Selçuklu İktidarının Belirlenmesinde Rol Oynayan Güçler ve ...

34 • TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
Sultan İzzeddîn Keykâvus’un ölümünden sonra Alâeddîn Keykubâd’ın
tahta çıkarılması, Selçuklu devri Türk halkı ile zamanın sivil toplum örgütü
olan Ahîleri ve İğdişleri çok sevindirmiştir. Çünkü Alâeddîn Keykubâd’ın 8 yıl
gibi uzun bir süre hapiste tutulması, bu kitlelerin vicdanını son derece rahatsız
etmiş idi. Dolayısıyla onlar bu tahta çıkarılma olayını bir mağduriyetin telâfisi
olarak görmüşler ve değerlendirmişlerdir. Bu hususta duydukları sevinç ve
mutluluğu da Keykubâd’ı karşılama, uğurlama ve kutlama törenlerinde en etkili
bir şekilde göstermişlerdir.
Seyfeddîn Ayaba, hem maddî gücü hem de manevî otoritesi son derece
yüksek bir devlet adamı idi. Görüldüğü gibi Seyfeddîn Ayaba bu gücünü,
İzzeddîn Keykâvus’un ölümünden sonra tahta çıkarılacak hanedan üyesinin
belirlenmesinde en etkili bir şekilde göstererek, Alâeddîn Keykubâd’ın yeni
Türkiye Selçuklu hükümdarı olarak seçilmesinde başlıca rol oynamıştır. Fakat
Seyfeddîn Ayaba’nın gücü ve etkisi bununla sınırlı kalmamıştır. O, bu gücünü
ve etkisini yeni Sultana karşı da kullanmaya devam ederek, bütün Selçuklu idaresi
üzerinde de hâkimiyet kurmak istemiştir. Bunun için devlet adamları ve
komutanların büyük kısmını etkisi ve kontrolü altına almıştır. Hatta devletin en
tecrübeli ve en yetenekli erkânını Sultandan soğutmuş, ona düşman ettirmiştir.
Burada özellikle belirtelim ki, Seyfeddîn Ayaba’nın bu davranışının temelinde,
şahsî iktidar hırsından başka ne devlet ne de halk için millî bir gaye gözükmemektedir.
Seyfeddîn Ayaba’nın devlet adamları ve komutanlar üzerinde tahakküm
kurması, sadece onun kudretinden ileri gelmiş değildir. Bu hususta Sultan da
bazı hatalar yapmıştır. Keykubâd, özellikle Seyfeddîn Ayaba’nın etrafında,
kendisinden memnun olmayan muhteris devlet erkânının sığınabileceği rakip
bir grup yaratmıştır. Onun böyle bir hata yapmasında, saltanatının başlangıcında
Seyfeddîn Ayaba’nın eline gereğinden fazla koz ve fırsat vermiş olması başlıca
etken olmuştur. Bilindiği gibi, Keykubâd, kendi iradesi ve gücü ile değil,
devlet adamları ve komutanların iradesi ve gücüyle tahta çıkmıştı. Dolayısıyla
iktidarını onlara borçluydu. Bu hususta Ayaba’ya ağır bir diyet ödemek zorunda
kalmıştı. Bundan sonra Keykubâd, devlet adamları ve komutanların etkisi
altında kalmamak ve başka tavizler vermemek için onlardan uzak durmaya
çalışmıştır. İşte bu durumdan yararlanan Ayaba da, kolayca diğer devlet adamlarını
ve komutanları etkisi ve kontrolü altına alabilmiştir. Hâlbuki Keykubâd,
asker ve sivil yüksek devlet erkânının karşısında çekingen, soğuk ve uzak durmasaydı,
hiç kuşkusuz bunlardan bir kısmını yanına çekebilecek ve bunlarla da
Seyfeddîn Ayaba’nın gücünü dengeleyebilecekti.