Sayfa 14

22 AHMET 

Krk Testi serisinden 

yeni kitap 

KURUCAN 

10 AHMET 

Ödüllü kitabn 

hikâyesi 

BÜKE 

20 

Selim 

leri öykü 

kitabn anlatt 

CAN BAHADIR YÜCE 

4 

ROMAN 

SERDAR GÜVEN 

Sömürülenin 

dünyas 

LLÜSTRASYON: ORHAN NALIN 

6R 

S. KEMAL BAYILDIRAN 

Budak’n 

yeni iir 

kitab 

8 

BYOGRAF 

METN KARABAOLU 

ki 

Bediüzzaman 

kitab 

23 

BYOGRAF 

AYE BAAK 

A’dan Z’ye 

Hermann 

Hesse 

38 

USTA GÖZÜYLE 

Recai 

Güllapdan 

ve rfan 

Külyutmaz 

Orhan Kemal’in Yüz Karas adl roman yazlndan 

51 yl sonra, geçtiimiz haftalarda kitaplat. 

Türkiye’de bu kitap gündemdeyken ABD’de de David 

Foster Wallace’n The Pale King adl roman 

yazarnn ölümünden üç yl sonra okurla bulutu. Bu 

iki eserden yola çkarak yazarnn ölümünden sonra 

yaymlanan kitaplar derledik. 

Sayfa 14 

ZAMAN GAZETESÝ’NÝN ÜCRETSÝZ AYLIK KÝTAP EKÝDÝR. YIL:6 SAYI:65 6 HAZRAN 2011 PAZARTESÝ

KA PAK 14 

‘Yeryüzü hep delikanl’ 6 

Hikmet aray olarak muhafazakârlk 12 

‘Tek amacm bakmak’ 13 

A’dan Z’ye Hermann Hesse 23 

ÖLEN YAZAR M, KTAPLAR ÖLMEZ 

pin gölgesinde bir demokrat 25 

Bir Alman’n gözüyle 1915 28 

Hanmlar, bu öykülere dikkat! 29 

Haydi yerlerinize, mar mar… 31 

Sert ve travmatik öyküler 32 

1993’ün adn koymann zaman gelmedi mi 35 

Kesien kaderlerin mekânsz öyküsü 36 

Anadolu’nun uyan nasl gerçekleti 37 

06 

ngiliz dilinin en 

önemli airlerinden 

William Butler 

Yeats’in seçme 

iirlerinden oluan 

Her ey Ayartabilir Beni, Cevat 

Çapan’n çevirisiyle Helikopter 

Yaynlar tarafndan bir kez 

daha okuyucuyla buluturuldu. 

Sezgi Durgun, 

Memalik-i 

ahane’den 

Vatan’a adl 

kitabnda, siyaset 

bilimi ve sosyoloji 

balamnda corafyann 

ulus ve devletle ilikisini 12ele alyor. 

Meksikal yazar 

Carlos Fuentes, 

Kayg Veren 

Dostluklar’la fantastik 

edebiyata 

görkemli bir dönü yapyor; 

eletirel, büyülü, ayn zamanda 

gerçekçi öykülerle 19buluturuyor okurlarn. 

Yazarn ölümünden sonra… 

O 

rhan Kemal’in Yüz Karas adl 

romannn 51 yl sonra kitaplamas 

ve David Foster Wallace’n The Pale 

King adl yaptnn ölümünden sonra 

okurla bulumas ayn tarihlere denk 

geldi. Bu iki örnek bize bu ayki kapak 

dosyamz esinledi. Kalabalk bir listenin 

yer ald dosyay 

beeneceinizi umuyoruz. Söylei konuumuz 

Selim leri’yle uzun bir aradan sonra yaymlanan 

öykü kitab Yamur Akamlar üzerine konutuk. 

“Bir Kitabn Hikâyesi” sayfasnda ise Ahmet 

Büke, Sait Faik Ödülü’ne deer görülen 

Kumrunun Gördüü adl kitabn anlatt bu ay. 

Bizde pek fark edilmemi bir bayapt olan 

Chinua Achebe imzal Parçalanma’y Serdar 

Güven deerlendirdi. Metin Karabaolu geçen 

haftalarda yaymlanan iki Bediüzzaman 

kitabn, Ahmet Kurucan ise Krk Testi serisinin 

son kitab Cemre Beklentisi’ni tantt. Georges 

Perec, Hermann Hesse, Rfat Ilgaz, William 

Butler Yeats, Carlos Fuentes ve dierleri Kitap 

Zaman’nn sayfalarnda. 

yi okumalar… 

Ömür Ceylan’n 

Yitik Düler 

Kervan adl, 

“Kün Düleri”, 

“Dün Düleri” ve 

“Gün Düleri” alt balklarn 

tayan kitab, hayat çöle 

dönen modern insana “ak” 26çars yapyor. 

Ercan Yldrm, 

Modern Türk’ün 

Hikâyesi adl 

çalmasnda, 

Türk 

öykücülüünün önemli bir 

tonunu, yerli ve bu topraklara 

ait bir rengini iyice 26belirginletiriyor. 

Doumunun 100. 

yl vesilesiyle 

Rfat Ilgaz’n 

kitaplar yeniden 

yaymlanyor. 

Geçtiimiz günlerde yeni 

basks yaplan Sar Yazma, 

Rfat Ilgaz’ tanmann belki 27de en iyi yolu. 

Hüseyin Yorulmaz, 

kitabnda, 

bazlarmzn 

sadece ‘imam 

hatip okullarnn 

kurucusu’ olarak bildii, 

çoumuzun ise tanmad 

Celal Hoca’y, yaknlarnn 24dilinden anlatyor. 

FEZA GAZETECÝLÝK AÞ ADINA ÝMTÝYAZ SAHÝBÝ: ALÝ AKBULUT 

GENEL YAYIN MÜDÜRÜ: EKREM DUMANLI GENEL YAYIN MÜDÜR 

YARDIMCISI: MEHMET KAMIÞ GENEL YAYIN EDÝTÖRÜ: ALÝ ÇO LAK 

EDÝTÖR: CAN BAHADIR YÜCE GÖRSEL YÖNETMEN: FEVZÝ YAZICI 

SAYFA TASARIM: AHMET BÝÇER SORUMLU MÜDÜR VE YAYIN 

SAHÝBÝNÝN TEMSÝLCÝSÝ: HAYRÝ BEÞER REKLAM GRUP BAÞKANI: 

HAKAN DÝKMEN REKLAM SATIÞ KOORDÝNATÖRÜ: ALÝ DEMÝRHÝSAR, 

MUHAMMET YILMAZ SEKTÖR YÖNETÝCÝLERÝ: CENK AYTUÐU 

YAYIN TÜRÜ: YAYGIN SÜRELÝ ADRES: ZAMAN GAZETESÝ 34194 

YENÝBOSNA-ÝSTANBUL TEL: 0212 454 1 454 (PBX) FAKS: 0212 454 14 96 

REKLAM TEL: 0212 454 82 47 BASKI: FEZA GAZETECÝLÝK A.Þ TESÝSLERÝ 

HTTP://KÝTAPZAMANÝ.ZAMAN.COM.TR 

HER AYIN ÝLK PAZARTESÝ GÜNÜ YAYIMLANIR 

Mustafa 

Armaan’n yeni 

çalmas Kazm 

Karabekir’in 

Gözüyle Yakn 

Tarihimiz, ‘geçmi’in bir kurguyla 

nasl ekillendirildiini 

göstermesi açsndan önemli 34bir belge nitelii tayor.

KÝ TAP ZAMANI 

ROMAN 

Sömürülenin dünyas 

6 HAZRAN 2011 PA ZAR TE SÝ 

Çamzn klasik romanlarndan saylan Chinua Achebe imzal Parçalanma, 

büyülü ve masals diliyle, halknn günden güne yok oluuna ahitlik eden 

gururlu fakat çaresiz bir adamn etkileyici öyküsüyle Joseph Conrad’n 

Karanln Yürei romanna bir cevap niteliinde. 

PARÇALANMA, CHINUA ACHEBE, THAK YAYINLARI, ÇEV.: NAZAN ARIBA, 191 SAYFA, 14 TL 

S 

SERDAR GÜVEN 

ömürge anlatlar denince hiç üphesiz Joseph Conrad’n Karanln Yürei 

adl roman gelir akllara. Romannda aslnda ne yapar Conrad Sömürgecilii 

sömürgecilerin gözünden anlatarak, uzak diyarlara medeniyet götürme 

adna yola çkm sömürgecilerin zamanla (belki de en bandan 

beri) nasl da maddi bir çkar elde etme niyetiyle kuandklarn gözler önüne serer. 

Siyah rkn, beyaz rk tarafndan ilk kez sorguland bu kitabn, edebî yönü bir 

kenara, dorudan ya da dolayl olarak ilettii mesajlarla aslnda bildik sömürge 

anlatlarnn çok da ötesine geçmediini iddia edenler vardr. Nihayetinde, 

Karanln Yürei anlatt dünya ile ilgili herhangi bir konuma yerletirmez 

kendini. Sömürgecileri övmez, yaptklarna bir dayanak bulmaya 

çalmaz ama onlar yapp ettiklerinden dolay eletirmez de. Conrad’n 

tasvir ettii Afrika’ya yükledii anlamlar, önceki anlatlardan çok da 

farkl bir ton tamaz. Onun anlatt bu dünyann insanlar gariptir, 

hayvanî özelliklerle kuanmtr, dahas tpk tenleri gibi tekinsiz bir 

karanlkla özdelemitir. Bu karanlk insanlarn dünyasna yaplan 

yolculuu beyaz adamn gözüyle anlatrken ister istemez kendini 

darda konumlandrr ve genel yarglardan kaçamad için zaman 

zaman rkçln snrlarnda gezinir Conrad. 

KARANLIIN YÜRE’NE CEVAP 

Karanln Yürei’nin yazarna en önemli itiraz Nijeryal 

romanc Chinua Achebe’den gelmitir. Kendilerini yola 

getirilmesi gereken uygarlklar olarak gördüü ve insan 

kalbinin en ilkel ve vahi kuytusunu Afrika’ya benzettii, 

kitap boyunca sürekli olarak siyahlara hayvanî birtakm 

sfatlar yükledii için Conrad’ rkç olarak görür 

Achebe. Conrad’n metinlerinin Achebe’yi çok megul 

ettiini, yazd kimi baka yazlardan ve eletirel metinlerinden 

de biliyoruz. Sömürülen, kendisine yönelik 

bakn niteliini kavradkça kendi tarini bakalarna 

brakmamaya çalr. Bu sebeple Achebe dünya edebiyatnda 

çok önemli bir yere sahip olan Parçalanma 

adl romann yazar. Sömürenin kendisine nasl 

baktn bildii için, zaman zaman bir tür savunma 

reeksi tamakla birlikte, kendisiyle 

ilgili metinlerdeki bak tersyüz eder. 

Parçalanma (dilimizde daha önce Ruhum 

Yeniden Doacak adyla yaymlanmt) romanna 

deinmeden önce, kitaplar bütün 

dünyada on milyonun üzerinde satan, krk 

be dile çevrilen, 2007 ylnda Man Booker 

ödülünü alan, Afrika edebiyatnn en önemli 

ismi Achebe’nin yaamna bakmakta fayda 

var. Nijerya’daki gbo kabilesinden olan 

yazar, Biafra bölgesinin ülkeden ayrlmas 

uruna bamszlk hareketi içinde 

yer almasyla dikkati çeker. Bir yandan 

sömürgecilerin varlna kar direnen 

yazarn, dier yandan da ülkesinde bir iç 

çatmaya girmesi artc olmasa gerek. 

Sömürgecilerin siyahlara ait imgesini ala- 

a etmeye çalrken, siyahlarn kendi 

içindeki çatmalara ve kimi geleneklerin 

toplum üzerinde yaratt tahribata 

da dikkat çekmeye çalr. Sorun, sadece 

beyaz adamn siyah adama bakyla ilgili 

deildir ona göre. Sadece gelenekler de de- 

ildir. Ekonomik kaynak çatmalar da onun en 

önemli vurgu alandr. 

Chinua Achebe’nin tüm dünyada büyük yank 

uyandran roman Parçalanma, yukarda sözü edilen 

bu hususlar dikkate alnarak yazlmtr. Her yönüyle 

bir klasik olan roman, gerek yalnl, gerekse çarpc 

ironisiyle hem Afrika hem de dünya edebiyatna yeni 

bir bak açs kazandrmtr. Sömürgecilerin siyahlara dair 

kulland imgelere etkileyici bir ekilde cevap verilir eserde. 

4 

Chinua Achebe 

Görünürde basit, sradan bir hikâye anlatrken bunu 

nasl baarr Achebe Bu kadar yaln bir kitap, nasl 

olur da etki gücü yüksek bir ton kazanr 

AFRKA KABLESNDE GÜNDELK HAYAT 

Achebe, Parçalanma romannda, yaayan en büyük 

güreçi ve savaç kabul edilen bir adamn, 

Okonkwo’nun hikâyesini anlatr. Ünü bir yangn 

gibi tüm Bat Afrika’ya yaylan bu adamn gündelik 

hayatna odaklanr kitabn birinci bölümünde. Eleri 

ve çocuklaryla yaad dünyann özelliklerini 

ayrntya kaçmadan, sömürge anlatlarna kar bir 

cevap olmas için uramadan, tüm doall içinde 

anlatmaya çalr. gbo kültürünün ayrlmaz bir parças 

olan hikâyeciliin de devreye girmesiyle roman 

genileyerek atasözlerinden, kssa ve masallardan 

yararlanarak etkileyici bir hale bürünür. Romanda 

karmza çkan insanlar yaadklar her durumu 

inanlaryla olduu kadar sözlü kültürün öeleriyle 

açklama urandadr. Kabilenin gündelik hayat, 

geleneklerle kurduu ilikiler, onlar çepeçevre saran 

dinsel inanlar büyük bir doallk içinde gözler 

önüne serilir. Yaln bir dil kullanr Achebe. Atasözleri 

sk sk nasihat vermek için konumalar keser. 

Okonkwo’nun kabna smaz öfkesi her seferinde 

yal bir kabile üyesinin veya kadnlarn havaya kalkan 

iaret parmayla bölünür. Her ey dolayl söylenir 

romanda. Her kssa bir nasihat içindir. 

Romann bakahraman Okonkwo’nun günün birinde 

istemeden bir kabile üyesini öldürmesiyle ak 

deitiren Parçalanma, kahramann gelenekler gerei 

baka bir köye sürgüne gönderilmesiyle devam eder. 

O zamana kadar bir bütünlük içinde resmedilen kabile 

hayatnn parçalanmasn, küçük ve sradan, üstelik 

çok da detaylandrlmam bir hikâye üzerinden 

anlatr Achebe. Okonkwo’nun sürgündeki hayatn 

anlatan ikinci bölüm boyunca, zaman zaman kabile 

üyelerini sarp sarmalayan ve çou zaman gündelik 

hayatlarn skntl hale getiren geleneklerle dolayl 

olarak bir hesaplamaya girer. Hem sk skya baldr 

geleneklerine Okonkwo, hem de bunun basncn 

sklkla üzerinde hisseder. Üstelik artk kendi kabilesinden 

uzakta bir sürgündür. 

NJERYA’DA GEÇEN EVRENSEL ÖYKÜ 

Kitabn son bölümünü tamamen eletirel bir zemine 

oturtur Achebe. Okonkwo’nun sürgünden dönüünün 

anlatld üçüncü ve son bölümde, köyünde misyonerleri 

ve sömürge idarecilerini gören Okonkwo’nun 

mücadelesi anlatlr. Bir zamanlar kendi kontrolünde 

olan hayatnn zamanla bakalar tarafndan yönlendirilmesi, 

gündelik hayatn misyonerler ve sömürge idarecileri 

tarafndan kontrol edilmesi ve Okonkwo’nun 

bu durum karsndaki trajedisi resmedilir. Ama Harold 

Blooom’un da iaret ettii gibi, her ne kadar Nijerya 

ekseninde bir hikâye anlatsa da, Okonkwo’nun 

trajedisinin evrensel boyutu dikkat çekicidir. Güçlü bir 

adamn nasl adm adm güçsüz hale getirildiini, sömürgecilerin 

bakalarn kendilerine benzetmeye çalmasn 

sradan insanlarn hikâyesi dolaymyla anlatr 

yazar. ngilizce yazyor olmasna karn, dardan bir 

bakla deil, olabildiince içeriden resmeder sömürülenin 

dünyasn. Skmadan, “sradan insanlara duydu- 

u gerçekçi efkatle”, büyülü ve masals bir dille, ama 

en çok da halknn günden güne yok oluuna ahitlik 

eden gururlu fakat çaresiz bir adamn son derece etkileyici 

öyküsüyle Conrad’n Karanln Yürei romanna 

bir cevap verir gibidir Chinua Achebe.


R 

Budak araya ‘mesafe’ koymuyor 

Abdülkadir Budak, 2007’de yaymlanan toplu 

iirlerinden sonra ilk kez bir iir kitabyla okurun 

karsna çkyor. Otuz iirden oluan Mesafe, 

Yunus Nadi iir Ödülü’ne deer görülmütü. 

MESAFE, ABDÜLKADR BUDAK, YKY, 64 SAYFA, 9 TL 


‘Yeryüzü hep delikanl’ 

ngiliz dilinin en önemli airlerinden William Butler 

Yeats’in seçme iirlerinden oluan Her ey Ayartabilir 

Beni, Cevat Çapan’n çevirisiyle Helikopter Yaynlar 

tarafndan bir kez daha okuyucuyla buluturuldu. 

HER EY AYARTABLR BEN, WILLIAM BUTLER YEATS, ÇEV.: CEVAT ÇAPAN, HELKOPTER YAYINLARI, 96 SAYFA, 12 TL 

2 

SABT KEMAL 

BAYILDIRAN 

007’de toplu iirleriyle okurun 

karsna çkan Abdülkadir 

Budak, 2008’de Yunus Nadi iir 

Ödülü’nü kazanan Mesafe ile dört yl sonra 

sevenlerinin huzurunda göründü. Otuz 

iirden müteekkil Mesafe, airin lirizmin 

peini brakmadn ortaya koyuyor. 

Budak iirini sever ya da sevmezsiniz. 

Ama unu teslim etmek gerekir ki, altndan 

imzay çekince o iirin Budak’a ait 

olduunu bilirsiniz. Yllar önce “bir airin 

palette rengi belli olmaldr” diye yazmtm. 

Budak ite o rengi yakalayanlardan. 

Doal olarak iir cemaatinde esen 

bir rüzgâr pek çok airi belli bir alana 

sürükler. 1980 öncesi sosyalist gerçekçi 

olmamak, o rüzgâra kaplmamak ‘birey’ 

olmay gerektirdiyse, günümüzde de 

kinci Yeni’nin uzanda durmak, sürüye 

kaplmamak olarak yorumlanmaldr. 

Sürüye kaplmamak için kimisi bilgisayarn 

yaratt imkânlardan da yararlanarak 

görsel, deneysel iire; kimisi de arkaik 

imkânlar yoklayan bir iire yöneldi. 

Abdülkadir Budak 

YALIN VE DERN 

Günümüzde ‘bir araya gelmemi iki 

sözcüü bir araya getirme’yi hedef alan 

airlerin yannda Budak iiri yaln, yaln 

olduu kadar da derin duruyor. Budak, 

mecazlar doal ak içinde kullanrken 

okuru iirin içine hemencik sokuveriyor: 

Derimi gömlekten sayp darya çkmtm 

Giyinik görünümlü çrlçplaktm 

ki dar sokan kesitii bir yerde 

Cadde pozlarn bir yerde koyup 

Kibrin gözlerine cesurca bakacaktm 

Kibirle düelloya giren Budak, bir usta 

olarak gençlere tepeden bakmayan bir 

air. Hani tarihimizde “Marur olma padiahm, 

senden büyük Allah var” diye 

barrlarm ya padiah geçerken, Budak 

da içindeki padiah alçakgönüllü olmaya 

davet ediyor. Çünkü bu ödül bolluunda 

üst üste iki ödül alan genç airler ne oldum 

delisi oluyor, her çiziktirdiklerini demlendirmeden 

yaymlamaya balyorlar. 

Budak’n iirini tanyanlar, Mesafe’de 

bir sürprizle karlamayacaklardr. En 

uzun iirinin otuz dokuz dizelik olduu 

bu kitabn ‘alamet-i farikas’, dizelerin 

oldukça ksalm olmasdr. Bunu airin 

artk ‘bilgelik’ aamasna ulam olmasna 

yorumlayabiliriz. Kendi iirini, bir 

manifesto nitelii tayan “Mahlas”ta 

öyle anlatyor: 

Ne Dou ne Bat’ydm 

Daha çok Anadolu 

Gömleim yerli kumatan 

Bize ait bir sesin ardndan gittim 

Hececiler ölmütü 

Ses yüzünden dirilttim 

Tabii ilk dizedeki olumsuz ifade “Hem 

Dou’yum hem Bat” biçiminde olsa 

Nâzm Hikmet’le, Necip Fazl’la akrabal 

daha belirgin olacak, ‘yerli kuma’n 

içe kapanma olmadn, ‘insanlk tarihinin 

olumlu her eyinin doal mirasçs 

olduunu’ daha iyi belirginletirecekti. 

Ama hececiler ölse bile, Budak’n iirinde 

‘gizli hece’nin varl inkâr edilemez; 

bu, sadece uyaktan deil, dizelerin 

çounlukla ayn hecede olmasndan 

kaynaklanyor. 

‘YIRTIK ELBSE BENM / VE ONU GYNEN DE’ 

“Talar Efes’ten deil/ Anadil’den getirdim” 

diyerek ‘yerli’liini vurgulayan 

Budak, keke ‘anadil’ ile ‘anadili’ni kartrmasayd. 

Bir de “Gaz skmasnn 

nedeni nedir” dizesinde “nedeni nedir” 

gibi bir kakafoniden kaçnsayd diye 

düünüyorum. Kitabna Arapça kökenli 

bir sözcüü ad olarak seçen bir airin 

‘sebep’i kullanmaktan kaçnmasnn sebebi 

ne ola ki 

Budak’n bir baka ‘alamet-i farikas’, 

iir kiisinin birinci tekil kii oluudur. Baka 

bir deyiiyle iirde aclar dile getirilen 

kii Budak’tan bakas deildir. air, hep 

kendinden yola çkar, yine kendine varr: 

Yrtk elbise benim 

Ve onu giyinen de 

Hilmi Yavuz’un Çöl iirleri’ni okudunuz 

mu Oraya da bir selam var. 

FOTORAF: ZAMAN, TARIK ÖZTÜRK 

Y 

“ 

KEMÂL YANAR 

aama da ölüme de bo 

ver. Geç git ey atl!” 

ngiliz dilinin yetitirdii 

en büyük airlerden 

biri olan William Butler Yeats, mezar 

tana ünlü iirlerinden “Under Ben 

Bulben”n bu son dizelerinin yazlmasn 

vasiyet etmiti. Oysa 1865 do- 

umlu airin ömrü, sona erdii 1939’a 

dek, biten iki yüzyln en çalkantl dönemlerini 

kapsad gibi; Yeats yaam 

boyunca hiçbir zaman bu olaylara bo 

veren, srtn dönen biri ol(a)mamt. 

Tannm portre ressam John Butler 

Yeats ile rlanda’nn varlkl ailelerinden 

birinin kz Susan Pollexfen’in 

olu olarak dünyaya gelen airin, çocukluunun 

uzunca bir dönemi babasnn 

ileri dolaysyla Londra’da 

geçmiti. Buna ramen kendisinde 

iz brakan ilk anlar, tatillerini geçirdii 

ve annesinin ailesinin yaad- 

rlanda’nn batsndaki Sligo bölgesine 

dairdir. Babas gibi bir ressam 

olabilmek hayaliyle geçen ilkgençli- 

i, ksa sürede gerçek tutkusunun iir 

olduu kararyla kesinlik kazanmtr. 

Ailesinin genç yalarda edindirdii 

okuma sevgisiyle, Shakespeare’i, 

ngiliz Romantik airlerini ve Dante 

Gabriel Rossetti, William Morris gibi 

Rafael dönemi öncesi air-ressamlar 

kefeden Yeats; yaam boyunca yaptnda 

önemli bir yer edinen gizemcilie 

de ilk bu yllarda merak sarmt. 

air, Dublin’de geçirdii eitim 

döneminin ardndan ailesi ile birlikte 

1887’de Londra’ya tekrar döndü. 

Bu dönemde, British Museum’un kitaplnda 

kefettii rlanda halk edebiyatnn 

masal ve efsaneleri, Yeats’e 

iir ve oyunlarnda yararlanabilecei 

zengin bir kaynak oluturdu. 

YEATS’N EN BLNEN RLER 

Yaam boyunca krka yakn eser veren, 

verimli bir edebiyat serüveni olan 

Yeats’in, kendine has iir dili ve simgelerinin 

çevrilme güçlüü dolaysyla dilimize 

aktarl; düzyazlarnn yer ald- 

Kelt afa ve yllar önce yaymlanan 

Cevat Çapan çevirisi Her ey Ayartabilir 

Beni’yi saymazsak, oldukça kstl olmutur, 

ne yazk ki. airin seçme iirlerinin 

yer ald bahsi geçen kitap, geçti- 

imiz günlerde Helikopter Yaynlar tarafndan 

özenli bir baskyla bir kez daha 

okuyucu önüne çkarld. 

Kitap, Yeats’in “1916 Paskalya 

Ayaklanmas”, “Bizans’a Yolculuk”, 

“ç Sava Günleri Üstüne Düünceler” 

gibi en bilinenlerin de içinde yer ald- 

26 iirden oluuyor. En iyi iirlerini 

olgunluk döneminde vererek edebiyat 

tarihinde ayrks bir yere sahip olan 

airin, iirinde krlma yaratan olaylardan 

biri, rlanda bamszlk hareketinin 

ateli önderlerinden Maud Gonne 

ile yaad tutkulu iliki olmutur. 

Yeats’in birçok iirine de esin kayna- 

olan Gonne, airin bu davay benimsemesine 

ve ulusal bir rlanda sanat ve 

edebiyatnn yaratlmas için çalmasna 

da yol açmtr: “Her yandan kuatlmz 

ve kaplar kilitlenmi/ Kararszlmzn 

üstüne, bir yerde/ Bir adam öldürülüyor, 

bir ev kundaklanyor,/ Ama açkça 

anlalmyor olup bitenler:/ Gelin, src- 

n bo yuvasnda kendi yuvanz yapn.// 

Talardan ya da odunlardan bir barikat,/ 

On dört günü geçen bir iç sava;/ Dün gece 

o genç askerin ölüsünü/ Kanlar içinde yolun 

ortasna yuvarladlar:/ Gelin, src- 

n bo yuvasnda kendi yuvanz yapn.” 

RLANDA BAIMSIZLIK SAVAI’NIN TANII 

Yeats’in sürekli bir gelime ve olgunlama 

nitelii tayan eseri, resmi 

brakp tamamyla iire yöneldii 

ilk yllarda romantizmin izlerini tar. 

Onu asl olgunlatran ise üphesiz, 

kendisinin de dürüst bir tan olduu 

rlanda Bamszlk Sava’dr: “Kargaalk 

salnm yeryüzüne,/ Yükseliyor 

kana bulanm sular, ve her yerde/ Sulara 

gömülüyor suçsuzluun töreni;/ yiler 

her türlü inançtan yoksun,/ Oysa youn 

bir tutkuyla esrik kötüler.” Ne Protestanlarn 

maddeciliine, ne de Katoliklerin 

ar ulusalc banazlna 

yaknlk duyan Yeats, silahl bir ayaklanmadansa 

genel olarak yeni bir rlandallk 

bilincinin oluturulmas gerektii 

görüüne sahiptir. ngilizlerin 

acmaszca bastrdklar 1916 Paskalya 

Ayaklanmas, airin siyasal gelimeleri 

alglamasnda ve bunu iirine 

yanstmasnda bir dönüm noktas 

olmutur: “Biliyoruz dülerini. Bilmek/ 

Yeter dü kurup öldüklerini;/ Ya ar 

sevgiden/ Çldrp öldülerse/ Yazyorum 

iirimde-/ MacDonagh ile MacBride/ 

Sonra Connoly ile Pearse/ Hem bugün, 

hem gelecek günlerde,/ Yeil giyilen her 

yerde/ Deiti, her ey deiti kökten:/ 

Korkunç bir güzellik dodu.” 

Simgesel bir dile ve Pagan kültüre 

yaslanan iiri hep bir umut ve 

bilgelik tayan Yeats, yaad ça, 

içinde bulunmay seçtii mücadele 

alann geniletmek ve derinletirmek 

çabasn hiçbir zaman terk etmemitir: 

“Sürdürün türkünüzü; bir 

yerde doarken yeni bir ay,/ Göreceiz 

uyumann ölmek olmadn,/ Duyarak 

yeryüzünün yeni bir hava tutturdu- 

unu-/ Yeryüzü hep delikanl çünkü-/ 

Sonra baranlar çkacak yarlardaki 

gibi,/ ve insanlar olacak bizi yüreklendiren,/ 

Atn sürüp gidenlerden.” 

6


BYOGRAF 


ki Bediüzzaman kitab 

Geçtiimiz haftalarda Bediüzzaman üzerine iki yeni çalma yaymland. Eref 

Edib’e ait olan kitap, Risale-i Nur Müellifi Said Nur: Hayat, Eserleri, Meslei 

ismini tayor. Abdülkadir Selvi’nin kaleme ald Ateten Yllar ise Türkiye 

siyasetinin ve medyasnn “Bediüzzaman’la imtihan”n anlatyor. 

RSALE- NUR MÜELLF, SAD NUR, HAYATI-ESERLER-MESLE, EREF EDP, FAHRETTIN GÜN, BEYAN YAYINLARI, 224 SAYFA, 12 TL 

ATETEN YILLAR, ABDÜLKADR SELV, NESL YAYINLARI, 272 SAYFA, 11 TL 

Ö‘ 

METN KARABAOLU 

teki’ler var ederek, var ettii 

‘öteki’leri de ‘düman’latrarak 

kendisini tanmlayan tek parti 

zihniyetinin hayattayken ve hatta vefatndan 

sonra bile huzur vermedii bir 

isimdir Bediüzzaman Said Nursi. 

Osmanl’nn, slam dünyasnn ve bir bütün 

olarak dünyann büyük çalkantlar ve 

dönüümler yaad bir dönemde doan, 

böyle bir zamanda kendi doup büyüdüü 

bölgeden balayarak bütün insanla uzanan 

bir manevî hizmet mecras açan, açt 

bu mecrann özgürlükçü, sosyal ve siyasal 

tazammunlar dolaysyla da muktedirlerin 

öfkesini üzerine celbeden Bediüzzaman 

Said Nursi’nin bir slam âlimi ve düünürü 

olarak ortaya koyduu ‘sivil’ duruun önemi 

gün geçtikçe daha iyi anlalyor. Türk- 

Kürt gerilimi bata olmak üzere Türkiye’nin 

yayor olduu sorunlar, ‘otoriter’ modellerin 

ar bedellerinin ödeniyor olduu slam 

topraklarndaki özgürlük ve demokrasi 

araylar, yüz yl önce bu konularda iman 

temelli bir bak açs ve çözüm önerisi sunmu 

olan Bediüzzaman’ giderek daha da 

konuulur hale getiriyor. 

BEDÜZZAMAN’IN ‘YENDEN KEF’ M 

Bir bakma, Bediüzzaman’n gecikmi bir 

‘yeniden kefi’nden söz etmek mümkün. 

Bediüzzaman’ evvelce kefedenler, zaten 

onun sunduu yaklamla gerek Türkiye toplumu, 

gerek küresel toplum içerisinde dikkate 

deer bir düünü ve yaay örnei sunmu, 

küresel bir iman hizmetini deiik veçheleriyle 

yürütmülerdi. Ama Bediüzzaman’n 

hem ‘entelektüel’ düzlemde, hem de sergiledii 

sosyal-siyasal duruun ‘farkllk içinde 

beraberlik’ için sunduu imkânlar ile ancak 

imdi daha geni bir çerçevede fark ediliyor 

olduunu söylemek mümkün. 

Bunu, müntesipleri dndaki kesimler tarafndan 

düne kadar ya basmakalp Kemalist 

klielerle ya da “mücahit” ve “aktivist” kimli- 

iyle tanmlanrken, bugün yaklam ve metodu 

ile de konuulur hale gelmesinden anlyoruz. 

Bu balamda, Bediüzzaman üzerine 

yazlan yazlar kadar, hakknda yaymlanan 

kitaplarn sayca artn görüyoruz. Anadolu 

Kava isimli kitabnda Bediüzzaman’n 

tarihçesini göz ard ederek Türkiye tarihinin 

yazlamayacan söyleyen Fred A. Reed’in 

tespitine de denk düen bir gelime bu… 

Bu kitaplara, geçtiimiz haftalarda 

iki yeni eser eklendi. Bunlardan ilki, 

Bediüzzaman’la yol arkadal yapm 

olan, daha Merutiyet günlerinden Bediüzzaman 

Said Nursi’yi tanm bulunan bir 

isme, Eref Edib’e ait. Beyan Yaynlar tarafndan 

yaymlanan ve Fahrettin Gün’ün 

yayna hazrlad kitap, Risale-i Nur Müellifi 

Said Nur: Hayat, Eserleri, Meslei ismini 

tayor. Eser, Merutiyet günlerinde balad 

yaynclk hayatn Srat- Müstakîm, 

Sebilürread nâiri olarak Cumhuriyet döneminde 

de karlat engellerden kaynaklanan 

inktalarla birlikte sürdüren Eref 

Edib’in Bediüzzaman üzerine yazdklarnn 

bir araya topland bir çalma niteliinde. 

