

Kazan’daki AVM’lerin sayısı giderek artmakta ve alışveriş olanakları dramatik bir şekilde 

artmaktadır. Danışmanlık Şirketlerine göre Kazan’da her 1000 kişiye 900 m 2 alışveriş alanı 

düşmektedir. Bu istatistiki veri hem Avrupa standartlarının üstünde hem de Rusya’da ilk 

sıralarda yer almaktadır. 

Kazan’da 12 tane büyük alışveriş merkezi bulunmaktadır. Bunlar; Mega, Koltso, Savinova, 

Park House, Tandem, Yuzhny, Gum, XL, Suvar Plaza, City Center, Tsum ve Bahetle’dir. 

Yeni AVM’lerin içinde mağazalar, kiosklar, gıda marketleri, restoranlar, kafelerin yanı sıra 

sinema ve eğlence salonları da bulunmaktadır. 

AVM ziyaretçilerinin büyük bir kısmı 35 yaş üstü evli, eğitimli kadınlardır. Alışveriş 

yapanların % 30’u ise 23-34 yaş arası kadınlardır. Aynı yaş grubundaki alışveriş yapan 

erkeklerin payı ise % 19’dur. 

8.3 Hipermarketler 

Hipermarketler, 2.500 metrekarenin üzerinde alana sahip olan ve sahip olduğu alanın en az % 

35’i gıda dışı ürünlerin satışı için ayrılan perakende satış birimleridir. Hipermarketler kural 

olarak kent merkezlerinin dışında ya da büyük AVM’lerin içinde çıpa mağaza olarak olarak 

oluşturulmaktadır. 

Hipermarketlerin hedef alıcı kitlesi otomobil sahibi olan, her gelir seviyesindeki yüksek kalite 

ve geniş ürün yelpazesi tercihi bulunan tüketicilerdir. Aile alışverişi olarak nitelendirilen 

haftalık alışveriş alışkanlığı Rusya genelinde son yıllarda popüler hale gelmiştir. Bu durum 

36/59

Tataristan için de geçerlidir. Euromonitor verilerine göre 2011 yılında gıda ürünlerinin 

hipermarket satışlarındaki payı % 82,5 olmuştur. 

Hipermarket satışları 2011 yılında ülke genelinde bir önceki yıla göre % 20,4 artarak 24 

milyar Dolara ulaşmıştır. Ülke genelindeki bu eğilim paralelinde Tataristan’da da 

hipermarketlerin perakende satışlardaki payında artış gözlenmektedir. Özellikle başkent 

Kazan’da aileler, haftalık alışverişlerini bünyesinde sinema, kafeler, restoranlar, paten sahaları 

gibi eğlenceye dönük alternatifleri de barındıran alışveriş merkezlerinden yapmayı daha fazla 

tercih eder olmuştur. 

Tataristan’da Bahıtlı marketler zinciri bölgede en yaygın dağıtım ağı bulunan bölgeye özgü 

market zinciridir. Bahıtlı’nın Kazan’da, son derece rağbet gören ve bölgenin en büyük 

alışveriş merkezi olan Mega alışveriş merkezinde bir hipermarket mağazası bulunmaktadır. 

Bahıtlı’nın yanı sıra pazarda X5 Grubu, Magnit Grubu, Auchan, Metro Cash&Carry 

hipermarket zicirlerinin mağazaları bulunmaktadır. 

Rusya genelinde 2011 yılında 100 yeni hipermarket açılmıştır. Bu rakam ülke genelinde 

bugüne kadar kaydedilen en büyük rakamdır. Halihazırda perakende kuruluşlar faaliyetlerini 

bölgelere ve nüfusu 500.000’in altındaki kentlere doğru genişletmektedir. Bu durum 2011’in 

“pazarlama eğilimi” olarak tanımlanmıştır. Önümüzdeki beş yılda pazarda 800 yeni 

hipermarket açılışı olacağı tahmin edilmektedir. Bu gelişmeler paralelinde Tataristan’ın 

Kazan kenti ve diğer başlıca kentlerinde hipermarket açılışlarının devam edeceği ve bu 

eğilimin tüketicilerin tüketim davranışlarına büyük ölçüde yansıyacağı öngörülmektedir. 

8.4 Süpermarketler 

Süpermarketler, 400 - 2.500 metrekare alana sahip olan ve ürün yelpazesinin % 70’ini gıda 

ürünlerinin oluşturduğu, daha çok günlük alışveriş yapılan perakende mağazalarıdır. 

Pyaterochka gibi indirim süpermarketleri düşük gelir grubuna, yaşlılara ve öğrencilere hitap 

etmektedir. Bu tüketiciler genellikle otomobil sahibi olmayıp evlerine yakın yerlerden 

alışverişi tercih etmektedirler. Bu nedenle çoğu süpermarket zinciri semtlerdeki alışverişe 

uygun noktalarda yer sahibi olmayı tercih etmektedir. 

Süpermarketler benzer tüketici gruplarına hitap etmeleri nedeni ile hipermarketler, indirim 

marketleri ve bağımsız bakkallar ile rekabet etmektedir. Pazarda hemen hemen tüm marketler 

tüketicilere geniş bir hazır gıda ve hazır dondurulmuş gıda yelpazesi sunmaktadır. Tataristan 

pazarında yaygın bir dağıtım ağına sahip olan bölgesel zincir Bahıtlı’nın hazır gıda, 

geleneksel hazır gıda ürünleri bakımından çok geniş bir ürün yelpazesi bulunmaktadır. Ülke 

genelinde süpermarketlerin satışlarında gıda ürünlerinin payı gıda dışı ürünlere kıyasla % 91,5 

oranında artış kaydetmiştir. Bu durum Tataristan için de farklı değildir. 

2011 yılında ülke genelinde satışları en fazla artış gösteren kanal süpermarketler olmuştur. 

Süpermarketlerin satışları 2010 yılına göre % 22 artarak 84 milyar Dolara ulaşmıştır. 

Kazan’daki başlıca gıda marketleri Bahetle, Edelveys, Pyatyoroçka, Pestreçinka, Essen, 

Magnit, Pyatyoroçka, Perekrestok, Karusel, Metro Cash&Carry ve Selgros Cash&Carry’dir. 

Süpermarketlere sağlanan ürünlerin büyük bir kısmı 2699 ticari firma tarafından 

sağlanmaktadır. 

37/59

Son birkaç yıl içinde İsviçre menşeli IKEA, Alman menşeli Metro ve Fransız Menşeli Auchan 

gibi büyük yabancı şirketler pazara girmiştir. Uluslararası şirketlerin yanı sıra X5 Retail 

Group gibi birkaç ünlü Rus şirketi, Tataristan perakende zincirine girmiştir. 

Tablo 15: Tataristan’daki Başlıca Zincir Marketler 

Zincirin Adı ve Satış 

Yeri 

Bakhetle (Bahıtlı) 

Hipermarket, 

Süpermarketler, 

Marketler 

Pyaterochka, 

Süpermarketler 

Magnit, Mağazalar ve 

Hipermarketler 

Auchan, Hipermarketler 

Metro Cash& Carry, 

Hipermarketler 

Perekriostok, 

Süpermarketler 

Karusel, Hipermarketler 

Mülkiyeti 

Bakhetle (Bahıtlı) 

Yerel/Bölgesel 

X5 Retail Group, 

Yerel 

Magnit OAO, 

Yerel 

Auchan Group SA, 

Fransız 

Mağaza 

Bölgesi 

Sayısı 

23 Tataristan (Kazan, Nabarezhnye 

Chelny, Nizhnekamsk), Moskova 

2,525 Moskova, Petersburg, Kazan ve 

Rusya’nın diğer 16 bölgesi 

5,112 470 şehirde 

37 Moskova, Petersburg, Kazan 

Rusya’nın diğer bölgesi 

Metro AG, Alman 65 Rusya’nın 44 bölgesinde 

X5 Retail Group 

NV, Yerel 


NV, Yerel 

330 Moskova, Petersburg, Kazan ve 

42 şehirde 

77 Moskova, Petersburg, Kazan ve 

diğer bölgelerde 

Real, Hipermarketler Metro AG, Alman 18 Rusya’nın merkez bölgelerinde 

Kaynak: Euromonitor, Firma Web Sayfaları 

8.5 Cash & Carry (Toptan Fiyatına Perakende Satışlar) 

Cash & Carry, kabaca 8000 m 2 alana sahip olan ve küçük montanlı toptan satış ilkesi ile satış 

gerçekleştiren bir mağazacılık konseptidir. Hedef kitlesi daha çok ticari müşteriler olan bu 

mağazacılık türünde daha çok gıda ürünleri satılmakta ancak gıda dışı ürünlere de yer 

verilmektedir. 

