TÃ¼rkiye'de Din PolitikalarÄ± Etkisinde Din GÃ¶revlisi YetiÅtirme ... - DEM

More documents

Recommendations

Info

3 Mart 1924 tarihinde çıkarılan kanunlarla orta ve yüksek öğrenim seviyesinde eğitim ve öğretim yaptırarak her tür din görevlisini yetiştirecek okulları açmak Milli Eğitim Bakanlığı’na, söz konusu okullarda yetiştirilecek elemanları istihdam etme ve din hizmetlerini yürütme görevi ise Diyanet İşleri Başkanlığı’na verilmiştir. 1919’da Medresetü’l-Vâizin ile Medresetü’l-Eimme ve’l-Huteba “Medresetü’l-İrşad” adıyla birleştirilmiştir. 5 Medresetü’l-İrşad, medreselerin kapatıldığı tarih olan 1924’e kadar eğitim ve öğretim faaliyetlerini sürdürmüş ise de, bundan da belirtilen sebepler dolayısıyla istenilen ve beklenen sonuçlar alınamamıştır. Osmanlı devletinin sona erdirilip Cumhuriyetin ilânından sonra Türkiye’de adım adım lâiklik uygulamasına geçiş için birtakım değişiklikler ve düzenlemeler yapılmıştır. 1928 yılında ise lâiklik fiilen uygulamaya konulmuştur. Bundan sonraki yıllarda din görevlisi yetiştiren okullar ve dinî hizmetler konusunda lâiklik eksenli tartışmalı bir dönem başlamıştır. Tartışmaların şiddeti bazen artmış bazen azalmıştır ama hiçbir zaman sona ermemiştir. 1. Tek Partili Dönem a) Din Hizmetleri ve Din Eğitimi Konusunda İki Önemli Kanun 3 Mart 1340/1924 günü TBMM’nden üç önemli kanun geçirilerek kabul edilmiştir. Bunlardan birisi Halifeliği kaldıran kanundur. Konumuzla doğrudan ilgili olan diğer iki kanundan; Birincisi; 429 sayılı Şer’iye ve Evkaf ve Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekâletinin İlgasına Dair Kanun’dur. İsminden de anlaşılacağı gibi bu kanunla, TBMM’nin açılışından itibaren mevcut icra vekillikleri (bakanlıkları) arasında yer alan ve Cumhuriyetin ilk yılında da aynı isimle yerini koruyan Şer’iye ve Evkaf ve Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekâleti kaldırılmış ve şer’i / dinî işleri yürütmek üzere ‘Diyanet İşleri Başkanlığı’ kurulmuştur. İkincisi ise; 430 sayılı Tevhid-i Tedrisat Kanunu’dur. Bu kanunla Osmanlı Devleti dönemindeki bütün okulların yönetim ve denetimi Milli Eğitim Bakanlığına verilmiştir. Ayrıca kanunun 4. maddesi ile o dönemde tek olan ve Dâru’l-Fünûn adını taşıyan üniversitenin (İstanbul Üniversitesi’nin) çatısı altında bir İlâhiyat Fakültesi, muhtelif yerlerde de İmam ve Hatip Mektepleri açılmıştır. Bu kanunlarla orta ve yüksek öğrenim seviyesinde eğitim ve öğretim yaptırarak her tür din görevlisini yetiştirecek okulları açmak Milli Eğitim Bakanlığı’na, söz konusu okullarda yetiştirilecek elemanları istihdam etme ve din hizmetlerini yürütme görevi ise Diyanet İşleri Başkanlığı’na verilmiştir. b) Din görevlisini Milli Eğitim Bakanlığı mı, Diyanet İşleri Başkanlığı mı yetiştirmeli(ydi) Tevhid-i Tedrisat Kanunu gereği Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 1924’te İstanbul’da bir İlâhiyat Fakültesi ile imam ve hatip gibi din görevlisi yetiştirmek amacıyla 1924 ile 1925 yıllarında toplam 5 Ceride-i İlmiye, Beşinci sene, aded 51, Rebiü’l-evvel 1338, sh. 1639-1641. Y IL 1 SAYI 2 | DEM DERGİ 73
34 (veya 38) 6 yerde İmam ve Hatip Mektepleri açılmıştı. Fakat aynı zamanda kapanmalarına zemin hazırlayacak şekilde alınan bazı tedbirler sonucu İmam ve Hatip Mektepleri, daha öğretime başladıkları yıldan başlamak suretiyle 1926 yılına kadar, -ikisi hariç- tamamı kapanmak veya kapatılmak durumunda kalmıştır. 