Kitab yayna hazrlayan Fahrettin 

Gün, Eref Edib’in dilinden Bediüzzaman’ 

anlatmaya geçmeden önce uzunca bir biyografi 

sunuyor okuyucuya. Bediüzzaman 

hakknda daha önce yaplm çalmalardan 

derlenmi bu biyografi, ne yazk ki, 

Bediüzzaman’n “Tekilat- Mahsusa üyelii” 

türünden Cemal Kutay gibi aibeli bir 

isimden mülhem ispatlanmam iddialara 

da yer veriyor. Buna karlk, ayn biyografide, 

baka birçok eyin yan sra, Eref Edib 

hakknda Bediüzzaman’n u ifadelerini de 

öreniyoruz: “Envâr- slâmiyeyi elli seneden 

beri nereden, hakâik- slâmiyeyi ehl-i 

dalâlete kar müdafaa eden ve elli seneden 

beri benim maddî, manevî bir hakiki kardeim 

ve meslektam…” 

Bediüzzaman 1959’da talebeleriyle Ankara’da 

Kendisiyle elli senelik ainal olan bir 

ismin Bediüzzaman hakknda yazdklarnn 

derlendii çalmada, baz metinlerin tahkikli 

nerini umuyor insan. Mesela, Eref 

Edib’in Bediüzzaman’la yapt mehur mülakatta 

yer alan ve sonraki çalmalara eksik 

ekilde aktarlm bir ifadeyi Sebilürread’da 

yaymlanan tam haliyle (bkz. c. V, say 

119, s. 302) görmek istiyor. Ama ne yazk 

ki, bu tahkik tam yaplamam olmal ki, 

Bediüzzaman’n “Gözümde ne cennet sevdas 

var, ne cehennem korkusu” sözünden 

sonra gelen “Cemiyetin, yalnz yirmi milyon 

Türk cemiyetinin deil, yüzlerce milyon bütün 

slâm cemiyetinin iman namna bir Said de- 

il, bin Said feda olsun” ifadesindeki, italikle 

vurguladmz ksmlar (ilgili baka kitaplarda 

görülemedii gibi) bu çalmada da 

atlanm bulunuyor. 

Kitaptan örendiimiz önemli bir 

tespite göre, bilinen anlamda bir snfa 

sokulamayan Risale-i Nur hizmeti için 

Eref Edib u dikkate deer tanmlamay 

yapm: “Mekteb-i irfan.” 

Yakn zamanlarda Bediüzzaman hakknda 

yaymlanan bir baka çalma ise 

“Siyasette Said Nursî Tartmas” üst baln 

ve Ateten Yllar ismini tayor. Yeni 

afak Gazetesi Ankara Haber Müdürü 

Abdülkadir Selvi’nin kaleme ald kitap, 

bir anlamda, Türkiye siyasetinin ve medyasnn 

“Bediüzzaman’la imtihan”n anlatyor 

ve böylece CHP odakl siyasetin ve 

medyann ‘dümanlatrma yetenei’ni 

ustalkla ortaya koyuyor. 

Bediüzzaman’n hayatnn son yüz gününde 

CHP ve medya üzerinden yürütülen 

kampanyaya k tutarak balayan kitap, 

planlar önceden hazrlanm bir ihtilal 

için Bediüzzaman üzerinden DP iktidarna 

vurmak üzere giriilen her türlü alçakla, 

bugün ‘muteber’ isimler olarak lanse 

edilen nice ismin bu uurda yaptklarna, 

bu yüzden ömrünün son demlerinde bile 

kendisine huzur verilmeyen 80’lik bir ihtiyar 

âlime vefatndan sonra dahi 27 Mays 

ihtilali artlarnda neler yapldna dikkati 

çekiyor. Mezarndan bile rahatsz olanlarn 

Bediüzzaman’a vefatndan sonra yaptklar, 

bu topraklar için, malum bir zihniyetin demokrasiyi 

ve toplumun deerlerini ‘sindirebilme’ 

kapasitesini anlamak bakmndan 

ibretlik bir örnek niteliinde… 

SYASETN BEDÜZZAMAN’LA MTHANI 

1960’larn ortalarnda bu defa yine Bediüzzaman 

üzerinden Adalet Partisi’ni sindirme 

çabalarnn ortaya döküldüü kitap, 

1990’larn bandaki ‘demokratik açlm’ 

artlarnda ‘iade-i itibar’ tartmalar üzerinden 

Bediüzzaman hakknda siyasetin 

yaad imtihana k tutuyor ve içinde olduumuz 

dönemin yeni ‘açlm’ inisiyatifi 

paralelinde siyasetin Bediüzzaman’la son 

imtihanna deinerek son buluyor. 

Abdülkadir Selvi’nin çalmas, Türkiye’nin 

yakn tarihine dair bir ibret vesikas 

niteliinde. Türkiye’de haksz yere elde ettii 

konumu koruma adna her türlü ilkesizlii 

meru gören bir zihniyete ayna tuttuu 

gibi, siyaset sosyolojisi ve psikolojisi üzerine 

çalma yapacak isimler için de ziyadesiyle 

dikkate deer malzemeler sunuyor. Abdülkadir 

Selvi’nin kitabn sonuç bölümünde 

belirttii gibi, Türkiye’nin Bediüzzaman gerçeini 

göz ard etmesi mümkün deil, dolaysyla 

Bediüzzaman’ daha da konuacak. 

Bediüzzaman ve dönemi hakknda yaplacak 

çalmalarla ve onun hayatna, eserine 

dair aratrmalarn ortaya koyaca malzemelerle 

bu ‘konuma’larn daha verimli ve 

salkl bir noktaya ilerleyeceini umuyoruz. 

Neticede, Türkiye toplumu bir ‘Bediüzzaman 

tecrübesi’ ile kar karya ve bu tecrübe 

Türkiye’nin yüz yüze olduu meseleleri çözüme 

kavuturup küresel düzlemde ‘sorunlar’n 

deil ‘çözümler’in adresi olabilmesi için hâlâ 

kefedilmeyi ve anlalmay bekliyor. 

8

Soru saatinizin 

cevap vakti 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

9 TL


BR KTABIN HKÂYES 


Bizim Kâmil çok uyur! 

“Bu kitap toptan Kumru Kâmil’indir. Ödül de onun hakkdr. 

Buradan ilan edeyim. Kalabal sevmedii için ben gidip 

aldm. imdi kitaplkta üstüne tünemi uyuyor. Sa olsun 

çok uykucudur. Ama acayip hikâyeler bilir.” 

O 

AHMET BÜKE 

nunla mevzumuz eski bizim. 

Nenem elimdeki sapan görünce 

–dut aacndan krdydm- elini 

böründe tuttu. 

“Çocuk, kumru falan vurursun ha! Cehenneme 

gidersin doruca. Peygamber Efendimiz’i 

kurtard o.” 

Dedem divandan seslendi. 

“Kumru deildi güvercindi onlar.” 

“Sen nerden bileceksin adam. Cuma’nn sünnetini 

bile klmadan eve tknmaya geliyorsun.” 

“Ne demek nerden bileceim. Mektepte okuttular 

herhalde. Güvercinler yuva yapm, örümcek 

a örmü ite.” 

“Senin mektepten önce bana babam anlatt. 

Babacm müftüydü bilirsin.” 

“Sus kadn!” 

“Aman adam sen de...” 

Böyle devam etti. Hep uzatrd zaten rahmetliler. 

Ben elimde sapan saa sola nian alyorum. 

Anam! Hakikaten bizim çatda kumru var. Tünemi 

ötüyor: Gugu guuuk, anam yok babam yok. 

KUMRU SESLER KULAIMDA 

Annem öyle örettiydi bana. Kumrular anasz, 

babasz olurmu. Hep ararlarm scak kucaklar. 

Sonra kasabadan gittim ben. Ama kumru sesleri 

kulamda kald. 

Kumru anasz, babasz olduu için sokak çocuklarna 

benzer. Onlar kadar narin ve her eyi 

görendir. O yüzden yazdm ben kitab. stedim 

ki, kumru olaym. Onun gibi uçaym. Antenlere 

konup aalara bakaym. 

Mezarlkba’na misal. Daha geçen gün vurdular 

iki kiiyi orada. Sokaklar kar kar parsellidir. 

Çou kimse bilmez. Ama kenarn en büyük 

derdi budur. Hangi kar kimin olacak Çünkü 

ekmek oradan çkar. Kadn ve kokoreç ve de 

berbat söüler orada satlr. ki kar eksik yer 

açla denk gelebilir. “Aç mezar yoktur, genç 

mezar vardr” derler ya. Halt ederler! En çok “aç 

genç” mezar var bu memlekette. Açlk korkusunu 

krbaç gibi duydukça çoraptaki kelebek çkar. 

Sinirler kesilirken krt sesini de duyar Kumru. 

Tantraym ite: Kumru Kâmil. 

Kumrunun Gördüü, Kâmil’in gördüüdür aslnda. 

Onu da bir kaç kere vurdular. Birinde ilediler 

kouta. Ama her defasnda geldi kondu 

bizim balkona. Anlatt. 

SARI RÜYA DEFTER 

“Sar Rüya Defteri”nin yeri ayr ama. Onu 

stiklal’de yazdk biz. Daha dorusu Kâmil fsldad, 

ben not aldm. Eski bir arkadamla bulumutuk. 

Bulumadk da ben buldum onu. O 

kimseyi, hiçbir yeri bulamyor artk. Annesinin 

kolunda geldi. 

“Siz konuun çocuum, ben ilerimi halledeyim,” 

dedi ve gitti kadn. 

Murat, dedim. Beni hatrladn m Yok, dedi. 

Yüzün 

yabanc 

deil ama. 

Yüzün bana yabancdeil 

ama. Ayaklarm hissizleti 

o an. Kimsenin yüzü birbirine benzemiyor. 

te bu yüzden arkada- 

n hiç unutmaz insan. Kendine 

benzemedii ama kendinden 

gördüü için –tpk gelincik ve 

toprak gibi- unutmaz ve sever 

arkadalarn. 

En çok ona yandm. 

Murat 

beni hatrlamayacak. 

Hatrlamaynca 

da 

sevemeyecek, 

diye dü- 

ündüm. Ben 

çok aç kalmm, 

dedi. Biliyorum 

hücre yamyamdr. Aç 

kalnca döner en yakn 

arkadan yemeye balar. Çünkü 

tanmaz artk onu. Hemen 

yan bandakini bitirir. Sonra 

o büyük ev çöker ar ar. Aç 

kalnca ar gider her ey. Zihin, 

ayaklar ve zaman. 

Murat, dedim. Biz eski arkadaz. 

ark söyleyelim mi Eskiden söylediimiz 

bir arky 

Belki o zaman hatrlarsn beni, dedim. 

Belki o zaman hatrlarm seni, dedi. 

“te bir sabah uyandmzda...” 

kinci msra sustum ben. Murat da devam 

edemedi. Hatrlayamyorum dedi üzgünüm 

dedi. 

Sonra annesi geldi. Sarldk Murat’la. Eskisi 

gibi skt beni. Eskisi gibi elini sol omzuma 

koydu. 

“Yazdn m bir bir anlattklarm” dedi Kumru 

Kâmil. 

“Her kelimesini,” dedim. 

O yüzden bu kitap toptan Kumru Kâmil’indir. Ödül 

de onun hakkdr. Buradan ilan edeyim. Kalabal- 

sevmedii için ben gidip aldm. imdi kitaplkta 

üstüne tünemi uyuyor. 

Sa olsun çok uykucudur. 

Ama acayip hikâyeler bilir. 

Ben de duydukça yazyorum. Hepsi bu ite. 

10 

Ahmet Büke


DÜÜNCE 

Corafya m insan biçimlendirir, 

insan m corafyay 

Sezgi Durgun, Memalik-i ahane’den Vatan’a adl kitabnda, siyaset 

bilimi ve sosyoloji balamnda corafyann ulus ve devletle 

ilikisini irdeliyor. Kitap, Kemalist söylemin vatan ve ulus algsnn 

oluumunu, politik temellerini kavramak için iyi bir kaynak. 

MEMALK- AHANE’DEN VATAN’A, SEZG DURGUN, LETM, 328 SAYFA, 23 TL 

Hikmet aray olarak 

muhafazakârlk 


Bedri Gencer, Hikmet Kavanda Edmund Burke ve Ahmed Cevdet 

adl çalmasyla modernliin eiinde biri Hristiyan dieri Müslüman 

olan, geleneksel dünya görüüne sahip iki mütefekkiri karlatrmal 

olarak inceliyor, düüncelerindeki ortaklklar gösteriyor. 

HKMET KAVAINDA - EDMUND BURKE LE AHMED CEVDET, BEDR GENCER, KAPI YAYINLARI, 216 SAYFA, 12.5 TL 

 

ALAÂTTN KARACA 

“ 

nsan, yaad yere benzer” 

der Edip Cansever bir iirinde. 

Bu dizeden yola çkarak 

öyle bir soru da sorulabilir: Corafya 

m insan biçimlendirir, insan m corafyay 

Her ikisi de geçerlidir aslnda. 

Corafya ile insan arasnda karlkl bir 

etkileim var. Sezgi Durgun, Memalik-i 

ahane’den Vatan’a adl kitabnda, siyaset 

bilimi ve sosyoloji balamnda insann 

corafya ile ilikisini, daha dorusu 

corafyann ulus ve devletle olan ilikisini 

irdeliyor. Çalmann odanda 

Türkiye var. Yazar, Osmanl’dan ulusdevlete, 

yani Türkiye Cumhuriyeti’ne 

geçi sürecinde vatan algsndaki de- 

iimi, corafyann vatanlatrlmasna, 

yani vatann inasna yönelik olarak 

izlenen politikalar ve düünceleri 

irdeliyor. Bu çerçevede özellikle Cumhuriyet 

dönemindeki corafya/vatan 

algsnn oluumunu/inasn açklama 

çabasnda. Giri’te “Kemalist ulusçuluk 

söyleminde vatan kavramn analiz 

etmeyi hedefledik.” diyerek çalmasnn 

ana amacn da belirtiyor. Bu amaç 

dorultusunda kitapta “Mekânn inas 

ne demektir D mekânn belirlenmesi, 

iç mekânn vatanlamas ne demektir 

Corafya ne zaman vatan olur 

nsanlarn zihninde vatan imgesi hangi 

deerler ve imgelerle kurulmaktadr” 

gibi sorulara yant aryor yazar. 

CORAFYAYI ‘VATANLATIRMAK’ 

Yapt, “Giri”ten sonra sekiz bölümden 

olumakta. lk bölümde, mekâna/ 

corafyaya ilikin geleneksel ve modern 

dönemlerdeki alglama farklarna 

deinen Durgun, ulusçuluk hareketlerine 

kout biçimde toplumlarn corafyaya/mekâna 

baklarnda da önemli 

bir deime olduunun altn çizip corafyann 

ulus ve devletle olan ilikisine 

odaklanmakta. O nedenle, kitabn 

ilk bölümünde corafyann vatanlatrlmasna 

ilikin kuramsal bir çerçeve 

oluturuluyor. Bu balamda yazar, G. 

Herder’in, Ratzel’in, Almanlardaki ve 

Franszlardaki corafya/vatan algsnn, 

Michelet ve Paul Vidal de la Blache’n 

corafya/vatan, ulus ve devlet ilikisine 

dair görüleri üzerinde durup düüncelerini 

karlatryor, Türkiye’deki corafya/vatan 

algsnn bu düüncelerle 

benzer ya da farkl yönlerini saptyor. 

Çalmann ikinci bölümünde bu kez, 

modern dönemde ulusçuluk ve ulusçuluun 

corafya/vatan alglamalar 

üzerindeki etkisi ele alnmakta. Modernleme 

ile kout doan ulusçulukta, 

corafyann/topran bir ulusa ve devlete 

ait klnmas ve toprak, ulus ve devletin 

bütünletirilmesi görüünün arlk 

kazandn görüyoruz. Bu bölümde 

yava yava asl konuya giriyor yazar. 

Türkiye’deki modernleme anlay 

ve ulusçuluk tartmalarna deiniyor. 

Türkiye’de tepeden inmeci, devletçi 

bir modernleme politikasnn izlendiinin 

altn çiziyor. Kitabn bu ksmnda, 

Nazi Almanya’sndan kaçarak 

Türkiye’ye gelen 1934-40 yllar arasnda 

stanbul Üniversitesi’nde dersler 

veren Auerbach’n Walter Benjamin’e 

yazd 3 Ocak 1937 tarihli mektuptaki 

saptamalar oldukça dikkat çekici. 

Auerbach’n Atatürk’ün gerçekletirdii 

devrimlere, modernleme politikalarna 

ve ulusçulua ilikin gözlemleri 

öyle: “Fakat bütün yaptklarn bir 

yandan Avrupa demokrasileri ile dier 

yandan ise eski Müslüman-Panislamist 

saray ekonomisine kar savaarak 

gerçekletirmek zorunda kalm; sonuçta 

ortaya çkan da fanatik, gelenek 

kart milliyetçilik olmu. Var olan slam 

kültürü mirasnn reddi, hayal ürünü 

bir kadim Türklük (Urtürkentum) ile 

balant kurma…” 

“TEPEDEN BELLETLEN ULUSÇULUK” 

Kemalist ulusçuluu ve modernlemeyi, 

“fanatik ve gelenek kart, var 

olan slam kültürü mirasnn reddi” 

olarak görmesi ve Türkiye’deki 

ulusçuluk-modernizm siyasetini Almanya 

ve talya’daki “korkunç kan ve 

toprak” siyasetine benzetmesi ilginç 

Auerbach’n. Bu çerçevede Durgun’un 

Cumhuriyet’in ilk yllarndaki ulusçuluk 

ve vatan algsna ilikin olarak 

yapt “Türkiye Cumhuriyeti tepeden 

belletilen ulusçuluk anlayyla 

milletini arayan bir devlettir.” saptamasn, 

ayn zamanda “Türkiye Cumhuriyeti, 

corafyasn/vatan yeniden 

tanmlamaya ve hatta Osmanl’nn 

corafî mirasn reddederek yeniden 

belirlemeye çalan bir devlettir” diye 

okumak da mümkün bence. Aslnda 

Sezgin Durgun’un çalmas tümüyle 

Cumhuriyet’le beraber gelen bu yeni 

vatan/corafya ve ulus-devlet anlaynn, 

politikasnn izahna yönelik 

önemli bir kitap: Kemalist inklâplarn 

topra/corafyay, kendi politikas 

dorultusunda yeniden tanmlama ve 

inâ etme çalmas. Toplumun zihninde 

bir yandan silinmeye, bir yandan 

da yeniden yaratlmaya çallan 

bir vatan imgesi. Kemalist söylemin 

vatan ve ulus algsnn oluumunu, 

politik temellerini kavramak için 

okunmas gereken bir kitap Memâlik-i 

ahane’den Vatan’a. 

12 

M 

SÜREYYA SU 

odern öznelliin kuruluu 

bir bakma 

mukayeseye dayanr; 

ama bu mukayese, kendini bir tekâmül 

sürecinin nihai noktasnda konumlandrrken, 

bakalarn bu nihai noktaya 

doru ilerleyen tarihsel çizginin gerideki 

noktalarnda konumlandrmaya yarayan 

bir yöntemdir. Bu yöntem Bat’nn 

“modernletirme ve medeniletirme” 

misyonu ad altnda ötekinin bakalna 

müdahalesini de merulatran bir araç 

olmutur. Bu, Bat’nn iyiliin ve doruluun 

yegâne emsali olarak kendi benliini 

kurarken, kendinden baka gördüü 

tüm kültürel unsurlar eksiklik ve 

yoksunlukla kurgulad, iyi-kötü eklinde 

ikili kartlklar dizgesi oluturan 

bir mukayesedir. Böyle bir mukayese, 

sürekli olarak ayrmlatrma ve bakalatrma 

süreçlerine tekabül eder. 

HAKKAT NASI DEL, HAKKAT ARAYII 

Geleneksel görü için ise mukayese, 

bakasn tanmlamann deil, bakasn 

tanmann bir yöntemidir. Bu yüzden 

gelenekte bakasyla kurulan iliki ötekiletirme 

süreçlerine deil, berikiletirme 

süreçlerine ve kendi düüncesini egemen 

klmaya deil, berkitmeye dayanr. 

Gelenekte mukayesenin amac, bir hakikat 

inas deil, bilakis hakikat aray- 

dr. Geleneksel dünya görüüne göre 

hakikatin kayna hikmettir ve hikmetin 

akn bir gösterileni yoktur. Bu yüzden 

slam âlimleri hakikatin anlalmasnda 

Aristoteles gibi pagan hikmetten de 

yararlanmakta bir beis görmemilerdir. 

“Hikmet, müminin yitiidir” hadisi 

uyarnca, Müslümanlar hikmeti her 

türlü dinsel taassuptan uzak bir ekilde 

aramlardr. Çünkü geleneksel dünya 

görüü ortak bir hikmete dayanr. Nitekim 

farkl inanlardan olsa da hikmet 

geleneinden beslenen düünce adamlarnn 

düüncelerini mukayese eden 

çalmalar bu ortakla iaret etmektedir. 

Bedri Gencer de, Hikmet Kavanda 

Edmund Burke ve Ahmed Cevdet adl yeni 

kitabnda modernliin eiinde biri Hristiyan 

dieri Müslüman olan, geleneksel 

dünya görüüne sahip iki mütefekkirin 

mukayeseli bir incelemesini yaparak 

düüncelerindeki ortaklklar gösteriyor. 

Kitap, mukayeseli monografik bir çalma 

olmann ötesinde, muhafazakârln 

ontolojik bir sorunsallatrma olarak 

modernlie kar eletirel imkânlarn 

snayan teorik bir eser olmas yönüyle 

önem tayor. Gencer’in kitab, 

muhafazakârlk, modernlik ve postmodernlik 

gibi günümüzün revaçta tartma 

konularna hikmet kavram balamnda 

bir açlm getirerek bir anlamda 

gerçekliin üzerindeki örtüyü kaldryor. 

Bedri Gencer, modernlii “hikmetin 

kayb” olarak tanmlyor. Modernlik, 

epistemolojik bir yönelile bilimsel bilgiyi 

yücelten ve matematiksel düzene göre 

doruluu kantlanm bilgiye dayal 

olarak “doru dünya”y kurma ülküsü 

olan bir projedir. Bu projenin gerei ve 

sonucu olarak kadim hikmet anlay geçersiz 

klnmtr. Bedri Gencer’in “hikmetin 

kayb” eklindeki modernlik tanm, 

Baudelaire’den Habermas’a kadar 

süren modernlik tartmalarna farkl bir 

boyut kazandrmakla beraber, onlarla 

bir koutluk da izliyor. Modernlikle ilgili 

tartmalarda yitirme deneyimi temel bir 

sorunsal olarak öne çkar ve gelenekten 

kopua vurgu yaplr. 

‘MODERNLK’ NE ZAMAN DODU 

Habermas da, tarihteki “kadimler ve 

modernler” ayrmna gönderme yaparak 

modernliin M.S. 5. yüzylda resmen 

Hristiyan olan Dou Roma’nn pagan 

geçmiten kopmasn ifade etmek için 

kullanlan Latince “modernus” teriminden 

doduunu söyler. Bundan itibaren, 

modern teriminin içerii sürekli deise 

de, eskiden yeniye geçiin bir sonucunu 

ifade etmek için kullanldn belirtir. 

Fakat modernlik, Fransz Devrimi’ne 

kadar hep yeni bir dönemin bilincinin, 

kadim dünyayla kendisi arasndaki ilikiyi 

yeniden gözden geçirerek kurmasna 

karlk gelmitir. Yani hikmetle iliki 

kopmamtr. Fransz Devrimi’yle modernlik 

farkl bir bilince tekabül etmitir. 

Kadim olana bakarak modern olma fikri, 

bilimin esinledii bilginin sonsuz ilerleyii 

ile toplumsal ve ahlâkî iyilemenin 

sonsuz art inancyla deiime urar. 

19. yüzyl boyunca bu devrimci ruhtan, 

kendini bütün belirli tarihsel balardan 

kurtaran radikal bir modernlik bilinci 

domutur. Bu bilinç, insann halet-i 

ruhiyesinden istikrar ve itidali almtr. 

Garip bir ekilde insan, yeniden bir 

düzen aray içinde devrimci bir tutum 

gelitirmeye balar. 

Modernliin tarihi, devrimler tarihine 

karlk geldii ölçüde, insann dizginlerinden 

kopmas ve bolukta dümesi 

sürecidir. Bedri Gencer’in dedii 

gibi, “modern insan, hikmete dayal geleneksel 

dünya görüünde kurulan dengeyi 

kaybettikten sonra hep bir uçtan di- 

er uca savrulmutur”. Muhafazakârlk, 

esas olarak, modernliin bu ykclna 

bir tepkinin ürünü olarak domutur. 

Yoksa mevcut düzenin sürmesinden 

yana bir sa ideoloji deildir. Bugün 

böyle anlalan muhafazakârlk, ironik 

bir ekilde, modernliin taycs bir ideoloji 

haline gelmitir. Oysa Gencer’in iki 

muhafazakâr düünür örneinde ortaya 

koyduu gibi, aslnda muhafazakârlk, 

hikmet esasl bir geleneksel dünya görüünü 

ihya hareketidir.


EDEBYAT 

‘Tek amacm bakmak’ 

6 HAZRAN 2011 

Georges Perec, ilk basks 1975’te yaplan Bir Paris 

Semtinin Tüketilme Denemesi adl kitabnda, oturduu 

bir kafeden yaad âna, çevreye, cisimlere, eylemlere, 

biçimlere bakarak ald notlar listeliyor. 

BR PARS SEMTNN TÜKETLME DENEMES, GEORGES PEREC, ÇEV.: AYE ECE, SEL YAYINCILIK, 64 SAYFA, 8 TL 

 

 

 

1 

AL DEMRHSAR 

982’de ölen Fransz yazar Georges 

Perec’nin eserleri 2000’li 

yllarda Türkçeye çevrilmeye 

baland için baz Türk okurlar onun 

hâlâ hayatta olduunu düünür. Gazete 

ve dergilerde en çok kullanlan ve artk 

neredeyse bir ikon haline gelen fotorafnda, 

darmadank kvr kvr saçlar, 

çenesinde kocaman bir tutam sakal, 

fal ta gibi açlm muzip yeil gözleri 

ve mütebessim çehresiyle dost canls, 

neeli ve mutlu biri olduunu düündüren 

Georges Perec için hayat çok da iyi 

balamaz aslnda. Polonyal Yahudi içiler 

olan anne ve babas savatan kaçp 

1920’de Paris’e yerleir ve mutsuzluklarn 

biraz azaltmas için bir çocuk isterler. 

1936’da Georges dünyaya gelir. Ama II. 

Dünya Sava’ndan kaçamayan babas, 

Perec dört yandayken savata ölür. ki 

yl sonra da annesi Auschwitz toplama 

kampnda ölünce Perec, amcas ve yengesi 

tarafndan büyütülür. 

PARS’TE BR MEYDANDAN ZLENMLER 

Bir Paris Semtinin Tüketilme Denemesi, 

yazarn küçük bir kitab. Perec sürekli 

yaad Paris’te, tarih örenimi gördü- 

ü Sorbonne Üniversitesi yaknlarndaki 

Saint Sulpice Meydan’nda, Tabac, La 

Mairie, Fontaine adl kafelerde üç gün 

boyunca oturup meydan seyreder ve 

gözüne çarpan her eyi yazar. 

Bu kitabndan birkaç yl önce ise Franszcann 

en çok kullanlan sesi olan ‘e’ harfini 

hiç kullanmadan, yani Franszca’nn 

yüzde krkn bir tarafa brakarak Kaybolu’u 

(La Disparition) yazmtr. Daha sonra da 

sadece ‘e’ seslisinin olduu kelimelerle bir 

roman yazm, 70’lerin Paris edebiyat çevrelerinde 

çok konuulup tartlmtr. 

Perec bir kafede oturur, poet tayan 

insanlar, çantalardaki reklamlar, otobüsleri, 

dükkanlar, Japon turistleri, güvercinleri, 

sahibinin elinde sallanan evrak çantalarn 

izler. Mavi Citröen’lere, kiliseye giden insanlara, 

sar poetlere, otobüslere, bir köpe- 

e, tabuta, polise ya da bebeini gezdiren 

bir anneye taklr gözleri: 

“Dardaki yüzler artk görünmez oldular. 

Renkler koyulayor; çok az bir bölümü ay 

dnlatlm, koyu bir grilik. 

Sar lekeler, krmz parlaklklar. 

Bir 96 geçiyor bo saylr. Bir polis arabas 

kilisenin avlusundan geçiyor. 

Saint Sulpice’in çanlar çalmaya balyor. 

Dolu bir 70, bo bir 96, daha da bo bir 96. 

Açlm emsiyeler. 

Arabalar farlarn yakyorlar. 

çi az dolu bir 96, bir 63. 

Rüzgâr sert esiyor gibi görünüyor. 

Çok az arabann silecekleri çalyor.” 

13 

Günler ve saatler boyunca oturduu masadan 

olan bitene bakar. Bir kurgu yapmaz, 

hikâye anlatmaz, bilgi vermez, derin çkarmlar 

sunmaz, bir düünce biçimi koymaz 

ortaya, sadece bakar ve gördüklerini yazar. 

Yapacak hiçbir ey bulamad için mi Can 

skntsndan kurtulmak için mi Vaktini 

sadece yazyla uraarak geçirmek istediinden 

mi Her an önemli ilerle dolu, 

bo ve faydasz eylere vakti olmayan, statü 

peinde koan ve bir an bile durup etrafna 

bakamayan küçük adama bir ey anlatmak 

için mi Farknda bile olmadan birçok kii 

tarafndan birçok kere yaplm ama metodik 

bir disiplinle uralmam ve yazlmam 

bir eyi yazmak için mi O benzersiz 

kitaplarn yazmasn salayan bir çeit 

otizm sebebiyle mi nsan böyle bir kitab 

neden yazar 

Karamsar bir analizle; yaad ana, 

çevreye, cisimlere, eylemlere, düüncelere, 

olulara, biçimlere bakyor, onlar 

görüyor, not edip sayarak listeliyor, bilinçaltnda 

tespit edip donduruyor, kaydediyordu. 

Böylece her eyin ve kendisinin 

yazp kayda geçirdii anda ve biçimde 

kalacan, zaman yani hayat durduracan, 

yalanmadn, yalanmayaca- 

n, ölmeyeceini düünerek yazyordu 

belki. Ya da Freudyen bir bakla; babasn 

hiç tanyamadan, yüzünü hayal meyal 

hatrlad annesini, alt yanda korkunç 

bir toplama kampnda kaybettii için. 

Tüm duygularn, komplekslerin, ruhsal 

hastalklarn, çelikilerin, çatklarn, takntlarn, 

normal dlklarn, güçlü ya da 

zayf kiiliklerin tohumlarnn atld o ilk 

alt yan srf Yahudi olduu için kederle, 

korkuyla, kaçlarla, travmalarla geçirten 

acmasz dünyaya, karanlk yaama olan 

kzgnl sebebiyle belki de. 

Yani gördüklerini, duyduklarn, dü- 

ündüklerini, fark ettiklerini, akmakta 

olan yaam, defterine sabitleyip canszlatrmak, 

üç boyutlu bu büyük ve kötü 

dünyay iki boyutlu küçük bir kâda hapsetmek 

için. Bilinçaltnn sarp kayalarla, 

derin bataklklarla, tehlikeli maaralarla 

dolu ruhsal corafyasndan gelen soyut 

bir saldrganlk, hedefsiz bir dümanlk 

ve zarif bir intikam duygusuyla, zararsz, 

yüksek, yaratc bir varolula dünyay, ya- 

am öldürmek için belki de. 

Herkesin hayatndaki bu fark edilemeyecek 

kadar önemsiz anlar için kitap yazan 

birinin Ücret Art Talebinde Bulunmak 

çin Servis efine Yanama Sanat ve Biçimi, 

Bahçedeki Gidonlar Kromajl Prpr da Neyin 

Nesi, Yaam Kullanma Klavuzu kitaplarnda 

hayatn daha ilginç anlarn nasl yazm 

olabileceini merak etmek ve Kadköy, 

Taksim, Caalolu kafelerinde otururken 

etrafa biraz da onun bakt gibi bakmay 

denemek için okunmal bu kitap. 

Abdulkadir Selvi 

Birçok ulusal gazete ve TV’de 

 

 

 

 

www.nesilyayinlari.com 

208 sayfa 

0212 551 32 25 

304 sayfa 

AKTÜEL


KAPAK 


Bu kitaplarn kaderi ayn! 

Son haftalarda farkl ülkelerde yaymlanan iki kitap ayn kaderi paylayor. Önce Orhan 

Kemal’in Yüz Karas adl roman yazlndan 51 yl sonra kitaplat. Ardndan ABD’de David 

Foster Wallace’n The Pale King roman yazarnn ölümünden üç yl sonra okurla bulutu. 

Bu iki kitap, yazarlarnn ölümünden sonra yaymlananlara sadece iki örnek... 

O 

SU AREZ 

rhan Kemal’in geçen ay okurla buluan 

Yüz Karas adl roman, yazarn ölümünden 

51 yl sonra ilk kez kitaplamt. 

