HABERLER - Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü

Kitap Tan›t›mlar›Brandau B.-H. Schickert, Hititler: Bilinmeyen Bir Dünya‹mparatorlu¤u, Arkadafl Yay›nevi, Ankara, 2003 (Çev:N. Merto¤lu). 342 sayfa, 35 renkli resim, 7 çizim.Hititler. Bu devlet-imparatorluk Türkçe’de de art›k “bilinmeye”bafllad›: Bilinen ilk yaz›l› antlaflman›n taraflar›ndanbiri, Kadefl Savafl›’n›n galibi, tarih yaz›c›lar›, Babil ya¤mac›lar›...Hint-Avrupal› Hititler popülerleflme-bilinme yolundah›zla ilerliyor. Bunun son halkas›, araflt›rmac› yazarBirgit Brandau ve Almanya’da belli bafll› yay›nevlerininbilimsel kitaplar›ndan sorumlu editör Hartmut Schickerttaraf›ndan yay›n dünyas›na eklendi. Arkadafl Yay›nevi’ninkaliteli bask›s› ile dilimize kazand›r›lan eser, kaynakças›ndayer alan çok say›da bilimsel yay›n›n ›fl›¤›nda bir Hitittarihi ve kültürü derlemesi olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r.Önsözünde belirtildi¤i gibi, tek say›l› bölümlerde tarih, çiftsay›l› bölümlerde ise kültür üzerine derlenmifl bilgi,Brandau’nun romanc›l›ktan gelen renkli üslubuyla aktar›lmaktad›r.“Bilgi Kutucuk”lar› fleklinde tasarlanm›fl, metinledolayl› olarak ba¤lant›l› olan dipnotlar zaman zamanfantastikleflse de (Kizzuvatna usulü koyun budu tarifi,Hilary Clinton anekdotu vb.) kitab›n bütününe ilgi çekicibir görünüm vermektedir.Hitit tarihi, Asur Ticaret Kolonileri Ça¤› ile bafllat›l›p,I. Hattuflili öncesindeki Kanefl Krallar› ile devam edip,imparatorlu¤un çöküflüne kadar, birçok Hititolog, Arkeologve M›s›rbilimci’nin argümanlar› ile sentezlenip sunulmufltur.Hititlerin dili, inanç sistemi, tarih yaz›c›l›¤›, ekonomileri,yasalar›, devlet yönetimi, mimarisi, maden ifllemecilikleri,savafl teknolojileri ve askeri yap›s›, s›ras›yla yineuzmanlar›n sözlü olarak kendilerinden ve eserlerindenyararlan›larak kaleme al›nm›flt›r. Tarih ve kültür için baz›yerlerde sözü edilmeyen ihtimaller, yeni ve zengin kaynakçan›nbaz› eksikliklerine iflaret etmektedir: Örne¤in I.Hattuflili’nin ilk Arzava seferinden ganimet olarak sadecekoyun ve s›¤›rlarla dönmesini, orada bir dirençle karfl›laflmas›ndançok (s:42-43), Arzava’n›n zenginli¤inin bunlardanibaret olmas› fleklinde yorumlanabilir. Mühür bask›lar›ndakatip ünvan›yla yer almalar›na karfl›n, prenslerinkrall›k yapt›klar› dönemlerde çiviyaz›s› okumay› bilmemeihtimalinin yüksek oldu¤unun düflünülmesi (s:35), baz›yeni bilgilerin eksikli¤inin fark edildi¤i noktalardanbirkaç›n› oluflturmaktad›r. Ceram’›n kitaplar›nda ve ChristianJacq’›n Ramses roman dizisindeki “Barbar Hititler” imaj›n›düzeltmeye çal›flan yazar, 7. bölümde ilk “anayasa” olarak“Telipinu Ferman›”n› ilan ederek biraz Hititler’e iltimasgeçiyor. Ayr›ca, güncel yap›lar ve yak›n tarih (fiirket Yönetimi,Alman Kent Devletleri vb.) ile yap›lan anakronistikanalojiler ile dönemin daha iyi anlat›lmas›na çal›fl›l›yor.Kitap içerisinde geçen tarihler ve ekteki kronolojik tablodak›sa kronoloji kullan›lm›fl olup, orta kronoloji için TürkEskiça¤ Bilimleri Enstitüsü’nün www.tebe.org sitesindekiProf. Dr. A. Dinçol & Prof. Dr. B. Dinçol’un haz›rlad›¤›Kral Listesi’ne