"Dil gölgesi"nde bir şair - Elazığ İzzetpaşa Vakfı

Başkalarına özenip onları taklit etmenin insana,
dolayısıyla topluma zarar verdiğini telkin eden türkülere
de rastlıyoruz. Ama gene de toplumumuzda,
bilhassa aydınlarımızda başkalarına benzeme meyli
var. Hatta bu durum bazen o derece ileri gitmiş ki
yabancı kültürleri üstün tutma noktasına kadar varmıştır.
‘Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür’
misali, milletimizin yöneticileri ve zenginleri Orta
Asya’da iken Çinlilere benzemeye çalışıyorlardı,
günümüzde ise Avrupalıların yaşantısına özenti var.
İşte heveslenme ile ilgili bir Gaziantep türküsü:
Yağmur yağdı ben ıslandım
Geldim kapına yaslandım
Eller de yârim dedikçe
Ben ellere heveslendim
Hayatta hiçbir suçun cezasız kalmayacağını,
bu dünyada olmasa bile öbür dünyada herkesin
ettiğinin karşılığını bulacağını telkin ederek insanları
dürüstlüğe ve fazilete teşvik eden türküler de
çoktur. Bu deyişler toplumsal dokumuzun sağlam
kalmasına yardım ettiği gibi dürüstlükten ayrılmayanlara
moral ve destek vererek onların kendine
olan güvenini artırmakta, böylece insanların doğru
yolda yürüme kararlılığını diri tutmaktadır:
Ağlama sen garip anam bu işler olur
Beni vuran zalim Allah’tan bulur
Malum, hastanelerdeki hasta ziyaretlerinin gerekli
olup olmadığı, hastaların bundan rahatsızlık
duyup duymadığı hususu zaman zaman tartışılmaktadır.
Ancak türkülerden öğreniyoruz ki, hastalar
dostlarının ziyaretinden memnun olmaktadır.
İşte bir Şebinkarahisar türküsü:
Geçen yıl bu zaman sapa sağlamdım
Serum şişesine bağlandım kaldım
Yatmadan dostlarım var idi sandım
Kimseler gelmiyor yanıma benim
Günümüzde gelişmiş tıbbın önerileri varken,
psikoloji ve sosyoloji gibi modern bilimlerin verileri
ortada iken eski insanlarımızın bu mevzulardaki
tespit ve tavsiyelerine değer vermeye ne gerek
var’ diye düşünenler olabilir. Bunun açıklamasını
yapmadan önce bir hususu belirtelim: Türkü ve
atasözlerindeki bazı bilgi ve tavsiyeleri günümüzdeki
modern hekimliğin alternatifi ve zıddı olarak
görmemek lazım. Zaten dikkat edilirse bu bilgilerin
çoğu çağımızın verileriyle bir tezat teşkil etmiyor,
bilakis uyuşuyor. Dolayısıyla bunları birbirlerinin
karşıtı gibi değil, tamamlayıcısı olarak kabul etmek
daha doğru olur. Zira herkesçe malum olduğu üzere
herhangi birimiz -Allah korusun- amansız bir hastalığa
yakalandığımızda bugünkü tıbbın tedavisinin
yanında manevi telkin ve dualardan da medet umuyoruz.
Biri maneviyatımızı yükselterek hastalıklara
karşı direncimizi kuvvetlendirirken, diğeri bedendeki
hastalığı yok ediyor. İkisi birbirini desteklemiş
ve tamamlamış oluyor.
Çağımızın sosyal bilimleri ve tıp teknolojisi
fevkalade gelişmiş, birçok hastalığa çare bulunmuş
ama mutluluk ve huzurun reçetesi maalesef henüz
tam olarak bulunamamıştır. Dolayısıyla çağımızın
insanı tedirgin ve mutsuzdur. İnsanlar, yaşadıkları
endişe ve sıkıntılardan kurtulmak için eski metotlara
başvuruyorlarsa demek ki yeterince rahat ve
huzurlu değiller.(Allaha sığınıp ondan yardım dilemenin
anlamı da budur.)
Türkülerimizde ve atasözlerimizde de bunlara
ait tavsiyeler var. Şu veciz ifade ne kadar etkileyicidir:
‘Ayağını sıcak tut, başını serin; düşünme derin
derin.’ Bu deyiş hem bedenî hem de psikolojik
sağlığı korumayı amaçlayan önemli bir düsturdur.
Eskilerin kafası şimdikilerden daha rahat ve
huzurlu olduğuna göre demek ki onlar kendilerini
rahatlatmak ve mutlu olmak için daha tesirli yollar
bulmuşlardı. O yolları şimdi bizim de bilmemizde
fayda var diye düşünüyorum. ‘Damdan düşenin
hâlini en iyi gene damdan düşen anlar’ deyişi
hikâye ve masallarda olduğu gibi türkülerde de
var:
Hastanın hâlinden ne bilir sağlar oy
Döşek melûl mahzun yastık kan ağlar oy
Yâr’dan çok şey beklemek
Türkülerimizde en fazla konu edilen hususlardan
biri de yukarıda bir iki örneğini verdiğimiz ‘sevda’
hissiyatıdır. Türkülere bakılırsa kişi her sıkıntıyı yâr
ile aşar. Uykusuz geceleri hep yârden bilir. İştahsız,
yorgun ve işlerine karşı isteksiz olmasının sebebi
de yârdir. Hatta bedensel hastalıkların kaynağında
da yâr hasreti vardır. Yani yâr varsa her şey güzel,
55
eylül-ekim-kasım
2010