Türkiye’deki edebiyat çevrelerinde, 1960 ylnda Son 

Saat gazetesinde tefrika edilen romann kitap halinde 

yaymlanmas konuulurken, Bat’da da yazarnn 

ölümünden sonra ilk kez okur karsna çkan bir kitap 

gündemdeydi: David Foster Wallace imzal The 

Pale King (Solgun Kral). 2008 ylnda intihar eden 

Wallace’n yarm kalan 

bu roman, sadece ABD’de 

deil, yazarn henüz hiçbir önemli yaptnn 

yaymlanmad, çok az kii tarafndan 

okunduu ülkemizde bile heyecanla 

karland! Bu iki güncel örnekten 

yola çkarak yazarlarnn ölümün- 

den 

sonra yaymlanan balca kitaplar 

derledik. 

David Foster Wallace 

NABOKOV’UN LAURA’SI 

Orhan 

Kemal Son yllarda dünya edebiyatnn 

en çok konuulan kitaplarndan 

biri The Original of Laura’yd. 

Yazar Vladimir Nabokov’un 

ölümünden 32 yl sonra, 17 Ka- 

sm 2009’da yaymlanan roman, 

yazarn vasiyetine sayg tartmalarn 

da beraberinde getirmiti. 

Nabokov’un ölmeden önce yarm kalan 

bu romannn 

yaklmasn istedii biliniyor. 

Ancak ailesi metnin çok önemli bir edebiyat yapt 

olabilecei düüncesiyle bu vasiyete kar geldi ve 

yazarn olu Dimitri Nabokov kitab yaymlad. “2009 

ylnn edebiyat olay” diye nitelenen bu gelime akla 

elbette bir baka yazar ve vasiyetini getiriyordu. 

Franz Kafka 

Vladimir Nabokov 

Lev 

Nikolayeviç 

Tolstoy 

KAFKA’NIN UYULMAYAN VASYET 

Franz Kafka ünlü edebî vasiyetinde arkada ve yayncs 

Max Brod’dan, ölümünden sonra eserlerinin yaklmasn 

istemiti. Yazarn önce aile dostu, sonra da en yakn 

arkada olan Brod, Kafka’nn 1924’teki ölümünün 

ardndan, “çann en büyük airi” olduuna inand 

arkadann vasiyetine uymad. Önce 1925’te Dava, ardndan 

birer yl arayla ato ve Amerika yaymland. Brod 

1939’da Prag’dan ayrlrken bavulunda Kafka’ya ait notlar 

ve mektuplar da vard. Bunlarn bir ksm zamanla 

gün na çkm olsa da hâlâ Kafka’nn yaymlanmam 

metinlerinin varl biliniyor. Kafka’nn, aslnda vasiyetinde 

ciddi olmad, yazdklarn Max Brod’a emanet 

ederken bir gün mutlaka yaymlanacaklarn bildii 

iddias ise yllardr tartlmaya devam ediyor. 

TOLSTOY VE HACI MURAT 

Max Brod, arkada Kafka’nn “çann en büyük airi” 

olduunu söylerken, onu Gothe ve Tolstoy’la kyaslamt 

ama büyük olaslkla Tolstoy’un da bir kitabnn, 

ölümünden sonra basldn bilmiyordu. Ülkemizde 

çokça bilinen Hac Murat adl bu ksa ro- 

14


KAPAK 


man, eyh amil döneminde ya- 

am Kafkas lider Hac Murat’ anlatrken 

aslnda iki kültürün çarpmasna 

mercek tutuyordu. 

Tolstoy’u “romanclarn en büyü- 

ü” olarak tanmlayan bir baka büyük 

romanc, Virginia Woolf’un son 

kitab Between the Acts da yaymlanabilmek 

için yazarnn ölümünü bekleyecekti. 

Woolf’un intiharndan ksa 

bir süre sonra, 1941’de yaymlanan 

kitap dilimizde Tomris Uyar’n çevirisiyle 

perde aras adyla yaymlanmt. 

u cümleler Uyar’n önsözünden: 

“Nedir Perde Aras Seyirlik bir oyunu 

izleyen kapal bir çevrede yaayan 

taral seyircilerin perde arasnda 

kendi ackl/gülünç yaamlarn sürdürmeleri 

mi Birinci ve kinci Dünya 

Savalar’nn arasndaki süre mi 

Yoksa birbirlerine nefret ve sevgi balaryla 

kenetlenmi Giles Oliver’larn 

bir ikindi boyu kendilerine tandklar 

mola m Galiba üçü de.” 

Kadn romanclarn bir önceki 

zirvesi Jane Austen’n ölmeden 

önce yazd son roman olan kna 

da yazarn 1817’deki, 41 yandayken 

ölümünden bir yl sonra yaymlanabildi. 

Austen’n en gerçekçi 

karakterlerinden Anne Eliot’n bir 

yüzbayla yaad akn hikâyesini 

anlatan kna, kadn kahramannn 

duygusal çkmazn dile getirmesiyle 

de bir dönüm noktas niteliindeydi. 

TWAIN’N GZEML YABANCI’SI 

ngiliz romannn kurucularndan 

saylan Austen’dan Amerikan 

edebiyatnn kurucu babas Mark 

Twain’e geçelim. Twain’in de Gizemli 

Yabanc adl eseri ölümünden 

sonra yaymlanmt. Bir yaratcnn 

varlnn sorguland kitap, 

Twain’in “karanlk” dönemine ait 

saylyor. Ama usta yazarn asl çarpc 

miras, ölümünden 100 yl 

sonra sansürsüz olarak baslmasn 

vasiyet ettii otobiyograsi. Geçen 

yl ABD’de ilk cildi yaymlanan otobiyograde 

Twain’in ince eletirilerini 

ve mizahn bulmak mümkün. 

Yazarn ölümünden bir asr sonra 

anlalacana dair kesin inancn 

satrlarda görmek ise artc. 

Amerikan edebiyatnn, Twain’den 

sonraki kuann kült ismi 

F. Scott Fitzgerald’n ise The Love of 

the Last Tycoon adl kitab yazarn 

Mihail 

Bulgakov 

Roberto 

Bolaño 

Yahya 

Kemal 

F. Scott 

Fittzgerald 

ölümünden sonra yaymland. Buna 

yarm kalm bir roman demek 

daha doru (merakls için: Kitap 

Zaman, say 21, Ekim 2007) zira 

Fitzgerald romana ömrünün son 

ylnda, Hollywood’da senaryo yazarl 

yaparken balam ve tasarlad 

31 bölümden yalnzca 17’sini 

yazabilmiti. Kitap 1941’de, romancnn 

ölümünden bir yl sonra basld 

fakat son ekline ancak 1993’te, 

titiz bir editöryal çalma sonucunda 

kavutu. 

TORUNU YAYINA HAZIRLADI 

Fitzgerald’n çada, arkada ve 

ezeli rakibi Ernest Hemingway’in 

dilimize Paris Bir enliktir adyla 

çevrilen kitab da benzer bir kaderi 

paylat. Kitap ilk kez yazarn intiharndan 

üç yl sonra, 1964’te, kars tarafndan 

yayna hazrlanm ve baslmt. 

Ama 1979 ylnda Hemingway 

arivleri aratrmaclara açldnda, 

Paris Bir enliktir’in eksik parçalar 

da bir araya gelmeye balad. Kitaba 

son eklini 2009’daki baskyla, yazarn 

torunu Sean Hemingway verdi. 

Yine Fitzgerald’n öldüü yl, 

dünyann öteki ucunda, Rusya’da 

bir baka yazar Stalin zulmünden 

ylm, ömrünün son ylnda 

tamamlad bayapt Usta ile 

Margarita’ya son eklini vermeye 

çalyordu. Birçok eletirmence 

yüzyln en büyük romanlarndan 

ve belki de büyülü gerçekçiliin 

ilk örnei saylan eserin yazar 

Bulgakov, Fitzgerald kadar ansl 

deildi. Roman, yazarnn ölümünden 

bir yl sonra deil, ancak 

1960’l yllarn ortalarnda ve sansürlü 

olarak yaymlanabilmiti. 

Usta ile Margarita tam metin olarak 

ilk kez 1973’te okur karsna 

çkabildi. Bugün okuduumuz 

son eklinin yaymlanabilmesi 

içinse Sovyetler Birlii’nin 

daln, 1989’u 

beklemek gerekecekti. 

Stieg Larsson 

15


KAPAK 


Makyavel 

YAZARI 16 YAINDA ÖLEN KTAP 

Avrupa’nn dousunda Bulgakov, kitabn 

Stalin zulmü altnda yaymlamaya çalrken, 

o corafyann batsnda ise Anne Frank adl 

bir genç kz Nazi basks altnda yaadklarn 

bir deftere not ediyordu. 16 yanda 

Holokost kurban olan Anne Frank’n 

“günlüü” Yahudi soykrmnn sembol 

metinlerinden biri olarak kald. 

rlanda edebiyatnn büyük ismi 

Flann O’Brien da benzer bir kaderi 

yaamt. Ancak O’Brien’n, geçtiimiz 

haftalarda Türk okuyucusuyla 

da buluan en önemli roman 

Üçüncü Polis, Bulgakov’da 

olduu gibi bask ve sansür 

yüzünden görmezden gelinmemiti. 

Görünüte 

ortada bir “edebî baarszlk” 

vard. Joyce’un 

çada O’Brien’a, 

Joyce’a gösterilen ilginin 

onda biri bile 

gösterilmeyince 

Üçüncü Polis yaymlanmak 

için 

yazarnn ölümünü 

bekledi. 

Kitaplarnn 

ölümünden 

Nilgün Marmara 

sonra yaymlanmas, 

sadece edebiyat çevrelerince kabul görmeyen ya 

da baskya urayan yazarlara has deil elbette. 

Yazd onlarca kitapla hakl bir öhrete kavuan 

Jules Verne de bu kaderi yaad. 1901’de tamamlad 

Dünyann Ucundaki Fener adl roman, yazarn 

1905’teki ölümünde sonra yaymland. 

ROBERTO BOLAÑO FENOMEN 

Yazar öldükten sonra yaymlanan yakn tarihli 

kitaplarn en çarpclarndan biri hiç kukusuz 

Roberto Bolaño imzal 2666 idi. ngilizceye 

çevrildiinde çok ses getiren bu devasa roman, 

yazar hayattayken tamamlanm fakat gözden 

geçirilememiti. Çözülemeyen ve devam 

eden cinayetleri konu alan sra d yapt, yazarn 

2003’teki ölümünden sonra dünya çapnda 

hakl bir üne kavuturdu. Bolaño’nun 

gün yüzüne çkmam bir baka eseri Üçüncü 

Reich’n da imdilerde Paris Review dergisinde 

tefrika edildiini meraklsna hatrlatalm. 

Bir isim var ki, onun ölümünden sonra kazand 

öhret Bolaño’yu da geride brakt. Milenyum 

Serisi’nin (Ejderha Dövmeli Kz ve di- 

erleri…) yazar Stieg Larsson, bir tür “küresel 

Ergenekon”u anlatt üçlemesiyle sra d bir 

üne kavutu. Üç ayr lme konu olan Milenyum 

Üçlemesi, geçen yl krktan fazla ülkede 

27 milyondan fazla satld. 

POLSYENN KRALÇES 

Larsson’u dâhil edebileceimiz polisiyegerilim 

türünün baka ustalarnn da hayattayken 

yaymlandn göremedikleri kitaplar 

var. Polisiyenin kraliçesi olarak adlandrlan 

Agatha Christie, unutulmaz kahraman Miss 

Marple’n vedas anlamn da tayan The 

Sleeping Murder (Uyuyan Ölüm) romann 

ölümünden ksa bir süre önce tamamlamt. 

Ne var ki yazar, ayn yl yaymlanan kitabn 

basksn göremedi. 007 James Bond kitaplarnn 

yazar Ian Fleming de Altn Tabancal 

Adam adl romannn okura ulatn göremeden 

hayata gözlerini kapad. Kitap haftalarca 

çok satanlar listelerinin ilk srasnda 

kald. Ünlü Yüzüklerin Efendisi serisinin yazar 

J.R.R. Tolkien’n The Silmarillion adl 

eseri de benzer bir kaderi paylat. Fakat 

bu kitabn yazar hayattayken yaymlanamama 

gerekçesi daha farkl. Tolkien 

hayattayken, deyi yerindeyse, henüz 

“kefedilmemi” bir yazard ve The 

Silmarillion yaynclarn ilgisini çekmedi. 

Kitap, yazarn ölümünden 

dört yl sonra okurla buluabildi 

ve Tolkien’n dier kitaplar kadar 

baarl bulunmad. 

LK ÖRNEK: VRGLUS 

Dünya iirinde de yazar hayattayken 

yaymlanmam 

eserlerin ilginç örnekleri 

var. lk olarak akla 

Virgilius’un Aeneid Destan 

geliyor. Bu epik 

iir de tpk lyada ve 

Oddessya gibi Troya 

savaçlarn anlatyordu. 

Virgilius 

ölürken iirin 

imha edilmesini 

istemiti. 

Jules Verne 

Eser, yarm 

16


KAPAK 

FLOZOFUN ÖLÜMÜNDEN SONRA… 

Edebiyat tarihindeki örnekleri kadar çok 

olmasa da felsefe tarihinde de lozofun 

ölümünden sonra gün na çkan, okura 

ulaan yaptlar bulmak mümkün. lk 

akla gelen ise Makyavel’in Prens’i. 

Be yüzyldr tartlan bu kitap, 

Makyavel hayattayken bask- 

ya hazrd ancak yazarnn 

ölümünden be yl sonra- 

ya 

kadar yaymlanamad, 

çünkü Papa’nn izni 

gerekiyordu. 1532’de 

okura ulaan eser, siyaset 

bilimi üzerine 

yazlm en tartmal 

metinlerden biri olma 

özelliini koruyor. 

Friedrich Nietzsche’nin 

Güç stenci adl ünlü ya- 

pt 

da lozofun ölümün- 

den bir yl sonra yaymlan- 

mt. 

Güç stenci daha çok 

yaymlanmam denemeler veya 

yazar hayattayken yayna hazrlanmam 

yazlardan oluuyordu, bu bakmdan 

Nietzsche’nin eserini aslnda nasl 

tasarlamak istedii bilinmiyor. Felsefe 

tarihinin bir baka bayapt, Spinoza 

imzal Etik de lozofun ölümünden 

sonra yaymlanabilmiti. 

Yazarnn ölümünden sonra 

okuyucuya ulaan kitaplar anarken 

örnekleri çoaltmak elbette mümkün. 

20. yüzyln en önemli yazarlarndan 

biri olduu bugün herkesçe 

kabul edilen W. G. Sebald’n 

2001 tarihli Austerlitz’i, Flaubert’in 

tamamlayamadan öldüü ünlü Bouvard 

ve Pecuchet’si, E. M. 

Forster’n toplumsal basklardan 

çekinip yaymlayamad 

Maurice, 

Albert Camus’nün öldüü 

araba kazasnda 

arabann içinde tasla 

bulunan Birinci 

Adam, Irene Nemirovsky 

imzal Fransz 

Süiti ve daha baka 

örnekler... 

Bu kitaplar birbirinden 

farkl ama benzer 

sebeplerle yazarlar 

hayattayken okura 

ulaamamt. 

Farkl dillerden, 

farkl konularda, 

farkl edebiyat anlaylarndaki 

bu 

eserleri belleklerimizde 

buluturan 

ey, ayn 

kaderi paylamalar. 

kalm haliyle de olsa günümüze ulat. 

William Wordsworth’ün ise “The Prelude” 

adl otobiyograk iiri airin ölümünden 

sonra yaymland. 

airi hayattayken yaymlanm fakat 

kitaplamam iirlerin daha sonra kitaplamas 

denilince akla gelen ilk örnek ise 

elbette Yahya Kemal. air hayattayken 

etrafnda bir efsane halkas meydana getiren 

Kendi Gök Kubbemiz’deki iirler ilk 

kez 1961’de kitaplat. Kemalettin Kamu 

da iirlerinin kitaplatn salnda 

görememiti. iirleri ölümünden 

sonra Rifat Necdet Evrimer’in 

çabalaryla Kemalettin Kamu: 

Hayat, ahsiyeti ve iirleri 

adyla kitaplatrld. 

Müntehir air Sylvia 

Plath’n iirlerinin kaderi 

ise daha farkl. Plath’n 

da iirleri ölümünden 

sonra kitaplat fakat bu 

kitapta yer alan iirlerin 

büyük ksm ilk kez airin 

ölümünden sonra 

gün na çkt. 

iirleri ölümünden n 

sonra gerçek anlamda 

“ortaya çkan” air denibiri 

elbette Emily Dickinson’dr. 

Massachusetts’de bir münzevi olarak 

lince akla gelenlerden 

yaayan bu sra d yetenek, öyle içine 

kapal bir hayat sürdürmütü ki, çevresindekilerden 

bazlarnn, onun air olduundan 

haberi bile yoktu. airin ölümünden 

sonra yaymlanan iirleri bugün 

Amerikan edebiyatnn en seçkin parçalarn 

oluturuyor. 

Anne Frank 

NLGÜN MARMARA VE GENÇ ARLERMZ 

Edebiyatmzda da kitab ölümünden 

sonra okuyucuya ulam birçok air var. 

29 yandayken canna kyan Nilgün 

Marmara’nn iirleri, Daktiloya Çekilmi 

iirler adyla ölümünden sonra 

yaymlanabilmiti örnein. 

Yine müntehir airler 

Zafer Ekin Karabay ve 

Özge Dirik kitaplarnn 

yaymland- 

n göremediler. 

Bir baka 

“genc’ölen” Arkada 

Z. Özger’in 

iirler’i ölümünden 

bir yl sonra yaymland. Rütü 

Onur, Hüseyin Alacatl, Ender Saryat, 

Mehmet Sait Aykut, Kaan nce ve Halis 

Altnda da ayn kaderi paylatlar. Ahmed 

Arif ve Enver Gökçe ise son iirleri 

ölümlerinden sonra kitaplaan isimler. 

Kemalettin Kamu 

18 


Yazarnn ölümünden sonra 

yaymlanan balca kitaplar 

Yahya Kemal – Kendi Gök Kubbemiz 

Ahmet Hamdi Tanpnar – Aydaki Kadn 

Selçuk Baran – Güz Gelmeden 

Ziya Gökalp – Türk Medeniyet Tarihi 

Orhan Kemal – Yüz Karas 

Recaizade Mahmut Ekrem – Çok Bilen Çok Yanlr 

Kemalettin Kamu – iirler 

Yusuf Atlgan - Canistan 

Nilgün Marmara – Daktiloya Çekilmi iirler 

Zafer Ekin Karabay – ubatta Saklambaç 

Shmuel Yosef Agnon — Shira 

Isaac Asimov — Temele Doru 

Jane Austen — kna 

Cyrano de Bergerac — Öteki Dünya 

Roberto Bolaño — 2666, Üçüncü Reich 

Richard Brautigan — Talihsiz Kadn: Bir Yolculuk 

Charles Bukowski — 20 civarnda iir kitab 

Agatha Christie – Uyuyan Ölüm 

Mihail Bulgakov — Usta ile Margarita 

William Burroughs ve Jack Kerouac — Ve Hipopotamlar Tanklarnda Halandlar 

Sylvia Plath – iirler 

Albert Camus — Birinci Adam 

Raymond Chandler — Poodle Springs 

Georey Chaucer — Canterbury Hikâyeleri 

Michael Crichton — Pirate Latitudes 

Roald Dahl — Roald Dahl’n Demiryolu Güvenlik Rehberi 

Philip K. Dick — Gather Yourselves Together, Radio Free Albemuth 

Charles Dickens — Edwin Drood’un Gizemi 

Emily Dickinson — iirler ve Mektuplar 

Alexandre Dumas — Sainte-Hermine övalyesi 

Ralph Ellison — Juneteenth 

Hans Fallada — Herkes Yalnz Kendi çin Ölür 

F. Scott Fitzgerald — The Love of the Last Tycoon 

Gustave Flaubert — Bouvard ve Pécuchet 

Ian Fleming — Altn Tabancal Adam 

E. M. Forster — Maurice 

Anne Frank — Anne Frank’n Günlüü 

Yaroslav Haek — Aslan Asker vayk 

Joseph Heller — Sanatçnn Yal Bir Adam Olarak Portresi 

Ernest Hemingway — Paris Bir enliktir 

Franz Kafka — Dava, ato, Amerika 

Janusz Korczak — Getto Günlüü 

Stieg Larsson — Milenyum Üçlemesi 

Mihail Lermontov — “eytan” 

Jack London — Jerry of the Islands, The Assassination Bureau, Ltd 

Niccolò Makyavel — Prens 

Christopher Marlowe — Hero and Leander 

Margaret Mitchell — Lost Laysen 

Vladimir Nabokov — The Original of Laura 

Irène Némirovsky — Fransz Süiti 

Eliot Ness — Dokunulmazlar 

Flann O’Brien — Üçüncü Polis 

Wilfred Owen — iirler 

Persius — Talamalar 

Edgar Allan Poe — “Deniz Feneri”, “Annabel Lee” 

Carl Sagan — Billions and Billions 

J.R.R. Tolkien — The Silmarillion 

Leo Tolstoy — Yaayan Ölü, Hac Murat 

Mark Twain — Gizemli Yabanc 

Jules Verne — Dünyann Ucundaki Fener 

Virgilius — Aeneid Destan 

Kurt Vonnegut — Armageddon in Retrospect, Look at the Birdie, While Mortals Sleep 

David Foster Wallace — The Pale King 

Thomas Wolfe — The Web and the Rock, You Can’t Go Home Again 

Virginia Woolf — Perde Aras 

Malcolm X — Otobiyografi 

W. G. Sebald - Austerlitz 

Marcus Aurelius — Meditasyonlar 

Walter Benjamin — Tarih Felsefesi Üzerine Tezler, Pasajlar 

David Hume — Din Üzerine Konumalar 

Edmund Husserl — Deneyim ve Yarg Gücü 

G. W. Leibniz — Monadoloji 

Friedrich Nietzsche — Güç stenci 

Baruch Spinoza — Etik 

Ludwig Wittgenstein — Felsefi Soruturmalar


ÖYKÜ 


Modern bir masalc: Fuentes 

Kayg Veren Dostluklar, Carlos Fuentes’in sadk okurlar için 

bir sürpriz niteliinde. Fantastik edebiyata görkemli bir 

dönü yapan yazar, fantastik olduu kadar eletirel, büyülü 

olduu kadar gerçekçi bir kitapla buluturuyor okurlarn. 

KAYGI VEREN DOSTLUKLAR, CARLOS FUENTES, ÇEV.: PINAR SAVA, CAN YAYINLARI, 272 SAYFA, 18 TL 

Ü 

MEHMED 

MEHMEDOLU 

lkesi Meksika’nn tarihi 

ve sömürülmesi ana 

sorunu olarak görünse de, darya 

olduu kadar Meksika’nn kendisine 

de yönelttii eletirileri Carlos 

Fuentes’in romanclnn belkemii 

olarak öne çkar. Bir yandan youn 

bir eletirel söylemle kuanm dili 

Amerika’y ve onun muadillerini hedef 

alrken, bir yandan da eletirileri 

Meksika’ya yönelir. Dinden geleneksel 

yaama, dilden ekonomik yapya 

kadar Meksika’ya ait hemen hemen 

her ey onun hedef tahtasndadr. 

Ününü, büyülü bir zekâyla kurgulanm, 

çou zaman iddetli bir talama 

halini alan romanlarna borçlu olsa 

da eni sonu bir masalcdr Fuentes. 

Büyülü gerçekçiliin bütün izlerini 

tayan, öte yandan politik olmaktan 

asla çekinmeyen bir masalc. 

19 

FANTASTK EDEBYATA DÖNÜ 

Aralk aynda yaymlanan Kartal Koltuu 

adl politik talamasndan sonra, 

geçtiimiz haftalarda yaymlanan 

Kayg Veren Dostluklar onun sadk 

okurlar için tam bir sürpriz olsa gerek. 

Fantastik edebiyata görkemli bir 

dönü yapan Fuentes, kalemini yine 

Meksika’dan yana kullanarak fantastik 

olduu kadar eletirel, büyülü 

olduu kadar gerçekçi bir kitapla buluturuyor 

okurlarn. Alt hikâyenin 

yer ald Kayg Veren Dostluklar, 

yaam ve ölüm arasnda skp kalm 

varlklar; hayaletler, vampirler, 

zebaniler, cadlar ve dier doaüstü 

yaratklar üzerinden Meksika’nn 

renkli corafyasna çeviriyor baklarmz. 

Yazar bunu yaparken, 

Meksika’nn çada kimliinin geçmi 

tarafndan nasl ekillendirildii 

sorusuna da odaklanyor. 

Fuentes’in hemen hemen her 

hikâyesinde, Meksika’nn geçmii 

kadar, bu geçmi tarafndan ekillendirilmi 

bugününe dair tespitler 

de bulmak mümkün. Örnein, kitabn 

amacn yazarn Meksika’yla ilgili 

kulland u sözler gözler önüne 

seriyor: “Meksika’da tüm modern 

görünüüne karn, hiçbir ey tamamen 

ölmez. Geçmi ara vermi, ie 

yaramaz vr zvrn sakland bodrumda 

gizlenmi gibidir. Bir gün, 

pat, bir söz, bir eylem, en umulmadk 

bir an imdiye geliverir, gözlerimizin 

önünde hayali bir komedyen gibi ekillenir 

ve […] ‘emrinizdeyiz patron,’ 

der.” Meksika’nn renkli ve tekinsiz 

sokaklarnda okurlarn gezdirirken, 

Fuentes’in sürekli Meksika’nn gündelik 

hayatna yön veren bu geçmiin 

izlerini sürdüünü görürüz. Doaüstü 

olaylar, dinî inanlar, mitler onun 

anlatlarnn en önemli belirleyeni 

olarak öne çkar. 

Kayg Veren Dostluklar’da yer 

alan alt öykü de etkileyici. Kitabn 

ilk öyküsü “Tiyatro Â”nn ilk 

cümlelerini okur okumaz sradan 

bir anlatnn banda olduunuzu 

zannediyorsunuz. Kendi halinde bir 

adamn saat gibi ileyen gündelik 

hayatyla karlaan okur, daha önce 

Fuentes okumamsa bana nelerin 

geleceinden habersizdir bir bakma. 

“Tiyatro Â”, giderek Shakespeare 

oyunlarndan Meksika’daki 

doaüstü inanlara doru açlyor. 

Bu durum sadece kitabn ilk öyküsüne 

özgü deil. Kitaptaki en etkileyici 

öykü “Annemin Kedisi”, 

gerek ölüm ile yaam arasndaki 

tezat gözler önüne sermesi, gerekse 

snar ile cinsiyetler arasndaki 

çatmaya odaklanmas nedeniyle 

daha etkileyici bir hal alyor. Keza 

birbiriyle konumayan iki yal kz 

kardein arasnda salnp duran, 

geçmile bugünün arasnda skp 

kalm Alex’in hikâyesinin anlatld- 

“Dostlar” öyküsü için de ayn ey 

geçerli. Bir yandan toplumun üzerine 

çöken yabanclamay sorgularken, 

bir yandan da ölüm ve yaamn 

tezatlar kadar, bu iki durumun birbiriyle 

olan ilikisi üzerine düünmeye 

çaryor okurunu Fuentes. 

BAARILI BR ÇEVR 

Ak, aile, din, cinsellik, geçmi ve bugün 

büyülü bir perdede karmza çkyor 

Fuentes öykülerinde. Hepsinde 

de bir tür ikili kartlk seziliyor. 

Bir kahraman sürekli olarak baka 

bir kahramann gölgesini hissediyor 

üzerinde. Sorgulama da o anda balyor. 

Beklenmedik olan, büyülü olan 

ite o zaman devreye giriyor. Biraz 

ürküterek, yer yer de ehvetli bir dille 

okurunu fantastik edebiyatn uç noktalarna 

çekiyor yazar. 

Öte yandan, öykülerin içinde 

büyülenmi bir halde ilerleyen okurlar 

zaman içinde, kefettii takdirde 

daha da etkilenecei oyunlar 

bekliyor. Kazkl Voyvoda’dan kinci 

Dünya Sava’na, Shakespeare 

oyunlarndan kimi dinî inanlarn 

parodisine kadar pek çok ey sklkla 

karmza çkyor kitap boyunca. 

Fuentes’in fantastik edebiyatn imdiden 

en önemli kitaplarndan biri 

saylabilecek kitabnn çevirisine de 

deinmek gerekiyor. Fuentes’in öyküleri 

gibi, Pnar Sava’n çevirisi de 

etkileyici.


SÖYLE 


‘Edebiyat sanki kendi aramzda bir oyun’ 

Selim leri, uzun bir aradan sonra ilk kez bir öykü kitabyla okuyucunun karsnda... Yamur Akamlar, 

adn Selçuk Baran’n bir öyküsünden alyor. Ezilmilerin, unutulmularn, krgnlarn hikâyesinin yer 

ald, anlatcnn sk sk kendisiyle hesaplat eserde Tanpnar, Fikret Ürgüp, Selçuk Baran gibi isimler 

birer öykü kahraman olarak karmza çkyor. Selim leri’yle Yamur Akamlar’n konutuk. 

YAMUR AKAMLARI, SELM LER, EVEREST YAYINLARI, 152 SAYFA, 12 TL 

K 

CAN BAHADIR YÜCE 

itaptaki öykülerde kronolojik 

bir sra yok. Bu yüzden 

tarihsel bir öyküye ilk srada 

yer vermenizi, son dönemdeki popüler tarih 

anlatlar furyasna bir tepki olarak okuyanlar 

olacaktr… 

Öyküyü yazdm dönem buna 

tepki gösterebileceim bir tarih de- 

ildi, denk dümü diyebilirim. Fakat 

bir tepkim olduu muhakkak. Son dönemlerde 

tarihi roman, tarihi biyogra- 

, tarihi dizi diye yaplan eylere çok 

irkilerek baktm söylemek istiyorum. 

Aslnda tarihe geri dönülmesi, 

tarih ile ilgilenilmesi hepimizi mutlu 

klmas gereken bir ey. Ama bu ekilde 

bir yaklam merakl insanlar çok 

yanl yerlere yöneltiyor. O hikâyeyi 

yazarken bunlarn hiçbirini düünmemitim. 

O öyküde sadece insann acs, 

hatta bizim tarihimizdeki çok tuhaf 

bir yaklam var. “Deli Mustafa”ya 

kar resmi tarih veya o dönemin baz 

tarihçilerinin yaklam bir deli ile kar- 

karya olduumuzu söylüyor, halkn 

yaklam ise bir veli olduu inanc 

arasnda gidip gelmi. Trajik gelmiti 

bu bana. Sonra Osman öldürüldükten 

sonra sarayda tekrar padiah oldu- 

unda “Osman, gel beni kurtar” cümlesi 

devaml meselem olan iktidar açsndan 

benim için iktidardan nefretin 

en çarpc sözü olmutu. Bu öyküyü 

kitabn bana asrlardr insann kstrlmln, 

hapsedilmiliini, gerçek 

kimliini ararken kendisi dndaki 

baka mekanizmalarla çatma zorunda 

kaln geçmi yüzyllardan bugüne 

getirebilmek, buna bir balangç 

arayabilmek amacyla koydum. 

Tarih söz konusu olunca sizin ilginizi çeken iktidar 

deil de ezilmiler, madurlar. Ve bu yüzden 

o öykünün ilk srada olmas kitaba yakyor… 

Teekkür ederim. Aradan yüzyllar 

geçmesine karn ayn kstrlmlk 

son öyküde Tanpnar için de karmza 

çkyor. Bu, Fikret Ürgüp, hatta 

kitabn anlatcs için de geçerli. Bütün 

Osmanl tarihinde kendime en yakn 

hissettiim birkaç kiiden biridir 

tarihçilerin Deli Mustafa dedii kii. 

Annesinin ad bile bilinmiyor. Klasik 

tarihçiler, resmi tarih… Annesi çocu- 

unun durumunu biliyor ve “Ona bir 

ey sormayn” diyor. Fetva kurulu soruturmadan 

geçirip tahtan indirelim, 

diyor… Bunlar bana çok yakn geldi- 

inden ilk öykü oldu. 

lk öykü 2003 tarihini tayor, son öykü ise 2011’de 

tamamlanm. O günden bu yana iki roman yazdnz. 

Öykü ve roman ezamanl yazabiliyor musunuz 

Öykü dilinden roman diline geçi zor deil mi 

Bende öyle oluyor: Bir ey yazmaya 

balyorum, bazen notlar halinde kalyor, 

bazen yol alyorum, sonra ona 

odaklanabildiim vakit ötekileri brakyorum. 

Mesela Hepsi Alev… Bu kitap 

benim hayatm boyunca yazdm, 

en ksa sürede biten ve öykü olarak 

yazmaya baladm bir eserdir. Hatta 

Fotoraf Sana Gönderiyorum kitabnn 

sonuna koymay düünüyordum. 

Baz eyler yllar boyu sürüyor ama 

Hepsi Alev’i üç haftada yazdm. Odaklanmayla, 

ona kendinizi vermeyle ilgili 

bir ey. Elimde herhalde bitiremeyeceim, 

yarm kalan iki yüz, üç yüz sayfas 

yazlm en az be-alt tane roman 

tasla var. 

Öykü gözünden, roman gözüne geçerken çok 

ey deiiyor olmal… 

Elbette, bütün ruh yapnz, yazm anlaynz, 

hepsi deiiyor. Yllardan 

beri öykü yazmaktan kaçnyorum. 

lk kez bu kitaptan memnunum ve 

bundan sonra öykü yazabilirim gibi 

geliyor bana. Öyküde endiem var 

ama romanda zamana yayldnz 

biliyorsunuz. Öykü krk sekiz saat de 

sürse, üç gün de sürse hiç kprdamadan 

yazmanz gerekiyormu gibi bir 

hisse kaplyorum. Niye böyle bir hisse 

kaplyorum, bilmiyorum. Bu ksa bir 

öyküyse belki olabiliyor ama uzun bir 

öyküde çok yorucu bir hal alyor. 

