PROJE EKİBİ - Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

1
TÜBİTAK-BİDEB
LİSE ÖĞRETMENLERİ (FİZİK-KİMYA-BİYOLOJİ-
MATEMATİK) PROJE DANIŞMANLIĞI EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI
LİSE-1 ÇALIŞTAY 2011
GRUP ŞURUP
PROJE ADI
PİNEAL BEZİ ÇIKARILMIŞ HAMSTER VE
GERBİLLERDEKİ KAN GLİKOZ DEĞERLERİNİN VE
VÜCUT SICAKLIĞININ GÜN İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİNİN
KARŞILAŞTIRILMASI
Ahmet KORKMAZ
PROJE EKİBİ
Sebahattin AKANSEL Zehra AYYILDIZ
PROJE DANIŞMANLARI
Prof. Dr. Bülent GÜNDÜZ
Prof. Dr. Mehmet AY
Prof. Dr. Muhsin KONUK
KEPEZ/ÇANAKKALE
TEMMUZ-2011

2
İÇİNDEKİLER
SAYFA NO
Proje kapağı ……………………………………… 1
İçindekiler ……………………………………… 2
Proje özeti ……………………………………… 3
Giriş ……………………………………. 4
Yöntem …………………………………… 8
Bulgular ve Yorumlar …………………………………… 9
Sonuçların ve Öneriler ……………………………………. 16
Kaynaklar …………………………………… 17
Katkıda Bulunanlar …………………………………… 18
Çalışma Takvimi …………………………………… 19
Malzeme Listesi …………………………………… 21
Kısa Özgeçmiş …………………………………… 22

3
ÖZET
Çalışmanın amacı pineal bezi çıkartılmış hamster ve gerbillerin kan glikoz değerlerinde
ve vücut sıcaklıklarında meydana gelecek değişimleri araştırmaktır. Bu amaçla iki farklı
türdeki hayvanlar (n=3) kontrol ve deney grupları olarak ayrıldılar. Deney grubunun pineal
bezleri çıkarılmıştır. Kan glikoz değerleri ve vücut sıcaklıkları periyodik olarak ölçülerek
tablo ve grafik olarak kaydedilmiştir. Sonuç olarak pineal bezleri alınmış hayvanları kan
şeker değerleri yükselmiştir ancak sıcaklık üzerinde bir etkisi olmamıştır.
PROJE ADI
Pineal Bezi Çıkarılmış Hamster ve Gerbillerdeki Kan Glikoz Değerlerinin ve Vücut
Sıcaklığının Gün İçindeki Değişiminin Karşılaştırılması
PROJENİN AMACI
Pineal bezin kan glikoz değeri ve vücut sıcaklığı üzerindeki etkisinin karşılaştırılmalı
olarak incelenmesi

4
GİRİŞ
Pineal bez nöroendokrin bir organdır ve kendisinin en iyi bilinen ana hormonu
melatonin yoluyla, birçok organ ve sistem üzerine güçlü bir düzenleyici etkisi vardır
(Palaoğlu ve Beşkonaklı, 1998) Pineal bez alt canlı gruplarında epifiz bezi olarak da
adlandırılır [epiphysis cerebri, epiphysis, veya third eye (üçüncü göz)]. Beynin merkezine
yakın bir yerde bulunur. Epitalamusun bir parçası olan bu bez, yapısı çam kozalağına
benzediği için çoğunlukla pineal bez adıyla anılır. Beyin yarıkürelerinin arasında,
diensefalonun tavanında ve üçüncü ventrikülün arka ucunda yerleşmiştir. 7x5x4 mm. bir prinç
boyutunda ve yaklaşık 100-180 mg ağırlığında küçük bir bezdir. Bu bezde nöronlar, glial
hücreler ve bu beze has olan pinealositler yer alır. Bu hücreler bir nörotransmitter olan
serotonin türevli melatonin hormonu sentezlerler (Reiter, 1980). Pineal bez görme sisteminin
bir uç organı olarak ritmik ışık mesajının organizmadaki her organa iletilmesi işlevini görür.
Bu bezin salgısı göze giren ışığın retina üzerine düşmesi ile kontrol edilir. Karanlık, pineal
bezin aktivitesinde arttırıcı rol oynarken aydınlık azaltıcı etki yapar (Pitrosky ve ark, 1995).
Pineal bez salgıladığı melatonin ile vücudun gece gündüz farklılıklarına uyum
göstermesini sağlar. Sirkadien ritimleri düzenler. Melatonin hormonu uyanıklık/uyku
olaylarını ve mevsimsel fonksiyonları düzenler. Ergenliği başlatır, üreme üzerinde etkilidir,
antioksidan etkisi vardır (Gündüz, 2001).

