MR sisternografi - Diagnostic and Interventional Radiology

Diagn Interv Radiol 2011; 17:105–111 

© Türk Radyoloji Derneği 2011 

Bu makale Diagnostic and Interventional Radiology’de yer alan İngilizce makalenin 

Türkçesi olup kaynak gösterme ve dizinleme amacı ile kullanılamaz. 

MR cisternography: is it useful in the diagnosis of normal-pressure 

hydrocephalus and the selection of “good shunt responders”? 

NÖRORADYOLOJİ 

ARAŞTIRMA YAZISI 

MR sisternografi: normal basınçlı hidrosefalinin tanısında ve şanta 

iyi yanıt verenlerin seçiminde yararlı mıdır? 

Oktay Algın, Bahattin Hakyemez, Gökhan Ocakoğlu, Müfit Parlak 

AMAÇ 

Bu çalışmanın amacı MR sisternografinin (MRC) idyopatik 

normal basınçlı hidrosefalinin (INPH) tanısındaki ve şant tedavisine 

yanıtın önceden belirlenmesindeki etkinliğinin değerlendirilmesidir. 

GEREÇ VE YÖNTEM 

Olası INPH tanısı konmuş 36 hasta çalışma grubunu, yaş olarak 

benzer 15 asemptomatik hasta kontrol grubunu oluşturmuştur. 

Kontrast öncesi T1 ağırlıklı (T1A) görüntüler alındıktan 

sonra intratekal olarak 1 mg gadopentetate dimeglumine verilmiştir. 

Kontrast sonrası T1A görüntüler 12, 24 ve 48 saat 

sonra alınmıştır. Lateral ventriküllerde 24 saatten uzun süre 

kontrast madde bulunması INPH kabul edilmiştir. Her iki grubun 

verileri istatistiksel açıdan karşılaştırılmıştır. İstatistiksel anlamlılık 

düzeyi P < 0.05 olarak kabul edilmiştir. 

BULGULAR 

INPH hastalarının tümünde 12 ve 24 saat sonra lateral ventriküllerde 

kontrast madde bulunmakta iken, 28’inde (%78) 48 

saat sonra hala vardır. Kontrol olgularının ise yalnızca üçünde 

(%20) 24 saat sonra lateral ventriküllerde kontrast madde görülmüş, 

48 saat sonra hiçbirinde saptanmamıştır. INPH hastalarında 

24 ve 48 saat sonra kontrast madde bulunması kontrol 

grubuna göre belirgin düzeyde daha fazladır (P < 0.001). On 

dört INPH hastasında şant yerleştirilmiş ve bunların sekizinde 

düzelme görülmüştür. Şant yerleştirilmesinden yarar gören 

hastaların tamamı (%100) 24 ve 48 saat sonra lateral ventriküllerde 

kontrast madde bulunan hastalardır. MR sisternografinin 

şant tedavisine yanıtı önceden belirlemedeki duyarlılığı ve 

özgünlüğü sırasıyla %100 ve %17 olarak saptanmıştır. 

SONUÇ 

MR sisternografi iyonize radyasyon kullanmadan NPH tanısı 

konmasında ve şant tedavisine pozitif yanıtın önceden belirlenmesinde 

genel olarak yararlı bir yöntemdir; bu nedenle 

NPH düşünülen hastalarda rutin MR görüntülemesinden sonra 

MR sisternografi çekilmesi önerilmektedir. 

Anah tar söz cük ler: • beyin-omurilik sıvısı • manyetik rezonans 

görüntüleme • normal basınçlı hidrosefali • kontrast madde 

Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Radyoloji (O.A. 

droktayalgin@gmail.com) Bölümü, Ankara; Uludağ Üniversitesi Tıp 

Fakültesi, Radyoloji (B.H., M.P.) ve Biyoistatistik (G.O.) Anabilim 

Dalları, Bursa. 

Gelişi 15 Ekim 2009; revizyon isteği 5 Aralık 2009; revizyon gelişi 7 Nisan 

2010; kabulü 7 Nisan 2010. 