Yine de uzun aralklarla dönüyorsunuz öykülere, 

mesela kitaptaki Tanpnar öyküsü 2005’te 

balam, 2011’de bitmi. 

Tanpnar öyküsü çok yarm kald. Onu 

bir ara roman yapmaya kalktm. Roman 

tasla hâlâ duruyor. Buradaki 

metinle o romann kurgusu arasnda 

hiçbir benzerlik yok, sadece ele ald 

mesele ve kii ayn. Roman yazabilseydim 

aslnda paralel gidiyordum. 

Bir sonraki kuaktan bir insanla Tanpnar 

yan yana gidiyordu. O insan ben 

olacaktm. Çünkü hemen hemen ayn 

kiileri ben de tanmtm. Tanpnar’n 

bak açsyla, benim bak açm… 

Ama altndan kalkamadm, taslak olarak 

kald. Onlar kendilerini yazdrtyor 

Selim leri 

galiba. Son ekillerini verdiinize inanabilmeniz 

için size kendilerini kabul 

ettirmeleri gerekiyor. Roman yazmay, 

öykü yazmay bir anlamda kanserojen 

bir ey olarak görüyorum. Bünye bata 

reddediyor bunu, kabul ettirinceye kadar 

çok zorlanyorum. 

Kitaptaki “Son Say” adl öykü, 15 say çkp 

imkânszlklar yüzünden kapanan Eik Cini dergisine 

bir at gibi… 

Evet, o bir at. Tam düündüüm gibi 

bir çrpda ortaya çkt. Bir akamüzeri 

o öyküde anlatlanlar yaand. Eik 

Cini’nin yöneticisi Nalân Barbarosolu 

büyük bir üzüntü içindeydi. Nalân’n 

niye üzüldüünü anlayamyordum. 

te bu yüzden, ne yazk ki edebiyat 

konusunda umutsuz bir noktadaym. 

Oraya gelmek istiyorum. “Dergiler göçüyor, 

edebiyat göçüyor”… Bu cümle “Son Say” öyküsünden. 

Gerçekten bu kadar bu kadar umutsuz 

mu durum 

yinin, nitelikli edebiyatn yannda yer 

alrsanz, evet… Son otuz yldr büyük 

bir kültür erozyonu var. Kültürel 

FOTORAFLAR: ZAMAN, SA MEK 

20


SÖYLE 


açdan bir geriye gidi var. Okuduu 

yazar tanmayan bir nesil var. zmir 

Kitap Fuar’nda, yandaki stanttaki popüler 

bir yazarn kitaplarn bana imzalatmaya 

çalan pek çok okur vard. 

Bu hikâyeleri okuyan insanlar edebiyat 

tarihine dair bir eyler yazldn 

zannedecekler. Sanki her ey kendi 

aramzda. Sanrm hikâyede de geçiyor, 

“kendi aramzda bir oyun”. 

Son öykü Tanpnar’la ilgili ama daha ilk öyküdeki 

“Çölde gam çekiyordum” ifadesi akla 

Tanpnar’n “Belki de hayatm kendi hatam yüzünden 

bir çölde geçti” cümlesini getiriyor. Kitaptaki 

Tanpnar esintisinin son öyküyle snrl 

olmadn düünüyorum. 

Bilinçaltnda Tanpnar’ düünmü olabilirim. 

Ayn kaderleri yaadnz zaman 

bazen bilerek, bazen bilmeyerek 

ayn cümleleri kurabiliyorsunuz. Ayn 

duygulardan geçiyorsunuz, ayn aclar, 

ayn huzursuzluklar… Bazen ayn eyi 

birebir hissettiinizde cümleler benzer 

olabiliyor. Sizi adeta kanserli hücre olarak 

görmeleriyle ilgili bir ey. Bandan 

beri okur ve elimden tutan bir avuç yazar 

olmasayd buraya gelemezdim. 

“Hayatm yazdklarmdan kazanmak zorundaym. 

Allah kahretsin, kaç adet satacak bu 

roman!” Anlatcnn bu cümlelerini yazar Selim 

leri de söylüyor mu kendine 

Evet ve bu durum onur krc oluyor. 

Bazen hiç alakas olmayan insanlarla 

söylei yapmak zorunda kalyorsunuz. 

Aya yank kedi gibi oradan oraya ko- 

uyorsunuz. 

Bir öyküde “Gérard de Nerval. Sana niye yakn” 

diye de soruyorsunuz. Ayn soruyu size 

sorsam 

Uzun yllar önce Son Yaz Akam’n yazarken, 

büyük deniz kularndan bahseden 

iiriyle aklma geldi Nerval. Yllar 

sonra o hikâyeye neden girdi, diye 

düündüm. Hatta o bölümü kitap dizildikten 

sonra, baskya giderken son 

anda yazmtm. Bu yllarca belleimde 

yer etti, Nerval’i sevmenin ötesinde 

metazik bir ey. O bir gün mutlaka 

ortaya çkacakt, bu öyküde çkt. 

Bu kitapta ipuçlar eskilerden gelen 

pek çok ey var. 

“Diriltmek istediim kendi hayatm deil” diyor 

anlatc. Ama aslnda önemsenmemi, ylgn insanlar 

anlatrken diriltmek istedii kendi hayat, 

anlar sanki… 

Yanlmyorsunuz. Bundan kast edilen 

ey, ötekin hayatn daha trajik olduu, 

”O hayatlar benimkinden de trajik” 

anlamnda kullanlm bir ifade bu. 

Kitapta Fikret K. diye anlan Fikret Ürgüp için 

“Belki herkesi seviyordu. Mutlaka seviyordu” 

deniliyor. Bir tarafta da kimseyi sevemedii 

söylenen Tanpnar. Zihninizde ikisini buluturan 

nedir 

Sanrm Tanpnar da herkesi seviyordu, 

imkân yoktu sevmemesine. Belki 

bu cümleler beni anlatt için kullandm, 

çünkü bende bunlarn ikisi de 

var. nsann ini-çklar gibi geliyor 

bana bu. O cümleyi yazmama ramen 

Tanpnar’n insanlar genelde çok sevmi 

olduunu düünüyorum. Yaamnda 

o kstrlmlk, kaybetmeyi tercih 

etme mecburiyeti olmasayd baka 

bir ey olabilirdi. 

Peki, son öyküde Tanpnar’ “aalama”dan söz 

edilebilir mi 

Hayr, olsa olsa üslubun getirdi- 

i bir ironiden söz edilebilir. Ama 

Tanpnar’da kendimi yazdm için 

eer varsa bir kendimi aalamadan 

söz edebilirim. Tabii orada u da 

var, Dou dediiniz ey Batllamaya 

kalkt vakit kimliinden öyle eyler 

kaybediyor ki, kendini her eyi bilmek 

zorunda hissediyor. Bu hepimizde var. 

Yine Fikret Ürgüp’ten, Sait Faik hakknda bir 

cümle: “Sait Faik’in bütün hikâyeleri yaanm, 

kendi biyograsidir”. Ayn ey Selim leri için de 

söylenemez mi 

Söylenebilir tabii. O Fikret Ürgüp’ün 

çok önemli bir yazsdr, öyküye de 

çok yarayor. Geçenlerde Gülper Re- 

, “Yaamn boyunca kendini yazdn 

ve herkes okudu” dedi. Çok ho- 

uma gitti bu söz. Tabii bu 40 küsur 

yla dönüp baktnz vakit kendi hakkmda 

yazdm çok ey var. Ama birçok 

yazarda da olduu düünüyorum. 

Ben, “Bakalarn yazdn vakit romanc 

olursun” sözüne hiçbir zaman 

inanmadm. Hele 20. yüzyln sonundaki 

edebiyatn dorudan doruya yazarlarn 

hayat olduu düünüyorum. 

Bir Anna Karenina o kadar baarl yazlm 

ki, artk kimse kolay kolay cesaret 

edemez böyle bir eye. 

Lâle Dilek’in (Selçuk Baran’n) anlatld, kitapla 

ayn ad tayan iç burkucu öykü, Baran’n bir 

hikâyesinin ad. Bu öykü bir vefa borcundan öte 

bir ey sanki… 

Evet, vefa borcunun çok ötesinde. Bu 

öykü de çekirdek olarak ksa bir an 

yazsyd. Öyküde Selçuk Baran ismini 

kullanmaktan uzak durdum. Selçuk 

Baran’n ölüm haberini aylar sonra 

Enis Batur’un yazdn tahmin ettiim 

bir ilandan örendim. Orada vefann 

çok ötesinde, bizim okur çevrelerine, 

edebiyat çevrelerine, onlarn anlayszlklarna, 

dayatmac tavrlara kar 

bir nefreti aça vurmaya çaltm. Nefret 

var o hikâyede, olup bitene kar. 

Kitabn en çarpc bölümlerinden bazlar da 

son öyküdeki Mehmet Âkif’e ilikin satrlar. Nedir 

Âkif’i sizin için bu denli çekici klan Sanrm 

dou-bat gibi entelektüel tartmalarmzda 

yeterince deerlendirilemediini düünüyorsunuz 

Âkif’in. 

Deerlendirenler çkm ama genel 

anlamda kesinlikle öyle. Birçok kimse 

didik didik etmi. Âkif’in sessizlii, 

suskusu bana çok çekici, trajik geliyor. 

Kitapta anlattm da bu. Ziya Osman 

Saba’nn bir dizesi var ya: “Ey susanlar, 

ey susanlar.” Âkif’i bir oyun kiisi 

olarak yazdm ama o oyun duruyor. 

Âkif, benden ve benim anlatmaya çaltm 

Tanpnar’dan çok farkl. Hem 

dünya görüü hem yaam biçimi olarak. 

Tanpnar suskuyu bir suikast olarak 

görse de bazen susku bir silahtr. 

Âkif bunu çok anlaml bir ekilde, 

öldürmeyerek, can yakarak kullanabilmi 

biri. Kitaptaki hikâyede bana 

en trajik gelen u: Âkif’in kendi deer 

yarglar bazen çok insafsz olarak iirinde 

bask kurmu. 

Kitapta En Çok Sevdiim air’den bahsediyor 

anlatc. Sizi tanyanlar elbette onun Necatigil 

olduunu bilecektir. Bu söyleiyi Necatigil’den 

söz etmeden bitirmek istemem… 

Necatigil kitapta iki kez geçiyor. Bir kez 

kendi adyla, bir de En Çok Sevdiim 

air olarak… Bütün bu büyük karga- 

alarn, insan dramlarnn ve birbirini 

anlamazlktan gelilerin ya da samimiyetle 

anlayamam olmann içinde bütün 

Cumhuriyet tarihi içerisinde bir tek 

Necatigil’in o yüce, birletirici tutumu 

çok etkileyici geliyor bana. Eskiden 

ruh dünyama çok yakn bir air olarak 

severdim Necatigil’i, imdi en büyük 

toplumsal bildirgeyi onun iirinde 

bulduum için seviyorum. 

21


PIRLANTA SERS 


Cemreler topraa düerken 

Fethullah Gülen Hocaefendi’nin ikindi sohbetlerinin derlenmesinden 

oluan Krk Testi serisi, Cemre Beklentisi ile 10. 

kitabna ulat. Eser, serinin dier kitaplar gibi çeitli konulardaki 

sorulara irticalen verilen cevaplardan oluuyor. 

CEMRE BEKLENTS, M. FETHULLAH GÜLEN, NL YAYINLARI , 310 SAYFA, 9 TL 

C 

AHMET KURUCAN 

emre Beklentisi, Fethullah Gülen 

Hocaefendi’nin Krk Testi 

serisinden çkan yeni kitab. Yakndan 

izleyenlerin malumu olduu üzere, 

Krk Testi serisi Hocaefendi’nin Amerika’da 

yapt sohbetlerden derleme eserlerin ilkinin 

ad. Daha sonra bu isim ayn çizgide 

yaymlanan eserlerin –ki Cemre Beklentisi ile 

bu seri 10. kitabna ulat- üst bal oldu. 

Cemre, halk arasnda, ilkbahar balangcnda 

havaya, suya ve topraa dütüüne 

inanlan stc güce verilen isimdir. Yedier 

gün ara ile düen cemrelerden sonra kn 

souk havalar etkisini kaybetmeye balar 

ve havalar snr. Gerçekten böyle midir 

bu, yoksa halk inan arasnda yerini bulan 

bir mit midir Cemre, ayn zamanda sura, 

vusta ve kübra veya akabe nitelemeleriyle 

Hac esnasnda üç gün üst üste yaplan eytan 

talamalarna verilen bir isimdir. 

YARIN, BUGÜNDEN Y OLACAK 

imdi kitaba bu isim verilirken sembolik 

manada ne kastedildi; bunu Hocaefendi’ye 

sormak lazm. Bununla beraber benim kati 

kanaatim ilki. Tahmin deil, kati kanaat. 

Neden Çünkü ülkemizde ve dünyada ya- 

ananlar bugünün dünden, yarnn da bugünden 

daha iyi olacana dair iaretler ve 

müjdelerle dolu. Tabii hadiseleri okumay 

bilenler için geçerli bu söylediklerim. Bugün 

cereyan eden hadiselerin içindeki gözyalarnn 

yarnlar adna neler vaat ettiini görebilenler 

için. Parçada bütünü, bütünde parçay 

görme ufkuna ulamlar için. Bu satrlarn 

yazar böyle biri deil; ama Hocaefendi bin 

bir hadisenin ehadetiyle bunlardan biri ve 

ona olan itimadm “Cemre Beklentisi” isminin 

hangi sebeple konulduu sorusuna bu 

kadar net cevap vermemi salyor. 

Cemre Beklentisi serinin dier kitaplar 

gibi yine ikindi sohbetlerinde kendisine 

tevcih edilmi sorulara irticalen verdii cevaplardan 

oluuyor. Konuma dilinin kendine 

özgü hazzn, çarmlarn zihinde 

açt kulvardan insan sürükledii tepeleri, 

makul görülebilir tekrarlarla yaplan tah- 

idatlar, ara balklarla okuyucunun zihnini 

ve dikkatini sürekli canl tutma çabalarn 

bu kitapta görmemiz mümkün. 

Ne var kitabn içeriinde nsan ve insann 

hayat içinde yüz yüze olduu birçok 

ey var. öyle de diyebilirim; Allah-insan, 

insan-insan ve son olarak insan-tabiat münasebeti 

adna birçok ey. Konular, sorulara 

ve verilen cevaplarn arlk noktasna 

göre üst balklar halinde tasnif edilmemi. 

htimal ki, nasl sohbetin tabii ak bozulmadan 

korunduysa, ayn yaklam soru ve 

cevaplarn tasnifinde de gözetilmi. Kur’an 

üslubu aslnda bu. Literatürde buna “tasrif” 

diyoruz. Bir ayette namazdan bahsedilirken, 

hemen pei sra gelen ayette eski kavimlerin 

hikâyelerinin aktarlmas; zekâttan dem 

vurulurken, boanma ile alakal hükümlere 

geçilmesi gibi… Bin bir hikmet sakldr bu 

tasnif ve tasrifte. Ta ilk asrlardan bu yana 

nice tefsirci, “Allah tasarrufunda abes i ilemez” 

inanc ile meseleye bakm ve hikmet 

avcl yapmlardr bu konuyla ilgili. 

Haliyle nice irtibat noktalar yakalamlardr 

bu tasnif usulünde. Cemre Beklentisi’nde 

de ayn eyi görüyoruz. Günah ve tevbe 

ilikisini anlattktan sonra dünyevilemeye 

geçme, dinin ruhu olan kolaylk prensibini 

derinlemesine tahlil ettikten sonra sigarann 

fkhî hükmüne varma, farkl kültürel ortamlarda 

yetien nesillerin ve yaayan yetikinlerin 

temel disiplinlere uymas gereine 

iaret ettikten sonra ibadetten bahsetme, ilk 

anda akla gelen örnekler. 

22 

FOTORAF: ZAMAN, SELAHATTN SEV 

DENGENN KTABI 

Bazlarnda bizzat dinleyici olarak bulunduum 

bu soru-cevap fasllarn bir de 

Cemre Beklentisi içinde yeniden okurken bir 

ortak nokta aray içinde oldum. uurluca 

yaptm bunu. Hocaefendi’nin düünce 

istikameti ve bu istikametteki süreklilii 

koruduu herkesin malumu. 70’li yllarda 

vaaz kürsülerinde dile getirdii düünceler 

ve hayat tarz ile 2000’li yllar arasnda 

ciddi bir deiiklik söz konusu deil. Ciddi 

bir deiiklik yok dedim, çünkü bizzat Hocaefendi, 

“Söz ve deerlendirmelerimde 

zaman, zemin ve insan faktörlerine bal 

olarak küçük deiiklikler yok deildir.” 

der. Bundan daha tabii bir ey de olamaz. 

Aksi bir hal statüko demektir, tabu demektir, 

inat demektir; realitelerle deil hayal 

âleminde yaamak demektir. 

Pekâlâ, kitapta ne buldun diyebilirsiniz 

Bir kelime ile ifade edecek olursam: Denge. 

Kur’an’daki ele aln ekliyle anlatacak 

olursam “mizan” buldum. Mesela dinin 

kolaylk prensibine ait deerlendirmeleri 

iki tarafl olarak anlattktan sonra öyle 

balyor sözlerini Hocaefendi: “Evet, dini 

yaanmaz hale getirmemek, getirip bu durumun 

malubu olmamak [ki bu bir hadisin 

mealidir ayn zamanda-A.K.] artyla kendi 

hakkmzda ince eleyip sk dokuyabilir, olabildiimiz 

ölçüde hassas biz çizgide hayatmz 

sürdürebiliriz. Fakat umum söz konusu 

olduunda daireyi geni tutmal ve çevremize 

hep hüsnüzan nazaryla bakmasn 

bilmeliyiz.” (88). Mesela fakirlik mi, zenginlik 

mi sorusuna verdii cevapta, ne yanl 

anlalan manasyla zühd veya halka mal 

olmu ekliyle “bir don bir gömlek” anlay- 

n, ne de servet dümanln tasvip eder 

Hocaefendi. Bu düüncesini Kur’an ayetleri, 

hadis-i erifler ve gelenek içinde sözle 

ve fiilî yorumlarla destekler ve öylece telkinde 

bulunur. Mesela, yallk ve dine hizmet 

ile alakal bir soruya cevap verirken der 

ki: “Evet, gençlerin tecrübesizliine bakarak 

onlar kenarda tutma, hafife alma, vazifeden 

azletme, ellerini iin altna sokmalarna 

engel olmak suretiyle inkiaf edip gelimelerine 

set çekme doru olmad gibi, yaland 

diyerek birilerini emekli etme ve hak 

yolunda yapacaklar hizmetten onlar dlamaya 

kalkma da doru deildir.” (56) Ben 

üç örnek verdim, siz kitab okurken daha 

fazlasyla karlaacaksnz. 

SOHBET GELENE 

Sohbet bizim geleneimiz içinde yeri ne 

TV, ne video ne de baka araçlarla doldurulabilecek 

bir yere sahiptir. slami 

perspektiften bakldnda kültürün ifahi 

balamda taycsdr. Sadece din, 

ilim ve âlim ekseninde mi Elbette hayr! 

Dedelerle torunlarn bulutuu ve tecrübe 

aktarmnn kendine özgü bir hal üzere 

intikal ettii bir kulvardr sohbet. Karkoca 

arasndaki muhabbet ve sevgi balarn 

ilmek ilmek örerek kopmaz bir halat 

haline getiren bir araçtr. Ebeveyn-çocuk 

münasebetinde amaç-deer ilikisi içinde 

vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Komular 

sohbetle bulur, sohbetle tanrlar birbirlerini. 

Ama bir tek artla; sohbet, sohbet 

olmal, geyik muhabbeti deil. Bir hiç uruna 

dünya ve ukbada insanlara hiç ir fayda 

salamayan meseleler üzerinde vakit 

öldürme deil. Dinin ortaya koyduu krmz 

çizgileri amak deil. Onlara sohbet 

deil, dense dense laklak denir. 

te Cemre Beklentisi, Krk Testi serisindeki 

dier eserler gibi bu sohbet geleneinin 

farkl bir formatta tabana intikalinden ibaret. 

Cemrelerin havaya, suya, topraa düüp bahar 

getirecei inanç ve ümidiyle…


BYOGRAF 

A’dan Z’ye Hermann Hesse 

Bernhard Zeller’in kaleme ald Hermann Hesse biyografisi, Kâmuran 

ipal’in çevirisiyle YKY tarafndan yaymland. Kitapta Hesse’nin 

çocukluu, ailesi, gençlik bunalmlar, Dou yolculuklar, ömrünün son 

günleri ve ona dair merak edilen daha pek çok ey anlatlyor. 

HERMANN HESSE, BERNHARD ZELLER, ÇEV.: KÂMURAN PAL, YKY, 176 SAYFA, 12 TL 

6 HAZRAN 2011 

H 

AYE BAAK 

ermann Hesse’yi nasl 

bilirsiniz Kendinize 

yakn bulduunuz 

bir yazar Kitaplaryla 

tutkulu bir iliki kurduunuz büyük 

romanc Meslektalarnn saygnln 

kazanm bir yaz ustas Hermann 

Hesse, hem bunlarn hepsi hem de 

daha fazlas... Onu yakndan tanmak, 

hayatna dair detaylar örenmek isteyenler 

için Bernhard Zeller’in hazrlad- 

biyogra biçilmi kaftan. 

Hermann Hesse’nin biyograsi zor 

ulalan, bilinmeyen, örtülü bir konu 

deil. nternette herhangi bir arama 

motoruna adn yazdnzda çocukluk 

anlarndan sevdii yemeklere, annesiyle 

ilikisinden evlilik hayatnn üzücü 

detaylarna kadar her eyi bulmak 

mümkün. Zeller’in biyograsini alldk 

yaam hikâyelerinden farkl klan, 

Hesse’nin hayatn detaylarda kaybolmadan, 

bir edebiyat tarihçisinin titiz 

yaklamyla, yapt-yaam ilikisini gözeterek 

metodik bir ekilde ele almas 

ve yazara ilikin yarg ve önyarglar yok 

sayarak Hesse olgusunu bir birey ve yazar 

olarak yan yana götürebilmesi. 

HESSE’NN YAZARLIK SERÜVEN 

Hermann Hesse, yaam boyunca ve 

ölümünden sonra dünya edebiyatn etkileyen, 

biçimlendiren, ardndan gelenlere 

yol gösteren bir yazar. Yazdklaryla 

düünsel ve ruhsal durumunun kaplarn 

aralasa da kendini bütünüyle 

ele vermeyen Hesse, eserleri kadar ya- 

amyla da merak uyandran bir isim. 

Günlük tutmayan, anlarn kaleme almam, 

birkaç taslak hariç otobiyograsi 

olmayan Hesse’nin hayatnn detaylarna 

ve yazarlk serüvenine ilgi duyan pek 

çok okur var. Edebiyat tarihçisi Bernhard 

Zeller’in hazrlad Hesse biyograsi 

bu açdan önemli. 

Kâmuran ipal’in çevirisiyle yaymlanan 

kitapta yazarn çocukluu, 

yetitirilii, ailesi, gençlik bunalmlar, 

bir kitabevinde çraklk yapt yllar, 

Konstanz Gölü civarnda geçirdii zamanlar, 

sava yllarndaki yaam, Dou 

yolculuklar, ömrünün son günleri gibi 

merak edilen pek çok ey anlatlyor. 

Hesse’nin zengin yaznsal miras, canl 

anlatlar, tasvirleri, gözlemleri bu biyograyle 

ete kemie bürünüyor. Anlyoruz 

ki, Hesse dünyaya yant verirken 

izledii tutumu, edebiyata verdii 

yantta da izlemi. Ayn konu hakknda 

deiik zamanlarda ulat yarglar, 

çounlukla hiç deimemi, yazarn 

tutarl tavr kendini belli ediyor. Bernhard 

Zeller, hazrlad eserle Hesse’nin 

entelektüel ve politik dünya görüünün 

yaptlaryla beraber deerlendirilmesini 

salayacak yeni veriler sunuyor. 

Zeller’e göre yazarna bir psikoterapist, 

tutulacak yönü doru ekilde 

23 

açklayacak bir yol gösterici gözüyle 

bakan okuyucu üzerinde Hesse’nin 

etkisi büyük olmutur. Hesse’nin uygarla 

yönelttii eletiriler, iki dünya 

sava görmü yazarn her türlü totaliterlie 

kar çkan tavr ve bar sevgisi 

onun kitlelere ulamasnda, her dönem 

“çoksatar” olmasnda önemli paya sahiptir. 

Hesse’ye, yazdklar üzerinden, 

her insann kendi bireyselliini özgürce 

gerçekletirmesini salamak için 

amazlkla ve ödün vermeksizin çaba 

harcayan, bunun hocaln yapan bir 

insan gözüyle bakld. 

Burada önemli olan nokta ise yazarn 

yaam ile savunduklar arasnda 

fark bulunmamasyd. Hesse’nin kiilii, 

özgür, sade yaam onu tutarl klyordu. 

Söylediklerini bizzat yayor olmas her 

geçen gün daha çok tannmasn, geni 

bir okuyucu kitlesi tarafndan okunmasn 

salad. Hesse biyograleri okuyucusuna 

yapt-yaam tutarll sunuyor, 

onu bir kahraman gibi görmek isteyenler 

için dorulayc oluyordu. Böylece 

Hesse, 1962’deki ölümünden hemen 

sonra, Vietnam Sava gibi gelimelerle 

gençliin uygarla, topluma ve devlete 

yönelttii youn eletirilerde bir önder 

konumuna yükseldi. Bunun çok tartmal 

taraar da vard elbette. Yazar 

görmek istedii gibi gören, yaamn 

ve eilimlerini kendi alglarna göre 

kalplara sokan okuyucular onu olmad 

bir kült kahramana dönütürdüler. 

Bu, yazara ilikin yanl inançlar, belki 

Hesse’nin de saçma bulaca alglama 

ve deerlendirmeleri içeriyordu. Yine 

Zeller’e göre yazarn yaptlarnn tarafsz 

bir gözle yeniden ele alnmas ve 

detayl bir biyograsinin hazrlanmas 

onu kült bir kahramana dönütüren 

kuaklarn alglarnn doru zeminlere 

oturabilmesi açsndan önemli. 

ÖRNEK BR BYOGRAF 

2008 ylnda ölen Zeller, yazar neler 

yapm, neler yaam tuzana saplanmadan 

ama önemli gördüü detaylar 

da atlamadan saduyulu, derinlikli bir 

biyogra yazm. Kâmuran ipal, ilk kez 

1963 ylnda yaymlanan Hesse biyogra- 

sinin çevirisinde 2005 ylnda yaplan 

gözden geçirilmi basky temel alm. 

Edebiyatn yaam gerçei üzerindeki 

etkisi ve yaamn edebiyat üzerindeki 

izleri tuhaf bir ksr döngüye 

de dönüebilir. Günümüzde magazinleen 

ve mahremiyet snrlarnda 

dolaan, özel hayatn gereksiz bir dolu 

detaynn yerletirildii biyograler 

okuyucuya televizyon izleyicisi muamelesi 

yapyor. Zeller’in hazrlad- 

biyogra bu açdan önemli. Tpk 

Hesse’nin isteyecei gibi, bireyi alglamasnda 

özgür brakyor. Son olarak 

sanatçlarn yaamlaryla, deerleriyle, 

savunduklar ideolojilerle eserlerinin 

çok fazla kartrlmamasndan yana 

olduumu söylemeliyim.


BYOGRAF 


Bir neslin öncüsüydü... 

Bazlarmzn sadece ‘imam hatip okullarnn kurucusu’ olarak bildii, çoumuzun ise 

tanmad Celal Hoca’y anlatan Bir Neslin Öncüsü Celal Hoca adl kitap, akademik bir 

çalma olmaktan çok Celaleddin Ökten’in vefatnn 50. ylnda örencilerinin görüleri dinlenerek 

ve dönemle ilgili çalmalar gözden geçirilerek hazrlanm bir biyografi denemesi. 

BR NESLN ÖNCÜSÜ CELAL HOCA, HÜSEYN YORULMAZ, HAT YAYINEV, 396 SAYFA, 25 TL 

K 

AHMET DORU 

imin icaddr bilinmez, 

son zamanlarda ara ara kulamza 

çalnan bir tabir var: “Köprü insan”. 

Binlerce yldan süzülüp gelmi, ta 

ta üstüne koyarak ina edilmi bir medeniyetin 

kenara çekilip gökten zembille 

inmi yeni bir nesil ortaya çkarlmaya 

çalld günlerde, “kökü mazide 

olan âtî” anlayyla selin önünde durmaya 

çalanlar anlatan bir tabir. Bir taraftan 

geçmiin ykntlar altnda topra- 

a gömülmemek, bir taraftan da gelece- 

in rüzgarlarnda savrulmamak için mücadele 

eden, yaad zamanda üzerine 

düen vazifeyi idrak etmi çileke ve bahtiyar 

insanlar… Bu tabire en ziyade yakanlardan 

biri de herhalde Celal Hoca 

olsa gerek. Bazlarmzn sadece ‘imam 

hatip okullarnn kurucusu olarak bildi- 

i’, çoumuzun ise tanmad, öyle ya 

da böyle unutulmaya terk edilen Celal 

Hoca. Tam ismiyle Mahmud Celâleddin 

Ökten (1882-1961). Oysa bugün ülkemizin 

kaderinde rol oynayan pek çok ismin 

yetimesinde, onun imam hatip okullarnn 

temeline att harcn tesiri var. 

VEFATININ 50. YILINDA 

Yürüdüü yol ve yetitirdii talebelerle 

amel defterini kapatmayan biri için ‘ismen 

bilinme’nin pek fazla kymeti olmasa 

da, gelecek nesillerin örnek almas 

yönüyle Celal Hoca gibi ahsiyetlerin 

unutulmamas önem tayor. Hüseyin 

Yorulmaz’n kaleme ald ve Hat 

Yaynevi’nden çkan Bir Neslin Öncüsü 

– Celal Hoca kitab, bu yolda gerçekletirilmi 

önemli bir çalma. Yorulmaz, 

kitabn akademik bir çalma olmaktan 

çok Celaleddin Ökten’in vefatnn 50. ylnda 

yaknlarnn, örencilerinin görüleri 

dinlenerek ve dönemle ilgili çalmalar 

gözden geçirilerek hazrlanm bir biyogra 

denemesi olarak tarif ediyor. 

Hüseyin Yorulmaz, Celaleddin 

Ökten’den, talebesi Prof. Dr. Orhan 

Okay’n cüzdannda gördüü siyahbeyaz 

bir fotoraf vastasyla haberdar 

olmu. Müteakip zamanlarda Orhan 

Okay’la yaplan sohbetlerde Hoca’y 

daha iyi tanma imkân bulmu. Orhan 

Okay’a Armaan kitabn kütüphanelere 

yadigâr brakan sohbetler, Bir Neslin 

Öncüsü Celal Hoca kitabna da kaynaklk 

etmi. Celal Hoca’nn vefatnn 45. ylnda 

hazrlanmas planlanan kitap, Hoca’y 

tanyan pek çok kiiyle görüülerek, özellikle 

de ‘hayrü’l-halef’i Prof. Dr. Sadettin 

Ökten’in katklaryla 50. ylna yetimi. 

Celal Hoca’nn doumundan vefatna 

kadar hayat serüveninin izini süren 

Yorulmaz, netice olarak u tespitte bulunuyor: 

“Kahramanmz, Osmanl’nn l’ 

en kark son yllarn görmü, Cumhuriyetin 

ilk dönemini ve demokrasiye 

geçildii yllar yaam tecrübe sahibi 

bir Osmanl aydndr. Tam anlamyla 

Aye Hümeyra Hanm’n naklettiine 

göre, bir dönem babakanlk da yapm 

olan emsettin Günaltay, medreseden 

arkada olan Celal Hoca’ya, “Hoca 

gel mason ol. Seni üniversiteye alalm. 

“SON OSMANLI” 

Orhan Okay’n Silik Fotoraar’nda 

yer alan u cümlelerde de ayn hakikati 

görmek mümkün: “O hem medresede 

okuduu için Celâleddin Efendi idi, hem 

içinde yaad topluma yol gösteren, Liselerde, orta mekteplerde sürünme. Dârülfünûn’da ve Dârülmuallimîn’de 

toplumu aydnlatan bir münevver. Ya- 

ad dönemlerde her iki devri metot 

ve kyaslama bakmndan en iyi bilenler 

arasnda. Yeniye açk, eskiyi körü körüne 

taklit etmemesi bakmndan ender 

bir analizci. Mevlâna metaforuyla pergelin 

bir ayan sabit tutup dier aya- 

yla Kant’tan Bergson’a, Gazali’den 

mam Birgivî’ye kadar tüm dünyay 

dolamaktan endiesi olmayan, mantk 

süzgeci salam, dünyann gidiatn iyi 

okuyan, kendine güvenen gerçek anlamda 

bir ilim adam.” 

‘CEHENNEME SECCADE SEREMEM’ 

Nurettin Topçu’nun, “Sahip olduu 

yüksek terkip kabiliyetini kendinde birletiren 

onun gibi bir ilim ve din adamn 

deil memleketimizde, hatta slâm 

dünyasnn ufuklar arasnda tasavvur 

edemiyorum” eklinde tarif ettii Celal 

Hoca, ömrü boyunca dünyalk makam 

ve mevki, para ve pul gibi eylere dönüp 

bakmam. nandklarndan, inand 

gibi yaamaktan zerrece taviz vermemi. 