5
İnsandaa pineal bez
Altın Hamster olarak
bilinen Suriye hamsteri (Mesocricetus auratus) ilk
olarak
Suriye’de üniversite’de görevli Dr. Benn Menahem
tarafındann bir dişi hamsterin yavruları
çiftleştirilerek eldee edilmiştir. Altın Hamster Cricetidae familyasına, Mesocricetuss cinsine

6
aittir. Yaklaşık iki yıl yaşarlar. Otçul beslenirler. İyi birer tırmanıcıdırlar. Kuyrukları yoktur.
Diğer kemirgenlerden ayıran en önemli özellikleri yanaklarındaki keseleridir.
Moğolistan Gerbili (Meriones unguiculatus) fare ve sıçana benzeyen küçük kemirici
hayvanlardır. Yeraltına kazdıkları yuvalarda yaşarlar. Otçuldurlar (Reiter, 1980).

7
Pineal bez melatonin aracılığı ile ayrıca metabolizma üzerinde de rol oynar. Özellikle
antioksidan özelliğinin kuvvetli olmasından dolayı şeker metabolizmasında etkileri
gösterilmiştir (Gündüz, 2001). Değişik hayvanlarda yapılan çalışmalarda pineal bezinin şeker
metabolizmasında rol oynadığı da gösterilmiştir (Gündüz, 2001). Diğer taraftan pineal bezi
alınmış farklı iki türün kan şekerinin günlük değişimlerini inceleyen bir çalışma yoktur. Bu
nedenle bu çalışmada hamster ve gerbil türlerinde günlük kan şeker değişimleri ve sıcaklık
değişimleri incelenmiştir.

8
YÖNTEM
Çalışmada kullanılan Suriye hamsterı ve gerbiller Çanakkale Onsekiz mart üniversitesi
Fen-Edebiyat fakültesi Biyoloji Bölümü hayvan laboratuarında üretilmiştir. Her iki türde 6şar
hayvan kullanılmış ve 3 kontrol 3 deney olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. Deney grupları
pineal bezi alınmış gruplardır. Tüm hayvanlar uzun fotoperiyotta tutulmuşlardır. Oda sıcaklığı
22 santigrat derece civarında sabit tutulmuş olup yem ve içme suları standart olarak temin
edilmiştir.
14/07/2011 Perşembe günü Saat 10:00, 12:00, 14:00, 16:00, 18:00 olarak 2 saat
aralıklarla mikrohematokrit tüple gözden kan alınarak kan şekeri değeri şeker ölçüm cihazı
ile ölçülmüştür. Bu değerler hazırlanan tabloya kaydedilmiştir. Aynı gün saat 11:00, 13:00,
15:00, 17:00 olarak yine 2 saat aralıklarla hem denek hem kontrol gruplarının vücut
sıcaklıkları ölçülmüştür. 15/07/2011 Cuma günü Saat 10:00, 12:00, 14:00, 16:00, 18:00 olarak
2 saat aralıklarla mikrohematokrit tüple gözden kan alınarak kan şekeri değeri ölçülmüştür.
Bu değerler hazırlanan tabloya kaydedilmiştir. Aynı gün saat 11:00, 13:00, 15:00, 17:00,
19:00 olarak yine 2 saat aralıklarla hem denek hem kontrol gruplarının vücut sıcaklıkları
ölçülmüştür. Canlıların vücut sıcaklıkları anüsten dijital termometreyle ölçülmüştür. Ölçüm
sonuçları tabloya kaydedilmiştir. Kan glikoz değerleri ve sıcaklık değerleri grafik haline
getirilmiştir.
Denek grubu hamster ve gerbile 0,2 ml ketasol uygulanmıştır. Pinealektomi işlemine
başlanmıştır. Anestezik işlemden sonra denek hamster diseksiyon küvetine yatırılarak
kulakların alt kısımları çok az kesilmiştir. Denek stereotaxic alete yüzüstü yerleştirilip aletin
demirlerine kulaklarından, ağzından ve başın üzerinden sabitlenmiştir. Deneğin kafasının
arkasındaki işlem yapılacak bölgedeki kıllar makasla kesilmiştir. Temizlenen bölgedeki deri
dikey olarak makasla kesilmiştir. Pens ve pamuklu çubuklar yardımıyla deri açılmıştır.