E-yayın tarihi: 3 Ağustos 2010 

DOI 10.4261/1305-3825.DIR.3133-09.1 

Normal basınçlı hidrosefali (NPH) daha çok yaşlılarda görülen nadir 

bir hastalıktır. NPH idyopatik (INPH) veya subaraknoid kanama, 

menenjit, kafa travması ve intrakraniyal cerrahiye ikincil 

(SNPH) olarak görülebilir (1–4). Literatürde NPH tanısına yönelik olarak 

beyin-omurilik sıvısı (BOS) basıncının ölçümü, intratekal serum fizyolojik 

infüzyon testi, aralıklı BOS drenajı, serebral kan akımının ölçümü 

ve hatta beyin biyopsisi gibi yöntemler önerilmiştir (5–9). Görüntüleme 

yöntemleri arasında radyonüklid sisternografi (RC), bilgisayarlı tomografi 

(BT), manyetik rezonans (MR) görüntüleme, BT sisternografi, faz 

kontrastlı MR görüntüleme, ve perfüzyon MR görüntüleme sayılabilir 

(5, 8, 9). Ancak tüm tanısal çalışmalar yalancı pozitif ve yalancı negatif 

sonuçlar verebilir; ayrıca cerrahi tedavinin kısa ve uzun dönemde bazı 

riskleri vardır ve tüm NPH olgularının nedeni veya patogenezi bilinmemektedir 

(8). Normal basınçlı hidrosefalinin diğer demans türlerinden 

ayırt edilmesi önemlidir, çünkü BOS akımının sağlanması ile normal 

basınçlı hidrosefalinin belirtilerinde klinik düzelme sağlanabilir (8–10). 

Ancak şant uygulanan hastaların tümü iyileşmez (9, 10). Bu konuda 40 

yılı aşkın süredir araştırmalar yapılmasına rağmen halen kesin tanı konmasını 

veya tedavi yanıtının önceden belirlenmesini sağlayacak bir test 

yoktur (5, 8–10). 

NPH hastalarında beyin-omurilik sıvısının araknoid granülasyon tarafından 

reabsorbe edilmesinde bir bozukluk söz konusudur (9). İntratekal 

olarak uygulanan radyoaktif materyalin ventriküllerde 24 saatten uzun 

süre kalması NPH tanısını düşündürür (8, 10). Bu olgu hiperdinamik 

akımın sonucu oluşan ventriküler reflü ile ilişkilidir (10). Ventriküler 

reflünün 24 saat veya daha uzun süre devam etmesinin şant tedavisine 

iyi yanıt verileceğini %88 duyarlıkla gösterdiği saptanmıştır (11). BOS 

dinamiklerini ortaya çıkarmanın daha önceleri konvansiyonel yöntemi 

olarak kabul edilen radyonüklid sisternografi şant cerrahisine yanıtı 

önceden belirlemedeki yetersizliği, radyasyon riski ve invazifliği nedeniyle 

NPH tanısındaki önemini kaybetmiştir (10). RC artık klinik tablo 

ile laboratuvar ve radyoloji bulgularının bir tamamlayıcısı olarak kabul 

edilmektedir (8–12). 

MR sisternografi RC ve BT sisternografiye alternatif oluşturan yeni bir 

yöntemdir (13). Avantajları arasında radyasyona maruziyetinin bulunmaması, 

yumuşak doku çözünürlüğünün yüksek olması ve çok düzlemli 

görüntülemeye olanak sağlaması sayılabilir (14). MR sisternografi genellikle 

BOS fistüllerinin belirlemek ve araknoid kistlerin komşu BOS 

alanları ile ilişkisini incelemek amacıyla kullanılır (14, 15). MR sisternografi 

ile fizyolojik BOS dolaşımı değerlendirilebilir ve işlem faz kontrastlı 

MR görüntüleme gibi diğer MR incelemeleri ile beraber gerçekleştirilebilir; 

bu nedenle BOS absorbsiyonunda bir blokaj söz konusu ise 

bu yöntemle gösterilebileceği inancındayız (13). Bildiğimiz kadarı ile 

literatürde NPH tanısında MR sisternografinin kullanımı ile ilgili bir 

105

yayın yoktur. Bu çalışmanın amacı 

MR sisternografinin (MRC) idyopatik 

normal basınçlı hidrosefalinin (INPH) 

tanısındaki ve şant tedavisine yanıtın 

önceden belirlenmesindeki etkinliğinin 

değerlendirilmesidir. 

Gereç ve yöntem 

Bu çalışma Mart 2006-Aralık 2008 tarihleri 

arasında gerçekleştirilmiş ve bölümümüze 

gönderilen 51 olgu (hasta ve 

kontrol grupları) dahil edilmiştir. Tüm 

hastalardan bilgilendirilmiş olur alınmıştır. 

Çalışma protokolü fakültenin 

etik kurulu tarafından onaylanmıştır. 