Tataristan’da bu alanda Alman Metro Grubu ve Rewe Grubu faaliyet göstermektedir. Rusya 

genelinde cash & carry satışlar 2011 yılında bir önceki yıla göre % 12,8 artarak 4,8 milyar 

Dolara ulaşmıştır. Alman Metro Grubu’nun ülke genelinde mağazaları bulunmaktadır. Ülkede 

ayrıca Rewe Grubu (Selgros adı altında) ve Dixie Grubu’nun (Kesh adı altında) da mağazaları 


Alman Metro Grubu alanında lider konumdadır. 2011 yılında ülkedeki Cash & Carry 

satışlarının % 94,5’i Metro Grubu tarafından gerçekleştirilmiştir. Rewe Grubu’nun 

satışlardaki payı % 4 iken, Dixie Grubu’nun % 1,5 olmuştur. 2011 yılı sonu itibarı ile 

Metro’nun Kazan’daki mağazası ile birlikte ülke genelinde mağaza sayısı 65’e ulaşmıştır. 

Selgros 2011 yılında ülkede 2 mağaza açmıştır. Bunlardan biri de Kazan’da açılan 

mağazasıdır. Selgros’un Rusya genelinde halihazırda 6 mağazası bulunmaktadır. Rewe Grubu 

gelecekteki 20 yılda ülkede 50 mağaza daha açmayı planlamaktadır. 

38/59

Rus tüketiciler cash & carry formatında mağazalar ile hipermarketleri aynı kategoride 

değerlendirme eğilimindedir. 

8.6 Bakkallar (Convenience Stores) 

Bakkallar küçük bir alanda faaliyet gösteren (300 m 2 ’ye kadar) ve kent içindeki semtlerde 

konumlanan mağazalardır. Yakında yaşayan tüketicilere hizmet sunan ve genellikle 24 saat 

açık olan bakkallar giderek artan oranda büfelerin yerini almaya başlamıştır. Bu mağazalarda 

ev ve kişisel bakım ürünleri, gazete ve dergi, gıda ve içecek, çiçek satışları yapılmaktadır. 

Magnit, ABK, Kvartal bu tür mağazalara örnek teşkil etmektedir. 

Bu formattaki mağazaların sayısı ve satışları giderek artmaktadır. Bunun başlıca sebebi 

tüketicilerin evlerinde yakın olduğu için zamandan tasarruf etmelerine ve hızlı alışveriş 

yapmalarına olanak sunan bu formatı da tercih etmeleridir. Magnit’in faaliyetlerini 

genişletmesi neticesinde bu formattaki satışlar 2011 yılında ülke genelinde % 51 artarak 13 

milyar Dolara ulaşmıştır. 

Magnit’in ülke genelinde bakkal formatlı mağaza sayısı halihazırda 5.753’tür. Magnit’in bu 

formattaki Pazar payı % 82,6’dır. Magnit’i % 6,7 ile Victoria Kvartal (Dixie Grubu), % 2,9 ile 

Magnolia, % 1,1 ile Semeynaya Kopilka (Dixie Grubu), % 0,7 ile ABK ve % 6 ile diğerleri 

takip etmektedir. 

8.7 İndirim Marketleri 

Sahip olduğu alan 300-1000 metrekare arasında olan ve ürünleri % 5-7 kar marjı ile satan 

perakende mağazalardır. İndirim mağazalarında 500-2000 arasında ürün satılmakta olup, bu 

ürünlerin % 50’sini özel etiketli ürünler oluşturmaktadır. Batı pazarlarındaki indirim 

marketlerinde özel etiketli ürün payı bazı durumlarda % 80’lere kadar çıkabilmektedir. 

Rusya’da batı standartlarına uygun formatta indirim marketleri henüz oluşmamıştır. 

Pyaterochka, Monetka ve Dixie gibi yerel mağazalar pazardaki düşük gelir seviyeli 

tüketicilere hitap eden ve mağaza büyüklükleri 300-900 metrekare arasında olan 

mağazalardır. Söz konusu mağazalar 3.500-5.200 adet arasında mal çeşidine sahip olup, % 

13-23 kar marjı ile faaliyet göstermektedir. Bu mağazalardaki özel etiketli ürün oranı % 

10-15 arasındadır. 

8.9 Alışveriş Caddeleri 

Bauman, Kazan’ın en önemli alışveriş caddesi olup trafiğe kapalıdır. Caddede birçok mağaza, 

restorant ve kafe bulunmaktadır. Ünlü Epiphany Klisesi’de bu caddede bulunmaktadır. 

39/59

9. PERAKENDE SEKTÖRÜ MEVZUATI 

Rusya Federasyonu’ndaki “Perakende Faaliyetlerine ilişkin Temel Hükümet Düzenlemeleri” 

hakkındaki yeni Federal Yasa 1 Şubat 2010 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 

Söz konusu mevzuat çerçevesinde yürürlüğe konulan düzenlemeler şöyledir: 

• Perakende kuruluşlarının herhangi bir bölgesel pazarda hakim konuma gelmesi 

önlenmektedir. Bu itibarla bir kuruluşun bir bölgede toplam satışlardan % 25’ten fazla 

pay almasına izin verilmemektedir. 

• Perakende zincirlerine yapılacak tazminat ya da katkı payı ödemeleri ve giriş 

ikramiyesi ödemesi bir üreticiden yapılan satın alma tutarının % 10’unu aşamaz 

• Perakende kuruluşları tarafından üreticilere yapılacak ödemelerin süresi net bir şekilde 

sınırlanmakta olup, ödemelerin ortalama vadeleri kısaltılmıştır. 

• Temel ihtiyaç maddelerinin fiyatlarının hızla arttığı hallerde (ayda % 30’dan fazla) 

hükümetin fiyatları düzenlemesine izin vermektedir. Bu düzenleme perakende 

kuruluşlarınca pek sıcak karşılanmamıştır. 

“Perakende Faaliyetlerine ilişkin Temel Hükümet Düzenlemeleri” hakkındaki yasa özellikle 

üreticileri pazarda hakim durumda olan perakende kuruluşlarının ayrımcılığı karşısında 

korumayı hedeflemektedir. Yasa, aynı zamanda gıda arz zincirinde ticareti dengelemeyi, 

sektörde küçük işletmelerin faaliyetlerini desteklemeyi ve vergi ödemelerini artırmayı 

hedeflemektedir. Yasanın perakende kuruluşlarının herhangi bir bölgesel pazarda hakim ya da 

tekel konuma gelmesini önlemeye dönük düzenlemeleri Magnit’in Rusya’nın bazı 

bölgelerindeki ve X5’in St. Petersburg’daki faaliyetlerini etkilemektedir. X5 Perakende 

Grubu, St. Petersburg’da toplam perakende satış tutarının % 35’ine sahiptir. Yeni mevzuat, 

pazardaki aktörlerin faaliyetlerini yasada belirtilen % 25 tavanına çekmeye zorlamamakta 

bununla birlikte belirli bölgelerde devam eden genişlemelerinin aşırılaşmasını 

engellemektedir. 

Perakendecilik sektörünü ilgilendiren diğer kanun ve düzenlemeler şöyledir: 

• 135-FZ (2006) sayılı “Rekebetin Korunması” hakkında Federal Kanun 

• “Doğal Tekeller” hakkında Federal Kanun 

• 334-FZ (2007) sayılı Federal Kanun 

• 759-FZ sayılı Federal Kanun 

Perakende sektörü ile ilgili tüm koşullar Tataristan Cumhuriyeti’ni de kapsamaktadır. 

Genel olarak Rusya’daki merkezi ve bölgesel yönetimler perakende sektöründeki hızlı 

büyümeye karşı olumlu bir tutum içerisindedir. Genel planlardaki gelişmeler paralelinde 

belediyeler de birkaç yıl öncesinden inşaat planları yapmaktadır. Yerel yönetimler AVM 

inşaatlarına yönelik arazileri yıllık olarak ihaleler yolu ile inşaata açmaktadır. Yerel 

yönetimler ve firmalar arasındaki söz konusu ihalelere ilişkin prosedürler kentten kente 

farklılık göstermektedir. Ayrıca bu alandaki ihaleler kamuya ilan edilmemekte; ihalelere 

ilişkin bilgiye ulaşmak için kişisel ilişkiler ve bağlantılar gerekmektedir. 

