Ebru KILIÇ BEBEK Yrd. Doç. Dr. Seval FER ... - Prof.Dr. Seval Fer

35
ve problem çözme şekilleri vardır. Buna ek olarak, bireyin karşılaştığı uyarıcıları
işlemesini sağlayan karmaşık bilişsel yapıları ve stratejileri de bulunur. Bunlar
sayesinde çevrede olup bitenler kavramsal olarak organize edilir ve davranışlar
şekillendirilir (Smith, 1984:49).
Saracho (1998:287) bilişsel biçemi, bireylerin çeşitli durumlarda verdikleri tepkileri
ve gerçekleştirdikleri işlemlemeyi etkileyen, bireyler arası psikolojik ayrılığının temel
unsurlarından biri olarak tanımlar. Saracho, bireysel bir farklılık olarak bilişsel biçemin
kalıcı tutumları, tercihleri ve alışılmış stratejileri de içinde barındırdığını, ayrıca
bireylerin algılama, hatırlama, düşünme ve problem çözme gibi etkinlikleriyle de ilişkili
olduğunu belirtmiştir.
Messick ise bilişsel biçemin bireyler tarafından “bilinçli” olarak kullanılan bir özellik
olmadığının altını çizmiş ve çoğu bireysel özelliğe göre daha kalıcı nitelikte olduğunu
vurgulamıştır. Bilişsel biçemler için bir tercih ya da seçenek söz konusu değildir. Bu
yapı işlevini bireyin doğrudan etkisi olmadan sürdürür (Akt: Armstrong ve Priola,
2001:285).
“Biçem” ile bilişi özellikle birlikte kullanan ilk araştırmacı Gordon W. Allport’dur.
Allport’tan yola çıkarak günümüze gelinceye kadarki tanımlamaları göz önünde
bulundurursak, bilişsel biçemin tanımı “bireyin bilgilerin organizasyonunda ve temsil
edilişinde tercih ettiği ve alışılmış olan yaklaşımı” şeklinde olacaktır (Akt: Riding ve
Rayner, 1998:15).
Budak, daha ayrıntılı bir tanımlamayla bilişsel biçeme “bilişsel tarz” başlığı altında
şu şekilde yer verir:
Bilişsel tarz: Kişinin bilgi işlem ve düzenleme konusundaki tipik, tutarlı yaklaşım tarzı;
başka bir deyişle öğrenme etkinliklerine, bilgi edinme kanallarına ve problem çözmeye
yönelik tipik yaklaşımı. Örneğin, bazı insanlar her bir işi ayrıntılarıyla analiz edip neyin
hangi sıraya göre yapılmasını belirlemeye çalışmasına karşılık diğerleri bu tür işlere
dürtüsel olarak tepki verir.
(Budak, 2003:138)