Çalışma grupları 

Kontrol grubu (grup 1) ortalama yaşı 

63 olan (aralık 46–75) 15 olgudan (altı 

kadın, dokuz erkek) oluşmuştur. MR 

sisternografi tekniğinin invazifliği ve 

kontrast madde kullanılması gerekliliği 

nedeniyle araknoid kist ön tanısı 

olanlar ve mega sisterna magna ya da 

araknoid kist dışında başka bir hastalık 

veya belirtisi bulunmayanlar (baş ağrısı 

hariç) kontrol grubunu oluşturmuştur. 

INPH yaşlılarda görüldüğünden 

ve araknoid kist lokalizasyonu BOS 

akımını etkileyebileceğinden, 40 yaşın 

altında olanlar ve intraventriküler ya 

da periventriküler yerleşimli araknoid 

kisti bulunanlar çalışmanın dışında tutulmuştur 

(15). 

NPH grubu (grup 2) klinik kılavuzlar 

doğrultusunda olası INPH tanısı konmuş, 

ortalama yaşı 63 (aralık, 40–78) 

olan 36 hastadan (22 kadın, 4 erkek) 

oluşmuştur (8–10, 16). NPH grubunda 

demans tanısı mini mental durum incelemesi 

(MMSE) testi ile doğrulanmıştır. 

Hastaları deneyimli birer nörolog, 

beyin cerrahı ve nöroradyolog görüş 

birliği içinde gruplamıştır. BOS açılma 

basıncı >20 mmHg olanlar NPH grubunun 

dışında bırakılmıştır. NPH ön tanısı 

bulunan dokuz hasta kafa travması, 

intrakraniyal kanama, serebral enfarkt, 

menenjit, primer malignensi, leptomeningeal 

karsinomatoz veya başka 

hastalık bulunması nedeniyle çalışma 

dışında bırakılmıştır. 

MR görüntüleme protokolü ve istatistiksel 

analiz 

İncelemeler 1.5 Tesla bir MR cihazı 

ile geçekleştirilmiştir (Magnetom 

Vision Plus, Siemens, Erlangen, 

Almanya). Hastalar inceleme sırasında 

sırt üstü yatar pozisyonda olmuştur. 

Kontrast madde verilmeden önce üç 

düzlemde T1 ağırlıklı (T1A) görüntü- 

ler alınmıştır (TR/TE/NEX, 650/14/2; 

matriks, 192×256; FOV, 230 mm; kesit 

kalınlığı, 5 mm; kesit aralığı 1 mm). 

Aksiyal ve sagital düzlemlerde T2A turbo 

gradyan SE (TGSE) sekanslar (TR/ 

TE, 7400/115 ms; FA, 160°; NEX, 1; 

FOV, 230 mm; matriks, 345×512; kesit 

kalınlığı, 2mm) ve aksiyal düzlemde 

sıvı azaltılmış dönüşüm kurtarma 

(FLAIR) sekanslar (TR/TE, 8400/114 

ms; TI, 2150 ms; FOV, 230; matriks, 

256×256) elde edilmiştir. Kontrast öncesi 

MR sisternografi, TGSE ve FLAIR 

sekanslar elde edilmesi için gereken 

süre yaklaşık 15 dakika olmuştur. Grup 

2’deki tüm hastaların Evans indeksleri 

(ön boynuzların dış kenarları arasındaki 

en büyük uzaklığın kafanın iç 

tablasının en büyük genişliğine bölünmesi) 

hesaplanmıştır (3). Evans indeksi 

0.3 bulunmuştur. Hasta grubunun 

MMSE skoru 17.3 (aralık, 15– 

22) hesaplanmıştır. Kırk sekiz saatlik 

takip süreci boyunca hastaların hiçbirinde 

nörolojik bozukluk, epilepsi veya 

alerjik reaksiyon gözlenmemiştir. On 

hastada (10/36, %27) konvansiyonel 

analjeziklere yanıt veren postural baş 

ağrısı ortaya çıkmıştır. Bu hastaların 

yakınmaları 72 saat içinde kendiliğinden 

kaybolmuştur. Demografik özellikler, 

MR sisternografi bulguları ve şant 

operasyonlarının sonuçları Tablo 2’de 

sunulmuştur. NPH grubunda belirtilerin 

varlığı ile şant ameliyatına yanıt 

106 • Haziran 2011 • Diagnostic and Interventional Radiology 

Algın ve ark.

a 

b 

c 

Şekil 1. a–c. Kontrol olgularından birinin kontrast öncesi (a), 12. (b) ve 24. saatteki (c) T1A görüntüleri. Kontrast enjeksiyonundan 24 (c) ve 48 

saat sonra (burada gösterilmemiştir) lateral ventriküllerde kontrast madde yoktur (MR sisternografi negatif). 

arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir 

fark bulunmamıştır (P > 0.05). 