9
Kafatası kemiği üzeri alkollü pamuklu çubukla temizlenmiştir. Kafatasındaki üç kemiğin
birleştiği lamda noktası mikroskopla görülerek işaretlenmiştir. İşaretlenen bölge dentral drille
kesilip, kaldırılmıştır. Kanama su trompu ve pamuklu çubuk yardımıyla temizlenmiştir.
Kesilmiş bölgeden pineal bez pens yardımıyla alınıp petri kabına konulmuştur. Kesilen
kafatası bölgesi yerine konulup kapatılmıştır. Açılan deri klipslerle yapıştırılmıştır.
BULGULAR VE YORUMLAR
Kontrol grubu hamsterlerin kan şekerleri değerleri saat 10:00’da ilk ölçümde 110 mg/dl
bulunmuştur (Şekil-1). İkinci ölçümde saat 12:00’de ani bir düşüşle 65 mg/dl olmuştur. Daha
sonraki ölçümlerde değerler normal seyretmiştir ( =80 mg/dl). Gözlemlenen ani düşüşün
sebebi pinealektomi sonrası stresten kaynaklanabilir. Deney grubu hamsterlerın kan şekeri
değeri ilk ölçümlerde yukarı doğru pik yaparak aşırı bir yükselme göstermiştir (189 mg/dl).
Daha sonraki ölçümlerde bu değerler azalmakla birlikte (112 mg/dl) kontrol gurubu kan
şekeri değerlerine göre yüksektir (Tablo-1).

10
glikoz(mg/dl)
200
190
180
170
160
150
140
130
120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
kontrol
deney grubu
10:00 12:00 14:00 16:00 18:00 10:00 12:00 14:00 16:00 18:00
Birinci Gün
zaman(sa)
İkinci Gün
Şekil 1. Hamsterlerde zamana bağlı olarak kan glikoz değerleri (mg/dl)
Tablo 1: Hamster kan glikoz değerleri (mg/dl)
14/07/2011
15/07/2011
GRUP KONTROL GRUBU PİNEALEKTOMİ
10:00 107 91 (Pinealektomi öncesi)
12:00 65 83
14:00 88 188
16:00 80 189
18:00 84 92
10:00 77 120
12:00 85 112
14:00 88 107
16:00 92 102
18:00 87 100

11
Gerbillerde kan şekeri değerleri kontrol grubunda birinci gün saat 18:00’da bir düşüş
göstermekle birlikte (66 mg/dl), diğer ölçümlerde normal seyretmiştir ( =90) (Şekil-2).
Deney grubu gerbillerde kan şekeri değerleri birinci gün kontrol grubu değerlerine göre daha
düşük olduğu gözlemlenmiştir ( =70 mg/dl). İkinci gün ise kan şekeri değerleri kontrol
grubuna göre daha yüksek seyretmiştir ( =120 mg/dl) (Tablo-2)
glikoz(mg/dl)
200
190
180
170
160
150
140
130
120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
kontrol
deney grubu
10:00 12:00 14:00 16:00 18:00 10:00 12:00 14:00 16:00 18:00
zaman(sa)
Birinci Gün
İkinci Gün
Şekil 2. Gerbillerde zamana bağlı olarak kan glikoz değerleri (mg/dl)

