HABERLER - Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü

KAZI - ARAfiTIRMAPanionion’a kadar olan kesimdeki yerleflimlerinsaptanarak adland›r›lmas› konusunda farkl› görüfllermevcuttur.Kad› Kalesi/Anaia plan›(W. Müller-Wiener 1961, Abb. 15’den)ve Altoloco’daki San Zuanne’nin (Ayasuluk) Türk,Bizansl› ve Cenoval› korsanlar›n karargah› durumundaoldu¤unu ve Venedik ticari gemilerine zararverdiklerini ö¤reniyoruz. 1298’de Türklerin elinegeçen Anaia, 1304’te Katalan ordusu taraf›ndan zaptedilerek Bizansl›lara iade edilmesine karfl›n k›sa birsüre sonra bilinmeyen bir tarihte yine Türklerin elinegeçmifltir. Piri Reis’in haritas›nda görülmeyen TürkDönemi Kad› Kalesi hakk›nda Osmanl› Dönemi’ne aitaz say›da sikke ve seramik parças› haricinde henüzfazla bilgiye sahip de¤iliz.Kad› Kalesi’nde ilk bilimsel incelemeyi Priene kaz›lar›s›ras›nda Theodor Wiegand yapm›fl ve yap› hakk›ndak›sa bir bilgi ve bir kroki yay›nlam›flt›r. Daha sonraJozef Keil, Ephesos’un güneyindeki ‹onia k›y›s›n›ntopografyas› üzerinde çal›fl›rken Anaia/Kad› Kalesi vecivar›ndaki yaz›tlar› ve parçalar› derlemifltir. Kaleninkendi üzerindeki as›l çal›flma ise Wolfgang Müller-Wiener taraf›ndan Panionion kaz›lar› s›ras›nda yap›larakrölövesi ç›kart›lm›fl ve daha sonra IstanbulerMitteilungen 11 (1961)’de "Güney ‹onia Bölgesi OrtaÇa¤ Kaleleri"ni tan›tt›¤› ve irdeledi¤i yaz›s›nda yay›nlanm›flt›r.Yine Bizans Dönemi kaleleri ve kentleriyleilgili çal›flan Clive Foss da çeflitli yay›nlar›ndaAnaia’ya de¤inmifltir. Günümüzde dahi Ephesos’tanHem 2001 hem de 2002 y›l›nda kaz›lara bafllamadanönce topografik çal›flmalar, ard›ndan bitki temizli¤iyap›lm›flt›r. Müller-Wiener’in yay›nlad›¤› plan vekule numaraland›r›lmas› aynen taraf›m›zdan da kullan›lmaktad›r.Buna göre do¤u-bat› yönlü uzanan kabacadörtgen biçimli kale, höyü¤ün topografyas›na göregüneydo¤uda içe do¤ru büyük bir girinti yapar.Burada kalenin, 1970’lerde Ayd›n Müzesi taraf›ndank›smen restore edilen ana kap›s› yer al›r. Bir de kuzeydeikinci bir kap›s› daha bulundu¤u düflünülmektedir.Yap›, d›fla taflan, ço¤u yuvarlak planl› toplam 16 burçile tahkim edilmifltir. 2001 sezonunda güneydo¤udakiana kap›da ve güney surun en bat›daki 3 ve 4 numaral›kuleleri aras›ndaki alanda d›flta çal›fl›lm›flt›r.2002’de bu alanlardaki çal›flmalar, kap›dan bat›ya,içeriye do¤ru uzanan taban döflemesiz bir caddenin ikiyan› boyunca, ve güney sur bölgesinde ise surun hemd›fl›nda hem de iç kesiminde sürdürülmüfltür. Moloztemizleme çal›flmalar› kalenin inflaas› s›ras›ndahöyü¤ün farkl› evrelerine ait malzemenin harçlabirlikte veya devflirme olarak kullan›ld›¤›n› göstermifltir.Her iki alandaki çal›flmalar henüz stratigrafivermemifltir. 3 ve 4 numaral› burçlar›n d›fl›nda yap›lankaz›larda Bizans surlar›n›n alt seviyesine ulafl›lm›fl vebir sondajda surun, çok daha eski bir surun üzerineoturdu¤u izlenimi edinilmifltir. Kaz›lar s›ras›ndahiçbir buluntu içermeyen bir çocuk mezar›, etütlükmahiyette çeflitli Bizans seramik, cam ve tafl parçalar›ve Hitit Dönemi’ne ait 8 cm yüksekli¤inde bir tanr›figürini ele geçmifltir. Ayaklar› k›r›k durumdakikurflun alafl›ml› bronz figürinin yay›n haz›rl›¤› devametmektedir. M4 açmas›nda 2.87 m seviyesinden itibarenM.Ö. 2. biny›l seramikleri yo¤un olarak gelmeyebafllam›flt›r. Söz konusu burçlar›n aras›nda surun içkesimindeki çal›flmalarda muhtemelen 2. DünyaSavafl› Dönemi’ne ait harçl› duvar kal›nt›lar› kald›r›lm›flt›r.Kalenin kap›s›nda 2001 y›l›nda yap›lan çal›flmalar,Müller-Wiener’in plan›nda görülmeyen bir öngirifl mekan›n›n varl›¤›n› ortaya ç›karm›flt›r. Kap›daniçeri bat›ya do¤ru uzayan caddenin kuzeyinde ortayaç›kan mekan›n güney duvar› üzerindeki bir nifl buran›nmescit olabilece¤ini akla getirmifltir. Bu alandakikaz›larda çok say›da etütlük sikke, çeflitli dönemlereait seramik parçalar›, Bizans mimari plastik parçalar›,iki adet sarraf terazisi parças›, ve üzerinde grafiti fleklindekaz›nm›fl filika ve kay›k tasvirleri bulunan birkireçtafl› blok dikkat çekicidir. Seramik buluntular›n›nilk iki kaz› sezonu sonunda çok kabaca sundu¤u Kad›Kalesi/Anaia tarihçesi flöyle özetlenebilir: ‹lk iskanErken Tunç Ça¤›’na gidiyor; Orta ve Geç TunçÇa¤lar› boyunca yo¤un iskan var; Hellen kolonizasyonuç›k›fl noktalar›ndan biri durumunda; ArkaikDönem’de önemsiz; M.Ö. 4. yy’da canlan›yor veTÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 19