40/59

Ülkedeki perakende pazarı son yıllarda yeni düzenlemeler ve kanun değişiklikleri yolu ile bir 

uyum sürecinden geçmektedir. Perakende zincirleri bu değişiklikler ve yeni düzenlemelere 

göre faaliyetlerini yeniden gözden geçirerek uyarlamış olup, sektördeki söz konusu uyum 

süreci önümüzdeki dönemde de devam edecektir. 

Yeni düzenlemeler mağazacılık haricindeki perakendeciliği kapsamamakta olup, bu durum 

zincirlerin internet aracılığı ile bazı bölgelerdeki satışlarını artırma yoluna gidebilecekleri 

sonucunu da doğurabilecektir. Söz konusu düzenlemeler franchising uygulamalarını da 

kapsamamaktadır. Bu da zincirlerin bölgelerde franchising yolu ile hakimiyet kurma yoluna 

gitmelerine olanak sağlamaktadır. 

41/59

10. PAZARA GİRİŞ VE TANITIM 

10.1 Pazardaki Avantajlar ve Zorluklar 

Avantajlar 

• Perakende sektörünün halen doygunluk noktasına ulaşmamış olması, 

• Tataristan perakende sektörünün ortalama % 19-20 oranında büyümesi, 

• Nihai ürün üretim sanayisi yetersizliğinden dolayı yaklaşık 4 milyon nüfusluk 

potansiyel müşteri, 

• Tüketicilerin tasarruftan çok tüketim eğiliminde olması, 

• Ekonomik büyümeye paralel olarak artan alım gücü, 

• Tüketici kredilerine yüksek oranda erişebilirlik, 

• Tüketici kitlesinin yeni kültür ve ürün çeşitlerine açık olması, 

• Coğrafi ve kültürel yakınlık, 

• Türkiye’nin Tataristan’ın 4. tedarikçisi olması, 

• Organize olmuş perakende market sisteminin gelişmeye başlaması, 

• Kentsel yaşam tarzındaki değişimin yarı mamul ve hazır pişmiş ürünlere olan talebi 

artırması, 

• Perakendecilerin müşterileri çekmek için yeni ürün tanıtımlarına açık olması, 

• Pazarda çocuk ve genç giyim, ev tekstili ve aksesuarları, küçük ve fonksiyonel 

mobilya, hijyenik kağıt ürünleri, gıda ve inşaat malzemeleri sektörlerinde hala açık 

bulunması, 

• Pek çok perakende ürünün ithalat yoluyla karşılanması, 

• Pazarda birçok ithalatçı firmanın var olması, 

• Pazarda Türk firmalarının mevcudiyeti, 

• Pazarda Türk bankasının varlığı, 

• TL-Ruble Anlaşması, 

• İstanbul-Kazan arasında düzenli uçak seferlerinin olması, 

• Rusya Federasyonu’nun DTÖ’ye üyeliğidir. 

42/59

Zorluklar 

• Ekonomik istikrarın ve büyümenin büyük oranda petrol ve petrol ürünlerine bağlı 

olması, 

• Kazan dışında nispeten alım gücünün daha düşük olması nedeniyle özellikle dayanıklı 

tüketim mallarına ve yüksek kaliteli ürünlere olan talebin azlığı, 

• Bürokrasinin fazla olması (Tataristan pazarında böyle bir zorluk bulunmakla birlikte 

Rusya’nın diğer bölgeleri ile karşılaştırıldığında bürokrasi yine de bölgede daha düşük 

seviyededir.), 

• Pazardaki mesafelerin perakende zincirinde lojistiği zorlaştırması, 

• Kazan’ın dışındaki bölgelerde satın alma gücünün daha düşük olması, 

• Hazır gıda ürünlerinde yerli üreticilerin hızlı gelişiminin benzer ürünlerin ithalatı için 

zorlu bir rekabet ortamı oluşturması, 

• Genelde Türk ürünleri olarak deri ve kürkün bilinmesi, 

• Rusya ve AB ülkelerinden gelen benzer ürünlerin tedarikçileri ile yoğun rekabet, 

• Güvenilir bir distribütör bulma zorluğu, 

• Pazarda giderek artan yoğun rekabet, 

• Tüketicilerin pek çoğunun yüksek kaliteli ürünleri satın almaya gücünün yetmemesi, 

• Türk gıda ürünlerinin pazarda genç jenerasyon arasında pek bilinmemesi, 

• Alım gücü yüksek olan müşterilerin yurtdışından alışveriş yapma alışkanlıklarının 

devam etmesi, 

• Açık pazarlardan alışveriş alışkanlıklarının devam etmesi, 

• Ofis-mağaza-depo kiralarının yüksekliği, 

• Pazara yönelik sistematik çalışmaların yürütülmemesi nedeni ile pazara girişin 

zorlaşması, 

• Pazarda giderek tercih edilir hale gelen AVM’lerde yer kalmaması ve buna bağlı 

olarak kiraların yükselmesi, 

• Tüketicilerin zevk ve alışkanlıklarının çok çabuk değişmesi nedeni ile pazarlamada 

reklam ve tanıtım zorunluluğudur. 

43/59

10.2 Reklam ve Promosyon 

Televizyon, radyo, basılı materyaller, billboardlar pazardaki reklam ve promosyon 

faaliyetlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. 

Küresel krizin etkilerinin ülkede Ekim 2008’den itibaren hissedilmeye başlanmasıyla birlikte 

çok sayıda firma reklam harcamalarını kısmıştır. Bununla birlikte reklam ajansları 

yaklaşımlarını gözden geçirerek geleneksel reklam faaliyetleri yerine standart dışı, farklı 

iletişim yöntemlerini kapsayan iletişim karması uygulamasına geçmiştir. Bu karma içinde 

posta ile reklam, ticari programlar, yerel medya, reklam kampanyaları yer almaktadır. 

Pazardaki reklam ajanslarının iletişim bilgilerine T.C. Kazan Ticaret Ataşeliğimiz ya da T.C. 

Ekonomi Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü Rusya Federasyonu Ülke Masasından 

ulaşılabilir. 

10.3 Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler 

Bölgede ticari bağlantıların kurulmasında kişisel görüş, intibalar önemli yer tutmaktadır. 

Ticari faaliyette bulunan şirketlerin mali durumu ve güvenilirliği konusunda bilgi teminine 

yönelik bir veri tabanı mevcut değildir. Bölgede ticari faaliyette bulunmak için Ticaret ve 

Sanayi Odalarına kayıt mecburiyeti yoktur. Firmalar Ticaret Odalarına kayıt olmaksızın 

faaliyet gösterebilir. Bu nedenle, firma güvenilirliği konusunda büyük firmalar hariç kişisel 

görüşler önemlidir. 

Ticari sözleşmelerde anlaşmazlıklarda çözüm yolu belirtilmelidir. Ancak, ticari ilişkilerin 

anlaşmazlıkla sonuçlanması ve yabancı firmanın mahkeme kararı ile haklı bulunması 

durumunda bile uygulamada takip hukukunun etkin olmaması nedeniyle alacakların tahsili 

mümkün olamayabilmektedir. Bu nedenle, mal bedelini garanti altına alacak ödeme 

şekillerine (akreditifli ödeme) dış ticarette ağırlık verilmelidir. 

Ticari ve mali mevzuatın karmaşık olması nedeniyle problemlerle karşılaşılacağı dikkate 

alınarak, mali ve hukuki konularda danışmanlık hizmeti alınmalıdır. (Pazardaki hukuk 

bürolarının iletişim bilgilerine T.C Kazan Ticaret Ataşeliği ya da T.C. Ekonomi Bakanlığı 

İhracat Genel Müdürlüğü Rusya Federasyonu Ülke Masasından ulaşabilirsiniz.) 

Tüccarlar, yabancı firmaların temsilcilik veya deposunun olup olmadığı hususuna ağırlık 

vermekte, bu depolardan mal temini yoluna gitmektedir. Doğrudan ithalat ise bu tür 

tüccarlarca tercih edilmemektedir. 

Ülke koşullarına hakim, Rusça-Türkçe çeviri yapan tercüman veya yerel personel 

kullanılmasında fayda görülmektedir. 

44/59

10.4 Dağıtım Kanalları 

Perakende sektöründe ithalatçı, toptancı ve ürün dağıtımından oluşan üçlü bir dağıtım sistemi 

oluşmuştur. 

