77.Sayı (2009/2) - Orman ve Su İşleri Bakanlığı

^
Çevre ve nsan Eylül 2009
Yavrularna Su Tayan Çöl Tavuklar
Doada, tüm canllarn sahip olduklar ziksel özellikler,
yaadklar ortamla son derece uyumludur. Bunun
bir örnei de çöl tavuklardr. Çöl tavuklarnn belli
bir yerleim yerleri yoktur. Yumurtlama zaman yaklatnda
kumun s bir yerine çounlukla 3 yumurta brakrlar. Yavrular
yumurtadan çkar çkmaz, yuvadan ayrlrlar ve kendileri
için yiyecek olarak tohum toplamaya balarlar. Yiyeceklerini
kendi balarna bulabilirler ancak uçamadklar için su ihtiyaçlarn
gideremezler. Dolaysyla su onlara getirilmelidir ve
bu görevi erkek üstlenir.
Baz ku türlerinde yetikinler yavrularna suyu kursaklarnda
tayarak getirirler; fakat erkek çöl tavuu suyu çok
uzak bir mesafeden getirmek zorundadr ve bu nedenle kursa-
nda tayabilecei suyun tamamna, yapt uzun yolculuk
srasnda kendisinin ihtiyac vardr. Aksi takdirde yaamn
sürdüremez. Ancak su tamak için esiz bir ziksel özellie
sahiptir. Kuun gösündeki ve alt ksmndaki tüyler, iç yüzeyde
ince bir lif katmanyla kapldr.
Bir su birikintisine ulaan ku, altn kuma ve toza sürter,
böylece tüylerini temizledii srada kalm olabilecek suyu
tutmay engelleyici yalardan kurtulmu olur. Sonra suyun
kenarna gider. Önce kendi susuzluunu giderir. Sonra suyun
içine girer, kanat ve kuyruunu havaya kaldrarak vücudunu
Çöl Tavuu
ileri geri hareket ettirir; böylece tüm tüyleri tamamen slangibi
suyu
m olur. Tüylerin üstündeki ince lif katman bir sünger
çeker.
Tüyleriyle vücudu arasnda tad sv yük, buharlamaya
kar sk koruma altndadr. Fakat yine de 20 milden fazla
uçmas gerektii takdirde, tad suyun bir ksm buharlar.
Ku nihayet kumda tohum arayan yavrularnn yanna ulat-
nda, yavrular ona doru koarlar. Baba çöl tavuu vücudunu
yukar kaldrdnda, yavrular da sanki süt emen memeliler
gibi suyu babalarnn vücudundan içerler. Yavrular tüm
suyu emdikten sonra ku tekrar kumun üzerine sürtünerek
kendini kurutur.
Bulak makineleri, ykama ilemini tamamladktan sonra
önemli miktarda kimyasal kullanlan sudan havaya geçmektedir.
Corsi ayrca, çamar makineleri ve bulak makineleri klorlu aartc
ve deterjanlar kullanmasndan dolay, klorlu kimyasallara maruz
kalma ve bu maddelerin buharlamas artar.
ABD Çevre Koruma Ajans, bu maddelerin öncelikli olarak
beslenme yoluyla vücuda alnd düünülerek, kimyasallara maruz
kalma ve sebep olaca salk risklerini aratrmaktadr.
Son 6 ylda yaplan aratrmalarda, tehlikeli ve uçucu kirleticilerin
açk/kapal ortam konsantrasyonlarn kararlatrmtr. Corsi,
“yaplan her çalmada, Amerika’nn en kirli ehirlerinde bile, kapal
ortam konsantrasyonlar açk ortam deerlerinden fazla bulundu.”
diyerek aratrma sonuçlarn ortaya koydu.
Bu yüzyln ikinci yarsndaki eilimler, kapal hava kalitesini
olumsuz etkilemitir. Garajlar, otomobil egzoz gazlar ve kimyasal
buharlarn eve girmesine sebep olmaktadr. Enerji krizi nedeniyle,
evlerin yaltml olmas, kirleticilerin iç ortamda olumasna sebep
olan bir baka sebeptir. Corsi, bu konuda sorunun çözümü için baz
düzenlemeler gerektiini belirtti:
* Genel olarak, insanlar d ortam hava kirlilii konusunda
daha bilgilidir. nsanlar ortam hava kirlilii konusuda eitilmeli ve
kendi sorunlarn çözmelidir.
* Evler, okullar ve i ortamlarnda oluan tehlikeli hava kirleticilerinin
kaynaklarnn daha iyi anlalmas konusunda daha fazla
aratrma yaplmaldr.
* Sonuçta, iç ortam hava kirlilii hakknda, toplumun eitimi
ve çevre dostu üretim ve tüketim malzemelerinin satlmas yoluyla
ev ortamnda toksik maddelere maruz kalma riski azaltlabilir.
* Sudan buharlama söz konusu olduunda, su kullanm süresince
ortamn iyi havalandrlmas salanmaldr. Örnein, du alrken
banyo havalandrlr ve cam açk braklabilir, su kaynatlrken
aspiratör açlabilir vb.
* Corsi, insanlarn öncelikle sorunu anlamalar gerektiini belirterek
bir sonraki adm olarak insanlarn kendilerini korumak ve
çözüm bulmak için önlem alabileceklerini belirtti.
http://www.engr.utexas.edu/. ScienceDaily
29