Bu yolda kendisine gelen teklifleri 

“Cehenneme seccade seremem” 

diyerek elinin tersiyle itmi. Medine-i 

Münevvere’de yaayan kz Doktor 

imdi üniversitede Arapça dersi var, 

ama müsterikler okutuyor.” demi. 

Ancak Celal Hoca ret cevab vermekte 

tereddüt etmemi. Hüseyin Yorulmaz, 

Hoca’nn bu tavrn, “Ona masonluk 

teklif edenlerin ad san bilinmiyorsa, 

elli yl sonra Celal Hoca yeniden hatrlanarak 

gündeme geliyorsa ite bu 

onun asil duruu sebebiyledir. Ebedî 

olan ksa bir ana tercih etmedii için 

ölümsüzlemitir.” diyerek yorumluyor. 

‘lim rütbesini her rütbenin üstünde’ 

gören bu tavr, Celaleddin Ökten’in ‘hocalk’ 

vasfn adnn önüne geçirmi, soyadyla 

deil nice üst düzey insann saygyla 

elini öpmesine sebep olan ‘hoca’ sfatyla 

tarihe kaydolmu. Kitapta bu konuda 

bir de hatra naklediliyor. Bir gün 

Dârüafaka’da derse girerken talebelerden 

biri snfn kapsnda barr: “Celal 

Hoca geliyor!” Hoca snfa girdikten 

sonra, “Herkes efendi, bey, beyefendi 

oldu, ben hâlâ Celal Hocaym!” diye 

serzenite bulunur. Yllar sonra bu sözün 

doru olup olmadn soran kaynbiraderine 

Celal Hoca, “Evet, ben söyledim.” 

deyince kaynbiraderi hakikati teslim 

eder: “A üstadm, herkes efendi, bey, 

beyefendi olur ama Celal Hoca olamaz!” 

okuduu için Celâl Bey’di. Bunlara ilâve 

olarak genç yata Trabzon’dan gelmi, 

evinde cepli ve çizgili entarisiyle oturmaktan 

holanan, enye tiryakisi son 

Osmanl; sokakta beresi, gömlei, kravat, 

gerekiyorsa bir bakanla protokoler konumasyla 

stanbullu bir Celâl Beyefendi idi. 

Ama bütün bu herkese mahsus unvanlar 

yerine galiba kendisi de Celâl Hoca olmaktan 

daha çok hazzederdi. Bir muallimin, 

isminden çok hocal ile ebediyete 

intikal etmesi ne büyük bahtiyarlktr.” 

Olu Sadettin Ökten ise Hoca’y slam 

medeniyetinin modern zamanlarda 

ve Bat corafyalarnda ortaya koyduu 

nev-i ahsna münhasr Osmanl medeniyet 

telakkisinin ve buna dayanan kültürün 

son temsilcilerinden biri olarak anlatyor. 

Bu vasaryla Celal Hoca, kimlik 

bunalm yaayan günümüz insan tarafndan 

bilinmesi, tannmas, örnek alnmas 

gereken bir ahsiyet. Zira o, ‘Üsve-i 

hasene’ Sahibi’ni (sas) rehber edinmi. 

Yaman Dede’ye bir sohbette söyledii 

sözler bunun ispat: “Allah’a imanm 

Hazret-i Muhammed’in iman ettii gibidir. 

Taklidî iman m, varsn olsun. Bakkal 

Mehmed Aa’y deil ya, Hazret-i 

Muhammed’i taklid ediyorum.” 

24 

Celal Hoca


ANI 

pin gölgesinde bir demokrat 

DP hükümetinde milletvekillii ve bakanlk yapan 

öykücü Samet Aaolu’nun Adnan Menderes’in insani 

yann ve hayata bakn anlatt Arkadam Menderes, 

YKY tarafndan yaplan yeni basksyla raflarda... 

ARKADAIM MENDERES, SAMET AAOLU, YKY, 164 SAYFA, 11 TL 


T 

EFE ERTEM 

ürkiye’de 1940’l yllarda 

yaanan tek parti döneminin 

en büyük zararlarndan biri, takip eden 

dönemleri çarpk bir tarih anlayna 

mecbur klm olmasdr. ktidar devretse 

de idareyi hiçbir zaman brakmam olan 

Halk Partisi zihniyeti, bugünün nesillerine 

bile yakn tarihi kendi yazd haliyle 

kabul ettirmeyi baarmtr: Halk Partisi 

ilerici, onun içinden çkan Demokrat 

Parti gericidir! Milli ef, bat yolundaki 

Atatürk’ün takipçisi, Adnan Menderes 

ise çarkldr! Kafalara çizilen bu resmin 

deimesi, yakn tarihi ve dolaysyla bugünün 

Türkiye’sini yaln ve gerçek haliyle 

okuyabilmenin yolu türlü yaftalarla dara- 

açlarna götürülen siyasi gürleri yakndan 

tanmaktan geçiyor kukusuz. 

1946 ylnda DP’ye katlan, DP 

hükümetinde milletvekillii ve bakanlk 

yapan, 16 yl boyunca Adnan 

Menderes’in çok yaknnda bulunan 

Samet Aaolu, Arkadam Menderes – 

pin Gölgesindeki Günler’de Menderes’i 

anlatyor. lk basks 1967’de yaplan bu 

kitabn, 1950’li ve 60’l yllar çartran 

günümüz politik atmosferinde okunmas 

daha anlaml olacaktr. 

HALKIN DLYLE KONUUYORDU 

Menderes’in hayatnn birçok yönünü 

anekdotlar eliinde aktaran Aaolu, 

onun ruhsal yaps, zekâs ve konuma 

yetenei gibi kiisel özelliklerinin üzerinde 

duruyor. Menderes’in en güçlü yannn 

mant olduunu söyleyen yazar, 

“Kulland politika silahlarnn en keskini 

buydu!” diyor. Aaolu, Menderes’in 

skça dile getirilen hitabet yeteneine ve 

dili kullanna da nönü’yle kyaslayarak 

deiniyor: “Bizde son yarm yüzylda demagojiyi 

gerçekten en çok ve maharetle 

kullanan siyasi hatip de nönü. (…) Menderes 

bu sanata pek az iltifat etmi, kar- 

sna çkanlar daha çok mantk ve bilgi 

kuvvetiyle yenme yolunu tutmutur.” 

Menderes’i nönü’den ayran en 

önemli yanlarndan biri de halkla arasndaki 

ilikiydi. Her gittii yerde protokol 

kurallarn bile altüst ederek halkla iç içe 

oluyor, halkn diliyle konuuyordu. Bu 

ilgisi halktan karlk görüyor, el üstünde 

tutuluyordu. Aaolu’nun deyiiyle, son 

yüzylda Atatürk’ten sonra halkça Menderes 

kadar sevilmi bir insan yoktu. 

Aaolu’nun Menderes’le ilgili anlar, 

1950-60 arasndaki politik ortamda 

Türk basnnn durumunu da ortaya koyuyor. 

Dördüncü kuvvet olduunu fazlasyla 

hissettiren basn, bir anlamda Menderes 

hükümetini esir almt. Ki basnn 

bu özellii on yllarca süregeldi. 1940’l 

yllarda gazete kapatmak, gazetecileri 

hapse atmak tek parti yönetiminin gündelik 

faaliyetlerindendi. Menderes’in ilk 

25 

icraatlarndan biri gazete kapatmay böylesine 

kolaylatran kanunlar kaldrmak 

oldu. Gazetecilik yapt, gazete çkard 

için cezaevine atlan gazeteci yoktu. Ancak 

basn, Menderes’i etkisi altna alyor, 

adeta gölge hükümet gibi çalyordu. 

Menderes’in basnnn telkin ve talepleriyle 

kadrosundan çkard ya da kadrosuna 

katt kiiler de yok deildi. Basn 

özgürlüünün en büyük maduru yine 

Menderes’ti. Dünyann en büyük devlet 

adamlarndan biri olduuna dair manetler 

atan basn, 27 Mays sabah Menderes 

ve arkadalarnn aslmas için alk tutuyordu! 

“Evet, basn demokrasilerde ahlâk 

prensipleri içinde çalt zaman dördüncü 

kuvvettir. Ama bu prensiplerden yoksun 

bir basn tahrip yolunda birinci kuvvet!” 

diyerek meseleyi özetliyor Aaolu. 

DEMOKRAS DARAACINDA 

Menderes’le arasndaki sevgi ba elbette 

duygusal bir baka itiyor yazar. 

Bu duygusall elden brakmadan, 

Menderes’i meziyetleriyle, hatalaryla 

anlatrken Türkiye yakn tarihinin en 

kara dönemlerinden birine, 27 Mays 

darbesine ve ardndan gelen Yassada 

günlerine de k tutuyor Samet Aaolu. 

10 yl boyunca bir ülkeye babakanlk 

yapm, yapt hamlelerle ülkeyi birçok 

açdan kalkndrm, halkn telaffuz etmekte 

bile zorland bir dönemde “demokrasi” 

kelimesinin bayraktarln 

üstlenmi bir ismin daraacnda biten 

maceras bu ülkenin yaras olmaya devam 

edecek elbette. Ac olan, 27 Mays 

sonras önüne getirilen, onu daraacna 

götüren düzmece hrszlk, yolsuzluk, 

suistimal dosyalarnn, birlikte yola çkt 

ve yllarca yan yana siyaset yapt 

Ahmet Tahtaklç, Fuat Köprülü, Fevzi 

Lüt Karaosmanolu, Ahmet Emin Yalman 

gibi yol arkadalarnn dedikodularndan 

ibaret olmas. 

Bugün Menderes’in bir idealist olduu, 

hayallerinde kalknm bir Türkiye 

resmi bulunduu ve bu hayali gerçekletirmek 

için çabalad geni kesimlerce kabul 

ediliyor. in asl, onun hatalar da bu 

uurdayd. Yakn çevresi tarafndan bilinen 

en önemli özellikleri sevecenlii, utangaçl 

ve kin tutmazlyd. Yassada’da 

bile insanlndan ödün vermedi, olanca 

nezaketiyle yapt savunmasn. O mahkeme 

tiyatrosu görüntülerinden akllara 

kaznan, dudaklarndaki ac gülümseme 

Menderes’in en gerçek resmiydi. Bugün 

bile geçerli ve anlaml bir soru soruyor 

Aaolu: “Adnan Bey’i, yaadmz son 

elli yln baka siyasetçileriyle karlatrd- 

mz zaman, onun bu kin tutmazlyla, 

mesela nönü’nün, rakiplerini sefalete ve 

sehpaya kadar kovalayan kini kafamda 

kocaman bir soru iareti çizer: Bu memleketin 

siyasi hayatna damgasn vuran, bu 

iki kalp yapsndan hangisi”


NCELEME 

Ak’a yolculuk 

Ömür Ceylan imzal Yitik Düler Kervan, “Kün Düleri”, 

“Dün Düleri” ve “Gün Düleri” balklarn tayan üç 

bölümden oluuyor. Kitap, hayat çöle dönen modern 

insana “ak” çars yapyor. 

YTK DÜLER KERVANI, ÖMÜR CEYLAN, KAPI YAYINLARI, 230 SAYFA, 12,5 TL 


Türk öyküsünün dünü bugünü 

Ercan Yldrm’n Modern Türk’ün Hikâyesi adl çalmas, 

okura öykücülüümüzün bir portresini sunuyor. Kitap, 

Türk öykücülüünün önemli bir tonunu, yerli ve bu 

topraklara ait bir rengini iyice belirginletiriyor. 

MODERN TÜRK’ÜN HKAYES, ERCAN YILDIRIM, ELPS KTAP, 237 SAYFA, 14 TL 

H 

ERCAN YILMAZ 

ilmi Yavuz’un, “Dou’- 

nun Geçitleri” iirindeki 

u msralar geçmi bir gül 

saatinde okunduunda henüz görülmeden 

tabir olunan rüyâlarn ve yitik 

düler kervannn yola düme vakti gelmi 

demektir: “atetir eski geceler/‘tut ve 

yan, tut ve yan/kül ol, gülümüzden’/airler 

akamdr, âtegedeler/ve biz kendi külümüzden/bir 

hümâ ile geçtik.” 

Kendi külünden bir hümâ ile geçenler 

için Kap Yaynlar’nca bir kitap 

yaymland: Ömür Ceylan imzal Yitik 

Düler Kervan. ‘iirin aynasnda Osmanl 

kültürü üzerine denemeler’den 

oluan kitabn muradn özetleyen arka 

kapak yazs öyle: “Lügatteki anlamlarn 

korumakla kalmayp onlarn üzerine 

çkan ‘iir sözcükler’, klasik iir çalar 

boyunca hayatn içerisinde ama ondan 

yüksekte bir düler ülkesi yarattlar. Rahle 

rahle, msra msra kanatlanan sözlerin 

iklimi, dünyay anlamlandran hiçbir 

duyguyu ihmal etmeden, ona ancak hak 

ettii kadar deer verebilenlere kaplarn 

açt. Yüreklerini dîvâna salan, dülerini 

dîvâne klan kahramanlar, elinizdeki kitap 

boyunca size u soruyu soracak: Ak 

rüyas aklla tabir edilebilir mi ki dülerimiz 

akla teslim edilebilsin…!” 

‘LEYLA’NIN PENDE 

Yitik Düler Kervan, “Kün Düleri”, 

“Dün Düleri” ve “Gün Düleri” balklarn 

tayan üç bölümden oluuyor. 

“Kün Düleri”nde Necit Çölleri’nde “ad 

hep Leylâ’dr; vaat ettii hep karanlk” 

dedii Leylâ’nn, o kara güne’in peine 

düürüyor bizi Ömür Ceylan. Sonra 

‘air’ ile ‘insan’n söyleisine ahit tutuyor: 

“air der ki: Âdemolu âleme üryân 

gelir üryân gider/Nâle vü efgân ile giryân 

gelir giryân gider. Biz deriz ki: nsan, iki 

çplak çlk arasna gerilmi yazg; insan, 

Tûr’u kskandran lahî gözgü…” Sonra 

‘Nokta’nn srrna ortak ediyor yazar bizi, 

‘levlâk efendim’ diyerek… 

“Dün Düleri”ndeyse Divan iirinin 

has bahçelerinde dolatryor; -kâh bir 

gülde anlatyor anlatlmaz olan, kâh safrann 

sar sesinde… Aklla tabir edilemeyen 

ya da görülmeden tabir olunan ak 

rüyasnn peinden sürüklüyor. 

Boazlarn, körfezlerin ve yeryüzündeki 

tüm ky eritlerinin zinetleri martlardan 

külhan gülen bilen âklara 

kadar geni ve bereketli bir corafyada 

seyrediyoruz kitab okurken. Bunu yaparken 

de gönlümüzün aynasn Hâfz- 

îrâzî, Fuzûlî, Sâdî-i îrâzî ve Nef’î ile 

cilalamay ihmal etmiyor Ceylan. Osmanl 

kültürünün incelikleri, âdetâ iirin 

prizmasndan günümüze esiz hüzmeler 

halinde ulayor. Ömür Ceylan 

böylece gülün tarifine en çok ihtiyacmz 

olan zamanlarda hiç üphesiz lirik bir 

imtidâd gerçekletirmi oluyor. 

iir medeniyeti, Hakikat medeniyeti, 

Estetik medeniyeti, Ak medeniyeti… 

Adna ne dersek diyelim bu medeniyetin 

kök sald topraklar sulayan 

Dicle ve Frat gibidir Ak ve iir. Okura, 

Seyyid Nesîmî’nin Ak Çeyizi’nden 

Tapduk Eiinde Bir Gece’ye; Galib 

Dede’nin tavlasndan Attar Rafndaki 

Mucize Safran’a kadar iirin bereketli 

kld kâh hayâl kâh rüyâ corafyasna 

yitik düler kervanyla yolculuk yaptran 

Ömür Ceylan’n kitap isimleri gibi 

(Önce Ak Vard, Böyle Buyurdu Sûfî…) 

deneme balklar da bir hayli kkrtc: 

“Seyyid Nesîmî’nin Ak Çeyizi”, “eyh 

Gâlib Tavla Bilir miydi”, “Ehl-i Beytin 

Gamhâneleri ya da Attar Rafndaki 

Mucize Safran…” Ceylan, Osmanl medeniyetinin 

dönemlerini iir üzerinden 

yer yer iire varan bir üslûpla anlatyor. 

Tasavvufa vukufiyet, dil hassasiyeti, mizah 

ve iirsellik, kitab kymetli ve özgün 

klan özelliklerin banda geliyor. 

R LÜGATNE KATKILAR 

Ömür Ceylan’n dilinde kelimeler, birer 

metafizik enstrümana dönüüyor; ‘kün’, 

‘dün’, ‘gün’… Yazar onlar âdetâ bir iir 

medeniyetinin kodlar klyor. Henüz 

yazya geçirilmemi bir iir lügatinin 

gpta edilecek zenginliinin altn çizen 

Ceylan, eyann ve olaylarn görünmeyen 

dünyasna iirle uzanarak buradan 

devirdikleriyle bahsettii iir lügatine 

mütevaz katklar yapmay da ihmal 

etmiyor. Ali Nihad Tarlan’n, “Divan 

edebiyatnda, hemen dâimâ, kelimelerin 

basit manalar altnda asrlar boyu o 

kelimelerin yüklendii fikirler, duygular 

ve hayâller vardr. Bunlar airler çeitli 

yerlerde kullanarak her birine ayr bir 

mana, duygu ve fikir ilâve etmilerdir. 

Bu suretle o kelimeler, imajlar okuyanlarn 

uzvî ve dimaî bünyelerine, hayat 

seyirlerine göre türlü imtizâçlar yaparak, 

aa yukar herkeste ayr bir ruh hâleti, 

duygu husûsiyeti vücûda getirir.” diyerek 

altn çizdii hususu baka bir biçimde 

dile getiren ve iirin, slam’n bir estetik 

medeniyeti oluundaki rolünü iir sözcükleri 

üzerinden vurgulayan, iir lügati 

balamnda ele alan Ceylan’n Yitik Düler 

Kervan, günbatmna doru, modern 

hayatn çöle döndürdüü hayatmza 

sülüs bir besmele gölgesi brakp usulca 

revân oluyor Ak’a… 

Yahya Kemal, bir iirinde “Dünya biter 

o yerde ki malûb olur hayâl/ Temdid-i ömre 

kudreti kalmaz tahayyülün” der. Hayâlin 

malûp olmaya doru gittii dünyamzda 

Yitik Düler Kervan’na katlmak bir teselli 

kadar iyi gelecektir kalbiyle yüzleme gözüpekliini 

gösterebilecek okura. 

E 

NECP TOSUN 

rcan Yldrm, Modern Türkün 

Hikâyesi’nde Türk öykücülüünü 

tematik, teknik ve 

düünsel bir okumaya tâbi tutuyor. Tümüyle 

analiz, aratrma ve emek ürünü yazlar, 

ortaya önemli bir Türk öykücülüü portresi 

koyuyor. Aslnda öykücülüümüzün biraz 

da atlanlan, yok saylan önemli bir tonunu; 

yerli, bu topraklara ait bir rengini iyice belirginletiriyor 

demek daha doru. 

Yldrm, teknik incelemede, öykünün 

karakter, dil, ritim, younluk gibi 

öelerini ele alrken, bilinç ak, postmodern 

tutum, fantastik gibi öyküdeki dier 

imkânlar kuramsal yaklamla irdeliyor. 

Tematik olarak ise Türk öykücülüünde 

ölüm, metafizik, kadn öykücüler, ak ve 

cinsellik, çocuk, slami mekânlar, yabanclama 

tema ve kavramlarn inceliyor. 

EDEBYATA DÜÜNCE EKSENNDE BAKMAK 

Ercan Yldrm’n kitabnda asl üzerinde 

durulmas gereken, seçtii eletiri disiplini. 

Yldrm kitabnn büyük bir bölümünde 

edebiyata daha çok “düünce” ekseninden 

bakyor, öyküleri, öykü tarihimizi 

sosyolojik bir bak açsyla deerlendiriyor. 

Genelde edebiyatn özelde de öykünün, 

ülkemizin yaad Batllama çabalarnda, 

modernleme çizgisinde nasl bir 

serüven izleyip nasl bir görev üstlendiini 

sorguluyor. Bu balamda kitabn alt bal- 

olan “Türk Modernlemesi Balamnda 

Türk Hikâyesi” oldukça açklayc. 

Eser-toplumsal yap, eser-dönemyazar 

ilikisi ülkemizde eletirmenlerin, 

edebiyat tarihçilerinin pek itibar 

etmedii bir yaklam. Oysa bizim gibi 

ksa süre içinde çok köklü kültür ve uygarlk 

deiimlerinin yaand, toplumsal 

yapnn oldukça kaygan ve tartlr 

zeminlerde gezindii ülkelerde 

bu yöntemin çok daha önemli ve fonksiyonel 

olduu söylenebilir. Buna ramen 

bu alanda büyük bir ihmal göze 

çarpmakta. Ksaca ülkemiz edebiyat 

tarihçiliinde, eletirmenliinde “sosyolojik 

yön” hep eksik kalmtr. 

Özellikle son iki yüz yllk zaman 

diliminde, üzerinde yaadmz corafyada 

derin, sarsc deiim ve dönü- 

ümlere ahit olundu. Doal süreç “ksaltlnca” 

ve doallktan kopunca ortaya 

salksz, trajik, yaralayc sonuçlarn 

çkmas kaçnlmazd ve öyle de oldu. O 

vakit sindirilememi dayatmalarn marazi 

halleri her alanda tezahür etti. Bu 

çarpk deiimden herkes payna düeni 

ald: Birey, toplum, kurumlar, zihniyet... 

lerleme, gelime, modernleme, 

makineleme, çadalk, ad ne olursa 

olsun, bu süreç beraberinde pek çok çelikiyi/çatmay 

da getirdi. 

Öte yandan 1950-1980 arasnda Türk 

toplumunun yaad en büyük tecrübeleri 

köyden kente göç, çarpk kentleme/ 

gecekondulama, kültür/deer çatmas, 

ticari ve siyasi hayattaki sarsnt, zihniyet 

deiimi, yalnzlk/arabeskleme olarak 

sralayabiliriz. Ve toplumsal yaam etkileyen 

dier milatlar: 27 Mays 1960, 

12 Mart 1971, 12 Eylül 1980 ve 28 ubat 

süreci. te o çok bildik deyile “çan tan” 

olan sanatçnn bu yaananlardan 

etkilenmesi kadar doal bir ey olamazd. 

Ülkemizde pek çok sanatç eserlerinde 

bu deiimi, sarsntlar yanstt. Bütün bu 

toplumsal deiimler, çalkantlar ve süreç 

iyi analiz edilmeden, eser okumalarnn 

da eksik kalaca aikârdr. Ercan Yldrm 

da öykümüze bu pencereden bakyor. 

Ercan Yldrm’a göre “modern Türkün 

hikâyesi” ile Türkiye’nin modernlemesi 

arasnda sk bir iliki var: “Modern 

hikâyemizi okurken, hep insanmz, giderek 

ülkemizi okuma gayretini güttüm. 

Çkardm sonuçlar ise sadece hikâyenin 

veya edebiyat çerçevesi içinde kalmad. 

Anlattmz hayatlara yön veren medeniyeti 

dünyamzda tuttuumuz sürece kendisinden 

söz edecek bir ömrümüzün olamayaca 

neticesine vardm.” Bu balamda 

yazar; Halit Ziya Uaklgil, Ömer Seyfettin, 

Sait Faik, Memduh evket Esendal, Oktay 

Akbal, Mustafa Kutlu, Sevinç Çokum ve 

baka pek çok öykücüyü dünya görüü, ya- 

am tarz, medeniyet, uygarlk tercihi perspektifinden 

deerlendiriyor. 

SERT VE KESKN YARGILAR 

Kukusuz bu yaklamn öncelikle bir 

içerik çözümlemesi olaca açktr. Ancak 

Ercan Yldrm bunun sadece bir 

içerik/tema sorunu olmadn, seçilen 

biçimsel yöntemin de bu içerik yakla- 

mnn bir parças olduunu düünüyor. 

Örnein, özellikle seksen sonras 

fantastik yaklamn yaygnlamasnn 

seküler sanat anlaynn bir yansmas 

olduu tespitinde bulunuyor. 

Yldrm’n zaman zaman sert, keskin, 

dier bir uca savrulan yarglar pek 

çok öykücüyü tartmaya çaracak 

nitelikte. Özellikle slami kimlikleriyle 

görülen öykücülere yönelik yarglar… 

Bu anlamda Ercan Yldrm sözünü saknmyor. 

Kukusuz bu da sosyolojik 

okumann, esere düünce odakl bakmann 

doal bir sonucu. 

Edebiyatmzda üzerinde en az konuulan, 

en az düünce üretilen tür olan 

öykü hakknda yazlm bir kitabn önemi 

tartlmaz. Çünkü öykünün, kavramlara, 

literatüre, kurulu ve ileyiini ifade 

edecek temel bir dile, sanatsal ve estetik 

deerini ortaya çkararak ölü noktalar 

aydnlatacak kavramsal okumalara ihtiyac 

var. Elbette sosyolojik okumalara 

da… Bütün bunlar da Ercan Yldrm’n 

çabasn daha da anlaml hale getiriyor. 

26


ROMAN 

6 HAZRAN 2011 

Rfat Ilgaz’ tanmak için 

Doumunun 100. yl vesilesiyle Rfat Ilgaz’n kitaplar Çnar 

Yaynlar ve Bankas Kültür Yaynlar’nn ibirliiyle yeniden 

baslyor. Bu ibirliinin ürünü olarak yeni basks yaplan Sar 

Yazma, Rfat Ilgaz’ tanmann belki de en iyi yolu. 

SARI YAZMA, RIFAT ILGAZ, ÇINAR YAYINLARI, BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI, 536 SAYFA, 18 TL 

T 

TEMEL KARATA 

oplumcu-gerçekçi yazar ve 

airlerin önde gelenlerinden 

Rfat Ilgaz, önceleri Yeilçam, 

daha sonra da görsel medya araclyla 

Hababam Snf’na indirgenmi, toplumculuu 

da gerçekçilii de sistem tarafndan 

bu yöntemle cezalandrlmtr. 

Hababam Snf, birçok gülmece roman 

ve hikâyeye imza atm Ilgaz’n özgün 

ve baarl bir mizah örneidir elbette. 

Ancak Rfat Ilgaz’ sürekli kahkahalar 

ve bir grup lise örencisinin komiklikleriyle 

anmak, Sar Yazma ve Karartma 

Geceleri’nin de aralarnda bulunduu 

1969 ylndan sonraki eserlerini görmezden 

gelmek, iirini yok saymak; 

onu gizlemekten, üzerini örtmekten 

baka ne ie yarar Kendi hayatndan 

yola çkarak yazd Sar Yazma, onu 

tanmann ve anlamann belki de en 

ksa yoludur. Hababam Snf’nn senaryosu 

hazrlanrken yeni yeni karakterler 

eklenmesine ve kitabn özünden 

uzaklalmasna olan tepkisini yine Sar 

Yazma’da dile getirir: “Verdikleri parayla 

yalnz kitabmdan senaryo çkarmak 

hakkn deil, beni de bütün kiiliimle 

satn aldklarn sanyorlard. Film büyük 

‘hâslat rekoru’ yapt halde gene 

de bu irketi protesto edip mahkemeye 

vermekten kendimi alamamtm.” 

‘BREYC’ RLERLE BALADI 

Roman, adn Karadeniz’in emekçi, 

çalkan kadnlarnn simgesi olan 

sar yazmadan alr. Ilgaz’n çocukluk 

yllarn geçirdii Cide’ye dönüüyle 

açlan Sar Yazma, ustann çocuklu- 

unu, örenciliini, zorluklarla geçen 

öretmenlik günlerini, aile yaamn, 

her türlü baskyla engellenmeye çal- 

lan cezaevi ve sanatoryum arasnda 

sürdürdüü yazarln anlatr. Rfat 

Ilgaz, Cide’yi yalnzca doup büyüdüü 

yer olarak anmaz, toplumculu- 

unun ve gerçekçiliinin temellerinin 

de burada atldn söyler. 

Kitap, yazarn hayatnn ilerleyen 

dönemlerinde yaad huzursuzluklar 

nedeniyle, yazabilmek ve hayatn tamamlamak 

niyetiyle doup büyüdüü 

yere dönüüyle balar. Sava yllarna 

denk gelen çocukluunun Cide’sini 

anmsar, dünü-bugünü kyaslar, kaybolanlar, 

deiimi, geliimi aktarr. 

Romann bandaki u cümle yazarn 

deiime bakn Cide üzerinden özlüce 

ve baaryla anlatr: “Gemiciler için 

büyük bir anlam tayan bu klar, sadece 

havaya atlan iki lastik toptu bence. 

Onlar için yararl olan, kukusuz 

benim için de yararl olmalyd. Tutucularn 

yenilik karsnda direnmelerinin 

nedeni, her zaman snfsal çkarlara 

dayanmyordu demek. Biraz da duygusallk 

giriyordu ite böyle araya.” 

Deiime ayak dirememitir Ilgaz. 

Muallim Mektebi’ndeyken tand, öretmeni 

ve ayn zamanda idarecisi olan 

air Ahmet Kutsi Tecer’in etkisiyle iire 

balar. O yllarda henüz araytadr. 

iiriyle neyi anlatmak istediini az çok 

bilmekte ancak bunu siyasal ve ideolojik 

olarak henüz bir yere oturtamamaktadr. 

Bu dönemdeki “bireyci” iirleriyle 

sever onu Tecer, kendi iirine yakn 

bulur. Ancak Ilgaz’n aray toplumcugerçekçi, 

sosyalist çizgide son bulur ve 

iirleri Yürüyü’te yaymlanmaya balar. 

Ahmet Kutsi Tecer’le zt taraftadrlar artk. 

Hocas onu “doru” yola çekmeye 

çabalasa da fayda etmez. 

GÜNE-DL TEORS NEYN NES 

Sar Yazma, Rfat Ilgaz’n hayatnn her 

yönünü, her çan bulabildiimiz, eitim 

sistemini, siyaseti, devrimleri sorgulayna 

tank olduumuz bir eser: “Eski 

harer gitmi, yerine yeni Latin hareri 

gelmiti ama Türkçemiz yanl yolda gelitirilmek 

isteniyordu. Güne-Dil Teorisi 

neyin nesiydi Falih Rfk’nn ‘Öztürkçe’ 

bayazlar, içinden çklmaz, anlalmaz 

bir dil olmutu. Bir devrimci olarak sarlmamz 

gereken ilkelerin hiçbiri tutarl 

deildi.” Rfat Ilgaz’n Milli Eitim’e, 

Cumhuriyet’in toplumsal ve ekonomik 

kalknmaya bakna getirdii eletiriler 

de temellidir. Alfabe örenerek memleketin 

kalknaca düüncesini eletirir. 

Devrim yasalarn olumlu bulmadn, 

halkn yararna bir reform yaplmadn 

söyler. “Milli Eitim’in bana geçen 

bakanlardan belliydi, memleketin kültür 

düzeyi. Çada uygarlk düzeyine yaps 

hiç de elverili olmayan Esat Bey’ler, 

Abidin Bey’ler getiriliyordu.” 

Rfat Ilgaz, Milli ef dönemi Halk 

Partisi’nin, darbelerin gazabndan, tevkierinden, 

sorgularndan, basklarndan 

nasibini fazlasyla ald. Öyle ki, 12 

Eylül’de 70 yanda bir edebiyat çnaryken 

bile evine yaplan basknla derdest 

edilip Cide sokaklarnda kilometrelerce 

yürütülmü, “Cide papaz” olarak halka 

“tehir” edilmi, Et ve Balk Kurumu 

binasnda ikence görmütü. Rfat Ilgaz, 

duruundan ödün vermedi, aktörü olduu 

1940’l yllar ve sonrasndaki politik 

ortam iyi okudu. Korkusuz muhalefetini 

kendi tabiriyle “iki delik cierle” 

(verem hastal) sürdürmekten geri 

durmad. 1950’li yllarn Türkiye’sini andran 

bugünkü politik arenada yeniden 

okunmas gereken bir eser Sar Yazma. 

Türkiye’nin Kurtulu Sava’ndan 1950’li 

yllara kadar olan politik yapsn ve edebiyat 

dünyasn anlatan kitap, ayn zamanda 

1940 kua toplumcu-gerçekçi 

aydnlarnn mücadele dolu öyküsü. 

27


TARH 


Bir Alman’n gözüyle 1915 

Guenther Lewy’nin Tima tarafndan yaymlanan 1915: Osmanl 

Ermenilerine Ne Oldu balkl kitab, Prof. Dr. Kemal Karpat’a göre, 

Ermeni meselesi konusunda imdiye kadar yazlm en tarafsz kitap. 

Middle East Policy dergisi ise çalmay “dürüst ve adil” olarak tanmlyor. 

1915: OSMANLI ERMENLERNE NE OLDU, GUENTER LEWY, ÇEV.: C. ELTEZ, TMA, 464 SAYFA, 20 TL 

1 

SAKNE KORKMAZ 

915 ylndaki Ermeni Tehciri 

olaynn bir ‘soykrm’ oldu- 

u iddias, bilim ahlâkna sahip 

tarihçiler ve uzmanlar tarafndan birçok 

defa yalanlanm olmasna ramen, bu 

iddiann özellikle Amerika’daki Ermeni 

diasporasnn fanatiklerince srarla 

sürdürüldüü biliniyor. “Bilim ahlâkna 

sahip” dedik. Bunlarn banda elbette 

ABD’li tarihçi Justin MacCarthy geliyor: 

MacCarty’nin Türkçeye Ölüm ve Sürgün 

balyla çevrilen Death and Exile: The 

Ethnic Cleansing of Ottoman Muslims 

adl kitab bata olmak üzere, Bernard 

Lewis’in çalmalar, ‘soykrm’ iddiasnn 

tam anlamyla ‘sözde’ bir iddia 

olduunu gösteriyordu. MacCarthy’nin 

sözünü ettiimiz kitabnn alt balnn 

“Osmanl Müslümanlarnn Etnik 

Temizlenmesi” olduuna da dikkati çekelim. 