Ürün Üreticisi veya İthalatçısı 

Distribütör/Toptancı 

(Depo) 

Perakendeci/Satış Noktaları 

Yaptığımız firma görüşmelerinde firmalar genellikle ürünün ithalat işlemleriyle uğraşmak 

istemediklerini, ithal ürünleri doğrudan iç pazardan alır gibi temin etmek istediklerini 

belirtmişlerdir. Türk ürünleri pazara doğrudan Moskova-Kazan üzerinden girmektedir. Pazara 

ürün tedarik edecek firmaların ithalat konusunda bilgi sahibi aracı kuruluşlarla çalışmasının 

faydalı olacağı tavsiye edilmiştir. 

10.5 Taşımacılık Maliyetleri 

Türkiye’den Rusya’ya karayolu taşımacılığı Ukrayna ve Beyaz Rusya üzerinden 

gerçekleştirilmektedir. Ayrıca malların Novorossisk limanına kadar gemi ile, buradan 

karayolu ile taşınması da sıklıkla tercih edilen bir taşıma şeklidir. 

Ürünlerin karayolu ile Rusya’ya ulaşması 7-8 gün, Moskova’dan Kazan’a ise 1 günde 

ulaşılmaktadır. Ürünler gümrüklerde yaklaşık 2 gün beklemekte ve sonuç olarak alıcıya 

yaklaşık 10 günde ulaştırılmaktadır. Ayrıca doğrudan İstanbul-Kazan kargo taşımacılığı 

yapılmaktadır. THY dünyadan Kazan’a kargo taşımacılığı yapan tek firmadır. Özellikle 

Avrupa’dan kargo taşımacılığı yapılmakta özellikle helikopter yan sanayi ürünleri ve iş 

makineleri yan sanayi ürünleri taşınmaktadır. 

Taşımacılık maliyetleri tercih edilen taşıma türüne, döneme, taşınan malın cinsine ve 

miktarına göre değişmektedir. Bununla birlikte, TIR ile yapılan taşımalarda maliyet, TIR 

başına 6 000-7 000 $ arasında değişmektedir. 

45/59

10.6 Ödeme Şekli 

Alışverişlerde tüketici tarafından kullanılan ödeme şekli nakit ödemedir. Kredi kartı ile 

ödeme şekli çok fazla tercih edilmemektedir. Bu nedenle kredi kartı kullanım oranları 

gelişmiş pazarlara kıyasla düşük seviyelerdedir. Kredi kartlarının tüm satışlardaki payı % 

7’dir. Kredi kartı kullanım oranı yıllık ortalama % 50 artış kaydetmektedir. Bununla birlikte 

kredi kartı kullanımı beklenenin altında bir artış kaydetmektedir. 

Alışverişlerde nakit ödeme tercih edilmesi nedeni ile tüketici kredilerine talep yüksektir. 

Kredilere erişim de çok kolaydır. Otomobil, deri ve kürklü giyim eşyaları gibi ürünlerin satış 

noktalarında pazardaki bankaların standları bulunmakta ve tüketiciler bu standlarda anında 

kredilendirilebilmektedir. 

Son yıllarda marketlerde tüketicilere bankalar tarafından anında kredi kartı da verilmektedir. 

Tataristan’da 63’ten fazla banka bulunmaktadır. Bankacılık sektöründe rekabet artmaktadır. 

Kamu bankalarının rekabet edebilirlikleri çok yüksektir. 

Pazarda kredilendirme konusunda herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır. Tüketicilerin 

üzerinde çok fazla kredi yükü bulunmakta ve zaman zaman ödeme güçlüğü nedeni ile 

kredilerde yeniden yapılandırmaya gitmektedirler. 

10.7 Tüketici Profili 

Pazarda özellikle büyük şehirlerdeki tüketiciler, batı tarzı tüketim alışkanlıklarını 

benimsemişlerdir. Tüketiciler hala fiyata çok duyarlı olmalarına rağmen, çeşitli sosyo-kültürel 

faktörler tüketim alışkanlıklarında etkili olmaktadır. 

Kazan, Tataristan’ın hem başkenti hemde en büyük şehridir ve nüfusun yaklaşık % 29’unu 

oluşturmaktadır. Nüfusun büyük çoğunluğuna sahip olan Kazan’da aynı zamanda da daha 

yoğun bir yaşam tarzı da mevcuttur. Bu durum tüketim alışkanlıkları üzerinde de etkili 

olmaktadır. 

Pazarda 7 çeşit tüketici tipi mevcuttur. Bunlar; 

• Yenilikçi Tüketiciler: Bunlar özellikle büyük şehirlerdeki tüketicilerdir ve boş 

zamanlarını spor ve diğer aktivitelerde harcarlar. Ayrıca egzotik yemekleri sunan 

restoranları tercih ederler ve genellikle dışarıda yemek yerler. Şuanda bölgedeki en 

hızlı büyüyen tüketici grubudur. 

• Yerleşik Tüketiciler: Bu tüketiciler, tüketici grubunun yaklaşık ¼’ünü temsil 

etmektedir. Bu gruptaki tüketicilerin önemli bir kısmının marka bağımlılığı 


• Anlık Karar Veren Tüketiciler: İkinci en büyük tüketici grubudur. Genellikle yalnız 

yaşayan erkeklerdir ve satın alma kararlarını dürtüsel olarak anlık vermektedirler. 

• Tutkulu/İstekli Tüketiciler: Bunlar küçük bir tüketici grubudur ve satın alma 

kararlarını yapılan ürün tanıtıma göre belirlemektedirler. 

46/59

• Kararlı Tüketiciler: Bu grup orta yaşlı yetişkinlerden oluşmaktadır ve büyük bir 

bölümü kadın tüketicilerdir. Satın almaya en arzulu tüketicilerdir. Bu tüketici grubu 

ürünün tanıtımına değil de ürünün kalitesini ve diğer özelliklerine göre satın alma 

kararlarını vermektedirler. 

• Gelenekçi Tüketiciler: Bu grup düşük tüketim potansiyeline sahiptir. Bu grubun çoğu 

Sovyet döneminde emekli olmuş ve o döneme ait perakende sektöründen alış veriş 

yapma eğilimindedirler. 

• Tutumlu Tüketiciler: Küçük bir gruptur ve genellikle indirim mağazalarından 

alışveriş yapmaktadırlar. 

10.8 Tüketim Alışkanlıkları 

• Gelir artışıyla tüketim harcamaları paralellik göstermektedir. 

• Gelirlerin artmasına ve kaliteli ürünlere talep olmasına rağmen, tüketiciler hala fiyata 

duyarlıdır. Marka bağımlılığı indirimli ürünler söz konusu olduğunda büyük oranda 

değişebilmektedir. 

• Tüketiciler, uzun sürede tüketilebilecek dökme gıda ürünlerini satın almaktadırlar. 

• Tüketiciler fiyata duyarlı olmalarına rağmen çocuklara yönelik harcamalardan 

çekinmemektedirler. 

• Tüketiciler son yıllarda genellikle günlük değil haftalık alışverişi tercih etmektedirler. 

10.9 İş Kültürü 

İş Randevuları 

Randevu almak için çok sayıda görüşme yapmak ve bir süre beklemek gerekebilmektedir. Bu 

nedenle sabırlı olunması ve hemen vazgeçilmemesi gerekmektedir. 

Randevularınızı çok önceden ayarlayınız. Ayrıca randevularınızı birkaç kez teyit ettirmenizde 

de fayda bulunmaktadır. 

Seyahatinizi Haziran sonu ve Ağustos ayları içerisindeki dönemde gerçekleştirmemeye dikkat 

ediniz. Bu aylar ülkede yaz tatili dönemini kapsamaktadır. 

Rus ve Tatar işadamları için geç kalmak sorun olmamakla birlikte kendileri karşı tarafın dakik 

olmasına özel önem vermektedir. Randevularınıza sadık olunuz ancak Rus ortaklarınızın geç 

gelebileceğini de hesaba katınız. 

İş saatleri 

9:00-17:00 Pazartesi-Cuma günleri arasındadır. 

47/59

Adres yazımı 

ÜLKE 

ŞEHİR 

SOKAK ADRESİ 

ALICININ SOYADI 

İş Görüşmesi Yaparken 

Görüşme programının seyahatinizin çok öncesinde yapılması ve doğru kişi ve yerlerle 

görüşülmesi görüşmelerden iyi sonuçlar alınması için önemlidir. 

Kartvizit kullanımı çok yaygın ve gerekli olup, bölgeye seyahat sırasında işadamlarının 

yanlarında bol miktarda kartvizit bulundurmaları yararlı olacaktır. Rusça hazırlanmış 

kartvizitler olumlu bir etki yaratacaktır. 

