Sosyal Polİtİka tİka - Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı - Aile ve ...

DİNLEME BECERİSİNİN GELİŞTİRİLMESİNDE AİLENİN ROLÜ
Yrd. Doç. Dr. Deniz MELANLIOĞLU
melerin gerçekleşmesini kolaylaştırır (Tekin, 1980). Çocuk doğduğu andan itibaren
“dinleme” vasıtasıyla dil eğitimine başlar. Yaşı ilerledikçe dinleme yoluyla öğrendiği
kelimeleri kullanarak konuşmayı gerçekleştirir. O zamana kadar sahip olduğu birikimle
çevresiyle iletişim kurar (Tosunoğlu, 1999). Bu nedenle ana dili eğitimine küçük
yaşlardan itibaren gerekli önem verilmelidir.
1. DİNLEME BECERİSİ
Bireyler arasında iletişimi sağlayan dil, çocuğun anne karnındaki dönemde çevreyle
iletişime geçmesine olanak sağlar. Dil, anlama (dinleme ve okuma) ve anlatma
(konuşma ve yazma) becerilerinden oluşur. Bunlar içerisinde anlama başlığı altında
ele alınan dinleme, bireyin anne karnında edinmeye başladığı ilk dil becerisidir. Çocuğun
konuşmaya başlayana kadar çevreyi anlamayı ve kendini anlatmayı sağlayan
tek becerisi de yine dinlemedir. Dinleme becerisinin anne karnında edinilmeye başlaması,
onun diğer becerilerden ayrı düşünülmesine ve kendiliğinden geliştiği veya
sonradan geliştirilemeyeceği gibi yanlış bir inanışın yaygınlık kazanmasına neden
olmuştur. Oysa dinleme de bir dil becerisidir ve bu beceri de diğerleri gibi eğitim yoluyla
zamanla geliştirilebilir.
Dinleme iletişimi gerçekleştiren temel ögedir. Özbay (2006) dinlemeyi, konuşan ya
da sesli okuyan bir kişinin vermek istediği mesajı, tam olarak anlayabilme becerisi
şeklinde tanımlamaktadır. Dinleme, söylenenlere dikkatini tam verme ve onları anlamaktır.
Bir kişiyi ve onun dış çevreyi nasıl algıladığını anlamak için o kişiyi dinlemek
gerekmektedir. Bir başkasını dinlemek, dinleyebilmek güç bir iştir. Bu iş, karşıdaki
insana ilgi ve saygı duymayı, sabırlı ve rahat olmayı gerektirir. Denilebilir ki olumlu
ilişkiler geliştirmede, insanlardan bilgi almada, başkalarını tanımada, anlamada ve
onlara yardım etmede en temel unsur dinlemedir (Cihangir, 2004). İyi bir dinleyici,
aynı zamanda karşı tarafa saygı gösteren, onun sözünü kesmeyen, onu anlamaya çalışan
kişidir.
Bireyin ilk öğrenme alanı olan dinleme, doğum öncesinden itibaren kullanılmaya
başlar ve ömür boyu etkin bir biçimde kullanılır. Bu bakımdan dinleme, dil ve düşünce
gelişimi ile toplumsal etkileşimle ilgili bir süreçtir. Gelişimsel olması dinleme
becerisinin geniş bir zamana yayılması ile dinlemenin çeşitli süreçlere ve aşamalara
ayrılmasındandır. Etkileşimsel olması ise dinlemenin konuşmacı, konuşmacının aktardığı
bilgiler ve dinleme ortamı içinde yapılmasıdır. Böylece dinleme çeşitli bilgilerin
öğrenildiği, becerilerin geliştirildiği karmaşık bir süreç olmaktadır (Güneş, 2007).
Anlama sürecinde dinleyici, alınan bilgileri zihinsel işlemden geçirir. Dinleyici etkin
olarak bilgiyi seçer ve organize eder. Seçme ve organize etme sürecinde bilginin niteliği
ve dinleyiciyle ilgisi önemli iki unsurudur (Akyol, 2006). Bireylerin birbirini
dinleme nedenlerini Mackay (1997);
67