tarih derslerinde ölçme ve değerlendirme - Gazi Eğitim Dergisi

1563
· Sınırlı Cevap Maddeleri: Bu tip maddelerde verilecek cevabın niteliğine,
uzunluğuna ve örgütlenmesine ilişkin bazı sınırlamalar konulur (…üç neden
belirleyin, …iki benzerlik yazın gibi).
· Açık uçlu maddeler: Bu tip maddelerde cevabın içeriği, niteliği ve uzunluğu
açısından cevaplayıcı serbest bırakılır. Yaratıcı düşünme, eleştirel düşünme,
problem çözme, karar verme, analiz, sentez ve değerlendirme becerilerinin
ölçülmesinde kullanılabilirler. 11
Hazırlanışında gerekli ilkelere dikkat edildiğinde, uzun cevaplı sorular, bilgi,
anlama-kavrama, uygulama, analiz ve sentez düzeyini ölçmeye yönelik en uygun ölçme
araçları arasında kabul edilir. Klasik yazılı sınavlarında öğrencilere uzun cevaplı (essey)
tipi bir ya da birkaç soru verilip, bunlara belli bir sürede yazılı cevap vermesi istenir.
Uzun cevaplı yazılı yoklamaların temel özelliği öğrencilere soruların yazılı olarak
sunulması, öğrencinin sorunun cevabını düşünmesi, tasarlaması, zihninde örgütleyerek
düzenli bir biçimde yazılı olarak sunmasıdır. Öğrencilerin yazılı anlatım becerilerini
yoklamaya elverişli olması, öğrencinin cevabını gözden geçirip düzeltme şansı vermesi
açısından faydalıdır. 12 Kompozisyon becerilerinin ve herhangi bir alanda bilgi sentezi
yapma yeteneğinin ölçüleceği hallerde yazılı sınav en etkili test tekniğidir. 13 Ayatar
(1975) yazılı yoklamaların hangi durumlarda kullanılması gerektiği konusunda ayrıntılı
bir liste vermiştir. Buna göre; 1- Ne, kim, ne zaman, hangi ve nerede’nin
cevaplandırılması, 2- Listeleme, 3- Taslak yapma (Planlama), 4- Tasvir etme
(betimleme), 5- Benzerlik ve zıtlık, 6- Karşılaştırma, 7- Açıklama, 8- Tartışma, 9-
Geliştirme, 10- Özetleme, 11- Değerlendirme ile ilgili niteliklerdir. 14
Pritchard’ın da belirttiği gibi, tarih sınavlarında metin yazma, öğrenci için
ezberden bir takım bilgileri düzenlemektir. Sınavda yazma tarihsel bir olaya katılan
sosyal grupların, kişilerin, tarihlerin ve kavramların hatırlanmasını gerektirir. Yani
öğrencinin sınavda sorulan konu ile ilgili en önemli olan ve gerekli olan bilgileri
11 lköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6-7. Sınıflar Öğretim Programı, 2005: 121.
12 Coşkun Bayrak, “Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme” Öğretimde Planlama ve Değerlendirme.
(edit. Mehmet Gültekin), Eskişehir 2005, s. 231.
13 M. F. Turgut, a.g.e., s. 54
14 H. Yılmaz, a.g.e., s.74