7 Yalnızca İstanbul ve Kütahya İmam ve Hatip Mektepleri 1930 yılına kadar açık kalabilmiş, bu tarihte onlar da kapatılmıştır. Açıldığı yıldan itibaren her yıl öğrencisi azalan İlâhiyat Fakültesi ise 1933’te kapatılmıştır. Din görevlisi yetiştirmek amacıyla açılmış bu iki dinî öğretim kurumuna yeterince ilgi olmadığı(!) gerekçesiyle kapatılmalarının birçok sebebi vardır. Bize göre bunlardan en önemlisi, Şûra-yı Devlet (Danıştay) kararıyla 1927’de din görevliliğinin devlet memuriyetinden çıkarılması ve bu tarihten itibaren görev ifa edenlere devletçe maaş verilmemesidir. Diyanet İşleri eski başkanlarından Ahmet Hamdi Akseki ise, bu dinî eğitim ve öğretim kurumlarının kapanmasının veya kapatılmasının sebebi olarak, başkanlığa değil de Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak açılmasını göstermektedir. Akseki, Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile askeri okulların da önce Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlandığını ancak bunun bir hata olduğunun anlaşılması üzerine ertesi yıl (1925’te) tekrar Milli Savunma Bakanlığı’na bağlandıklarına dikkat çekerek diyor ki; “Eğer o sırada İmam ve Hatip Mektepleriyle İlâhiyat Fakültesi de hakiki mercileri olan Diyanet İşleri Başkanlığına iade edilmiş olsaydı ne talebesi dağılır ne de mektep kapanırdı, daha doğrusu kapatıl- 6 Bizim tespitimize göre o dönemde açılıp kapatılan ve yerleri tespit edilen İmam ve Hatip Mektebi sayısı toplam 34’tür. (Bk. Öcal, Mustafa, İmam ve Hatip Mektepleri, Mezunlarından Bazıları ile Yapılan Mülâkatlar ve Şehâdetname Örnekleri, U. Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, C. 12, sayı 2, Bursa 2003, sh. 51-101), Diyanet İşleri eski Başkanlarından Ahmet Hamdi Akseki’ye göre ise, bu mekteplerin toplam sayısı -eğer bir yazım hatası yapılmamışsa- 38 olması gerekiyor. (Bk. Akseki, A. Hamdi, Din Tedrisatı ve Dinî Müesseseler Hakkında (Bir Rapor), Sebilürreşad, yıl 1951, c. V. sayı 101, sh. 5.) 7 Bu konuda geniş bilgi için bk. Öcal, Mustafa, agm. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, c. 12, s. 2, Bursa 2003, sh. 51-101. malarına bahane bulunamazdı. Çünkü bunlarla ilgili makam yalnız Diyanet İşleri Başkanlığı idi. Bu müesseselerin Diyanet İşleri Başkanlığ’ından ayrı herhangi bir makama bağlanmaları kadar gayr-i tabii bir hareket olamazdı.” 8 Tek Parti (CHP) döneminin son Milli Eğitim Bakanı Tahsin Banguoğlu’nun şu açıklaması ise Ahmet Hamdi Akseki’ye cevap niteliğinde olduğu kadar devletin bu konuya karşı tutumunun da açık bir göstergesi niteliğindedir: “…Türk inkılâbı, idare şekli olarak şeriatçılığı, zihniyet olarak da iskolastiği memleketten kaldırmıştır. Şimdi din öğretimi yolundan bunların dönmesine kapı açmak, birbuçuk asırda başardığımızı tehlikeye koymak olur. Bu nedenle dinî meslekî eğitim işinin Diyanet İşlerine verilmesini istemedik.” 9 Peki, gerçekten din görevlisi yetiştirecek okul açma yetkisi -Akseki’nin iddia ettiği gibi- Diyanet İşleri Başkanlığı’na verilmiş, buna karşılık din görevliliği de devlet memuriyetinden çıkarılıp genel bütçeden görevlilere maaş verilmemiş olsaydı, bu mekteplere yeterince ilgi olur, ihtiyaca cevap verecek sayıda elemanlar yetiştirilebilir miydi Bu soruya tereddütsüz ‘evet’ diyebilmek bir hayli zor. Denenip uygulama sonuçlarına bakılmadan kesin bir şey söylenemez. c) Din Eğitimi ve Öğretiminin Yapılamadığı Dönemde Dinî Hizmetlerde Ortaya Çıkan Trajik Durum Tek partili yönetim döneminde devlet yöneticilerinin din eğitimi öğretimi yaptıran okullara hayat hakkı tanımaması, dinî hizmetlere duyarsızlıkları ve hatta karşı tavır almaları, ayrıca gayr-i resmi din eğitimi ve öğretimi yapılmasının da yasak edilmesi neticesinde bu alanda çok sıkıntılı bir döneme 8 Akseki, Ahmet Hamdi, Din Tedrisatı ve Dinî Müesseseler Hakkında Bir Rapor, Sebilürreşad, c.V. sayı 101, Nisan 1951, sh.6. 9 Tahsin Banguoğlu ile Röportaj, Vatan Gazetesi, 22 Şubat 1948’den nakleden Bilgin, Beyza, Türkiye’de Din Eğitimi ve Liselerde Din Dersleri, Emel Matbaacılık, Ankara 1980, sh. 57. 74 DEM DERGİ | YIL 1 SAYI 2
Page 1: DOSYA türkiye’de din politikalar
Page 5 and 6: tir fakat devlet dine her zaman ve
Page 7 and 8: kültürlü hatip ve imamların yet
Page 9 and 10: mezunlarıyla hizmet vermeye başla

TÃ¼rkiye'de Din PolitikalarÄ± Etkisinde Din GÃ¶revlisi YetiÅtirme ... - DEM

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

TÃ¼rkiye'de Din PolitikalarÄ± Etkisinde Din GÃ¶revlisi YetiÅtirme ... - DEM