NPH hastalarının tamamında yürüme 

bozukluğu, demans ve idrar inkontinansı 

belirtilerinden en az ikisi 

vardır. Yürüme bozukluğu 33 hastada 

Tablo 1. Kontrol grubunun klinik ve MR sisternografi bulguları 

No Yaş Cinsiyet Lezyon-komünikasyon 24. saat MRC 48. saat MRC 

1 63 E MCM - - 

2 58 E PF AC (komünikan değil) - - 

3 60 E PF AC (komünikan) - - 

4 66 K PF AC (komünikan değil) - - 

5 72 E MCM - - 

6 58 K Temporal AC (komünikan değil) - - 

7 72 E Temporal AC (komünikan) + - 

8 57 E Temporal AC (komünikan değil) - - 

9 63 K Konveksite AC (komünikan değil) + - 

10 46 K Temporal AC (komünikan) + - 

11 70 E Temporal AC (komünikan) - - 

12 75 K Temporal AC (komünikan değil) - - 

13 61 E Sağ CPA AC (komünikan değil) - - 

14 75 K Temporal AC (komünikan) - - 

15 52 E Sol CPA AC (komünikan değil) - - 

MRC, MR sisternografi; MCM, mega sisterna magna; AC, araknoid kist; PF, arka fossa; 

CPA, pontoserebellar köşe. 

(33/36, %92), idrar inkontinansı 28 

hastada (28/36, %78), demans 36 hastada 

(36/36, %100) saptanmıştır. BOS 

akımı 36 NPH hastasının 14’ünde sağlanmıştır 

(12 olguda ventriküloperitoneal 

şant, iki olguda endoskopik üçüncü 

ventrikülostomi). Yirmi iki hasta 

operasyonu reddetmiştir. Ameliyattan 

sonra sekiz hastanın belirtileri düzelmiş 

(8/14, %58), altı hastada herhangi bir 

değişiklik gözlenmemiştir (6/14, %42) 

(Şek. 2). Şant operasyonuna yanıt veren 

hastaların tamamı MR sisternografisi 

pozitif bulunan olgulardır (Şek. 3). 

Şant operasyonundan yarar görmeyen 

altı hastanın beşi (%83) 48 saat sonra 

lateral ventriküllerinde kontrast madde 

artığı saptanan olgulardır. Şant girişiminden 

yarar görmeyen diğer hasta 

MR sisternografisi negatif bulunan bir 

olgudur. MR sisternografi bulguları ile 

BOS akımının sağlanmasından sonra 

belirtilerin düzelmesi arasında istatistiksel 

açıdan anlamlı bir fark bulunmamıştır 

(P > 0.05). MR sisternografinin 

şant tedavisinden yarar görülmesini 

önceden belirlemedeki duyarlık ve özgüllüğü 

sırasıyla %100 ve %17 olarak 

saptanmıştır (pozitif ön belirleme değeri 

%62, negatif ön belirleme değeri 

%100). 

Otuz altı olguda (36/36, %100) 24 

saat sonra, 28 olguda (28/36, %78) 48 

saat sonra lateral ventiküllerde kontrast 

madde saptanmıştır (28 hastada MR 

sisternografi pozitif) (Şek. 3). Lateral 

ventriküllerde kontrast madde NPH 

hastalarında gerek 24, gerekse 48 saat 

sonra kontrol grubuna göre belirgin 

olarak daha fazla kalmıştır (P > 0.001). 