12
Tablo 2: Gerbil kan glikoz değerleri (mg/dl)
14/07/2011
15/07/2011
GRUP KONTROL GRUBU PİNEALEKTOMİ
10:00 104 79 (Pinealektomi öncesi)
12:00 89 69
14:00 93 70
16:00 84 76
18:00 66 61
10:00 101 117
12:00 88 123
14:00 83 126
16:00 94 123
18:00 93 104
Tablo 3’de deney ve kontrol grubu Hamsterların vücut sıcaklığı değerleri görülmektedir. Şekil
3’de görüldüğü gibi birinci gün kontrol gurubu hamsterların vücut sıcaklığı 34 0 C
civarındadır. Deney grubu hamsterların birinci gün ölçümleri kontrol grubuna göre düşüktür
( =33 0 C) İkinci gün kontrol grubu ( =34 0 C) ve deney grubu arasındaki( =35 0 C) vücut
sıcaklıkları birbirine çok yakın değerlerdedir.

13
50
45
40
35
Sıcaklık( ᵒC)
30
25
20
15
kontrol
deney grubu
10
5
0
11:00 13:00 15:00 17:00 11:00 13:00 15:00 17:00 19:00
Birinci Gün
zaman(sa)
Gün
İkinci
Şekil 3. Hamsterlarda zamana bağlı olarak vücut sıcaklığı değerleri ( 0 C)
Tablo 3. Hamster vücut sıcaklığı değerleri ( 0 C)
14/07/2011
15/07/2011
GRUP KONTROL GRUBU PİNEALEKTOMİ
11:00 34,13 32,65
13:00 34,24 32,55
15:00 35,43 33,00
17:00 34,78 34,83
11:00 34,99 35,75
13:00 34,77 35,12
15:00 35,16 35,36
17:00 34,17 35,73
19:00 34,65 35,68

14
Şekil 4’de ve Tablo 4’de görüldüğü gibi deney ve kontrol grubu Gerbillerin vücut
sıcaklığı değerleri görülmektedir. Birinci gün kontrol gurubu gerbillerin vücut sıcaklığı 35 0 C
civarındadır. Deney grubu gerbillerin birinci gün ölçümleri kontrol grubuna göre düşüktür (
=33 0 C) İkinci gün kontrol grubu ( =36 0 C) ve deney grubu arasındaki( =36 0 C) vücut
sıcaklıkları birbirine çok yakın değerlerdedir.
50
45
40
35
Sıcaklık( ᵒC)
30
25
20
15
kontrol
deney grubu
10
5
0
11:00 13:00 15:00 17:00 11:00 13:00 15:00 17:00 19:00
Birinci Gün
zaman(sa)
Gün
İkinci

15
Şekil 4. Gerbillerde zamana bağlı olarak vücut sıcaklığı değerleri ( 0 C)
Tablo 4. Gerbil vücut sıcaklığı değerleri
14/07/2011
15/07/2011
GRUP KONTROL GRUBU PİNEALEKTOMİ
11:00 35,78 35,12
13:00 35,76 34,33
15:00 35,63 32,34
17:00 36,46 33,25
11:00 36,16 36,18
13:00 35,86 36,55
15:00 35,95 36,78
17:00 36,40 37,54
19:00 36,56 38,45

16
SONUÇLAR ve ÖNERİLER
Elde edilen verilere göre pineal bezi çıkarılmış hamster ve gerbilde kan şekeri değerinin
kontrol grubu hamster ve gerbile göre yükseldiği gözlenmiştir. Bu sonuca göre pineal bezin
kan glikozu değerini etkilediği söylenebilir.
Elde edilen verilere göre pineal bezi çıkarılmış hamster ve gerbilde vücut sıcaklık değerinin
kontrol grubu hamster ve gerbile önce çok az düştüğü daha sonra normal seviyeye geldiği
gözlenmiştir. Bu sonuca göre pineal bezin vücut sıcaklığı üzerinde etkisinin olmadığı
düşünülebilir. Vücut sıcaklığındaki ilk gözlemlenen az miktar düşüşün sebebi pinealektomi
sonrasından kaynaklanmış olabilir.
Pineal bezi vücuttaki ritmik mekanizmadan sorumlu bir hormon olan melatonin hormonunu
üretip saldığı için, bu hormonun yokluğunda oluşan ritmik düzensizliklerin hangi
mekanizmalardan meydana geldiği tam bilinememektedir. Hormonun özellikle karanlıkta
salınması nedeniyle ışık fazında oluşan düzensizliklerin, gece fazındaki değerlerle de
karşılaştırılması, çalışmanın sağlıklı olması bakımından önemlidir. Zaman kısıtlaması
nedeniyle bu değerler elde edilememiştir. Pinealektomi sonrası kontrol gruplarından farklı
olarak oluşan değerlerin sebebinin ameliyat sonrası strese bağlanabileceği mümkünken, bu
değerlerin iki türde farklı seyretmesi, sadece stresin değil, başka faktörlerinde bunda rol
oynayabileceğini ispatlamaktadır. Melatonin kan şekerini düşürücü bir hormondur ve
olmaması durumunda ya da ritmik olarak salınamaması durumunda, kan şeker değerlerinde
değişimlerin olacağı beklenmektedir.