Bu manidar alt balk, 1821’den 

1922’ye kadarki yüz yllk süre içinde, 

hangi etnik grubun yok edilerek ‘temizlenme’ 

eylemine maruz brakldn 

apaçk ortaya koymuyor mu 

‘MDYE KADAR YAZILMI 

EN TARAFSIZ KTAP’ 

Guenther Lewy’nin Tima tarafndan 

yaymlanan 1915: Osmanl Ermenilerine 

Ne Oldu balkl kitab ise Prof. Dr. 

Kemal Karpat’a göre, “Ermeni meselesi 

konusunda imdiye kadar yazlm en 

tarafsz, gerçekleri olduu gibi aksettiren 

önemli bir kitap.” Dorusu, Karpat 

hoca’nn, bir anlamda Prof. Dr. Justin 

MacCarthy’e hakszlk ettiini dü- 

ünüyorum. MacCarthy’nin Ölüm ve 

Sürgün’ü de “gerçekleri olduu gibi aksettiren” 

tarafsz bir çalmayd. 

Guenther Lewy’nin kitab hakknda 

verilen hükümler genelde “her iki tarafn 

raporlarn inceleyen, dikkatli bir biçimde 

dengelenmi, dürüst ve adil bir 

çalma” (Middle East Policy) olduu yönünde. 

Ama Lewy, 1915 olaylarnn bir 

‘soykrm’ olup olmadna ilikin bir 

polemie girmiyor: Her ne kadar bu konuda 

‘soykrm’ deil ‘katliam’ sözcüünü 

kullanyorsa da, bir tanmla kendisini 

balamamay tercih ediyor. ‘Soykrm’ 

konusunda yaplan tanmlarn birbirinden 

farkl olduuna dikkati çekerek öyle 

diyor Lewy: “Osmanl Türkiye’sinde 

yaplan Ermeni katliamlarnn [vurgu 

benim. S.K.], bu tanmlara (hepsine, bazlarna 

veyahut hiçbirine) uyup uymadna 

karar vermeye çalmann salayabilecei 

faydann snrl olduunu dü- 

ünüyorum.” Lewy, bu nedenle ‘soykrm’ 

üzerinde deil de “neyin, nasl ve 

neden gerçekletiine dair sorular aydnlatma 

iini çok daha önemli buldu- 

u” için bu konulara younlatn söylüyor. 

Bununla birlikte, Lewy’nin ara sra 

Guenther Lewy 

28 

da olsa (örnein sayfa 389’da olduu 

gibi) “sözde soykrmsal sonuçlardan” 

da söz ettii gözden kaçmyor… 

üphesiz, asl sorun, ttihat ve Terakki 

hükümetinin ‘tehcir’ kararyla 

balyor. Lewy, stanbul hükümetinin 

ald ‘tehcir’ kararnn “iyi niyetli” 

olduunu, ama “yüz binlerce insann 

yerini çok ksa bir süre içerisinde ve 

son derece primitif bir tama sistemi 

vastas ile deitirmek gibi önemli bir 

görev[in] Osmanl bürokrasisinin gücünü 

tam anlamyla a[t]” kansndadr. 

George Abel Schreiner 

adnda bir Amerikal gazetecinin, 

Toroslar’da tehcire tabi 

tutulan “binlerce kadn, çocuk 

ve kuvvetten dümü erkein 

sefaletini” bizzat görmü ve ya- 

am bir gazeteci olarak yazdklar 

da bu hükmü dorulamaktadr: 

“Ermenilerin çektii bu güçlük-üklerin 

asl sorumlusu, kastl bir gad- 

darlktan ziyade, Türklerin beceriksizli- 

e sözü 

i idi”. Hiç üphesiz, bu cümlede 

geçen Türklerden kast, o bölgedeki eki manl yöneticileridir. Lewy, bu konuda 

Osbizzat 

bir Osmanl bürokratnn, Diyarbakr 

Valisi Reit Bey’in tankln aktarmaktadr: 

“1919’da intihar etmeden 

ksa bir süre önce yazd hatralarnda 

Reit Bey, devlet makamlarnn son derece 

düzensiz olmas nedeniyle tehcirin 

düzenli bir ekilde gerçekletirilmesinin 

imkânsz olduunu savunmutur.” 

LEWY’NN ÇELKS 

Görülüyor: Guenther Lewy, açkça söylemese 

de, tehcirin “kastl bir gaddarlk” 

sonucunda soykrma dönümediini 

ima etmektedir. Evet, ortada, Alman Büyükelçilii 

yetkilisi Von Hoesch’in 1916 

ylnda yazd raporda belirttii gibi, 

bir ‘insanlk trajedisi’ vardr, ama bu bir 

‘soykrm’ deildir. Lewy, 19 Mays 1985 

günü New York Times ve Washington Post 

gazetelerinde, aralarnda Roderick Davison, 

J.C.Hurewitz ve Bernard Lewis 

gibi 69 yazar ve akademisyenin imzas 

bulunan ilanda, can kaybnn nedenleri 

olarak “hastalk, açlk, çeitli zorluklar 

ve katliamlar ile karmaklaan (Müslüman 

ve Hristiyan düzensiz birlikleri 

tarafndan sürdürülen) cemaatler aras 

ciddi sava hali”nden söz edilmesini ise 

“nispeten tek tara bir görü” olarak 

niteliyor. Ama bu bir çeliki: Hem tehcirin 

imkanszlklardan, örgütsüzlükten 

ve beceriksizliklerden dolay bir katliama 

dönütüünü onaylamak, hem de ilan 

metninde tastamam bu kany öne süren 

akademisyenlerin görülerini “nispeten 

tek tara” olarak nitelemek! Bu tür çelikilere, 

Lewy’nin ar, çok ar ihtiyatl bir 

tavrla, “Aman, kendimi balamayaym!” 

eklindeki hassasiyeti neden oluyor.


ÖYKÜ 

Hanmlar, bu öykülere dikkat! 

Genç öykücü Seray ahiner, yeni kitab Hanmlarn Dikkatine’de farkl 

kadnlarn birbiriyle ilikili hikâyelerine yer veriyor. Ayn gün içinde geçen 

dokuz öykünün yer ald eserde, her öykü baka bir durumun izini 

sürüyor. Kimi yapsal sorunlar olsa da etkileyici bir kitapla kar karyayz. 

HANIMLARIN DKKATNE, SERAY AHNER, CAN YAYINLARI, 224 SAY, 15 TL 


H 

ÖMER ÖZDEMR 

epimiz mutlaka iitmi- 

izdir o rahatsz edici sesi. 

Hoparlörün gürültüsü bütün soka aya- 

a kaldrm, ses bir türlü kesilmek bilmeyince 

de yar açk pencerelerden birkaç 

ba dar uzanmtr. Sesin kayna bulunmaya 

çallm, az ötede bir araçtan 

geldii anlalmtr: “Hanmlarn dikkatine; 

overlok makinesi ayanza geldi. 

Hal, kilim, yolluk, paspas kenarna, halfleks 

kenarna overlok çekilir. Be dakikada 

yaplr, hemen teslim edilir.” 

Genç öykücü Seray ahiner, yeni kitab 

Hanmlarn Dikkatine’de hepimizin az ya 

da çok duyduu bu sese 

kulak kabartan kadnlarn 

hikâyesine odaklanarak, 

pencereden evin 

içine dönen, darnn 

sesini kesmesine ramen 

kendi içindeki sesle bo- 

umaya çalan kadnlarn 

dünyasna çeviriyor 

baklarmz. ahiner, 

okurdan ilgi gören ilk 

kitab Gelin Ba’nda da 

kadn dünyasnn kayglarna, 

anlalamama 

skntsna, kapanmam 

meselelerine eilmiti. 

Bir yandan, kahramanlarn 

saran dünyay anlatrken, 

dier yandan da 

bu dünyaya dâhil olan 

bir tür rahatsz edici iç Seray ahiner 

sesin, kadn dünyasndan 

yükselen içsel çatmann sahnesine 

odaklanmt. Birbirinden bamsz 

öykülerde deien kadnlara ramen, 

kadnlk hallerini anlatmaktaki baars 

apaçk ortadayd yazarn. Buna kararnda 

bir mizah tonu da elik edince etkileyici 

öyküler çkmt ortaya. 

BRBRNE DEEN DOKUZ ÖYKÜ 

Seray ahiner’in yeni kitab Hanmlarn 

Dikkatine, sokaktan geçen bir overlokçuya 

kulak kabartan farkl kadnlarn 

zamanla birbirine deen hikâyelerine 

yer veriyor. Ayn gün içinde geçen dokuz 

öykünün yer ald kitapta, her 

öykü baka bir durumun izini sürüyor. 

Filmlerden örenilen ak ve masallardan 

kurgulanan gelecekle hayatna yön 

vermeye çalan kadnlarn hikâyesini 

anlatyor ahiner. “Reklam kampanyalar, 

kiisel geliim kitaplar, salk 

formlar, banka müteri hizmetlerinin 

belirledii ‘memnuniyet’ kriterleri, 

GSM operatörlerinin modelledii ‘iletiim’ 

dünyasnn içinde yön bulmaya 

çalan”, erkeklerden çok kendi içlerindeki 

sesle bouan kadnlar bunlar. Her 

ne kadar, bir kulaklar sevdikleri adamdan 

gelecek telefonda olsa da, bütün 

gün bu iç sesi bastrmaya çalan kadn 

portresi üzerinden gayet etkileyici öyküler 

anlatyor yazar. Öykülerine filmlerin, 

arklarn karmas bouna deil. Örenilen 

ve bir model olarak baka kadnlara 

yine kadnlar tarafndan aktarlan bir bilginin 

kuatt, kadnlara özgü bir bakma 

biçiminin sarmalad bir dünyann içine 

çekiliyoruz gittikçe. 

Hiç üphesiz, ahiner’in baarsnda, 

anlatt dünyay kuatan gözlemleri 

kadar dilinin de pay var. Yerinde kullanlm 

bir mizah, sadece kadnlar arasnda 

ve çounlukla erkeklerin anlamamas 

için etkileyici metaforlarla desteklenen 

argo, kadn dünyasna ait nesnelerin 

yardmyla bir dil 

enliine kap aralyor. 

Benzetmelerde yer yer 

güçlü bir mizah duygusuna 

rastlyoruz. Örne- 

in, “Ksa Metraj Rüyalar 

Limitet irketi” adl 

öyküsünün kahraman, 

sevdii adam skt- 

kaygsyla, beraber olduu 

kiiye nasl davranmas 

gerektiini bilen 

baka bir kadnla ilgili 

u benzetmeyi yapyor: 

“Kadnn kulana 

ezan okunurken, ismi 

yerine ‘adam skmayacaksn’ 

vaaz üflemiler.” 

Bu gibi benzetmelerle 

etkileyici bir dil atmosferi 

kuruyor yazar. 

ASLINDA ERKEKLER ÇN YAZILMI GB… 

ahiner’in ilk kitabnda da gördüümüz 

bir biçimsel deneme bu kitapta da kar- 

mza çkyor. Yazarn kitap boyunca 

italikle gösterdii iç sesler sadece metni 

geniletmekle kalmyor, öykülerin etki 

dozunu da artryor. Söylenmedii için 

içeride tutulmu ve bu yüzden bir mayla 

yüklenmi cümleler arka arkaya 

sralandkça, öykülerin aslnda kadnlar 

için deil, erkekler için yazldn anlyorsunuz. 

ahiner, kadn dünyasyla ilgili 

söz alrken, aslnda erkek dünyasna bir 

mesaj iletmek istiyor gibidir bu öykülerde. 

ster müsebbibi ister maduru olsun, 

kadnlarn hapsedildii dünyann içindeki 

karmaaya bakmaya çalyor. 

Hanmlarn Dikkatine, hiç üphesiz 

etkiyici bir kitap. Ama kimi öykülerin 

gereinden uzun tutulmasndan, dahas, 

bu uzunluun çou zaman sonu 

gelmeyen diyaloglarla sürmesinden, 

kurgu adna bütün öyküleri birbirine 

balamaya gayret edilmesinden kaynakl 

yapsal sorunlar da var. Yine de, 

genç yanda bu denli etkileyici öyküler 

kaleme alan yazarn gelecekte yazaca 

öykülerin imdiden merakla beklenecei 

rahatlkla söylenebilir. 

29


Haydi yerlerinize, mar mar… 

Noktalama iaretlerini imla klavuzundan deil de elenerek, oyun 

oynayarak örenemez miyim, diyenler için hazrlanan ve Tima’n 

‘Elenceli Türkçe’ serisinden çkan Âlem Buysa Kral Benim’de noktalama 

iaretleri konuuyor, kendi kendilerini anlatyor. 

 

MUSA GÜNER 

u noktalama iaretleri olmasayd 

ne güzel olurdu yaz yazmak! 

Ya da sadece nokta olsa ve 

cümleleri birbirinden ayrsayd… O ne öyle, 

noktal virgülü var, iki noktas var, kesmesi 

var, ksa çizgi, uzun çizgi, soru iareti, ünlem… 

Bu iaretler ve kullanldklar yerlerin 

madde madde sralanmas örencilere “Çok 

çalmam lazm, çoook!” dedirtiyor. Bir de 

karmaa var tabii. mla klavuzunu aldnz, 

okudunuz, hatta sular seller gibi ezberlediniz. 

Sonra da yazarlar nasl kullanm diye 

kitaplara, köe yazlarna öyle bir göz 

attnz. Eyvah ki eyvah, hiçbiri di- 

erini tutmaz. Birinin virgül 

kulland yerde dieri 

noktal virgül 

kullanr. Bir 

iki nokta der, 

dieri üç nokta… 

Fkradaki 

gibi yapmak arzusu 

kemirir içimizi: 

Yazy yaz, noktalama 

iaretlerinin 

hepsini de altna yaz, 

sonra da komut ver: Haydi 

yerlerinize, mar mar… 

NOKTALAMA ARETLERN 

ELENEREK ÖRENN 

Mar mar demeden önce 

u kitaba da bir bakn. 

Noktalama iaretlerini 

imla klavuzundan deil de elenerek, 

oyun oynayarak örenemez miyim, diyenler 

için hazrlanan bir kitap bu. Tima 

Yaynlar’nn “Elenceli Türkçe” serisinden 

Âlem Buysa Kral Benim, örencilere 

noktalama iaretlerini öretmek konusunda 

iddial. Bu kitapta noktalama 

iaretleri konuuyor, kendi kendilerini 

anlatyor. Balangç, sralama, imla klavuzu 

ile benzer. Her bölümün banda, 

“Ben bu ite ustaym.” diyerek iaretlerin 

ÂLEM BUYSA KRAL BENM, AHMET BENZER, TMA, 160 SAYFA, 7.5 TL 

Dinozorlar devrinde tehlike 

Bu macerada kahraman sensin! Nasl 

yani Bu hikâyede olayn seyrini okur 

yönlendiriyor, kendi sonunu kendi seçiyor, 

macerann kahraman oluyor. Bölüm 

sonlarnda karna çkan seçeneklerden 

birini seçiyor ve okumaya oradan devam 

ediyorsun. Bu defa yolculuk dinozorlar 

dünyasna. Ama dikkat! Sayfadan sayfaya 

atlarken uyank olmal, bu bölümde neler olacak, iyice 

düünmeli. Göreviniz müzedeki bir Triceratops yumurtasn 

annesine geri götürmek. Hayy Kitap’tan çkan Dinozorlar 

Devrinde Tehlike’nin yazar Thilo, kitap 104 sayfa. 

ÇOCUK 

yazdaki uygulama alanlar teorik olarak 

anlatlyor. Her maddenin altnda da bir 

örnekle tabii. Belki de ezberlenmesi gereken 

bir bölüm buras. Bu bölümden 

sonra kitabn farkll ortaya çkyor. 

aretlerin nasl ve cümlenin neresinde 

kullanlacann iyice kavranabilmesi 

için uygulamalara yer veriliyor. 

Sonra elenceli bölümler balyor. 

Mesela tavann havuca ulatrrken, 

noktay, iki noktay öreniyorsunuz. Pekitirmeler 

böyle oyunlarla devam ediyor. 

En elenceli bölümlerden biri de 

“bulmaca buldurmaca”lar… Bunlarn 

dnda, boluk doldurma, 

doru yanl bölümleri ve klasik 

testleri andran bölümler de 

epeyce yer tutuyor kitapta. 

“mla örenmek neden bu kadar 

önemli, yazyoruz ite. Konuurken 

noktalama iareti mi kullanyoruz” 

diyenler buraya dikkat etsin. Konuurken 

yaptmz vurgular, kullandmz 

beden dili, konumann noktalama 

iaretleridir. Yazya ses tonu katamayacamza 

göre noktalama iaretlerini 

kullanmamz gerek. Yoksa yazdklarmz 

ya anlalmaz ya da yanl anlalabilir. 

Mesela u örnee bakn: 

Genç adam yanna çard. 

Genç, adam yanna çard. 

ki cümle arasndaki anlam 

farkna dikkat! Bu fark 

salayan küçücük bir 

iaret, sadece bir 

virgül(,). Noktalama 

iaretlerini 

kullanmadmzda 

merammz 

tam olarak anlatmak 

imkânsz. 

Bir noktann 

can sklr m 

“Bildiklerin, karndakine anlatabildiin 

kadardr” demi Mevlana. 

Bildiklerimizi doru aktarabilmenin 

en önemli araçlardr noktalama iaretleri. 

Ama ayn zamanda gözümüzde büyüttüümüz 

bir eydir. Kitabn mesaj açk: 

mla dediin nedir ki, nokta kadar bir ey. 

Kitab okuduktan sonra belki siz de “Bir 

noktann can sklr m cümlenin sonunda 

olmaktan çeride neler oluyor diye merak 

eder mi O zaman virgülle arkadalk 

kurmal ve ‘noktal virgül’ olarak girmeli 

cümlenin ortasna…” eklinde hayaller 

kurar ve iaretlerin dilini çözebilirsiniz. 

Dostum k uykusuna yatarsa… 

Tehlikelerle dolu koskoca bir ormanda 

bir dost ne kadar kymetlidir! Tilki Çiftçorap 

da bunun farkndayd ama onun 

birlikte vakit geçirmekten holand bir 

dostu vard. Ay Cefakâr… Her zaman 

birlikte gezer, birlikte oynarlard. Fakat k 

mevsimi gelmiti ve Ay Cefakâr’n uyuma 

zamanyd. Tilki ne yapacan bilmiyordu. 

O da kendince bir çözüm buldu, aynn uyuduu alt ay k 

boyunca epeyce de elenceli vakit geçirdi. Sally Grindley’in 

yazd, Penny Dann’in kaleme ald Daima Dostuz Bankas 

Kültür Yaynlar tarafndan yaymland ve 48 sayfa… 

31 

Gökteki ay yatarsa… 

Annenize nasl bir hediye 

vermek istersiniz Elinizin, 

hatta hayalinizin ulaabildii 

en güzel hediyeyi de- 

il mi! Ufak tefek bir olanck, 

Memo da böyle düünüyordu. Bütün 

istedii, annesine dünyann en güzel hediyesini 

verebilmekti. Neye karar verdi biliyor 

musunuz Gökteki aya… Ama ay öylesine 

yüksekteydi ki… Nasl olup da onu 

bir hediyeye dönütürecekti Çareyi buldu, 

yardm isteyecekti. Yardm edenlere 

de aydan bir parça verecekti. Ya annesine 

kalmazsa Mavibulut Yaynlar’ndan 

çkan bu güzel hikâye 32 sayfa. Memo ve 

Ay’ Alice Briere-Haquet kaleme alm, 

Celia Chauffrey de resimlemi. 

Hep beraber masal yoluna! 

Masal okumaktan bkmayan 

çocuklar için yeni bir masal 

sepeti var raflarda. Bir fili, 

ayy, tavan, yunus baln, 

uurböceini, leylei, hatta 

at, kaplumbaay kolunuza takp gezdirebilir 

misiniz Bunlar bir sepetin içine sarsa 

cevabmz evet. Nesil Çocuk’un yaymlad- 

Piti Piti Masal Sepeti’nin içinde bütün bunlar… 

Denizin ortasnda çiçeklerle dolu bir ada 

da var sepetin içinde, yapayalnz bir aaç da. 

Masal sepetimiz küçük boy, sevimli bir kitapçk, 

rengârenk. Arife Gökmen’in kaleme ald- 

, Aye Seda Demirer’in resimleriyle renklendirdii 

Piti Piti Masal Sepeti 330 sayfa… 

Unutulmaz yazn yabancs 

Bir gün ehre bir yabanc 

gelir. Herkes merak eder 

bu gizemli kiiyi… Büyükler 

çocuklara, bilmediiniz 

konularda iin asln örenmeden 

konumayn öüdü verirler ama bu 

yabanc hakknda söylemediklerini brakmazlar. 

Bütün bir yaz boyunca tanmadklar 

‘yabanc’ hakknda ileri geri konuurlar. 

Can ise baka bir eyin peindedir. Unutulmayacak 

bir yaz tatili balar böylece. Gerisi 

Can’n kilitli defterinde. Can Yaynlar’ndan 

çkan Denize Düen Yldz’ Handan Durgut 

yazm, Gözde Bitir S. de resimlerini yapm. 

Kitap 8-10 yaa hitap ediyor. 

kiz ama tek! 


MEMO VE AY, ALCE BRERE-HAQUET, ÇEV.: S. 

AIRYÜRÜYEN, MAVBULUT, 32 SAYFA, 17 TL 

PT PT MASAL SEPET, ARFE GÖKMEN, 

300 SAYFA, 30 TL 

DENZE DÜEN YILDIZ, HANDAN DURGUT, 


TEK M ÇFT M, ANDREW CLEMENTS, 

GÜNIII, 172 SAYFA, 12 TL 

Sizden bir tane daha olsa, 

her eyiniz ayn: kiz kardeiniz. 

Hayat nasl olurdu 

Ray ve Jay ikiz kardetiler 

ve hayat onlar için güzeldi. 

Ama artk bir elmann yars gibi de- 

il, ayr iki insan gibi görülmek istiyorlard. 

Yeni tandklar bir ehirde okuldaki 

küçük hata onlara ilginçliklerin kapsn 

aralar. Okula sadece birinin kayd 

yaplr. Ve muzip ikizler okula nöbetlee 

gitmeye balarlar. Ama bakalm 

ikizler bu oyunu ne kadar sürdürebilecekler 

8-12 yaa hitap eden Tek mi Çift 

mi adl kitab Andrew Clement yazm, 

dilimize ise Mine Kazmaolu çevirmi. 

Gün’ndan çkan kitap 170 sayfa.


ÖYKÜ 

Yenilgi deil, srt çevirme! 

Nuhan Nebi Çam imzasn tayan Kaç, 21 

hikâyeden olusa da aslnda tek bir uzun hikâye 

gibi… Kitaptaki her hikâyede, kentte yersiz yurtsuz 

kalm kalbi krk bir adamn öyküsü anlatlyor. 

KAÇI, NUHAN NEB ÇAM, ÖTÜKEN NERYAT, 250 SAYFA, 9 TL 


Sert ve travmatik öyküler 

Murat Uyurkulak’n yeni öykü kitab Bazuka, romanlarna kyasla, özellikle 

de Tol roman kadar iirsel bir dile sahip deil. Ancak bir bütün 

olarak tek tek öykülerdeki iirsellii yakalamak mümkün. Uyurkulak, 

Bazuka’da oldukça sert ve travmatik konulardan söz ediyor. 

BAZUKA, MURAT UYURKULAK, METS YAYINLARI, 96 SAYFA, 9,5 TL 

B 

NHAT DALI 

ir stanbul seyahatine 

daha çkarken çantama 

Eduardo Galeano’dan 

Kucaklamann Kitab’n alyorum. 

Yaz yoluyla Amerikan gerçekliinin 

çekirdeinde bulunan büyüyü da 

vuran Galeano yolculuuma elik 

etsin diye… Daha havaalan yolunda 

bu büyülü anlatya brakyorum kendimi. 

Uçaa binmemiken ayaklarm 

yerden kesiliyor, altn çizdiim u 

satrlar kalbime yol aldryor: “Ölüm 

döeinde bir bac, Marcela’nn 

kulana bir eyler söyledi. Ölmezden 

önce gizi açklad ona: ‘Üzüm’ 

diye fsldad, ‘araptan yaplmtr.’ 

Marcela bana bunu söyledii zaman 

öyle düündüm: Üzüm araptan yaplmsa 

belki bizler de kim olduumuzu 

söyleyen sözcüklerizdir.” 

‘BEN YÜRE KIRIKLARLA BERABERM’ 

Az sonra bedenim de kalbime elik 

ediyor; bindiim uçak stanbul’a 

doru uçua geçiyor. Boaziçi’ni ve 

erguvanlar görmek istiyorum. “Ah 

stanbul!” diyorum, “ah Boaziçi, 

imdi erguvanlar içindesindir.” Bo- 

aziçi, iki yakann yamaçlarndaki 

yeillikte göz krpan erguvanlar, bin 

yllardr ehrin ortasndan geçen 

deniz, Taksim, Caalolu, toplantlar 

ve hikâyemin Beykoz’u iki günümü 

dolduruyor. stanbul bir kez 

daha yoruyor. Neyse ki, stanbul’un 

sevdiim sabahna uyanyorum; 

akama zmir’e döneceim. Hem 

yancazlarn kendime vatan bildiim 

Ali Çolak ve Murat Tokay 

tarafndan bekleniyorum. Dostlarma 

varr varmaz sohbetimiz koyulayor. 

Biraz sonra masamza 

bir yüz daha katlyor. Ali Çolak’n 

hikâyelerinden bildii/sevdii Nuhan 

Nebi Çam… lk kez karlayoruz 

kendisiyle. “Ben Nuhan Nebi 

Çam” diyor bana. Daha yenilerde 

Ötüken’den çkm Kaç isimli 

ikinci hikâye kitabn imzalyor bize. 

Hikâyeciliinden, stanbul’daki hayatndan, 

çalt okuldan bahsediyor. 

Hepimizin sevgili ehri Mara 

çkp gelmi gibi, masamz da havas 

içinde kalyor. Maskesiz samimiyet 

ve sayetle gülümseyen çelebi 

bir yüz! Kaç’, Nuhan Nebi’nin 

hikâyeciliini merak ediyorum. 

zmir uçana oturur oturmaz kitabn 

kapan aralyorum. Nicedir 

gönlüme inirah olan hadis-i kutsi 

karlyor beni: “Ben yürei krklarla 

beraberim.” Kalbimin bir tarafna 

dokunulmu gibi, içimde bir 

dirim hissediyorum. Kaç’n sonraki 

sayfasnda Zerdüt’ten bir çar 

duyuyorum: “Kaç dostum, kendi 

yalnzlna: Seni zehirli sineklerin 

soktuunu görüyorum. Sert ve 

salkl bir havann estii yerlere 

kaç!” Biraz sonra içlerine düece- 

im hikâyeleri hisseder gibi oluyorum. 

stanbul traindeki 46 plakal 

Brodway’in direksiyonunda Nuhan 

Nebi Çam’ görüyorum. Gülümseyen 

o gözler krk bir yürein içinden 

bakyor. Bu gözleri takip ederek 

hikâyelerine karyorum. 

zmir’de, gecenin ilerlemi bir 

vaktinde kitabn son sayfasna geldiimde, 

altn çizdiim onlarca 

cümle ve çoktan dâhil olduum 

hikâyeler kalyor bana. Son stanbul 

seyahati ve Nuhan Nebi Çam imzal 

hikâyelerden edindiim hal üzerine 

düünürken, kütüphanemin raflarndan 

Thoreau’nun Walden’n 

alyorum. Kaç edebiyatnn klasik 

metinlerinden olan Walden’n sayfalarnda 

bir iki saat oyalanyorum. 

Nuhan Nebi, Walden’ okumu mu 

bilmem, bir akrabalk gördüm ikisi 

arasnda. 

‘DOUNUN YEDNC OLU’ GB 

Kaç, 21 hikâyeden olumakla birlikte, 

aslnda tek bir uzun hikâye... 

Her hikâyenin kahraman farkl ama 

bir tek adamn hikâyesi anlatlyor. 

mamesi kopmu tesbih tanelerinin 

yuvaland yurt olan kentte yersiz 

yurtsuz kalm, kalbi krk bir adamn 

hikâyesi… Bu adam bir yanyla Anadolu 

corafyasn mayalayan irfana, 

dier yanyla da büyük anlatlardan 

sürgün olmu insanlarn sndklar 

kentlerin nihilizmine ait. Walter 

Benjamin’in o garip insan gibi, vücudu 

ileriye bakarken yüzü kopup 

geldii slaya dönüktür. Hikâyelerin 

hepsine sinmi bu adam Sezai 

Karakoç’un “Masal”ndaki ‘dounun 

yedinci olu’nu hatrlatyor. Yaad 

kentte yer yer ‘dümü’ olsa da hafzasn 

yitirmemi, yürei krklnda 

uç veren ‘maya’ içten içe onu ‘itiraz’a 

kkrtmaktadr. Souk otel odalarnda, 

yamur yemi kentin kaldrmlarnda 

ve tene teslim olularnda ezana 

açk kalmaya devam eden kalbiyle 

direnir. Çocukluunun yurdu olan 

dalarn, çiçeklerin, topran, dedesinin 

ve ninesinin sözleri çnlar içinde. 

Kalbine tutunarak kaçar; admlar, 

‘sert ve salkl havalarn estii yerlere’ 

dorudur. Bu kaç kente yenilgi 

deil, ona srt çevirmedir. 

B 

SMAL ADEM 

azuka’da yer alan “Tutkular 

Kitapl”, “Ak, Yalnzlk ve 

Bazuka” öyküleri baka kitaplara naziredir. 

“arap” ve “Krmz” öyküleri bir 

anlamda ‘smarlama’ öykülerdir. 

“Kurtulu On ki”, “Dervi”, “Ku 

Yuvas” öyküleri ise baka yazarlarla, 

gazetecilerle ortaklaa yazld. 

Murat Uyurkulak’n daha önce Milliyet 

Sanat’ta yaymlanan baka öykülerinin 

de olduunu bildiimize göre u soruyu 

sormamz gerekiyor: Hikâyesi bunca 

dank olan bu öyküleri bir seçki gibi bir 

araya getiren ortak payda ne olabilir 

Uyurkulak’n dokuz öyküyle bize 

resmettii insanlar, bir ekilde iyi tandmz 

ama edebiyat muktedirlerinin 

çoktandr görmezden geldii kiiler, 

belki de unutulmamak için yazlm romanlarn 

unutulmu yazarlar; cinsiyet 

köprüsünün ortasnda kalm, ne o yana 

ne de bu yana geçebilmi eksik bir Tahir; 

pembe renkten tahrip olmu, muzdarip 

bir mahkûm; ak gelince ardndan suskunluun 

ve yalnzln da geldiini çok 

erken anlayan bir çocuk; büyük bir keif 

yapm olmann mutluluunu keiflerini 

tüketerek kutlayan kaz ekibi; uhrevi bir 

âleme tefekkürle uyuyup maddi dünyaya 

uyanan bir dervi; milli sermayenin 

önemini kavradndan, zevk için de 

olsa saa sola saçt banknotlarn Ermeni 

ve Rum kasalarna girmesine izin 

vermeyen, fakat bütün ümitleri olu tarafndan 

ziyan edilen Nedim Bey; savatan, 

kandan tiksinmi, krmz renk görmeye 

dayanamayan ama ayn zamanda 

çevresindekilere de dünyay dar eden 

huysuz bir ihtiyar… 

SAHTEKÂRLIK, DDET, YALAN DOLAN 

Yukarda sorduumuz sorunun cevab 

burada sanrm. Belli ki Murat Uyurkulak 

bu öykülerde madur ve maluplara, 

özellikle de her eyin ve herkesin 

uzun sürmü araf halinin fotoraflarna 

bakmamz istiyor. Aslnda görmek için 

fazla eilmemize gerek yok. Her kareden 

kan fkryor yüzümüze. Kesif kokular 

geliyor burnumuza. Görüyoruz 

her yerde kadn mezarlarn, cinsel istismar, 

sahtekârl, hakszl, zorbalk 

ve sömürüyü… Aslnda biz bu sahih 

ve samimi fotoraflar daha önce yazarn 

Har ve Tol romanlarnda da görmütük. 

Evet, gördük ama romanlarn karmak 

yaps içinde biraz flu ve dank 

kaldlar, ya da biz, romanlarn bütünlü- 

ünü yakalamak için biraz uzaktan baktk. 

Bu kez yazar, bu vahim fotoraflar 

tek tek gözlerimizin önüne getiriyor. 

stiyor ki, dikkatlice bakalm ve buradan 

bir bütünlüe varalm. Bütün bu öykülerin 

ardndaki büyük fotoraf görelim: 

Sahtekârlk, iddet, yalan dolan. 