İş görüşmeleri sırasında Rusça konuşulması şart değildir. Ancak Rusça konuşmak olumlu bir 

atmosfer yaratmaya yardımcı olacaktır. Eğer sunumunuzu İngilizce yapacaksanız, yanınızda 

bol miktarda tanıtım malzemesi ve Rusça basılı materyal götürmeye dikkat ediniz. Ayrıca 

görüşmelerde yanınızda kendi tercümanınızı da bulundurmanız yararlı olacaktır. 

Toplantının başında firmanın en yetkili kişisi görüşmeyi başlatmaktadır. Daha sonra kıdem 

sırasına göre toplantıda yer alan diğer kişiler de tanıtılabilir. 

Bölgedeki iş kültüründe hiyerarşinin köklü bir etkisi vardır. Alınacak kararlarda son söz ve 

sorumluluk üstlerindir. 

Eğer toplantıyı siz organize ediyorsanız, değişik ve çok miktarda meyve suları, çay, kahve, 

kek ve kurabiyeler ve benzer yiyecekleri bulundurunuz. Ayrıca içecekleri plastik bardaklarda 

vermeyiniz. 

Toplantı sırasında ekibinizin her konuda uzlaşmış bir görünüm sergilemesi önem 

taşımaktadır. Bu nedenle toplantı öncesinde gündemdeki her konunun ekibinizle birlikte 

görüşülerek karara bağlanması yararlı olacaktır. Ayrıca konu ile ilgili olarak da yazılı bir 

metnin yanınızda olmasında fayda vardır. Genel olarak söylemek gerekirse Rusya 

Federasyonu genel iş kültüründe uzlaşma zayıflığın bir işareti olarak görülmektedir. Bu 

yüzden görüşmeleri zaman zaman isteyerek uzatacak ve karşı taraftan yeterli tavizleri alana 

kadar da uzatmayı sürdüreceklerdir. 

Görüşmenin kesilmesi ve sonlandırılması gibi birçok durumla karşılaşabilirsiniz. Bütün bu 

olabilecek olumsuzluklara karşı hazırlıklı ve dirençli olmaya gayret ediniz. Israrlarınızın her 

iki tarafın karşılıklı olarak neler kazanabileceği üzerinde yoğunlaşmasında fayda vardır. 

Rus/Tatar işadamları genellikle ufak tavizleri başlangıçta, önemli tavizleri ise siz ülkenize 

döndükten sonra isteyebilmektedir. Bu nedenle görüşmeleriniz sonucunda ulaşılan sonuçların 

yazıya dökülmesini sağlayınız. Bazıları aranızda tutanağa benzer bir protokol yapılmasını 

önerebilir. Toplantının sonunda her iki tarafın da okudum ve imzaladım şeklinde hazırlan bir 

protokole sadık kalmaları aynı işi görecektir. 

48/59

Yazı ve imza bölgedeki iş yaşamının ayrılmaz bir parçasıdır. Rus işadamları genelde 

imzalanmamış dokümanlara çok az güven duymaktadır. 

Bir kişiyi herkesin içerisinde övme ve ödül verme hoş karşılanmamaktadır. 

Hafta sonlarında veya çalışma saatlerinin dışında çalışma konusunda ısrar etmeyiniz. Bu 

ülkede iş ile ilgili karar verilmesi için uzun bir zamana ihtiyacınız olacaktır. 

Kontratlar Rusça ve İngilizceye de çevrilmiş olmalıdır. Kontrat bir kez imzalandığı zaman 

kontrattaki bütün maddelerin karşılanacağını düşünmeyiniz. Protokoldeki maddelerin yeniden 

düzeltilmesi ve ele alınması konusunda talepleri almaya hazırlıklı olunuz. 

Rus işadamları harekete çabuk geçmekten ve zaman=para kavramından hoşlanmazlar. Bu 

nedenle iş ilişkileri kurulurken biraz sabırlı olmakta fayda bulunmaktadır. 

Gülümseme çok yakın kişiler hariç çok azdır ve bu halk imajıdır. Özel yaşamlarında daha 

farklıdırlar. 

İş konularına girmeden önce aileye, kişisel konulara dair konularda küçük bir konuşma 

yapmak olumlu etki yaratır. 

Toplantılar telefon görüşmeleri ve ziyaretçiler nedeni ile sık sık kesilebilir. 

Statü konusunda hassastırlar. Karşıdaki meslektaşınızla eşitlikçi bir tutumla iletişim kurmanız 

yararınıza olacaktır. 

Sosyal Aktivite 

Sabah kahvaltıları bölgede iş kültürünün bir parçası değildir. Ayrıca akşam yemekleri için 

lokantalarda rezervasyon yapmak da pek o kadar kolay olmayacaktır. Lokantalar iş 

görüşmelerinden ziyade kutlama amaçlı olarak insanların bir araya geldikleri yerlerdir. Bu 

nedenle iş amaçlı yenilen öğlen yemeği veya akşam yemeğinin herhangi bir iş anlaşmasının 

bitiminde verilmesi daha doğru olacaktır. 

Akşam yemekleri saat 18.00 gibi çok erken bir zamanda başlamaktadır, 

Masanın ortasındaki yer en kıdemli kişiye ayrılmaktadır. Sizin de ortağınızın karşı tarafındaki 

yere oturmanız beklenmektedir. 

Yemeklerde ilk servis yaşça en büyük kişiye veya onur konuğuna yapılır. Yemeğe de ev 

sahibi başladıktan sonra başlamanız önerilmektedir. 

Garsonlar göz kontağı ile çağrılmalıdır. El sallama veya isimleri ile çağırma hoş 

karşılanmamaktadır. Hemen hemen bütün yerlerde % 10 civarında bir bahşiş faturaya 

eklenmektedir. 

Ticari ortağınızın sizi evinde ağırlama isteği önemli bir güven göstergesidir. Tatar/Rus 

evlerinde de Türk evlerinde olduğu gibi girişte ayakkabılar çıkartılmaktadır. Yemek 

konusunda ev sahibiniz ısrarcı olabilir. 

49/59

Hediye Verme 

Rus/Tatar kültüründe hediye verme ve alma önemli bir yere sahiptir. Giderken mutlaka zarif 

bir hediye götürmeyi planlayınız. 

Bir eve davet edilirseniz çikolata, tatlılar, çiçek v.b. armağanlar götürebilirsiniz. 

Hediyeniz ülkemizi tanıtıcı nitelikte, el sanatlarımızdan bir örnek, ülkemize özgü yiyecekler 

(lokum, kuru meyveler v.b.), Türk kahvesi seti, Türkiye ile ilgili ayrıntılı bilgiler içeren 

kitaplar, Türk edebiyatından Rus diline çevrilmiş eserler, ya da firmanızın hazırlattığı özel 

armağanlar v.b. de olabilir. 

İlk İsim ve Unvan 

Eğer karşı taraf ile yakın bir ilişki kurulmamışsa ilk isimleri ile hitap etmemeye çalışın. 

Bir kişi ile ilk tanışırken sadece soyadınızı söylemeniz yeterli olacaktır. 

Görüşmeye gitmeden önce toplantıya katılacak kişilerin unvanlarını mutlaka öğrenin. Bu 

kültürde unvanlara çok önem verilmektedir. 

Rusya Federasyonu’nda genellikle üç isim kullanılmaktadır. İlk isim kişinin kendi ismi, son 

isim ise babasının aile ismidir. Ortadaki isim (patronymic) ise babasının ilk ismidir. Erkekler 

için bu isim "vich" veya ovich" (oğlu anlamında). Kadınlar için son ek "vich" veya “ovich" 

(kızı anlamında) kullanılmaktadır. Eğer aranızda çok yakın ilişki kurulmuşsa, bu kişiye ilk 

veya ortadaki ismi ile hitap edebilirsiniz. 

Ziyaretçi olarak meslektaşınıza ya (Mr. anlamında "gaspodin") veya (Mrs veya Miss 

anlamında "gaspazhah") diyebilirsiniz. 

Bir kişinin ismini kullanırken tüm ismini ve ortadaki ismini birlikte söylemeniz gereksizdir. 

Selamlaşma ve Vücut Dili 

Tokalaşma yaygın bir tanışma biçimidir. Eşikte el sıkışmak kötü şans anlamına gelmektedir. 

Bu nedenle tokalaşma içeride ya da dışarıda gerçekleştirilmelidir. 

Tanıtımlarda göz kontağı çok önemlidir. Kişi size baktığı sürece sizin de ona bakmanız 

gerekmektedir. 