17
KAYNAKÇA
GÜNDÜZ, B. (2001) , Protective effect of melatonin on streptozotocin-induced diabetes
in mice, The sciences Vol.1, No.3 117-120.
PALAOĞLU, S., BEŞKONAKLI, E. (1998), Pineal bez ve yaşlanma, Turkish
Geriatrics, Geriatri 1 (1): 13-18
Journal of
PITROSKY, B., R.KIRSCH, B. VIVIEN-ROELS, I. GEORG-BENTZ, B. CANGUILHEM,
P. PEVET (1995), The photoperiodic response in Syrian hamsters depends upon a
melatonin-driven circadian rhythm of sensitivity in melatonin. J. Neuroendocrinol. 7:889–
895.
REİTER, R. (1980), The pineal and its hormones in the control of reproduction in
mammals. Endocr Rev.; 1:109-131.

18
KATKIDA BULUNANLAR
Çalıştay koordinatörü Prof. Dr. Mehmet AY’a,
Desteğinden dolayı TÜBİTAK-BİDEB’e,
Sunuları ve çalışmalarıyla bizlere ışık tutan bütün katılımcı Akademisyenlere,
Danışmanlarımız;
Prof. Dr. Bülent GÜNDÜZ,
Prof. Dr. Muhsin KONUK,
Yüksek lisans öğrencisi Nursel HASANOĞLU’na
Tüm çalıştay ekibine
SONSUZ TEŞEKKÜRLERİMİZİ ARZ EDERİZ.

19
PROJE ZAMAN ÇİZELGESİ
YAPILACAK İŞLER 13.07.2011 14.07.2011 15.07.2011 16.07.2011
Numune temini 09:00-19:00
Deneklerden kan örneklerinin alınması
ve glikoz ölçüm cihazında ölçülüp
10:00-10:10 10:00-10:10
kaydedilmesi
Deneklerden vücut sıcaklıklarının
termometreyle ölçülüp kaydedilmesi 11:00-11:10
Ketasol uygulaması 11:10-11:15
Deneklerin pineal bezlerinin çıkarılması 11:15-11:30
Deneklerden kan örneklerinin alınması
ve glikoz ölçüm cihazında ölçülüp
12:00-12:15 12:00-12:15
kaydedilmesi
Deneklerden vücut sıcaklıklarının
termometreyle ölçülüp kaydedilmesi 13:00-13:15 13:00-13:15
Deneklerden kan örneklerinin alınması
ve glikoz ölçüm cihazında ölçülüp
14:00-14.15 14:00-14.15
kaydedilmesi
Deneklerden vücut sıcaklıklarının
termometreyle ölçülüp kaydedilmesi 15:00-15.15 15:00-15.15
Deneklerden kan örneklerinin alınması
ve glikoz ölçüm cihazında ölçülüp
kaydedilmesi
16:00-16:15 16:00-16:15