Kitaptaki en naif öykü belki de “Tutkular 

Kitapl”. Yoksul bir kütüphane 

memurunun deeri bilinmemi, unutulmu 

yazarlarn kitaplarn zarif bir 

plan ve tutkuyla tekrar hatrlatmak istemesi, 

bunu iddet yoluyla yapyor olmasn 

bir kenara brakrsak, gerçekten 

de hayranlk uyandrcdr. “Tutkular 

Kitapl” Reha Maden’in Yazglarn 

Tableti kitabna nazire olmasnn yannda, 

yaynevi patronlarna, gazetecilere 

ve okura, hatta yazarn kendisine bir 

göndermedir. Sanrm Uyurkulak, herkesin 

bu öyküden payna düeni almasn 

istiyor. Fakat hemen belirtmek gerekiyor, 

“Tutkular Kitapl”nda hikâye 

edilen durum dier öykülerine nazaran 

Türkiye’de en olmayacak olaydr. Öykünün 

en güzel bölümü ise “deeri bilinmemi 

okuyucunun durumunun, deeri 

bilinmemi yazardan daha vahim olduuna” 

dair yaplan göndermedir. 

SERT AMA RONK 

Murat Uyurkulak’n Bazuka’s, romanlarna 

kyasla, özellikle de Tol roman kadar 

iirsel bir dile sahip deil. Ancak bir bütün 

olarak tek tek öykülerdeki iirsellii yakalamak 

mümkün. Uyurkulak, Bazuka’da 

yer alan öykülerde oldukça sert ve travmatik 

konulardan söz ediyor. Bunca ciddi 

konuyu iliyor olmasna ramen kitaptaki 

bütün öyküler oldukça ironik. Ayrca 

simgelerin, göndermelerin ve dolaymlarn 

sklkla kullanldn da eklemek lazm. 

Peki ama Murat Uyurkulak bu öelere 

neden ihtiyaç duymu olabilir Kanmca 

ülkenin ve insanlarn gerçeklerini, 

yakn bir geçmiin yaralarn hafifletmek, 

tahammül edilebilir seviyeye getirmek 

amac güdüyor yazar. Tpk “Krmz” 

öyküsündeki Hamza Dede karakterinin 

kulland kara gözlükler gibi. Hamza 

dede, Birinci Cihan Harbi’nde ve stiklal 

Harbi’nde tam dokuz yl aralksz savam 

bir gazidir. Evine sa salim döndü- 

ü ilk günden itibaren anlalr ki, Hamza 

krmz renk görmeye dayanamaz olmutur. 

Dahas, hiçbir parlak rengi görmeye 

tahammülü kalmamtr. Sabahtan 

akama kadar gözünün önündeki kara 

gözlükleri çkaramaz artk. Böylece bu skntyla 

evin içinde saa sola küfredip durur. 

Ancak yalanp huysuzluu iyice gün 

yüzüne çkt vakit, renklerin ondaki anlamn 

kavrarz. 

Murat Uyurkulak’n öykülerini sizi 

alp bir yerlere götürsün diye okuyacaksanz 

eer hiç bulamayn derim. Onun 

öyküleri okurunu yolun ortasna kazk 

gibi çakp oradan ülkenin ve okurun 

kendi hakikatine bakmasn salk veriyor. 

Dorusu bu hakikatler pek de iç kaldracak 

cinsten deil. Neyse ki Uyurkulak 

yukarda da belirttiim gibi ironi unsurunu 

kullanarak bu hakszlklar biraz olsun 

hazmetmemizi kolaylatryor. 

32


R 


Ayb- zati 

Kusurlu Bahçe, genç bir airin ilk iir kitab. 

Mehmet Said Aydn imzasn tayan yapt, “O 

Ses”, “O Koku”, “Bahçeli Çocukluk” ve “Boaziçi 

Apartman” balkl dört bölümden oluuyor. 

B 

AHMET TERZOLU 

ir kitap, özellikle de bir iir 

kitab hakknda söze balamadan 

önce alnlk olarak 

hukuk terimi tercih etmi olmam büyük 

ihtimalle garip karlanacaktr. Hatta bir 

grup okur çoktan kaçp baka yazlara 

doru aramzdaki mesafeyi açmtr. Bu 

bir ihtimal. Yaznn bal ise “bi’ ihtimal” 

ait olduu yere yerletirilmi deil, 

-yazy kelime ilemci banda zaman 

harcayarak tamamlayan kii anlamndayazar, 

burada hasarn neresinden dönülmeden 

anlatlrsa “bir balam” tekil 

edebileceine iaret etmek istiyor. “Ayb- 

zati” ne demek, bilen biliyor, ama bilmeyenler 

için ksaca açklayalm: Ayb- zati 

herhangi bir maln kendinden kaynaklanan 

nedenlerle hasarl, bozuk olmas 

anlamna geliyor. Kendinden gelen ayp 

gibi ortalama kelime hazinesiyle ifade 

edilebilecek, hatta biraz daha avamlaarak 

defo denilebilecek bir anlam var. 

Mehmet Said Aydn’n ilk iir kitab 

Kusurlu Bahçe içinse bu kavram, “O Ses”, 

“O Koku”, “Bahçeli Çocukluk” ve “Bo- 

aziçi Apartman” balkl dört bölümden 

oluan yapt anlamlandrmamz için 

önemli anahtarlardan birini tekil ediyor. 

Kitabn ithaf ve ilk kelimesi içe dönük 

ama darya kar kendini koruyan zrhn 

inceliine dair bir eyler söyleyen kelimeler, 

hadiseler, insanlar barndryor. 

thaf, Aydn’n –bize göre olas- kiisel 

tarihine iki atf barndryor. 

Kusurlu Bahçe’nin kendini meydana 

getiren mekanizmas öyle iliyor: Kendinden 

var olan hasar, anlatnn merkezinde 

yer alan enerji kayna/çekirdek 

olarak etrafnda hasar meydana getiren 

d dünyaya, kiisel tarihe, özellikle de 

kurmacann ve yaznn zengin evrenine 

ait unsurlar birer uydu gibi çekim alannda 

döndürüyor. Burada bir salnm ve 

merkezkaç kuvveti oluuyor, d dünyaya 

doru kaçnlmaz bir savrulma meydana 

getiriyor. Bu nedenle, okura pek 

çok eyi kapatan, “davet” diye balasa da 

aslnda sadece yetkili okuru çaran zrh 

esniyor. Esneme d içe daha fazla dâhil 

ediyor. Burada iir ve air bize yeniden 

direnmeye balyor. Kitabn her satrnda, 

beyan ettiklerini beyan etmekten 

honut olmayan bir iirin bahçesine 

giriyor okur. Hasarn onarmak için 

her kurmaca yapt gibi yeniden yazya 

yöneliyor. Yazya yöneliyor çünkü tek 

bir silgi darbesi ya da eylem deiiklii, 

kâdn üzerindeki evreni gerçek hayata 

göre çok daha hzl biçimde deitirebildii 

tek yerin neresi olduundan emin 

Said Aydn. Ksacas Kusurlu Bahçe’de 

kusur/sr yazyla hem açk ediliyor hem 

de gizleniyor. Burada ileyen, yazya has 

ikincil bir mekanizma ile yüzleiyoruz. 

33 

Kayna belirtilmeyen, görünen 

alntlar, alnt olmadan iirlerin içerisine 

szan dizeler, cümleler, türküler, 

daha önce bahsettiimiz koruma zrhnn 

inceldii yerlerden içeriye szan, d 

dünyaya ama illaki yazya dair eyler, 

Said Aydn’n iir dünyasnn ana unsurlar 

arasnda yer alyor. Bu nedenle, 

yazyla kendi gerçekliini kuran Kusurlu 

Bahçe, kitap, roman, kalem, kât, iir, 

sfat, dergi, hece, dize, air, okuma, harf, 

kelime, masal, özne, cümle, virgül, mürekkep, 

soru iareti, silgi, nokta, ünlem, 

defter, vurgu, il, yazmak gibi birçok 

kez tekrarlanan kelimeler barndryor. 

airinin dünyasn hem açk edip hem 

saklamak için gerçeklikten çok daha güzel 

bir dünyaya; yaznn, kuramn ve en 

önemlisi de kraatn da kendini hem 

açan hem de kapayan dünyasna “davet” 

ediyor bizleri. Bununla da yetinmiyor 

Kusurlu Bahçe. Allmn dndaki 

peyzajn meydana getirirken birçok 

“yazp-çizen” insan ve onlarn ortaya 

koyduu eserleri de birer iir hammaddesi 

haline getirmekten çekinmiyor. 

ATIFLAR SLSLES 

Kusurlu Bahçe’nin hammaddelerinden 

bazlarn tekil eden isimlerin farkl balamlardan 

gelmesi ise kitabn çok renkliliini 

ve çeitliliinin altn çizer nitelikte. 

Neet Erta’tan George Perec’e, Ben Ruhi 

Bey Naslm’dan Ezilenlerin Pedagojisi’ne, 

Tom Waits’ten ivan Perwer’e, Godjo 

Dilo’dan Masumiyet’e uzanan atar 

silsilesi, Kusurlu Bahçe’nin airini öfkelendirecek 

türden bir “otantiklik” olarak 

deil de, samimi bir teekkür listesi gibi 

bahçenin içerisindeki yerini alyor. Kitabn, 

yazlmadan yazlm bir iir olarak 

bir araya gelen en kusursuz bölümlerinden 

biri olan “Bahçeli Çocukluk”un 

sekizinci fragmannn tamamen Said 

Aydn’n “zihninin içindekiler” halinde 

bizlere sunulmas da, yazmak eylemini, 

iiri, airlii, okunacak ya da izlenecek 

her eyi ve elbette krtasiyeyi iire dönütüren 

mekanizmann, iki ileri bir 

geri beyan-saklama mekanizmasn 

gözler önüne sererken; kendi kurulu- 

unun özbilinci (self-consciousness) içerisinde 

bir iirle kar karya olduumuzu 

ispat ediyor. 

Burada özbilincin karsnda iki sorun 

bizi balangç noktamza, yani ayb- 

zati’ye geri götürüyor: Özbilinç, Kusurlu 

Bahçe’ye en kötü ihtimalle “kurgusallnn 

farknda” ve her tür “metinsel söyleime” 

açk bir perspektif kazandrrken, 

ar uçlara ulatnda paranoya ve utangaçlk 

gibi sorunlar ortaya çkyor; ancak 

çekingen ama atak, sklgan ama bellei 

kuvvetli bir iir douyor buradan. Bahçenin 

kusurlusu da böyle bir ey olsa gerek; 

kusursuz ve kusurlu.


TARH 


‘Tek-tip’letiren tarihe reddiye 

Mustafa Armaan’n yeni çalmas Kazm Karabekir’in Gözüyle Yakn 

Tarihimiz, ‘geçmi’in bir kurguyla nasl ekillendirildiini göstermesi 

açsndan önemli bir belge nitelii tayor. Eser, Kâzm Karabekir’in 

stiklal Harbimizin Esaslar adl hatratn yazma sürecini anlatyor. 

“ 

Y 

TARIK SÜHA 

aanlan zamann de- 

erlendirilmesi ve daha 

iyi bir gelecein inas 

bir ‘tarih’e yaslanmakla mümkündür; 

‘tarih’ini bilmeyenler iyi bir yarn kuramazlar.” 

Tarihçilerin aznda/kaleminde 

besmele gibi duran bu cümleyi kaç 

kez okuyup duyduumu bilmem mümkün 

deil. Dorudur; insann nereden, 

nasl ve kimlerin omzunda ‘bugün’e ta- 

ndn bilmesi, ona yürünecek bir yol 

ve yön hediye eder. Deilse her insan 

tarihi kendinden balatmak durumunda 

kalr. Öyledir ama insann yaslanabilecei 

katksz, doru bir tarihe sahip 

olmas her zaman mümkün müdür 

Biliyoruz ki, her tarihçi aidiyetleri 

içinde bir ‘geçmi’ kurar; doulan ülkenin 

kabullerinden geçmi ‘süzme tarih’e 

maruz kalnr. Tarihçi ‘tarih’in yaand 

zaman ve mekândan seslenmez, 

‘tarih’ten toplayabildiklerini paylar. 

Zor, çok zor bir eydir bu! Çünkü tarih, 

‘zaman’n altna gömülen ve çounlukla 

‘müdahale’yle bakalaan bir eydir. 

Tarihin birebir, yaand gibi bilinmesi 

ve aktarlmas neredeyse mümkün de- 

ildir. Belki de böyle olduu, hakkyla 

bilenemedii için ‘tarih tekerrür ediyor.’ 

KAZIM KARABEKR’N GÖZÜYLE YAKIN TARHMZ, MUSTAFA ARMAAN, TMA, 240 SAYFA, 12,5 TL 

TARH NSANIN ZNDANIDIR 

Yukarda söylenen, ‘daha doru bir tarih’ 

çabasnn gereksizliini imlemekten çok, 

içine doulan ulus devletlerin resmi tarih 

ve kimliklerinden özgürlemenin kaçnlmazlna 

vurgu yapyor. Evet, ulus 

devletlerin resmi tarihleri ve tekçi kimlikleri 

insan ‘bütün’den kopartp yalnz bir 

‘parça’ klarak azaltyor. eriati’nin ifadesiyle 

tarih insann zindanlarndan biridir. 

Bizim gibi ‘ilginç’ ülkelerin tarihi ise 

daha çok böyledir. Ülke ‘bütün’den kopartlarak 

bir ‘parantez içi’ klnmtr. 

Geçmi, olduu gibi deil, ‘istenen gelecek’ 

için ‘yararl’ klnm; yüz çevirerek 

deil, srt dönülerek yazlmtr. Diyebiliriz 

ki, yakn tarihimiz bir azaltma, yoksunlatrma 

ve ‘tek’letirme tarihidir. Ermeniler, 

Yahudiler, dier aznlklar ülkeden 

ve tarihten silinmek istenmi; Müslüman 

Kürtler, Araplar, Çerkezler, Lazlar 

ise görülmemi ve görünemez klnmtr. 

Bu azaltma ve eksiltmelerden sonra 

din, dil, düünce ve kültür doal olarak 

‘milli’lemitir. Sadece bu deil, stiklal 

Sava’na omuz vermi onlarca ismin 

üzeri çizilmi, yakn tarih yalnzca bir iki 

öznenin çabasna indirgenmitir. 

Türkiye’yi içinde tutamaz hale gelen, 

Anadolu insan için zindan hükmüne 

geçen bu kurgunun ciddi bir 

‘yap-söküm’den geçmesi gerekti- 

i ortadadr. Böyledir ki, imdilerde yakn 

tarih çalmalar ciddi ilgi görüyor. 

Bu konuda önemli katklar olan Mustafa 

Armaan’n yeni çalmas Kazm 

Karabekir’in Gözüyle Yakn Tarihimiz, 

‘geçmi’in nasl bir kurguyla azaltldn 

göstermesi açsndan önemli bir belge 

nitelii tayor. stiklal Sava’nn birkaç 

isminden biri olan Kazm Karabekir’in 

daha yaarken ‘silgi’den geçtii net bir 

ekilde gösteriliyor. Karabekir, stiklal 

Sava’nda öncü rol üstlendikten sonra 

‘yeni ülke’nin ina biçimine erh koyduu 

için kyya itilmitir. Gözetimde 

tutulan mütevaz evinde Cumhuriyet 

Dönemi’nin temel kitab olan Nutuk’ta 

dahi görülmediine tanklk etmi, 

bunu kabullenmeyerek stiklal Harbimizin 

Esaslar’n yazmaya koyulmu. Kitab 

yazm ve yaymlamak istemi ama kitabn 

formalar matbaadan alnarak yok 

edilmeye çallm; ‘istenen tarih’ için 

‘olmu tarih’ görünmez klnmtr. 

“19 NSAN’DA TRABZON’A ÇIKTIM” 

Mustafa Armaan’n iki cilt olarak düünülen 

çalmasnn anlatcs Karabekir 

Paa, muhtevas ise stiklal Harbimizin 

Esaslar’nda anlatlanlardr. Karabekir’in 

stiklal Harbimizin Esaslar’n yazma süreci 

hikâye kurgusu içinde aktarlyor. Karabekir 

Paa’nn “19 Nisan’da Trabzon’a 

çktm” cümlesine vurgu yapan Arma- 

an, öyle devam ediyor: “Kazm Karabekir 

Paa’nn bu sözleri kadar yakn tarihimizi 

bambaka ve çplak bir k altnda 

gösterecek ikinci bir cümle bulmak kolay 

deildir. Resmi tarihin temel tezine yaln 

bir itiraz; öte yandan basitlii içinde son 

derece net bir iddiay barndryor bu ksa 

cümle. Hem resmi bir tezi yanllamas 

açsndan olumsuz, hem de pek sesini 

duyurma imkân bulamam, derinlere 

kaçm bir suyu andran gayri resmi tezi 

dillendirmesi açsndan olumlu içerikte. 

Bize pasl kaplar açmay vaat eden 

sihirli bu cümle adeta, ‘hakikatin n 

biraz da baka yerlerde arayn!’ diyor. 

Hazrladmz iki ciltlik çalma, Karabekir 

Paa’nn yakn tarihteki arlkl 

olarak 1918-1933 yllarndaki icraatn 

anlatyor. Çalmamz; Paa’nn tezlerini, 

tamamen kendi yazdklarndan yola çkarak 

yeniden gündeme tama yolunda 

atlm mütevaz bir adm olarak kabul 

edilmelidir. Kitapta olaylar anlatan göz, 

Karabekir’inkidir. Benim katkm onun 

anlattklarn bugünün okurunun dünyasna 

yanstmak ve aktarmaktan ibarettir. 

lk cilt, 1918-1922 tarihlerinde Paa’nn 

stiklal Sava’na katklarn anlatmaktadr. 

kinci cilt ise inklâplar ve sonrasn 

(1922-1933) ele alacaktr.” 

34 

Mustafa Armaan 

FOTORAF: ZAMAN, ONUR ÇOBAN 

nsan ve semboller 

20. yüzyln önemli lozoarndan 

olan Ernst 

Cassirer, insan, ‘sembolletiren’ 

bir varlk olarak 

tanmlar. Ona göre, insan 

bir taraftan kendisini saran semboller 

oluturur, sonra da onlar tarafndan ku- 

atlm bir hayat sürer. Cassirer bu eserinde 

sembol kavramn çeitli açlardan 

inceliyor: Mitoloji, dinler tarihi ve 

dilbilim aratrmalarndan, felsefe tarihinden 

zengin örnekler sunuyor. Düünür 

ayrca, imdiye dein hiç kurulmam 

bir balanty, dil ve mitos balantsn 

kurarak sembol kavramnn köklerini 

göstermeye çalyor. 

Mektup deyip geçmeyin! 

Tarihi Deitiren Mektuplar’da, 

tarihin akna yön 

veren ve Türk tarihinde 

önem tayan unutulmu 

mektuplar yer alyor. “Uzak 

Dou’da Osmanl halifesi adna para bastrp 

hutbe okutan ülke hangisidir” “ran 

ahna etek gönderen Osmanl padiah, 

mektubunda neler yazd” gibi sorularn cevap 

bulduu kitapta, eyh Edebali’nin, damad 

Osman Gazi’ye mektubundan balayarak, 

Yavuz Sultan Selim’in ah smail’e, 

Kanuni’nin Avusturya mparotoru’na mektuplar 

yer alyor. Kitapta Atatürk’ün önemli 

mektuplar da mevcut. 

Hindistan’n kadn kahraman 

Saraydan Sürgüne, Topramzn 

Kokusu adl kitaplaryla 

tannan Kenizé Mourad, 

Bir Devrin Ruhu – Begüm romanyla 

Türkçede. Mourad, 

bu romannda Kuzey Hindistan’daki 

Awadh Krall’nn ve Begüm Hazret 

Mahal’in çok az bilinen hikâyesini konu 

ediniyor. Begüm, fazla tannmayan ama cesareti 

ve kahramanlyla Hindistan’n ba- 

mszlk savanda ilk adm atan kadndr. 

Yazar, ngiliz igaline kar 1857 ylnda 

gerçekleen ve Begüm’ün bizzat ban çektii 

‘Sipahi Ayaklanmas’n anlatrken, bugünün 

dünyasna da göz ard edilemeyecek 

göndermelerde bulunuyor. 

nsanlk halleri 

SEMBOL KAVRAMININ DOASI, E. CASSIRER, 

ÇEV.: M. KÖKTÜRK, HECE YAY., 216 SAYFA, 15 TL 

TARH DETREN MEKTUPLAR, HAKAN BOZ, 

YEDVEREN YAY. 348 SAYFA, 18 TL 

BEGÜM, KENIZÉ MOURAD, ÇEV.: A. C. AKKOYUNLU, 

EVEREST, 350 SAYFA, 22 TL 

SEYR- ÂDEM, V. HÜSEYN KAYA, FERFR 

YAYINLARI, 136 SAYFA, 9 TL 

arsak da, fazla tepki vermeyip 

“insanlk hali, olur 

böyle eyler” diyerek anlay 

gösterdiimiz kimi olaylar 

vardr ya hayatta… V. 

Hüseyin Kaya, Seyr-i Âdem’de ite bu insanlk 

hallerinin öyküsünü anlatyor. Kurgunun 

ve abartnn çanda yazar, kalemini 

samimiyetin inas için kullanyor. Hepimizin 

âina olduu haller, gerçekçi bir bak 

ve yaln bir dille okunas hikâyelere dönüüyor. 

Bu dönüüm, Kaya’nn her öyküde 

tek tek selam gönderdii iir ve düzyaz 

ustalarnn manevi hâmiliinde gerçekletii 

için ayr bir anlam kazanyor.


TARH 


1993’ün adn koymann zaman gelmedi mi 

Aksiyon dergisinin deneyimli muhabiri Muhsin Öztürk, Ad Konulmam Darbe 93 

kitabyla Türkiye’nin üstüne karabasan gibi çöken 1993 yl hakknda çok önemli bir 

tespitte bulunuyor. 1993’ün siyaseti, askeri ve daha ötesi toplumu bir dizayn etme 

süreci olduuna iaret ederek bunun apaçk bir darbe olduunu anlatyor. 

T 

FATH VURAL 

ürkiye’de kendi içinde 

kök salan, ancak ‘sivil siyasetle’ 

iliki kurarak palazlanan 

‘askeri vesayet’in belki de en 

örtük dönemidir 1993 yl. O yln daha 

banda “1993, reformlar yl olacak” 

haberleriyle çkan gazeteler, bugün 

ayn yl için “Türkiye’nin en karanlk 

yl” diyor. Nasl olmasn 24 Ocak’ta 

Uur Mumcu’nun öldürülmesinden 4 

gün sonra iadam Jak Kamhi, benzeri 

bir akbetten yara almadan kurtuldu. 5 

ubat’ta Adnan Kahveci ei ve kzyla, 

bugün hâlâ gizemini koruyan bir trak 

kazasnda vefat etti. 17 ubat’ta, Cumhurbakan 

Turgut Özal’la birlikte Kürt 

sorununa yönelik en cesur admlar 

atan Jandarma Komutan Eref Bitlis, 

helikopterinin dümesi sonucu hayatn 

kaybetti. 17 Nisan’da Cumhurbakan 

Turgut Özal ‘kalp yetmezlii’ nedeniyle 

ebediyete yürüdü. 23 Mays’ta 

PKK’l teröristler, Bingöl-Elaz karayolunda 

tezkeresini alan 33 askeri ehit 

ettiler. 30 Haziran’da Van’daki Yenigün 

Oteli’nin kundaklanmas sonucu 11 kii 

öldü. 2 Temmuz’da ‘Sivas Olaylar’ diye 

tarihe geçen Madmak Oteli’nin yaklmas 

sonucu 37 aydn, ac biçimde yaamn 

yitirdi. 5 Temmuz’da Erzincan’n 

Babalar ilçesinde 33 vatandamz 

PKK saldrs sonucu öldürüldü. 18 

Temmuz’da, Van Bahçesaray’da 14’ü 

çocuk 26 vatandamz PKK tarafndan 

katledildi. 4 Eylül’de Batman’da yaplan 

saldrda DEP Milletvekili Mehmet 

Sincar ve partili Mehmet Özdemir 

öldürüldü. 22 Ekim’de Diyarbakr 

Jandarma Genel Komutan Bahtiyar 

Aydn, silahl saldryla ehit edildi. 4 

Kasm’da “Güneydou’daki gerçekler 

gizleniyor.” diyen JTEM mensubu 

Cem Ersever öldürüldü… Yer darl- 

nedeniyle bu listeye alamadmz 

onlarca PKK saldrsnda yüzlerce vatandamz 

kaybettik. 

ADI KONULMAMI BR DARBE 

Aksiyon dergisinin deneyimli muhabiri 

Muhsin Öztürk, Ad Konulmam Darbe: 

93 kitabyla Türkiye’nin üstüne karabasan 

gibi çöken o yl hakknda çok önemli 

bir tespitte bulunuyor. 1993’ün siyaseti, 

askeri ve daha ötesi toplumu bir dizayn 

etme süreci olduuna iaret ederek bunun 

apaçk bir darbe olduunu anlatyor. 

Muhsin Öztürk’e göre o dizayn ve 

yaratt sonuçlar, Türkiye’de ‘darbe’nin 

hem anlamn hem de biçimini deitirdi 

ve bunun milad 1993 ylyd: “Görüntüde 

bir darbe yoktu; devletin kar kar- 

ya olduu mühim bir skntnn halli 

srasnda olan olmu pek de ayrntsna 

ADI KONULMAMI DARBE 93, MUHSN ÖZTÜRK, ZAMAN KTAP, 231 SAYFA, 10 TL 

vâkf 

olmadmz 

terörle mücadelenin 

dozu 

kaçm, sadece 

silahla deil müthi 

bir demagojik söylemle 

kitleler sindirilmi, yönetim 

sessiz sedasz askerin 

eline geçmiti. Doan Güre, 

yllar sonra ‘Skyönetime gerek 

yoktu, zaten istediimizi yapyorduk.’ 

diyecektir.” 

1993’ün önemi, Susurluk ve Ergenekon 

soruturmalarnn ardndan 

daha da artt. Zira bu soruturmalar da 

ortaya koyuyor ki, terör toplumsallatrld 

sürece ‘normalleir’ ve ‘kanksanr’. 

Bu süreçte de, “toplum-devlet 

ikileminde tercih edilen hep devlettir”. 

Toplum da devletin mücadelesini, 

dolaysyla gücünü görmektedir ama 

bu gücün, kimler tarafndan manipüle 

edildiini bilmez. Tpk, 1993’teki 

‘güç manipülasyonlar’nn yllar sonra 

anlald gibi! 1993; Türkiye’nin 

‘terörizm’le mücadelede en sertletii 

ve en fazla kayp verdii yl olmasnn 

yannda, Mehmet Aar’n emniyet genel 

müdürlüü, HEP’in (Halkn Emek 

Partisi) kapatlmas, Genelkurmay 

Bakan Doan Güre’in görev süresinin 

bir yl uzatlmas, HEP’i Meclis’e 

tayan SHP Genel Bakan ve Babakan 

Yardmcs Erdal nönü’nün kabineden 

istifa etmesi ve elbette Süleyman 

Demirel’in Kök’e çkarak yerine 

Tansu Çiller’in gelmesi gibi oldukça 

önemli olaylar içeriyor. 

“NE DERSEM YAPIYORLARDI” 

Muhsin Öztürk; o döneme yakndan 

tanklk eden, bata Cumhurbakan 

Turgut Özal’n olu Ahmet Özal olmak 

üzere, Mahmut Alnak, Ziya Halis, 

Eyüp Ak, Cengiz Çandar, Hasan Celal 

Güzel, smet Berkan, Faik Tarmcolu, 

Fikri Salar’la yapt derinlikli konumalarla, 

1993’ün neden ‘darbe’ olarak 

okunmas gerektiini net biçimde anlatyor 

bize. Kitabn üçüncü bölümünde 

yer alan, dönemin Genelkurmay Bakan 

Doan Güre’in, gazeteci Fikret 

Bila’nn Komutanlar Cephesi kitabna giren 

ifadeleri bile bunu anlamak için yeterli: 

“Skyönetim niye ilan etmiyorlar 

Ben biliyorum niye ilan etmediklerini! 

Skyönetim ilan ederiz, sonra darbe 

yaparlar m, diye düünüyorlar. Hissediyorum. 

Yoksa ben onlarn tepesine 

biner ya skyönetim ilan edin ya da ben 

birliklerimin banda kumanday ele 

alyorum, derdim. Ama her istediimi 

yapabilecek bir ortam veriyorlard 

bana. Fiilen dolduruyordum. Sanki 

skyönetim varm gibi ilen dolduruyorduk. 

Öyle çalyorduk. 

Durum onu gerektiriyordu… 

Demirel de memnundu. Valilerin 

hiçbiri bana bir ey demiyordu. 

Yetki sende deil, 

demiyordu. Hepsi, ne dersem 

yapyorlard.” 

35 

LLÜSTRASYON: ZAMAN, CEM KIZILTU 

Güncel kültürün kavramlar 

Kalplerinde hikmet tayan 

kelimeler ile aramzdaki 

uçurum derinletikçe 

kavramlarla aramz da açld. 

Bir dargn bir bark çiftler 

gibiyiz. Bu yüzden, günlük hayatta skça 

kullanlan kavramlarn, artk gerçek anlamlarndan 

uzaklap farkl yönlere savrulmasna 

rast gelmek sürpriz deil. Bu durumu 

görüp düzeltmeye çalanlar da o derin 

uçurumu görünce vazgeçiveriyor. Selçuk 

Üniversitesi öretim üyelerinden Mustafa 

Aydn, vazgeçmeyenlerden. Kurgusu 

o hissi verse de Aydn’n kitab, bir sözlük 

ya da ansiklopedi deil. Deyim yerindeyse 

açklamal bir dil kültürü çalmas. 

Demokrat Parti ve aznlklar 

Demokrat Parti’nin 1950’de 

balayan 10 yllk iktidar 

döneminde ‘aznlklar’ 

deyince ‘6-7 Eylül olaylar’ 

tüm yaplanlarn üzerini 

kara bir gölge gibi kapatverir. Yine de 

aznlklarn Adnan Menderes’e güveni 

azalmaz. Demokrat Parti dönemine dair 

aratrmalar yapan Ahmet Yaar Akkaya, 

bu durumun sebeplerini inceliyor. Bunun 

için de Osmanl’dan balayan tarihsel süreçte 

aznlklarn deien durumu, devletin 

politikalar, vergi kanunlar gibi konular kitabn 

sayfalarnda kendine yer buluyor. 

Her ey çevreden balar 

Görünüe göre herkes çevrenin 

korunmasn, ‘çevre 

sorunu’ saylan oluumlarn 

önlenmesini istiyor. Bu 

amaçla konulmu onlarca 

anayasal ve yasal yaptrm, etkinlikte bulunan 

binlerce kii ve kurulu var. Peki, 

o halde çevre neden gerektiince korunamyor 

Yücel Çalar, bunun sebeplerini 

sralarken, imdiye kadar adresin hep 

yanl yerde arandna dikkati çekerek ie 

balyor. Çevre üzerine sessiz bir tartmaya 

girien Çalar’a göre, meseleye teknik, 

teknoloji, siyaset zemininde de yaklalabilir; 

ancak öncelikle ‘zihniyet’ten balanmal. 

Haksz da saylmaz. 

Kayp ehir stanbul 

GÜNCEL KÜLTÜRDE TEMEL KAVRAMLAR, MUSTAFA 

AYDIN, AÇILIM KTAP, 520 SAYFA, 25 TL 

MENDERES VE AZINLIKLAR, AHMET YAAR 

AKKAYA, MÜHÜR KTAPLII, 237 SAYFA, 15 TL 

ÇEVRELEME, YÜCEL ÇALAR, 

MGE KTABEV, 508 SAYFA, 26 TL 

YTP GDEN STANBUL, ÖNDER KAYA, 

TMA, 248 SAYFA, 14.50 TL 

stanbul, daha üzerinde 

yaayp dururken; henüz 

efsane ve mitlerdeki sular 

altnda kalmadan elimizden 

kayp giden bir ehir 

ne yazk ki. Neredeyse her gün bir parças, 

bir köesi, bir tarihi yok olup gidiyor. Yitip 

giden stanbul’a dair aratrmalar yaparak 

bir nevi “Yârim stanbul” türküsünü mrldanan 

Önder Kaya, son çalmasnda 

da ayn türkünün devamn sunuyor okura. 

Kayplar listesinde bu kez Fatih Mederesleri, 

Aya Poliektos Kilisesi, Acemolu 

Hamam, Amcazade Yals, Ayastefanos 

Ant, Bayezid Yangn Kulesi, Cellat Mezarl 

gibi pek çok ‘yeni’ madde var.


ROMAN 


Kesien kaderlerin mekânsz öyküsü 

H. . Bozta’n kaleminden çkan Kurgan, sra d bir 

hayal gücünün ürünü. Romann altyapsnn yerli malzemelerle 

donatlm olmas Kurgan’ Bat kaynakl 

‘fantastik’ türlerden farkl bir noktaya tayor. 

Z 

YUSUF GÜNDÜZ 

amansz ve mekânsz bir 

hikâyenin tam ortasndayz. 

Günlük hayatta varl- 

ndan üphe etmediimiz bütün dü- 

ünceler zihnimizde bir vehim imdi. 

Topraktan yaratlmlar, ateten can 

bulmular, ktan var olmular hep bir 

arada; isimler, yerler ve evrenler bildiklerimizden 

deil. Bir an yaadklarmzdan 

üphe ederek bakyoruz etrafa. 

Tam da u anda kaderimiz bizi baka 

bir boyutta, baka bir tür varlkla ayn 

teknede yourup hikâyemizi ayn balk 

altnda topluyor olmasn! 

‘Fantastik edebiyat’ merakllarndansanz 

yahut bu kitaplarn kysndan 

köesinden geçmiseniz yukarda 

bahsettiimiz duygulara biraz ainasnzdr. 

‘Paralel evren’lerin, ‘orta 

dünya’larn gelgitlerinden beyazperdede 

de nasibinizi alm olabilirsiniz. 