Tartışma 

NPH düşünülen hastalarda gerek 

serebral atrofiden ayrımını yapmak, 

Cilt 17 • Sayı 2 

Normal basınçlı hidrosefalinin tanısında MR sisternografi • 107

Tablo 2. NPH hastalarının klinik ve MR sisternografi bulguları 

No Yaş Cinsiyet Ataksi UI Demans 24. saat MRC 48. saat MRC Şant sonucu 

1 63 F + + + + + Operasyonu red 

2 60 M + + + + + Düzelme yok 


4 75 F + + + + + Düzelme 

5 63 F + + + + + Düzelme yok 

6 65 M + + + + + Düzelme yok 


8 70 M + - + + + Düzelme 

9 54 M + - + + - Operasyonu red 

10 66 M + + + + + Düzelme 

11 40 M + + + + + Operasyonu red 

12 66 M + + + + + Düzelme 


14 46 F + - + + + Düzelme yok 


16 73 M + - + + + Operasyonu red 

17 70 F + - + + + Düzelme 

18 74 F + + + + - Operasyonu red 


20 53 F - + + + - Operasyonu red 

21 73 M + + + + + Düzelme yok 

22 59 M + + + + - Düzelme yok 




26 54 M - + + + - Operasyonu red 

27 73 M + + + + + Düzelme 

28 40 M + + - + + Operasyonu red 



31 60 M - + + + - Operasyonu red 

32 57 F + + + + + Düzelme 

33 72 F + + + + + Düzelme 

34 60 F + + + + - Operasyonu red 

35 62 M + + + + - Operasyonu red 


UI, idrar inkontinansı; MRC, MR sisternografi. 


Algın ve ark.

a 

b 

c 

d 

e 

Şekil 2. a–e. NPH bulunan bir hasta. Kontrast 

öncesi (a) ve sonrası (b–d) görüntüler. 

Kontrast madde 12 (b) ve 24 (c) saat sonra 

lateral ventriküllerde izlenmekte, 48 saat 

sonra (d) görülmemektedir. İki ay sonra 

ventrikülo peritoneal şant takılan hastanın 

belirtilerinde düzelme görülmemiştir (e, BT 

görüntüsü). 

gerekse şant tedavisinden yarar görüp 

görmeyeceğini belirlemek için kranyal 

MR incelemesi yapılmalıdır (18). 

Serebral atrofi bulunan hastalar BOS 

akımının sağlanmasından yarar görmezler, 

bu nedenle serebral atrofi ile 

NPH ayrımının yapılması önemlidir 

(6, 10). Gerek demans, gerekse lateral 

ventriküllerde genişleme normal 

basınçlı hidrosefalinin birincil bulgularıdır, 

ancak bu bulgular Alzheimer 

hastalığı veya vasküler demansa ikincil 

serebral atofili hastalarda da görülebilir 

(10–19, 20). Ventrikülomegali bulunan 

yaşlılarda NPH ile serebral atrofinin ayrımını 

yapmak bazen o kadar zor olabilir 

ki, gerek klinik ve laboratuvar bulguları, 

gerekse beyin biyopsisi ile kesin 

tanı konamaz (6, 12, 18). Windkessel 

mekanizmasının bozulması ve kafa içi 

kompliyansın azalmasının NPH etyolojisinde 

rol oynadığı düşünülmektedir 

(20, 21). Bu değişiklikler nedeniyle 

kafa içi arter atımları basınç dalgalarında 

artışa yol açarak BOS dinamiklerini 

bozar. Beyin-omurilik sıvısının venöz 

emiliminin azalması da patolojiye katkıda 

bulunur (4, 9, 21, 22). 

Radyonüklid sisternografi BOS dolaşımı 

ve emiliminin değerlendirilmesi 

için yararlı bir yöntemdir. Gerek morfolojik, 

gerekse fizyolojik veri sağlar 

(23). Chmielowski ve arkadaşları radyonüklid 

sisternografinin NPH tanısı 

için en güvenilir yöntem olduğunu 

ifade etmiştir (24). RC için radyoaktif 

madde intratekal olarak verildikten 

sonra 48 saat süresince seri görüntüler 

alınır. Normal bireylerde radyoaktif 

madde enjeksiyondan 2–3 saat sonra 

bazal sisternalara, 3–6 saat sonra ventriküllere, 

12–24 saat sonra ise konveksiteye 

ulaşır (17, 25). Normal basınçlı 

hidrosefalide ise BOS akımı bozulur ve 

ventriküllerde 48 saat veya daha uzun 

süre kalır (ters örüntü) (10). BOS akımındaki 

bozukluğu göstermek üzere 

radyonüklid sisternografi ve BT sisternografi 

kullanılmıştır (8-10). Ancak günümüzde 

radyasyon maruziyeti, düşük 

çözünürlük, ilave maliyet ve anatomik 

ayrıntıları göstermedeki yetersizlik nedeniyle 

RC ve BT sisternografi kullanımı 

azalmıştır (8, 9). 

Çalışmamızda RC yerine MR sisternografi 

tecih edilmiştir. İntratekal gadolinium 

kullanımı henüz pek yaygın 

değildir. Literatürde intratekal 1 mg 

(0.5 mmol) Gd-DTPA uygulamasının 

nörolojik veya davranışsal anormalliklere, 

erken ya da geç komplikasyonlara 

yol açmadığı belirtilmiştir (14, 15, 26). 