"Nyekulturny" Rusça'da (kültürsüz) anlamına gelen, toplum tarafından kabul edilmeyen kötü 

bir tavır olarak kullanılmaktadır. Örneğin tiyatroda, ofis binalarında veya benzeri halka açık 

yerlerde palto ve kışlık botların giyilmesi kabul görmeyen davranış biçimleridir. Bu yüzden 

bu gibi yerlerde eşyalarınızı mutlaka vestiyere bırakmanız önerilir. Ayrıca tiyatroda veya 

lokantada paltonuzla oturmanız hoş karşılanmamaktadır. Evde veya kapalı yerlerde ıslık 

çalmak da kültürsüzlük kavramı içerisinde değerlendirilmekte ve bir batıl inanca göre de ciddi 

bir mali çöküntünün habercisi olarak kabul edilmektedir. 

Birisini el ile çağırmak da uygun ve kabul gören bir davranış değildir. 

50/59

Batıda hoş karşılanan O.K. işareti veya yumruğun sallanması kaba bir davranış olarak 

algılanmaktadır. 

İş Kıyafeti 

Aksi belirtilmedikçe toplantılara koyu renkli, resmi kıyafetlerinizle katılmanız gerekmektedir. 

Eğer bölgeyi kışın ziyaret edecekseniz, çok kalın kıyafetler giyilmesi önerilmektedir. Şapka 

ve eldivenler ile tabanı tırtıklı izolasyonu çok iyi olan botlarınızı da yanınızda götürmeyi 

ihmal etmeyiniz. 

Karşılıklı Konuşma 

Genel Hatlar 

Ziyaretçiler daima sessiz bir tonda konuşmalıdır. Muhatabınız sizin birkaç cümle kendi 

dilinden konuşmanızdan büyük bir memnuniyet duyacaktır. 

Kişisel sorulara muhatap olsanız bile siz bu konulara girmekten kaçınınız. 

Bu kültürde çocuğa yönelik aşırı bir düşkünlük vardır. Çocuğunuzun resimlerini göstermeniz 

neticesinde iyi bir ilişki kurulması mümkün olabilecektir. 

Karşılıklı konuşmalarda gelecekle ilgili hislerinizi ve umutlarınızı tartışabilirsiniz. 

Bazen Rus ortağınız iş gündeminin dışında sizin kişisel tarafınızla da yakından ilgilenebilir. 

Hoşlanılan Konuşmalar 

Rusya'da gerçekleşen değişiklikler, güncel konular, ekonomik sorunlar, ülkeniz ve Rusya 

kıyaslamasında olumlu zıtlıklardan bahsetme, kitaplar, sanat, filmler. 

Kaçınılması Gereken Konular 

Ülke hakkında şikayet, II. Dünya Savaşı ve büyük tahribatı, Çarlık ve monarşi, etnik 

azınlıklar, din, Rusya'yı diğer gelişmekte olan ülkelerle kıyaslama veya zıtlıklarını açıklamak, 

Moskova ve Saint Petersbug kıyaslaması. 

51/59

11. GENEL DEĞERLENDİRME 

Rusya Federasyonu Çin, Hindistan ve Brezilya ile birlikte perakende sektörü gelişimi 

bakımından geleceğin pazarı olarak değerlendirilmektedir. Rusya Federasyonu’nun 

sanayileşmiş, ekonomik ve sosyal bakımdan önemli bölgelerinden olan Tataristan 

Cumhuriyeti de sektörde son yıllarda gözlenen hızlı değişim süreci, pazardaki uluslararası 

perakende kuruluşlarının ve markaların faaliyetleri, tüketim piyasasının canlılığı itibarı ile 

dikkat çekmektedir. Tataristan pazarı bu nedenlerle Rusya içinde perakende sektörü ve 

tüketim malları açısından gözlenmesi ve değerlendirilmesi gereken bir pazar olarak öne 

çıkmaktadır. Bölge, uygun fiyatlı ve yüksek kaliteli Türk ihraç ürünleri için önemli potansiyel 

arz eden, yatırımlar açısından uygun ve Rusya geneline göre bürokratik işlemlerin daha az 

olarak nitelendirildiği bir pazar olup, gelecek yıllarda gerçekleştirilecek önemli uluslararası 

organizasyonlar nedeni ile de önem arz etmektedir. Kültürel anlamda da yakınlığa sahip 

olduğumuz Tataristan Cumhuriyeti firmalarımız için Rusya’nın bölgelerine açılım 

bakımından önemli bir merkez olabilecek niteliktedir. 

Tatar tüketicilerin tasarruf oranının harcamalarına göre daha düşük düzeyde kalması, pazarın 

hareketliliğini korumasını sağlamaktadır. Çalışan bayan nüfusunun fazlalığı ve harcama 

oranlarının yüksek olması da yine pazarın gelişimine katkı sağlayan unsurlardandır. Kredi 

kartı kullanımı alışkanlığının son dönemde artmaya başlaması da pazarı olumlu yönde 

etkileyecektir. Tüketiciler dünyadaki ürünleri, moda eğilimlerini yakından takip etmekte ve 

hem modaya uygun hem de kendi stillerine yakın ürünler talep etmektedir. 

Pazarda uzun vadede tüketicilerin daha çok ve daha pahalı ürün tüketimine yöneleceği 

yönünde beklentiler bulunmaktadır. Temel tüketim maddelerinin Tataristan’da pahalı olduğu 

görülmektedir. Diğer taraftan pazarda bir çok lüks tüketim ürünü ve üst düzey markalar da 

bulunmaktadır. Gıda sektöründe yerel ve ithal ürün fiyatları karşılaştırıldığında genellikle 

ithal ürünlerin yerel ürünlere göre 3-5 kat daha pahalı olduğu; Türk ürünlerinin ise bu iki 

fiyat aralığında bulunduğu söylenebilir. Giyim eşyalarında ise markanın tanınırlığına bağlı 

olarak pazarda çok geniş bir fiyat aralığı bulunmaktadır. Genel olarak Türk ürünleri pazarda 

orta düzey fiyatlarla yer alırken, İtalyan ve İspanyol ürünlerin üst düzey olarak pazarda 

bulundukları görülmektedir. Görüşülen firmalar Türk ürünlerinin fiyat oranının pazar 

açısından uygun olduğunu bu fiyat düzeyinde daha kaliteli ürünler ile pazara girilmesi halinde 

ürünlerimizin pazardaki ağırlığının artacağını belirtmişlerdir. 

Tataristan’da çok sayıda batı tarzı mağazanın açılmasına rağmen hala dağıtım ve 

perakendeciliğin önemli bir kısmı büfeler ve açık pazarlar aracılığı ile yapılmaktadır. Pazarda 

başarılı olan işletmeler, dağıtım kanallarında çeşitli seçeneklerin bir karmasını oluşturarak 

hareket etmektedir. 

Tataristan’da 1000 kişi başına düşen perakande mağaza sayısının henüz çok yüksek olmaması 

ise bu alanda pazarın yeni yatırımlara açık olduğunu göstermektedir. Tatar tüketiciler için 

açık pazarlardan alışveriş alışkanlığı halen devam etmekle birlikte son yıllarda yaşanan 

gelişmeler de gözönüne alındığında tüketicilerin satın alma alışkanlıklarında değişiklik 

yaşanacağı ancak bazı tüketicilerin alışkanlıklarının da devam edeceği beklenmektedir. 

Tüketici satın alma alışkanlıkları ve tercihlerinin modaya uygun, kaliteli ürünler ve modern 

perakende hizmetlerine yönelik olarak değişeceği düşünülmektedir. 

52/59

Pazarda Çin mallarının payı giderek artmaktadır. Buna karşılık Türk mallarına olan ilgi de 

uygun fiyat yüksek kalite eşleşmesi nedeni ile giderek artmaktadır. 

Küresel kriz sonrasında tüketiciler modaya uygun ve tasarımıyla öne çıkan, kaliteli ürünlerin 

yanı sıra aynı zamanda uygun fiyatlı ürünlere yönelmiştir. 

Üst gelir seviyesine hitap eden VIP ürünleri satın alan hedef kitle genelde yurtdışından 

alışverişi tercih etmektedir. Pazara girmek isteyen firmaların orta kalitede ürünlerle pazara 

girmelerinde yarar görülmektedir. 

Pazarda erkek ve kadın hazır giyim alanında çok sayıda firma bulunmasına rağmen 

tüketicilerin moda akımlarını takip etmesi, yeni ürünlere ve akımlara yoğun ilgisi gibi 

nedenlerle Türk firmaları için hala potansiyel bulunmaktadır. Özellikle kadınlara yönelik 

hazır giyim ürünlerinde pazarın çok canlı olduğu gözlenmiştir. Kazan’ın bir üniversite şehri 

olması nedeni ile kentte çok sayıda genç yaşamaktadır. Gençlere yönelik hazır giyim ürünleri 

de önemli potansiyel arz etmektedir. 