Bildiimiz u ki, bu hikâyeler imdiye 

dek Batl okurun bilinçaltndan çkan, 

Hristiyanlk öncesi pagan kültürüne 

ait argümanlarn arlkta olduu 

metinlerdi. Bu tarz kitaplarn 

en bilinenlerinden Michael Ende’nin 

Momo ve Bitmeyecek Öykü’süne, J. K. 

Rowling’in Harry Potter serisine ve J. 

R. R. Tolkien’n Yüzüklerin 

Efendisi üçlemesine baknca 

hayali karakterlerden isimlere 

kadar bu öelere rastlamak 

mümkün. Fakat 

biz bir Türk romanndan 

bahsedeceiz: Kurgan - 

Sarayn Ykl. 

KURGAN, H.. BOZTA, SÜTUN YAYINLARI, 606 SAYFA, 12 TL 

SIRA DII HAYAL GÜCÜ 

H. . Bozta’n kaleminden 

çkan Kurgan’n her 

eyden evvel sra d bir 

hayal gücünün ürünü 

olduunu söylemeliyiz. 

Kitabn altyapsnn yerli 

malzemelerle donatlm 

olmas Kurgan’ Bat kaynakl 

‘fantastik’ türlerden farkl bir 

noktaya tayor. Kapak resminden 

hareketle –tabii reklam 

anonslarnn da bunda etkisi çok 

büyük- yukarda zikrettiimiz 

eserlerdekine benzer bir maceraya 

tank olacan zanneden okura, kitabn 

ilerleyen sayfalarnda yanld- 

n fark edeceini rahatlkla söyleyebiliriz. 

Öyküsünün içine tasavvufa 

ilikin izlekler yerletiren Bozta’n 

kitab -her ne kadar yukarda sayd- 

mz romanlarn teknik ksmndan 

yararlanm gözükse de- daha çok 

bir dou hikâyesi. Birebir örtümüyor 

fakat romann ak aklmza Filibeli 

Ahmet Hilmi’nin yüz yllk A’mak- 

Hayal’ini getirmiyor deil. Fakat 

Filibeli’nin eserindeki Racî’nin varolu 

savann -ya da snavnn- aksine 

Kurgan’da imtihan birden fazla kahramann 

kaderlerinin daha derin bir 

düzlemde kesimesiyle gerçekleiyor. 

in bu yönüne baklnca da bu roman 

hemcinslerine göre farkl ve özgün bir 

yerde duruyor. O halde u tespiti rahatlkla 

yapabiliriz: Okurun çerez gibi 

okunabilen bir çoksatandan ziyade, 

daha derinlemesine okuyabilecei bir 

kitap Kurgan. 

FANTASTK M MASALSI MI 

Kurgan aslnda bir ‘fantastik’ tür tanmlamasndan 

çok ‘masals’ adn 

hak eden bir eser. Çünkü hikâyenin 

alt metnindeki mistik hava ve mesajlar 

daha çok slam tasavvufu zemininde 

duruyor. Fakat olayn kahramanlarna 

gelince i deiiyor. 

Çünkü hikâye kahramanlarnn bir 

ksmnn farkl mitolojik kimliklere 

sahip olduunu söyleyebiliriz. O halde 

skc, didaktik bir romandan m 

bahsediyoruz Hayr. Bozta bu malzemeyi 

kurguda göze batmayacak ekilde 

yourmay baarm. 

Romann balarndaki sarkmay 

saymazsak okur enlikli bir metinle 

kar karya kalacaktr. Epey hacimli 

olan bu eserin hikâyesini gölgelemese 

de yazm hatalarnn böylesi bir romanda 

bu kadar fazla olmas kabul 

edilebilir bir durum olmasa gerek. 

Bir de hikâyede kullanlan baz 

tamlamalar ve kelimeler metnin 

bütünlüünde yer yer srtm 

durumda. Bu saydm –bir ksm 

düzeltilebilir- olumsuzluklara 

ramen romann sürükleyici 

ve ilgi çekici olduunu 

söylemekte yarar var. 

Peki, Kurgan neden 

bahsediyor, nasl bir 

hikâyesi var Oen, dünyann 

en zengin ailelerinden 

birinin oludur 

ve oldukça da tannm 

bir mimardr. 

Mesleinin 

zirvesinde olduu bir zamanda yapmas 

gereken bir iyilii yapmam ve 

vicdan azab ile sansasyonel bir ekilde 

intihar etmitir. Kahramanmz 

daha sonra gözünü bir bolukta açar 

ve bir çeit yolculukla kendini Ador 

adl ‘iyi’ insanlarn yaad, kötülüün 

ulamad bir ehirde bulur. 

Ador’da maceras bir anda bakalaan 

Oen ya da Ador’daki ad ile 

Ayzer’i gölgecanllar ve atecanllarn 

da içinde olduu sra d bir serüven 

beklemektedir. Ayzer’in yolculuuna 

Zelor ve Uselya’nn da katlmasndan 

sonra kitabn ikinci bölümünde Sefar 

kralnn ve çocuklarnn macerasn 

izlemeye balyoruz. Orn adl eytann 

müdahalesiyle zor bir snavdan 

geçen Sefar kral ve çocuklarnn kaderi 

ilk bölümden beri takip ettiimiz 

Ayzer’in hikâyesi ile beklenmedik bir 

noktada kesiir. Böylece her bir karakter 

kendi yolculuunu bir dierine 

bal olarak sürdürürken sevimsiz 

bodur eytan Orn’in habis planlar 

‘mavi dünya’ diye anlan dünyamza 

yönelmitir. Kitabn sonuna gelince 

kader, okuru da kahramanlar ile 

beraber ikinci kitaba doru 

çoktan yollamtr. 

Batl örneklerinin aksine 

‘yaratc’ inancnn 

belirgin bir ekilde vurguland 

Kurgan ‘fantastik’ 

romanlardan ne kurgusu 

ne de hayal gücü ile geri 

kalyor. Bu bakmdan ilgilisinin 

bu romandan zevk 

alacan söylemek doru 

olur. Son olarak roman 

içinde sadece bir yerde 

rastladmz “kurgan”, 

bilindii gibi Türk kültürüne 

ait bir mezar türü. Hükümdarlara 

ait bu mütevaz 

yaplarn hikâyenin dier 

kitaplarnda nasl bir imge 

ile var olacan imdiden 

tahmin etmek 

ise oldukça zor. 

36 

LLÜSTRASYON: ZAMAN, CEM KIZILTU 

CIA ve darbe dersleri! 

NASIL DARBE YAPILIR, ÖMER ÖZKAYA, 

PARADOKS KTAP, 286 SAYFA, 12.50 TL 

Modern dünyada istihbarat 

servislerinin darbe 

akl hocas olan CIA’nn 

bu konudaki dosyas 

hayli kabark. ‘Arka 

bahçesi’ kvamna getirmeye çalt- 

Güney Amerika’dakiler, resmî kaytlarda 

da kabul edilmi durumda. Bir 

de Dou’dakiler var. Ömer Özkaya, 

ran’daki 1953 darbesini inceleyerek 

CIA onayl bir darbe nasl yaplr sorusunun 

izini sürüyor. Seçimle baa gelen 

Musaddk hükümetinin ran petrollerini 

milliletirilmesi, CIA’nn çalmalarn 

hzlandracaktr. 

bn Acîbe’nin tefsiri 

KUR’ÂN’IN TASAVVUFÎ YORUMU, MAHMUT AY, 

NSAN YAYINLARI, 548 SAYFA, 28 TL 

18. asrn azelî âlimlerinden 

bn Acîbe’nin 

El-Bahru’l-Medîd adl 

tefsiri tez çalmlarna 

konu olmu, dikkat çekici 

bir çalmadr. Özellikle ilahiyat camiasnda 

bn Acîbe’nin metotlar tartma 

konusu olarak varln sürdürmektedir. 

Mahmut Ay, ilmî bir üslupla 

tenkide giritii kitabnda, iârî tefsir 

hakknda genel bir panaroma sunduktan 

sonra bu alann önemli eserlerinden 

El-Bahru’l-Medîd’i içerik ve metot 

açsndan kritie tabi tutuyor. 

Medeniyetler aras ‘etkileim’ 

OSMANLILAR VE AVRUPA, EDTÖR: SEYT 

KENAN, SAM YAYINLARI, 672 SAYFA, 17.50 TL 

Dünyann belli corafyasnda 

haritalarn deimesine 

gerekçe olan 11 

Eylül saldrs, Dou ile 

Bat’nn ‘ezeli rekabeti’ni 

farkl bir boyuta tad. Medeniyetler 

Çatmas ve Tarihin Sonu tezlerinin 

ardndan gelen bu süreç, Amerika’da 

olduu kadar Avrupa’da da derinden 

hissedildi. slam Aratrmalar Vakf 

(SAM) tarafndan Sey Kenan’n editörlüünde 

hazrlanan Osmanllar ve 

Avrupa üstbalkl kapsaml çalma, 

meselenin köklerine iniyor. Yerli ve yabanc 

pek çok aratrmac, akademisyen 

ve yazar, medeniyetlerin karlap 

tanmas krinde buluuyor. 

‘Korsan’a evet, ‘patent’e hayr! 

ENTELEKTÜEL TEKELE KARI, M. BOLDRIN, D. K. 

LEVINE, ÇEV.: B. BNGÖL, SEL, 376 SAYFA, 25 TL 

Böyle bir kitabn, özellikle 

yayn dünyasnda korsanln 

alp ban gitti- 

i bir ülkede nasl karlanaca 

tek bana bir merak 

konusu. Michele Boldrin ile David 

K. Levine’in kitab, âdeta kri mülkiyete 

sava açyor: “Fikri mülkiyet, kiilerin 

ve kurumlarn tekeli altna alnyor. Sanat 

eserlerinin kopyalarn paylaanlar 

korsanlkla suçlanrken, ilaçlarn patentlenmesi 

bunlara ulam güçletiriyor.” 

Bir bakma ‘korsan’a evet, ‘patent’e hayr 

kitabyla kar karyayz! Eser, Baak 

Bingöl’ün çevirisiyle yaymland.

C 

A. YAVUZ ALTUN 

emil Meriç, kir hayatyla 

ilgili yazlarnda sk sk Tanzimat 

dönemine referans 

verir. Bu arada, ‘entelijansiya’ kelimesiyle, 

biraz da kinayeli bir biçimde, Tanzimat 

aydnnn ve sonrasndaki Cumhuriyet 

elitinin adn koyar. Meriç’in bilerek 

veya bilmeyerek bir merkez-çevre okumas 

yaptn düünebiliriz. ‘Merkezçevre’ 

analizi kuramsal olarak Prof. Dr. 

erif Mardin’in çalmalarnda karmza 

çkar. Mardin’e göre Osmanl’nn son 

dönemindeki krî ortamda yetien bir 

grup bürokratik/askerî elitin kurduu 

Cumhuriyet kendi merkezini oluturmu 

ve çevreyi iktidardan uzak tutarak 

varln devam ettirmitir. Bu, siyasal 

bir eylem olduu kadar, ekonomik bir 

çkar sava anlamna da gelir. Ali Bulaç, 

‘politik merkez’ ve ‘toplumsal merkez’ 

eklinde farkl bir yaklam sergiler. Politik 

merkez, burada, Cumhuriyet’i kuran 

elittir. Toplumsal merkez, kendini sandkta 

gösterir. 1950’den itibaren serbest 

seçimlerde, toplumsal merkez politik 

merkezi belirler. Bunun tersi ise ancak 

1960’taki darbeyle gerçeklemitir. Sistematik 

olarak darbeler/müdahaleler, bu 

kuatmann devam içindir. 

ANADOLU’NUN UYANII VE YEN ELTLER… 

Alman gazeteci ve iktisatç Dr. Rainer 

Hermann’n Türkiye’de Neler Oluyor 

adl çalmas, bu sosyolojik tartmaya 

bir alt balk ekliyor. “Anadolu’nun 

Uyan ve Yeni Elitler” ifadesiyle iaret 

edilen, çevrenin ya da toplumsal 

merkezin kuatmay yarma çabas olarak 

aça çkyor. Dr. Hermann’n bir 

gazeteci olarak Türkiye’nin son 20 ylnda 

ahit olduu olaylar, onu Prof. 

Mardin’in merkez-çevre ikilemi çerçevesinde 

bir deerlendirmeye zorlam. 

Hermann’n iktisatç taraf, onu ekonomik 

bir okumaya, “Anadolu’nun 

Uyan” üzerinden sermayenin el de- 

itirmesi kavramna götürüyor. Turgut 

Özal’la balayan bu iktisadî uyann 

kökleri Demokrat Parti iktidarna 

dayansa da, 2002’de balayan AK Parti 

hükümetleriyle gerçekleen bir tamamlayclk 

göze çarpyor. Hermann, 

yüksek yarg ve ordu üzerinden yürütülen 

‘kuatma’nn ‘irtica’ ve ‘Kürt meselesi’ 

ile sistemli bir biçimde sürdürüldüü 

kansnda. 

ttihat ve Terakki’yle balayan 

Cumhuriyet Halk Partisi gelenei, bu 

analizin baat aktörlerinden. Merkez ile 

çevrenin yaknlamasna dikkati çeken 

Hermann, Bülent Ecevit’in “Anadolu 

Solu” kavramna, Refah Partisi’nin 

gecekondular ve belediyecilik hamleleriyle 

balatt ‘çevreyi sisteme dâhil 

etme’ çabasna atfta bulunuyor. Bu 

çerçevede, AK Parti’nin 2004 ylnda 

Van Yüzüncü Yl Üniversitesi rektörü 

DÜÜNCE 

KÝ TAP ZAMANI 6 HAZRAN 2011 PA ZAR TE SÝ 

Anadolu’nun uyan nasl gerçekleti 

Alman gazeteci ve iktisatç Dr. Rainer Hermann Türkiye’de Neler Oluyor 

adl kitabnda, yüksek yarg ve ordu üzerinden yürütülen ‘kuatma’nn 

‘irtica’ ve ‘Kürt meselesi’ ile sistemli bir biçimde sürdürüldüü kansnda. 

Kitap, 1990’lar sonrasnda Türkiye’yi anlamak için iyi bir bavuru kayna. 

TÜRKYE’DE NELER OLUYOR , RAINER HERMANN, MAV UFUKLAR, 350 SAYFA, 12 TL 

Dr. Rainer Hermann 

FOTORAF: CHAN, ÜNAL ARSLAN 

Prof. Yücel Akn’n tutuklanmasyla 

merkez-çevre ikiliindeki ebedî ve ezelî 

mücadeleyi fark ettii tespitini yapyor. 

Üniversite rektörlerinin Antkabir’e 

yürümesi, dönemin Cumhurbakan 

Ahmet Necdet Sezer’in verdii tepkiler, 

dönemin YÖK Bakan Erdoan 

Teziç’in açklamalar, bu mücadelenin 

‘reeksleri’ olarak okunuyor. 

Hermann’n ‘uzaktan bir göz’ olarak 

soukkanl bir yakn-tarih okumas 

yapt söylenebilir. Eski elitin çöküü 

olarak 2001 krizini göstermesi, 

AK Parti’nin AB politikalarn sk takip 

ederek eski elitin savunma gücünü 

elinden aldn söylemesi, Kemalist 

söylemin ‘Kzlelma koalisyonu’ seviyesine 

indirgenmesiyle yenildiini 

batan ilan ettiini savunmas önemli 

çklar. Türkiye’de Neler Oluyor, Ergenekon 

soruturmalarnn üzerine yklmaya 

ve bir ‘intikam mücadelesi’ gibi 

sunulmaya çallan deiimi, Ergenekon 

öncesi döneme k tutarak tartyor. 

Çünkü ‘darbe günlükleri’ öncesinde 

de merkez-çevre sürtümesinin somut 

delilleri var. Birazck hafzay zorlamak, 

yakn tarihi olabildiince objektif 

bir biçimde analiz etmek, görünmez 

iktidar alarn deifre etmek 1950’den 

bu yana ar aksak yaanan demokrasi 

yolculuunu açklamaya yetebilir. 

Hermann, kitabn Almancas çktnda 

verdii bir röportajda, Recep 

Tayyip Erdoan’n New York Times’a 

konuurken kulland ‘zenci Türk’ 

nitelemesini nazara veriyor. Babakan 

Erdoan, “zenci Türklerin siyasal lideri” 

olarak çevreyi merkeze tamakta 

ya da “toplumsal merkezin” kuatmay 

krmasna yol açmakta Hermann’a 

göre. Yazar, “yeni elitler” dedii bu 

kesim hakknda önemli uyarlarda da 

bulunuyor. Reformlarn devamll ve 

taraarn diyalog sürecine girmesi yönündeki 

çars bunlarn banda... 

Abdülhamid’in d politikas 

TAÖZ OPERASYONU, S. KIZILTOPRAK, YTK 

HAZNE YAYINLARI, 302 SAYFA, 12 TL 

Cumhuriyet’in ilk yllarndaki 

kat ideolojinin 

haemesiyle üzerindeki 

sis perdesinin araland 

ahsiyetlerden biri 

de II. Abdülhamid’dir. 33 yl boyunca 

Osmanl’y idare eden padiah, içerideki 

otoriter yönetiminin yan sra zamann 

‘yaylmac’ devletlerine kar izledi- 

i aklc d politikayla da tarihte önemli 

yer edinmitir. Prof. Dr. Süleyman Kzltoprak, 

II. Abdülhamid’in d politikadaki 

yaklamn ve siyasetini, Ege 

Adalar’ndan Taöz’ün igal giriiminin 

operasyonla püskürtülmesi olayndan 

yola çkarak deerlendiriyor. 

Romanclar konuuyor 

ROMANI KONUTULAR, HAZ.: ÖZLEM FEDA, 

SÜTUN YAYINLARI, 271 SAYFA, 8 TL 

Akademisyen Özlem Fedai, 

Roman Konutular’da 

romanclmzn önemli 

isimleriyle yaplm söyleileri 

bir araya getiriyor. 

Cumhuriyet sonras romanmzn 

seyrüseferini ortaya koyan çalmada 

Halide Edip, Reat Nuri, Kemal Tahir, 

Yusuf Atlgan, Ouz Atay, Tark Bura, 

Ferit Edgü, Selim leri, Orhan Pamuk 

gibi edebiyatmzn köe ta romanclaryla 

yaplm söyleiler yer alyor. 

Roman teknii, dili, üslubu üzerine 

düünmek isteyenler ve yazarlarn 

romanlarn kurgularken neyi amaçladklarn 

merak edenler için... 

Sezai Karakoç iirinde metafizik 

SEZA KARAKOÇ RNDE METAFZK VURGU, M. 

KEVSER BA, NSAN YAY., 127 SAYFA, 10 TL 

Üç yl önce yaymlanan 

Dirili Talar adl kitabndan 

sonra öretim 

üyesi Münire Kevser Ba, 

Sezai Karakoç okumalarna 

devam ediyor. Karakoç’un iirlerini 

metazik açdan inceleyen Ba, airin 

kavram dünyasna nüfuz etmeye 

çalyor. Beklentileri tam karlayamasa 

da kitap, okuru Karakoç’un iirlerinde 

önemli yer tutan ölüm, gül, Hzr, 

çocuk, anne gibi temel kavramlarn 

izinde bir anlam yolculuuna çkaryor. 

Padiahlarn ailesi 

Bat gibi düünmemek 

Orhan Duru’dan öyküler 

Bu da Osmanl’nn Wikileaks’i 

PADAHLARIN KADINLARI VE KIZLARI, M. 

ÇAATAY ULUÇAY, ÖTÜKEN, 312 SAYFA, 15 TL 

SLAM, BLM VE KÜLTÜREL LKLER, Z. 

SERDAR, PINAR YAY., 512 SAYFA, 20 TL 

Yaymlad kitap ve bildirilerle 

Bat dünyasnn dü- 

ünce ve kültür üzerindeki 

hegemonyas ile mücadele 

eden günümüz düünürlerinden 

Ziyaüddin Serdar’n be yl 

önce orijinal basks yaplan eseri M. Kür- 

ad Atalar’n çevirisiyle Türkçeye kazandrld. 

hsan Mesud’un yayna hazrlad 

kitap, Serdar’n “Bat’dan farkl dü- 

ünme” olarak adlandrd slam, bilim 

ve kültürel ilikilerin ‘nasl’ olmas gerektii 

üzerinde duruyor. Bunun için de halihazrdaki 

kavramlar yeniden tanmlayp 

çözümlemekle ie balyor Serdar. 

BOULTU, ORHAN DURU, YKY 


ki yl önce aramzdan 

ayrlan usta öykücü 

Orhan Duru’nun bütün 

öyküleri bir araya 

gelmeye devam ediyor. 

1996’da yaymlanan Sarmal’n 

yeniden baslmasndan sonra ‘bütün 

öyküleri’nin ikinci cildi Boultu adyla 

yaymland. 1950 kuann ‘ele 

avuca smayan’ öykücüsünün daha 

önce yaymlanm Kaz, Küp, Frtna, 

Yeni ve Sert Öyküler, Düümde ve D- 

mda adl öykü kitaplarndaki öykülerin 

toplamndan oluan eser, eksikleri 

tamamlyor. 

OSMANLI ELÇLERNN WIKILEAKS RAPORLARI, 

M. SAF, URAL YAY., , 240 SAYFA, 15 TL 

ABD’li diplomatlarn üstlerine 

verdii ‘gizli’ ibareli 

raporlarn Wikileaks adl 

internet sitesinde yaymlanp 

dünyay ayaa kaldrmas 

hâlâ tazeliini koruyor. Bu belgeler, 

her ülkede kendine göre yank bulduu 

gibi Ortadou’daki baz ülkelerde 

ayaklanmalar da beraberinde getirdi. 

Muhammet Sa, biraz geriye giderek 

Osmanl elçilerinin raporlarn inceliyor. 

‘Sefaretname’ adyla yaymlanan elçi raporlarn 

günümüzün bakyla okuyunca 

Osmanl elçilerinin dönemin Avrupa’s 

hakknda söyledikleri ilgi çekici olabilir. 

Oryantal bir yaklamla, 

daha çok egzotik bir masal 

dünyas gibi ele alnan 

harem hayatn ciddi 

bir ekilde aratrp berraklatran 

isimlerden biri de M. Çaatay 

Uluçay’d. Gayretke aratrmac-yazar 

Uluçay, 1970’te bu dünyadan ayrld. Fakat 

ölümünden 10 yl sonra ilk basksn yapan 

Padiahlarn Kadnlar ve Kzlar adl eser, 

yaymland günden bu yana titiz yakla- 

m ve alannda bir ilk olmas nedeniyle 

bir ‘klasik’ mertebesine yükseldi. Osman 

Gazi’den Vahdeddin’e kadar padiahlarn 

haremini anlatan eserin yeni basksnda 

baz tarihsel deiiklikler orijinal metne 

müdahale etmemek için yaplmam. 

37


USTA GÖZÜYLE 


Yeni kaarilerim için 

hogeldiniz dersidir 

RE CAÝ 

GÜL LAP DAN 

Zeman kazatasnn Kitab Zeman ilavesindeki 

Recai sütununu kesüb cüzdannzda muhafaza 

ederek, ibâdetten artakalan vakitlerde 

ibretle kraat buyrunuz efendiler. 

‘Garip iirci’ Ahmed nam’a, ‘iir 

Kuramcs Manzumeciler’e dair 

RFAN 

KÜLYUTMAZ 

Ahmed nam Bey, niyçün, ‘airim’ demeyor da, ‘iirciyim’ 

deyor Muhteem bir alçak gönüllülükle ‘Yarm 

yüzyldan fazla iirciyim’, deyor. ‘iirimsiler yazana 

iirci diyorum.’ Ne denir, o öyle deyorsa, öyledir! 

A 

ziz ve muazzez 

kaarilerim, ben 

buradan size nice 

zamandan beridir ince taktikalar, 

menendi bulunmaz 

akllar verüb nice ince 

hususlara dikkatlerinizi çekmekteyimdir 

fekat kâ midir 

Kat’iyyen kâ olmayub, 

ecdâd- âzâmmza lâyk bir 

ferd olabilmekçün daha bir 

takm vaziyfeleriniz 

bulunmaktadr; imdi hayra 

vesile ve gidiâtnza nâ 

olur, meyânmza yeni yeni 

itirak etmi bulunan staciyer 

okuyuculara faidesi dokanr 

ümmidiyle bir nevi meslek 

dahili kurs öütlerini uraca 

derc ediyorum. Dersimizin 

ad, eyi bir kaarî nasl olunabilir 

mevzuu hakkndadr. 

Maalesef bizdeki muharrirkaari 

münasebât, diyger 

kazatalarda olduu gibi 

mekaaleyi kraat ettikten 

sonra yanüstü yatp, kazatay 

ise bilâhire zeytun ei veyâ 

kim sofra örtüsü niyetine 

isti’mal etmeklikten daha 

ziyâdesini iycab ettireyor. 

Kdemli kaarilerim içün ikinci 

bir eziyet tekil ettiinin 

farkndaym fekat faideden 

hâli deildir; buyurunuz 

netekim ak ile bir dahi... 

Eyi bir kaarî olmann 

lâzmeleri, buyrunuz 

netekim: 

Biir- Haftada lâakal sekiz saat 

müddetince sâkin bir odaya 

çekilüb kûe-i uzletimizde 

Türk-slâm veyâ kim ecnebî 

klasikleri kraat edeceiz. Bu 

esnâda radiyo dinlemek, hele 

hele tilevizyon denilen o 

menhûs âleti seyret itmek 

gibi âvâreliklerden berî 

bulunacaz. 

kii- Ara sra kazata 

kraatnda pek bir mahzur 

görmeyorum fekat u fakiyrin 

eski ve cedit mekaalelerinden 

gayrsna emek verüp göz 

nuru dökmeniz israftr, bilmi 

olasnz. Zeman kazatasnn 

Kitab Zeman ilavesindeki 

Recai sütununu kesüb 

cüzdannzda muhafaza 

ederek, ibâdetten artakalan 

vakitlerde ibretle kraat 

buyrunuz efendiler. 

Üüç- Siyâsiyyat ile 

kat’iyyen elâkadar 

olmayacaz; bu ile esasen 

sizin nâmnza ben megul 

bulunduum içün siz sair 

ilere bakacaksnz. Haydi 

diyelim ki, ibu nasihatim 

hakknda içinizden vd-vd 

edib de, “Recai Bey aceba 

bizi apolitik bir mevkiide mi 

tutmak istemektedir Aceba 

biz de melmeket meseleleri 

hakknda kir sahibi olsak 

bunun kime ne mazarrat 

olur.” der iseniz -ki 

demezsiniz bilirüm- mukabelen 

derim ki, “A azizler 

siyâsetle bilil oraanlar 

hangi kâr itmâm idebilmi ki 

siz idesüz; mâlum ki adamlar 

koca hökümata bile bilil 

siyâset yaptrmaz iken aceb 

sizin hangi hususta muvaffak 

olmak ihtimâliniz vardr 

bakalm” Binaenaleyh bu 

ilere kafa yormay brakp 

nasihatlerime kulak kesiliniz. 

Döört- Ackmadan sofraya 

oturmaynz, tamamen doymadan 

mutlaka yemekten 

elinizi çekiniz; gybet etmeyiniz, 

emanet ehli olunuz. 

nsanlara, hayvanlara, nebâtata, 

bilumum mahlûkata ve 

cansz eylere dahi merhamet 

ediniz ki merhamet bulasz. 

mdi bu nasihati niçün vermekteyim 

diye sual olunursa 

-ki sormasanz hakknzda 

daha eyi olaca übhesizdirderim 

ki, Efendiler, u nasiyhatlerimden 

zararl çkarsanz 

vebâli üstüme olsundur. 

Bee- u Recai’yi kimseler 

ile kyâs etmeyiniz; durup 

durur iken kendime 

muhasm icâd etmek istemem. 

Böyle bir mukayesede 

sair kyâs unsurlar netiyce 

itibariyle madur ve bednâm 

olacaklar vechile böyle ilere 

tevessülden kaçnnz ve “Biz 

babamzdan bile böyle zapt ü 

rapt görmedikdi” diye vesvese 

etmeyiniz. Alt- 

imdilik baka bir irâd mevzuu 

aklma gelmeyor. 

übheniz olmasun ki, hâtrlar 

isem ân dahi uracklara derc 

iderim de istifâde eylersiniz. 

C 

aanmdan muazzez 

kaarilerim, naslsnz, 

eyi misiniz,eyi olmanz 

Cenab- Rabb’ül âlemîynden 

niyâz ederekden lakrdma 

balayorum. 

Efendim, Hilmi Bey 

kardamn pek ehemmiyet 

verdii bir felsefe porofesörü 

vardr: Ahmed nam beyefendi. 

Kendisi, Ortadou Teknik 

Üniversitesi Felsefe u’besinde 

vaziyfelidir ve zannedeyorum, 

ube reisidir ayni zemanda. 

(stitraden arz edeyorum: 

Buradaki ‘ube reisi’ lakrds, 

askerlik ube reisini tedai ettireyor 

olabilir, lakin bendeniz, onu 

indikilerin taabiriylen ‘bölüm 

bakan’nn mukabili olarak istimal 

etmekdeyim, efendim!). 

Porofesör Ahmed Bey, bir 

eyyamdr ‘Akam’ kazatasnda, 

bendenizin fevkalhâd müsted 

olarak kraat etdiim, zarifane ve 

levendane mekaleler 

yazmakdadr. Hilmi Bey 

kardamn taabiriylen, Ahmed 

Bey, bir ‘gönül feylesofu’dur. 

Kendisi bir eyyam Diyanet leri 

Kadn Aratrmalar Merkezi’nde 

de felsefe konfranslar vermekte 

idi. Hilmi Bey kardam ona 

taklr: “Ahmed, sen u soyadn 

bir anagramla deidir! ‘nam’ 

yerine ‘man’ yap da, imana 

gel!’” deye latife eder… Hilmi 

Bey bu ite! Kendini muzip zann 

edeyor! 

Efendim, aziz muhibbim 

Ahmed nam Bey’in iir merak 

da vardr. Kendisi birkaç iirci 

kitabç da ner etmi bulunayor. 

iirimsilerinden de pek telezzüz 

etmiimdir. (Niyçün,’iirci’ 

ve ‘iirimsi’ taabirlerini istimal 

etdiimi indi anlayacaksnz!). 

Geçenlerde ‘Akam’daki mekalesinde 

‘Bir Garip iirciyim Ben’ 

serlevhaasn görünce, merak 

etdim. Ahmed nam Bey, niyçün, 

‘airim’ demeyor da, ‘iirciyim’ 

deyor Muhteem bir alçak 

gönüllülük ile ‘Yarm yüzyldan 

fazla iirciyim’, deyor. ‘iirimsiler 

yazana iirci diyorum. airim 

diyemem, iir incinir’. Ne denir, 

o öyle deyorsa, öyledir! 

Lakin ne müdhi bir tevazû! 

Kendisine, her zemanki gibi 

kalbî muhabbetle derâgû ile, 

ihtirâmât- faîkam takdîym 

edeyorum. Kendisine bühtanda 

bulunduunu, onun ne kadar 

büyük bir iirci olduunu, kimse 

takdiyr etmediyse bile, bendeniz 

‘garip bir iirci’ karii olarakdan 

onun büyük kaabiliyyetini daima 

takdiyr ile tezkâr edeyorum. 

Aziz muhibbim nam, 

‘iirimsilerim, biraz divan biraz 

da halk iirinden besleniyor,’ 

deyor. ‘Asaf Halet’in, Ece 

Ayhan’n Bedri Rahmi’nin, 

Cemal Süreya’nn, Tanpnar’n 

pnarlarndan içmek istiyor. 

Yunus’un, Karacaolan’n…’ 

‘Tanpnarn pnarlarndan’! Ne 

zarif, ne ince ne ho bir terkib Ya 

Rabbi! Acaba Behçet Kemal 

Çalar’n ‘çalayan 

pnarlarndan’ da beslenmi olabilir 

mi 

Fekat bir lakrds var ki, beni 

gönülden yaralad. Eh, biz de her 

ne kadar gönül feylesofu 

deilsek de, gönül ehliyizdir. 

Baz dostlar, Ahmed nam içün 

‘herif felsefede diki tutturamad, 

imdi ii iire vurdu. iir diye 

yazd eskimi manzumelerin 

farknda deil salak, bir anlarsa 

tekrar felsefeye dönecek gücü 

olmad için intihar etmesi 

gerekecek’ deyorlarm 

arkasndan… 

Aman, estafurullah muhterem 

kardam Ahmed… Sen 

‘gönül feylesofu’ hiç ‘salak’ olur 

musun Sana, ancak ‘ üniversitede 

iir dersi veren’ ve ‘kendilerini 

air sanan’ manzumeciler 

‘salak!’ diyebilir. Dahas, senin 

için ‘ahmak’ da derler, (diyorlar 

da!). Brak iiri, felsefeci olarak 

(felsefede ‘diki tutturamamandan’ 

geçdik,!) ‘be para 

etmediini’de söylüyorlar… 

Sen onlara bakma, benim 

caaanm iirci’m Ahmed! Sen 

büyük bir gönül feylesofu, büyük 

bir iircisin!. Oktay Rifat’n 

dedii gibi, ‘Sen onlar gibi 

deilsin ki Ahmed/ Mek parmak, 

mek parmak daha/ Sonu 

selâmet!’ 

Muazzez kaarilerim, bu aylk 

da bu kadar. Telaky gelecek aya 

inallah. O vakde kadar 

Rabb’ime emanet olunuz, 

zâtnza hoca baknz. Au 

revoir,-canlarm benim… 

38

Sayfa 14

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?