Ayrıca BOS dinamiklerinin, sızıntılarının 

ve araknoid kistlerin bağlantılarının 

değerlendirilmesinde de kullanılır; 

ancak bu doz düzeyinin güvenliği başka 

çalışmalarda doğrulanmamıştır (14, 

15, 26–28). 

Çalışmamızda NPH hastalarının tümünde 

lateral ventriküllerde kontrast 

madde kalma süresi kontrollerden 

uzundur (P < 0.001). NPH hastalarında 

kontrast maddenin ventriküler retansiyonu 

ve klerensinin azalması araknoid 

granülasyon düzeyinde emilimin ye- 



a 

bir başka çalışma daha yürütülmektedir. 

MR sisternografi radyonüklid sisternografi 

ve BT sisternografiye göre 

daha kolaydır ve daha az invazivdir; bu 

nedenle de işlem sonrası baş ağrısı gibi 

yan ekiler daha az görülür (15). MR sisternografi 

rutin MR görüntüleme veya 

diğer MR yöntemleri ile aynı zamanda 

gerçekleştirilebilir ve ilave radyonüklid 

sisternografi veya BT sisternografiye 

göre daha düşük maliyetlidir. 

Çalışmamızın başlıca sınırlılığı NPH 

tanısı koymak için altın standart bir 

testin olmaması nedeniyle yalancı negatif 

ve yalancı pozitif değerlerin hesaplanamamasıdır 

(16, 31). Bir diğer 

sınırlılık şant cerrahisinden sonraki 

iyileşmenin değerlendirilmesi için kullanılan 

kriterlerin öznel olmasıdır. 

NPH ile ilgili pek çok çalışma olmasına 

rağmen klinik tablonun diğer demans 

türlerinden ayırt edilmesi zordur. 

Yaşlılarda obstrüktif hidrosefali, kanal 

darlığı ve kafa içi basınç artışı NPH ile 

benzer belirtiler oluşturabilir. Bu neb 

c 

d 

e 

Şekil 3. a–e. NPH bulunan bir hastanın 

pozitif MRC incelemesi. Kontrast öncesi 

(a) ve sonrası (b, c) görüntüler. Kontrast 

madde 24 (b) ve 48 (c) saat sonra lateral 

ventriküllerde izlenmektedir. Bu olgu üç 

ay sonra endoskopik ventrikülostomi ile 

tedavi edilmiştir. Ameliyattan sonra hastanın 

yakınmaları düzelmiştir. Ameliyattan bir yıl 

sonraki sagital faz kontrast görüntüsünde 

(d) ventrikülostominin açık olduğu 

görülmektedir (hız kodu, 2 cm/s). Koronal 

T1A görüntüde (e) lateral ventriküllerin 

ameliyat öncesine göre küçüldüğü 

gözlenmektedir. 

tersiz olması ya da yüksek venöz basınç 

nedeniyle bozulmasına ikincildir (17, 

21, 25). Kanal düzeyindeki iç-dış jet 

akıma ikincil ventriküler reflü de kontrast 

maddeni ventriküllerden uzaklaştırılmasını 

geciktirebilir (8, 29, 30). 

Şant cerrahisinden sonraki iyileşme 

ile MR sisternografi bulguları arasında 

belirgin bir bağlantı bulmadık. 

Ancak şant cerrahisinden yarar gören 

sekiz hastanın tamamının MR sisternografisinin 

pozitif bulunması duyarlılık 

ve negatif ön belirleme değerinin 

%100 olması sonucunu doğurmuştur. 

Radyonüklid sisternografinin şant yanıtını 

belirlemedeki duyarlılığı daha 

önce %88 olarak bildirilmiştir (11). 

Yumuşak doku çözünürlüğünün daha 

yüksek olması ya da BOS-beyin kontrastının 

daha belirgin olması nedeniyle 

kontrast maddenin ventrikül içindeki 

varlığı MR sisternografi ile daha iyi gösterildiğinden 

MR sisternografinin duyarlılığı 

daha yüksektir. Çalışmamızda 

1 mL kontrast madde ventriküler sistem 

içine yayılmış ve ventriküler sistem 

ile diğer BOS boşluklarının ayrıntıları 

kolayca görünür hale gelmiştir. 