Pazarda çocuk giyim alanında önemli bir boşluk olduğu gözlenmiştir. AVM yöneticileri ile 

yapılan görüşmelerde de bu husus ön plana çıkmıştır. 

Ev tekstili alanında da pazarda boşluk bulunmakta olup, bu alanda Türk firmaları için önemli 

fırsatlar bulunmaktadır. 

Bölgede inşaat malzemeleri sektöründe de ülkemiz ihraç ürünleri açısından bir potansiyel 

olduğu tespit edilmiştir. Bölgede do-it-yourself alanında faaliyet gösteren uluslararası 

perakende kuruluşlarının (Leroy Merlin, Obi, Castorama v.b.) mağazaları bulunmaktadır. 

Pazardaki gözlemler çerçevesinde mobilyalar, aydınlatma ürünleri de ihracatımız açısından 

potansiyeli yüksek ürünler olarak değerlendirilmektedir. 

Tatar alıcılar ürünün özelliklerine göre değişiklik göstermekle birlikte pazarda 

ofis/depo/showroom vb. bir yeri bulunan firmalar ile çalışmayı tercih etmektedirler. 

Bankacılık sisteminden kaynaklanan sorunlar yaşandığı için pazarda mal bedellerinin 

tahsilinde çoğunlukla nakit ile çalışılmaktadır. Bu durum da firmalarımız açısından zaman 

zaman sorun yaratabilmektedir. Diğer taraftan yasal ortamın tam olarak oturtulamamış olması 

da yasal düzenlemelerde sık sık değişiklik olmasına neden olmaktadır. Görüşmelerde alıcı ile 

sorun yaşanması halinde sözleşmelerin her zaman koruyucu bir etkiye sahip olmadığı da 

belirtilmiştir. Tüketiciler de alışverişlerde nakit ödemeyi tercih etmektedir. 

Tataristan pazarı gerek kültürel yakınlık gerekse harcama alışkanlıkları dolayısıyla Türk 

firmaları açısından önemli fırsatlar taşımaktadır. Firmalarımız pazar yerlerine yönelik ürün 

üretmek veya sadece ellerindeki stokları bitirmek amacıyla bu pazara yönelmek yerine 

pazardaki eğilimleri takip ederek kendi markaları ile yaratacakları konsept mağazacılık ile 

pazara giriş yapmalıdır. 

Pazarda mağaza/ofis kiralarının ve tanıtım giderlerinin çok yüksek olması firmalarımızın 

pazarda var olmalarını zorlaştırmaktadır. Pazarda var olmak için firmalarımızın “Yurt Dışı 

Birim Marka ve Tanıtım Maliyetlerinin Desteklenmesi” desteği ve diğer desteklerden 

faydalanmaları gerekmektedir. 

53/59

2013 yılında Tataristan’da düzenlenecek olan Üniversite Yaz Oyunları özellikle hizmet 

sektörümüz açısından önemli işbirliği olanakları yaratacağı düşünülmektedir. Ayrıca gıda 

işleme sektöründe pazarda boşluk olduğu ve Türk firmalarının bu alanda da pazarda 

ortaklıklar kurarak yer alabileceği belirtilmektedir. Tataristan pazarında firmalarımızın kısa 

dönemli kar beklemeden pazarda kalıcı olmak üzere kendilerini konumlandırabilmeleri 

önemlidir. Tataristan pazarı gelişime açık ve her alanda fırsat sunan bir pazar konumundadır 

bu nedenle firmalarımızın sahip oldukları avantajları da kullanarak pazardaki ağırlıklarını 

artırmaları gerekmektedir. 

Bölgede son yıllarda hızla gelişme kaydeden ve sayıları giderek artan AVM’ler Tataristan 

pazarının görünümünü ve pazardaki tüketim davranışlarını radikal bir biçimde değiştirmiştir. 

Pazarda önde gelen AVM yöneticileri ile yapılan görüşmelerde AVM’lerde genellikle aynı 

markaların mağazalarının bulunduğu, AVM’lerin fark yaratmak amacı ile açılacak yeni 

mağazalar arayışında olduğu ve Türk markalarının bu bakımdan çok cazip olarak 

değerlendirildiği belirtilmiştir. Rus tüketicilerin de yeni marka ve yeni ürünlere yönelik yoğun 

ilgileri nedeni ile AVM’lerde yeni markaların mağazalarını görmek istedikleri ve Türk 

markalarının kaliteli ürünleri uygun fiyatlarla tüketicilere ulaştırmaları ve pazardaki bilinirlik 

avantajları nedeni ile AVM’lerde bulunmaları gerektiği özellikle dile getirilmiştir. 

Bölgedeki AVM’lerde boş mağaza bulunmamakta olup, yeni AVM’lerin açılmaya devam 

etmesi beklenmektedir. AVM’lerdeki yüksek dükkan kiralarının yoğun talep nedeni ile 

artmaya devam etmesi beklenmektedir. 

Türk firmalarının pazarda tutunmaları için sabırlı olmaları, ürünlerini ve mağaza konseptlerini 

Rus tüketicilerinin istek ve ihtiyaçlarına ve Rusya pazarının gereklerine göre adapte etmeleri 

önem taşımaktadır. Ayrıca pazarda güvenilir bir ortakla çalışmaları ve özellikle hukuk, 

gümrük ve maliye konularında danışmanlık hizmetlerinden yararlanmaları elzemdir. 

Rusya’nın 18 yıl süren müzakerelerin ardından DTÖ’ye üyeliği sonrasında ticaretin önündeki 

engellerin kalkmasıyla ülkeye giriş yapan yabancı yatırımlarda artış beklenmektedir. Dolayısı 

ile gelecek yıllarda ülkede ticari faaliyetlerin kolaylaşması ile birlikte pazara çok sayıda 

yabancı markanın giriş yapacağı öngörülmektedir. 

Pazardaki iş ortağının seçimi önemli bir husus olup, olası iş ortağının iş çevrelerindeki 

güvenilirliği ve repütasyonuna ilişkin araştırma yapılması gereklidir. Firmaların ticaret ve 

sanayi odalarına üyelik zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu nedenle firmaların güvenilirliğini 

öğrenmekte sıkıntılar yaşanmaktadır. Ayrıca firma sahipleri sıklıkla değişmektedir. Bu da 

firma güvenilirlik araştırmasını zorlaştırmaktadır. Pazarda yapılacak araştırmalar sırasında 

çok sayıda firma ile görüşmek, firmaların ofislerini ziyaret etmek firma ile ilgili genel bir bilgi 

verecektir. 

Tataristan’daki tüketicilerin öncelikle dikkate aldığı unsurlar, fiyat ve kalitedir. Tüketim 

mallarına olan talep ise yüksektir. Gelir dağılımı düşük olan kesimler öncelikle ihtiyaç 

karşılama yönünde hareket etmektedir. Ancak, zaman içerisinde çok çeşitli ithal tüketim malı 

ülkeye girdiğinden kalite tercihi ön plana çıkmıştır. Orta ve üst gelir grubunda kalite ve marka 

önemli bir unsurdur. Gelişmiş ülke ürünlerine yoğun bir ilgi vardır. Menşe ülke mal tercihinde 

etkili olmaktadır. 

54/59

Diğer pazarlarda olduğu gibi Tataristan pazarında da başarılı pazarlama ve satış için 

işletmelerin ürünleri ve ürünleriyle birlikte sundukları hizmetleri ülkenin ticari ortamının ve iş 

kültürünün gereklerine göre adapte etmeleri gerekmektedir. 

Pazardaki firmalar ile ticari ilişkilerin kurulması öncesinde ve bu ilişkilerin kurulmasından 

sonra da pazarın ziyaret edilerek pazar koşullarının, özelliklerinin saptanması ve izlenmesi 

önemle tavsiye edilmektedir. Rusya’da ürün pazarlama sabır isteyen bir iştir. 

İhracatçılarımızın pazarda başarıyı uzun vadeli bir süreç olarak değerlendirmeleri ve ivedi 

sonuçlar beklememeleri gerekmektedir. Pazara ilk kez giriş yapacak firmalarımızın 

T.C. Kazan Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği, T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret 

Müşavirliği, Rus-Türk İşadamları Birliği ve pazarda halihazırda bulunan Türk firmaları gibi 

kurum ve kuruluşlarla irtibata geçerek görüş ve önerilerinden yararlanmaları faydalı olacaktır. 