baflvurmak faydal› olacakt›r.Okuyucular için çeviride anlam karmaflas› yaratan baz›noktalar› belirtmek yerinde olacakt›r: “Yaz›l› belge” ve“yaz›t” terimleri yer yer birbirine kar›flmakta; yanl›fll›klamühür bask›lar› ve çiviyaz›l› tabletlerden yaz›t olarakbahsedilmektedir. “Yönetmen talimat›” olarak geçenkavram yönetmelik=talimatname=enstrüksiyon olarak Hititolojiliteratüründe yer almaktad›r. Heykel, heykelcik vekabartma terimleri, “yontu” sözcü¤üyle karfl›lanarak baz›masum kar›fl›kl›klar›n ortaya ç›kmas›na yol aç›lm›flt›r.Bilginin ›fl›¤›n›n karanl›k s›n›r›nda dolafl›p, spekülasyonlarakaçmadan kaleme al›nm›fl eser, Hititler’e ve yaflad›klar›döneme ilgi duyanlar için, yeterince doyurucu ve keyifli birokuma olacakt›r.Hasan PekerMellaart J., Çatalhöyük. Anadolu’da Bir Neolitik Kent.Yap› Kredi Yay›nlar›, ‹stanbul, 2003 (Çev. G.B.Yaz›c›o¤lu). 218 sayfa, 1 harita, dizin, 156 resim.Orjinal ad› Çatal Hüyük. A Neolithic Town in Anatolia olankitab›n 1967 bask›s› temel al›narak haz›rlanan yay›n,editörün önsözü, önsöz ve teflekkür, Türkçe bask›ya önsözve J. Mellaart ile yap›lm›fl bir söylefli ile bafllar. 11 bölümdenoluflan kitab›n Türkçe bask›s›na, 1965 y›l› kaz› çal›flmalar›n›içeren bir rapor eklenmifltir. Girifl olarak düzenlenmiflI. bölümde, kitab›n yaz›lma nedeni aktar›lmaya çal›fl›lm›flt›r.Yazar, 1961-1963 y›llar›nda yap›lan üç dönemlikkaz› çal›flmalar› sonuçlar›n›n, insano¤lunun kentleflmeaç›s›ndan kaydetti¤i baflar›n›n erken evreleri konusundabilgilerimizi art›rd›¤›n› söyler. Çünkü Çatalhöyük Ürdün’-deki Eriha (Jericho) ile birlikte kentleflmenin geliflimineyönelik ilk giriflimlerden biridir. Mellaart, M.Ö. 6000’deÇatalhöyük’ün geliflmifl bir kasaba hatta bir kent görünümündeoldu¤unu belirtir. Yazar burada Çatalhöyük’ü Mersinve Hac›lar ile karfl›laflt›r›r. Mersin, Anadolu platosundakineolitik ve kalkolitik yerleflmeler ile Kuzey Suriye’de yeralan yerleflmeler aras›ndaki iliflkileri saptamak aç›s›ndanönemlidir. Hac›lar ile Çatalhöyük aras›ndaki benzerliklerözellikle Geç Neolitik çanak çömle¤i ve heykelciklerdebelirgindir.“Çatalhöyük Yerleflmesi” adl› II. bölümde Çatalhöyük’ünkonumu, kaz› öncesi di¤er araflt›rmac›lar ve Mellaarttaraf›ndan yap›lan yüzey araflt›rmalar› anlat›lm›flt›r. Yazarbu bölümde Anadolu platosunda neolitik yerleflme olmad›-¤›na inan›lmas›na karfl›n, Çatalhöyük malzemesinin bu teziçürüttü¤ünden bahseder. III. bölüm olan “Çatalhöyük’ünTarihlenmesi”nde Hac›lar ile karfl›laflt›rmal› bir kronolojicetveli haz›rlanm›flt›r. Yazar, Çatalhöyük’de birbirini takipeden on iki yap› kat› (on iki farkl› kent) tespit etti¤ini belirtirve konutlar›n yap›m malzemesi, bunlara iklim koflullar›n›netkisi konusunda bilgi verir.IV. bölüm “Çatalhöyük’ün Mimarisi” ad›n› tafl›r. Mellaart,yapt›¤› kaz› çal›flmalar›n›n amac›n›n, mimari kompleksveya komplekslerin düzenini saptayarak bu neolitik kentinyap›s› hakk›nda olabildi¤ince çok bilgi edinmek oldu¤unuaç›klamakta ve neden yatay kaz› stratejisi tercih etti¤ininipuçlar›n› vermektedir. Bu seçimi, kaz› s›ras›nda hiçbir zamanTÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 9