MR sisternografi bulguları pozitif olan 

hastaların şant cerrahisinden yarar 

görme olasılığının daha yüksek olduğu 

sonucuna varılmıştır. Black bizim 

bulgularımıza benzer şekilde radyonüklid 

sisternografi sonucunun pozitif 

olmasının şant yanıtını önceden belirlemede 

yarar gösterdiğini bildirmiştir, 

ancak negatif ya da eşdeğer bulunması 

şant yanıtı konusunda herhangi bir fikir 

vermemiştir (23). 

NPH hastalarında kanaldaki BOS akımı 

artar (1, 18). BOS emiliminin azalması 

pulsatiliteyi, sonuç olarak ta akımı 

arttırır (9). MR sisternografinin bir 

diğer avantajı yapısı itibarı ile kullanıcı 

dostu olmasıdır (27, 28). MR sisternografi 

eşzamanlı olarak nicel değerlendirme 

olanağı sağlar. Bölümümüzde 

NPH tanısı için MR sisternografi ile 

faz kontrastlı MR görüntülemenin bir 

arada kullanılmasının değerlendirildiği 


Algın ve ark.

denle radyolojik değerlendirmenin de 

dahil olduğu dikkatli bir tanısal çalışma 

yapılması gereklidir. Zamanında 

tanı konması şant operasyonu yapılarak 

belirtilerin geri döndürülmesini 

sağlayabilir, ancak şant operasyonuna 

verilecek yanıtın önceden belirlenmesini 

sağlayacak özgün bir test yoktur. 

Literatürde MR sisternografinin NPH 

tanısı konması ve şant operasyonuna 

yanıt verecek hastaların önceden belirlenmesi 

amacıyla kullanımına ilişkin 

bir yayın yoktur. MR sisternografi NPH 

tanısına yönelik olarak yararlı bilgiler 

sağlar. MR sisternografi bulguları 

pozitif olan hastaların şant tedavisinden 

sonra düzeleceğini öngörebiliriz. 

Bulgularımız ışığında MR sisternografinin 

NPH tanısı konmasında ve şant 

tedavisine pozitif yanıtın önceden belirlenmesinde 

genel olarak yararlı bir 

yöntem olduğu düşüncesindeyiz. 

Teşekkür 

Katkılarından ötürü Özlem Taşkapılıoğlu, 

Ender Korfalı ve Ahmet Bekar’a teşekkür ederiz. 

Kaynaklar 

1. Bateman GA, Levi CR, Schofield P, et al. 

The pathophysiology of the aqueduct stroke 

volume in normal pressure hydrocephalus: 

can co-morbidity with other forms 

of dementia be excluded? Neuroradiology 

2005; 47:741–748. 

2. Kitagaki H, Mori E, Ishii K, et al. CSF spaces 

in idiopathic normal pressure hydrocephalus: 

morphology and volumetry. AJNR Am 

J Neuroradiol 1998; 19:1277–1284. 

3. Sasaki M, Honda S, Yuasa T, et al. Narrow 

CSF space at high convexity and high midline 

areas in idiopathic normal pressure 

hydrocephalus detected by axial and coronal 

MRI. Neuroradiology 2008; 50:117– 

122. 

4. Bateman GA. The pathophysiology of 

idiopathic normal pressure hydrocephalus: 

cerebral ischemia or altered venous 

hemodynamics. AJNR Am J Neuroradiol 

2008; 29:198–203. 

5. Algin O. Role of aqueductal CSF stroke volume 

in idiopathic normal-pressure hydrocephalus. 

AJNR Am J Neuroradiol 2010; 

31:E26-27. 

6. Holodny AI, Waxman R, George AE, et 

al. MR differential diagnosis of normalpressure 

hydrocephalus and Alzheimer 

disease: significance of perihippocampal 

fissures. AJNR Am J Neuroradiol 1998; 

19:813–819. 

7. Brecknell JE, Brown JIM. Is idiopathic 

normal pressure hydrocephalus an independent 

entity? Acta Neurochir 2004; 

146:1003–1007. 

8. Graff-Radford NR. Normal pressure hydrocephalus. 

Neurol Clin 2007; 25:809–832. 

9. Stein SC. Normal-pressure hydrocephalus: 

an update. Neurosurgery Quarterly 2001; 

11:26–35. 

10. Vanneste JAL. Diagnosis and management 

of normal pressure hydrocephalus. J 

Neurol 2000; 247:5–14. 

11. Ghosh D, Ghosh PP, Gambhir S, et al. 

Normal pressure hydrocephalus role of 

radionuclide cisternography. Neurology 

India 1997; 45:231-239. 

12. Geldmacher DS, Whitehouse PJ. Evaluation 

of dementia. N Engl J Med 1996; 335: 330– 

336. 