20
Deneklerden vücut sıcaklıklarının
termometreyle ölçülüp kaydedilmesi 17:00-17:15 17:00-17:15
Deneklerden kan örneklerinin alınması
ve glikoz ölçüm cihazında ölçülüp
18:00-18:15 18:00-18:15
kaydedilmesi
Deneklerden vücut sıcaklıklarının
termometreyle ölçülüp kaydedilmesi 19:00-19:15
Bulunan kan glikozu ve vücut sıcaklığı
değerlerinin karşılaştırılıp grafik haline
21:00-24:00
getirilmesi
Proje raporu hazırlama 14:30-19:30
Proje sunum hazırlama 21:30-23:00

21
Materyaller
*2 adet Hamster
*2 adet Gerbil
*1 paket kulak çöpü
*2 paket top pamuk
*500 ml etanol
*Ketasol (anestezik)
*30 adet enjektör (insülin iğnesi)
*Kan şekeri ölçüm cihazı
*2 kutu kan şekeri ölçüm cihazı uçları
*Makas
*2 adet petri kabı
*Metal klips
*1 kutu eldiven
*Stereotaxic alet
*Dijital termometre
*mikrohematokrit tüp

22
ÖZGEÇMİŞLER
Ahmet KORKMAZ (Biyoloji Öğretmeni)
1 Mart 1964 tarihinde Burdur’un Aziziye köyünde doğdu. İlk öğrenimini Aziziye
İlkokulunda, orta öğrenimini Burdur Lisesinde , yüksek öğrenimini Ege Üniversitesi Fen
Fakültesi Biyoloji Bölümü Zooloji ana bilim dalı olarak İzmir’de tamamladı. Aziziye
Ortaokulu fen bilgisi öğretmenliği , Erzurum Aşkale Lisesi biyoloji öğretmenliği, Kütahya
Gediz Lisesi Biyoloji öğretmenliği ,Burdur Bucak Kızılkaya Hacı İbrahim Çelik Lisesi
Biyoloji öğretmenliği , Burdur Anadolu Ticaret Meslek Lisesi Biyoloji öğretmenliği
görevlerinde bulundu.
15 Temmuz 2010 tarihinden bu yana Burdur Fen Lisesi biyoloji öğretmeni olarak
görevini yürütmektedir.
Hobileri ; spor , halk oyunları ve avcılıktır.
Evli ve iki çocuk babasıdır.
SEBAHATTİN AKANSEL (Biyoloji Öğretmeni):
1975 yılında Nevşehir’de doğdu.İlk öğrenimini Derinkuyu Cumhuriyet İlkokulunda,orta
öğrenimini Niğde Lisesi’nde ,yüksek öğrenimini Niğde Üniversitesi Fen-Ed. Fakültesinde
tamamladı.Muş Malazgirt Örenşar ilköğretim okulunda sınıf öğretmenliği,Niğde Edikli
Lisesinde ,Niğde Bor Atatürk Lisesinde,Niğde Bor Şehit Nuri Pamir Lisesinde ,Niğde Bor
Akın Gönen Anadolu Lisesinde,Niğde Cumhuriyet Anadolu Lisesinde biyoloji öğretmenliği
görevlerinde bulundu.
Halen Niğde Cumhuriyet Anadolu Lisesinde biyoloji öğretmeni olarak görev yapmaktadır.
Evli ve üç çocuk babasıdır.

23
ZEHRA AYYILDIZ (Biyoloji Öğretmeni)
1977 yılında Ankara’da doğdu. İlk öğrenimini Erzurum Atatürk İlkokul’unda, orta öğrenimini
Ankara Özel Muradiye Kız Lisesi’nde, yüksek öğrenimini Van 100. Yıl Üniversitesi Fen-
Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü’nde tamamladı. Van 100.Yıl Üniversite’sinde pedagojik
formasyon, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Biyoloji Eğitimi
Bölümü’nde tezsiz yüksek lisans, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Programları ve
Öğretimi anabilim dalı Program geliştirme’de yüksek lisans’ını tamamladı. Halen Sakarya
Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Ekoloji anabilim dalında doktorasını
yapmaktadır. Bosna-Hersek International University of Sarajevo’da İngilizce eğitimi almıştır.
2009 yılı itibariyle Sakarya Kaynarca Lisesi’nde biyoloji öğretmenliği yapmıştır. Halen Bolu
Merkez Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi’nde biyoloji öğretmenliği yapmaktadır.
Evli ve iki çocuk annesidir.