İhracatçılarımızın ülkeye yönelik ihracat planlarında reklam, promosyon ve ülkeye düzenli 

ziyaretler yer almalıdır. Özellikle kamu kurumları ile ilişkilerin yürütülmesinde profesyonel 

destek alınmalıdır. Bunun için yerel bir personel istihdam edilebilir. Ayrıca muhasebe, hukuk, 

gümrük işlemleri gibi konularda da profesyonel yardım alınmalıdır. Pazardaki iş ortağının 

pazara ilişkin beklentilerinin karşılanması firmalarımız için pazarda uzun vadeli başarı 

anlamına gelmektedir. Bu nedenle firmalarımızın Rus iş ortakları ile hem kendi hedeflerinin 

gerçekleştirilmesi hem de pazardaki beklentilerin karşılanmasının sağlanması için düzenli 

olarak iletişim kurmalarında yarar vardır. 

Pazardaki test etme ve belgelendirme, satış sonrası hizmetler, gümrük işlemleri, depolama, 

pazarlama ve ürün kullanım materyalleri konularındaki gereklilikler hakkında ithalatçılardan 

ayrıntılı bilgi edinmekte fayda görülmektedir. 

İhracatçılarımızın pazardaki ithalatçı firmalar ile ilişkilerinde belli bir güven tesis edilene 

kadar akreditifle ödeme şeklini ya da mümkünse peşin ödeme şeklini tercih etmelerinde yarar 

vardır. 

Alıcıların satın alma kararlarında uygun fiyat önemli bir faktördür. Bununla birlikte alıcılar 

kalite konusunda da hassastır. Bu iki faktörün uyumuna bu nedenle dikkat edilmelidir. 

Tüketiciler tanınan ve güvenilir ithal ürünlere para harcamaktan çekinmemektedir. Bu nedenle 

reklam satışı etkileyen önemli bir pazarlama faaliyetidir. 

55/59

KAYNAKLAR 

1. T.C. Ekonomi Bakanlığı Rusya Federasyonu Ülke Raporu, 2012 

2. T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Çeşitli Raporlar 

3. T.C. Kazan Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği Tataristan Cumhuriyeti Raporu 

4. Euromonitor Rusya Federasyonu Perakende Sektörü Raporları 

5. USDA GAIN Russian Federation Retail Foods Report (Eylül 2012) 

6. The Economist Intelligence Unit Country Reports (www.eiu.com) 

7. Tataristan Cumhuriyeti Sanayi Bakanlığı 

8. Pazarda yapılan firma görüşmeleri 

56/59

EKLER 

Ek-1: GÖRÜŞME GERÇEKLEŞTİRİLEN KURUM VE KURULUŞLAR 

T.C. KAZAN TİCARET ATAŞELİĞİ 

E-posta: kazan@ekonomi.gov.tr 

Tel: +7 843 238 24 27 

+7 843 299 53 17 

Faks: +7 843 264 46 40 

R.F. TATARİSTAN CUMHURİYETİ 

SANAYİ BAKANLIĞI 

E-posta: lyudmilla.murtazina@tatar.ru 

Tel: +7 843 253 76 21 

+7 843 292 03 52 

JİYANNİ LEATHER 

Web sitesi: http://www.jiyanni.com 

E-posta: seylanbahri@hotmail.com 

jiyannileather@hotmail.com 

Tel: + 7 843 292 62 23 

Faks: + 7 843 292 97 28 

TANDEM ALIŞVERİŞ MERKEZİ 

Web sitesi:http://www.tandemkazan.ru 

E-posta: office@tandemkazan.ru 

Tel: +7 843 518 85 75 

ASFARMA INTERNATIONAL 

PHARMA MARKETING 

Web sitesi: http://www.asfarma.com 

E-posta: uygun@asfarma.com 

Tel: +7 843 554 91 54 

+7 843 554 91 31 

Faks: +7 843 554 91 31 

EUROPLAST 

Web sitesi:http://www.evroplastkazan.ru 

E-posta: evroplastkazan@yandex.ru 

Tel: + 7 843 522 04 54 

CREDIT EUROPEBANK 

Web sitesi: http://www.crediteurope.ru 

E-posta: 

alexandr.kuznecov@crediteurope.ru 

Tel: + 7 843 526 54 63 

Faks: + 7 843 526 54 63 

TÜRK HAVA YOLLARI 

Web sitesi: http://www.thy.com 

E-posta: sdemiraslan@thy.com 

Tel ve Faks: + 7 843 533 19 29/30 

CUSHMAN & WAKEFİELD 

DANIŞMANLIK ŞİRKETİ 

Web 

sitesi:http://www.cushmanwakefield.ru 

E-posta : 

elena.stryukova@eur.cushwake.com 

Tel: +7 495 797 96 00 

Faks: +7 495 797 96 00 

KOLTSO ALIŞVERİŞ MERKEZİ 

Web sitesi: http://www.koltso-kazan.ru 

E-posta: Gmk81@mail.ru 

Tel : +7 843 231 71 10 

57/59

Ek-2: TATARİSTAN’DAKİ SÜPERMARKET ZİNCİRLERİ 

BAHETLE 

Adres: Kazan, ul.Pavlühina, 57 

Tel: +7(843) 537-79-73 

E-posta: info@bahetle.com 

Web sitesi: http://www.bahetle.com 

EDELVEYS 

Adres: Kazan, ul.2-ya Tihoretskaya, 39A 

Tel: +7(843) 278-76-00 

E-posta: edelweis@yandex.ru 

Web sitesi: http://www.edelveis.ru/ 

METRO CASH&CARRY 

Adres: Kazan, ul.Vahitova, 4 

Tel: +7(843) 210-01-00 

Web sitesi: http://www.metro-cc.ru/ 

SELGROS CASH&CARRY 

Adres: Kazan, ul.Mamadışkiy Trakt, 32 

Tel: +7(843) 567-32-39 

Web sitesi: http://www.selgros.ru/ 

PYATYOROÇKA, PESTREÇİNKA 

Adres: Ak Bars Holding 

Kazan, ul.Korolenko, 58A 

Tel.: +7(843) 511-45-50 

E-posta: abh@abh.ru 

Web sitesi: http://www.abh.ru/ 

ESSEN 

Adres: Yelabuga, Okrujnoye şosse, 7A 

Tel: +7(855) 240-90-00 

E-posta: info@maheev.org 

Web sitesi: http://essen-retail.ru/ 

MAGNİT 

Magnıt A.Ş. 

Adres: Krasnodar, ul.Solneçnaya, 15/5 

Tel: +7(861) 210-98-10 

E-posta: info@gw.tander.ru 

Web sitesi: http://www.magnit-info.ru 

PYATYOROÇKA, PEREKRESTOK, 

KARUSEL 


Adres: Moskova, ul.Srednyaya 

Kalitnikovskaya, 28/4 

Tel: +7(495) 662-88-88 

E-posta: info@x5.ru 

Web sitesi: http://www.x5.ru/ 

58/59

Ek-3: KAZAN’DAKİ ALIŞVERİŞ MERKEZLERİ 

MEGA 

Adres: Pr.Pobedı, 141 

Tel: +7(843) 276-92-97 

Web Sitesi: http://www.megamall.ru 

PARK HOUSE 

Adres: Pr.Yamaşeva, 46/33 

Tel: +7(843) 513-08-00 

Web sitesi: www.kazan.parkhouse-mall.ru 

XL 

Adres: Pr.Yamaşeva, 97 

Tel: +7(843) 519-29-00 

http://www.xl-kazan.ru/ 

TANDEM 

Adres: Pr.İbragimova, 56 

Tel: +7(843) 518-99-99 

http://www.tandemkazan.ru 

KOLTSO 

Adres: Ul.Peterburgskaya, 1 

Tel: +7(843) 238-28-28 

http://www.koltso-kazan.ru 

YUJNIY 

Adres: Pr.Pobedı, 91 

Tel: +7(843) 270-31-93 

http://www.ug-center.ru/ 

SUVAR PLAZA 

Adres: Ul.Spartakovsaya, 6 

Tel: +7(843) 526-53-00 

http://www.suvar-plaza.ru/ 

CITY CENTER 

Adres: Ul.Mavlütova, 45 

Tel: +7(843) 200-78-50 

http://www.sitycenterkazan.ru/ 

TSUM 

Adres: Ul.Moskovskaya, 2 

Tel: +7(843) 292-30-25 

http://www.kazantsum.ru/ 

59/59

rusya federasyonu tataristan cumhuriyeti perakende sektÃ¶rÃ¼ yerinde ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?