13. Algin O. Role of complex hydrocephalus in 

unsuccessful endoscopic third ventriculostomy. 

Childs Nerv Syst 2010; 26:3–4. 

14. Arbelaez A, Medina E, Rodríguez M, et al. 

Intrathecal administration of gadopentetate 

dimeglumine for MR cisternography 

of nasoethmoidal CSF fistula. AJR Am J 

Roentgenol 2007; 188:560–564. 

15. Algin O, Hakyemez B, Gokalp G, et al. 

Phase-contrast cine MRI versus MR cisternography 

on the evaluation of the 

communication between intraventricular 

arachnoid cysts and neighboring cerebrospinal 

fluid spaces. Neuroradiology 2009; 

51:305–312. 

16. Ishii K, Kanda T, Harada A, et al. Clinical 

impact of the callosal angle in the diagnosis 

of idiopathic normal pressure hydrocephalus. 

Eur Radiol 2008; 18:2678–2683. 

17. Vanneste J, Van Acker R. Normal pressure 

hydrocephalus: did literature alter management? 

J Neurol Neurosurg Psychiat 

1990; 53:564–568. 

18. Bradley WC, Scalzo D, Queralt J, et al. 

Normal pressure hydrocephalus: evaluation 

with cerebrospinal fluid flow measurements 

at MR imaging. Radiology 1996; 

198:523–529. 

19. Savolainen S, Paljarvi L, Vapalahti M. 

Prevalence of Alzheimer’s disease in patients 

investigated for presumed normal 

pressure hydrocephalus: a clinical and 

neuropathological study. Acta Neurochir 

(Wien) 1999; 141:849–853. 

20. Algin O, Hakyemez B, Taskapilioglu O, et 

al. Morphologic features and flow void 

phenomenon in normal pressure hydrocephalus 

and other dementias. Are they 

really significant? Acad Radiol 2009; 16: 

1373–1380. 

21. Bateman GA, Levi CR, Schofield P, et al. 

The venous manifestations of pulse wave 

encephalopathy: windkessel dysfunction 

in normal aging and senile dementia. 

Neuroradiology 2008; 50:491–497. 

22. Algin O, Hakyemez B, Parlak M. The efficiency 

of PC-MRI in diagnosis of normal 

pressure hydrocephalus and prediction of 

shunt response. Acad Radiol 2010; 17:181– 

187. 

23. Black PM. Normal-pressure hydrocephalus: 

current understanding of diagnostic 

tests and shunting. Postgrad Med 1982; 

71:57–61, 65–7. 

24. Chmielowski K, Podgorski JK, Twarkowski 

P, Pietrzykowski J, Szalus N. Radionuclide 

cisternography in the diagnosis of normal 

pressure hydrocephalus. Pol Merkur 

Lekarski 2004;16:576–580. 

25. Vanneste J, Augustijn P, Davies GAG, et al. 

Normal pressure hydrocephalus. Is cisternography 

stil useful in selecting patients 

for a shunt? Arch Neurol 1992; 49:366– 

370. 

26. Aydin K, Terzibasioglu E, Sencer S, et al. 

Localization of cerebrospinal fluid leaks by 

gadolinium-enhanced magnetic resonance 

cisternography: a 5-year single-center experience. 

Neurosurgery 2008; 62:584–589. 

27. Algin O, Hakyemez B, Gokalp G, et al. 

The contribution of 3D-CISS and contrastenhanced 

MR cisternography in detecting 

cerebrospinal fluid leak in patients with 

rhinorrhoea. Br J Radiol 2010; 83:225-232. 

28. Algin O, Hakyemez B, Parlak M. Phasecontrast 

MRI and 3D-CISS versus contrastenhanced 

MR cisternography on the 

evaluation of the aqueductal stenosis. 

Neuroradiology 2010; 52:99–108. 

29. Merrick MV, Simpson JD, Ferrington C. 

Measurement of 111 in DTPA clearance 

during radionuclide cisternography. Eur J 

Nucl Med 1978; 3:105–108. 

30. Greitz D. Radiological assessment of 

hydrocephalus: new theories and implications 

for theraphy. Neurosurg Rev 2004; 

27:147–165. 

31. Algin O, Hakyemez B, Parlak M. Proton 

MR spectroscopy and white matter hyperintensities 

in idiopathic normal pressure 

hydrocephalus and other dementias. Br J 

Radiol 2010; doi: 10.1259/bjr/43131041.

MR sisternografi - Diagnostic and Interventional Radiology

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?