HABERLER - Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü

HABERLERTÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜMay›s 2003, Say›: 16‹Ç‹NDEK‹LEREditörden – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 1Baflyaz›Dinçol, B. – A. Dinçol, Eski Anadolu’da Haberleflme – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 1Enstitümüzün Yeni fieref Üyesi: Prof. Dr. Wolfgang Radt – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 6Kitap Tan›t›mlar›Brandau, B. – H. Schickert, Hititler: Bilinmeyen Bir Dünya ‹mparatorlu¤u, Ankara, 2003, (H. Pekel) – – – – – – – 9Mellaart, J., Çatalhöyük. Anadolu’da Bir Neolitik Kent, ‹stanbul, 2003, (R.E. Kortano¤lu) – – – – – – – – – – – – – – – 9Egelhaaf-Gaiser, U. (Ed.), Religiöse Vereine in der römischen Antike. Untersuchungen zu Organisation,Ritual und Raumordnung (Studien und Texte zu Antike und Christentum), Band 13, Tübingen,2002, (T.H. Zeyrek) – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 10Klengel, H., Hattuschili und Ramses, Hethiter und Ägypter-ihr langer Weg zum Frieden, Mainz,2002, (M. Alparslan) – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 11Erdur, O. – G. Duru (derleyenler), Arkeoloji: Niye? Nas›l? Ne için?, ‹stanbul, 2003, (‹. Türko¤lu) – – – – – – – – – 12Arkeoloji Dünyas›ndanArkeolojik Kaz› ve Araflt›rmalar› Toplant›s›-3 (R.E. Kortano¤lu) – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 13Ege Üniversitesi Arkeoloji Kulübü (S. Ona – M. Alp) – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 13IV. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu (fi. Dönmez) – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 14British Academy Black Sea Initiative: Manchester’da Yap›lan Yuvarlak Masa Toplant›s› – – – – – – – – – – – – – – – – 15Kaz› – Araflt›rmaYarafl, A., 2002 Y›l› Allianoi Kaz›s› – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 15Umurtak, G., 2002 Y›l› Badema¤ac› Kaz›s› – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 16Özsait, M., 2002 Y›l› Harmanören Mezarl›k Kaz›s› – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 17Türko¤lu, ‹., 2001-2002 Y›l› Kufladas› Kad› Kalesi Kaz› Çal›flmalar› – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 18Efe, T., 2002 Y›l› Küllüoba Kaz›s› Çal›flmalar› – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 19Abbaso¤lu, H., 2002 Y›l› Perge Kaz› ve Onar›m Çal›flmalar› – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 19Sa¤lamtemir, H., 2002 Y›l› Siirt-Türbe Höyük Kaz› Çal›flmalar› – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 22Özsait, M., 2002 Y›l› Göller Bölgesi Yüzey Araflt›rmalar› – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 23Özsait, M., 2002 Y›l› Samsun-Amasya Yüzey Araflt›rmlar› – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 25Özf›rat, A. – C. Marro, 2002 Y›l› Van, A¤r› ve I¤d›r ‹lleri Yüzey Araflt›rmas› – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 27EnstitüdenEnstitü Yönetim Kurulu’nda De¤ifliklik – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 29Ayd›n Do¤an Vakf› Hizmet Ödülü – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 29Enstitü Kütüphanesinden Haberler (M. Alparslan) – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 30Yeni Yay›nlar›m›z – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 31

ESK‹ ANADOLU’DA HABERLEfiMEküçük, 8-10 sat›rl›k ve görünüflü Kültepe metinleriniand›ran, adeta yast›k biçimli tabletlerin yan›s›raörne¤in, M›s›r mektuplaflmalar›nda oldu¤u gibi, biryüzünde 80 sat›r içeren çok büyük tabletler de vard›r.Hititlerin, Maflat belgeleri d›fl›nda mektup için hemendaima Akkadça TUPPU “tablet” kelimesini kulland›klar›,yaln›zca Maflat mektuplar›nda bunun Hititçelefltirilmiflflekli olan tuppi(yant)-’’› tercih ettiklerigörülmektedir. Mektuplar kural olarak flu flemaya göreyaz›l›rd›: “Hitap k›sm›, iyi dilek formülleri içerenbölüm, mektubun konusu”. Hitap k›sm›, ya “X flöylesöyler: Y’ye söyle” ya da “ X’e söyle: Y flöyle söyler”ifadesi ile bafllard›. Bu iki hitap flekli Mezopotamyaörneklerinden al›nm›fl olup, göndericinin rütbesi al›c›-dan daha yüksek ise birincisi, daha afla¤› ise ikincisikullan›l›rd›. Böylelikle hiyerarflide üst düzeyde olan›nismi önce yaz›lm›fl. olurdu. Buna göre, kral›n gönderdi¤imektuplar daima “Majeste flöyle söyler:......’ye söyle!” hitab› ile bafllard›. ‹kinci bölümde yeralan iyilik dilekleri, “Senin yan›nda her fley iyi olsun!Tanr›lar / bin tanr› seni yaflats›nlar ve seni iyiliklekorusunlar / ellerini senin etraf›nda iyilikle tutsunlar veseni korusunlar!” gibi kal›plaflm›fl ifadelerle yans›t›-l›rd›. Daha sonra ise mektubun yaz›l›fl amac›nageçilirdi. Hitap k›sm›ndaki “X’e söyle!” ifadesi vezaman zaman karfl›laflt›¤›m›z “X’in önünde (yükseksesle) oku! / onu sizin önünüzde (yüksek sesle)okusunlar!” gibi ifadeler mektuplar›n, gönderildi¤iyerdeki katipler taraf›ndan al›c›lar›na okunduklar›n›gösterir. Esasen, mektubu gönderen de yazd›rma iflinibir katibe yapt›rmaktayd›. O ça¤larda, halk›n ço¤ununokuryazar olmad›¤› dikkate al›n›rsa bu do¤ald›r. E¤erkendisi gönderen ya da al›c› de¤ilse, yazan katibinad› mektuplarda pek zikredilmezdi. Ayr›ca, ad›geçen kiflilerin de unvan ve meslekleri çok enderbelirtilirdi. Mektuplarda, katipler ve yüksek memurlarbirbirlerine genellikle ΩEΩ.DÚG.GA-ÌA “sevgilikardeflim” diye hitap etmektedir. Bunun, katipler veeflit düzeydeki memurlar aras›nda kullan›ld›¤› anlafl›l›-yor. Sayg› belirtmek için de EN-ÌA “beyim” ve GAΩAN-ÌA “beyçem” ifadeleri kullan›lmaktad›r. Devletleraras›yaz›flmalarda ise ancak, eflit düzeydeki krallarbirbirlerine “kardeflim” diye hitap edebilirdi.Mektuplar, tüm Eski Önasya’da oldu¤u gibi Hititlerdede, günümüzdeki postac›lar›n ifllevini gören “haberci”lertaraf›ndan al›c›s›na iletilirdi. Haberci, Bo¤azköy’egelen ve giden Akkadça uluslararas› mektuplardaMAR ΩIPRI (Sümerce DUMU.KIN) terimi ileifade edilmesine karfl›n, Hititçe mektuplarda bununyerine ço¤unlukla yine Akkadça LÚ TEMU kelimesitercih edilmifltir. Mezopotamya’da da yayg›n olarakkullan›lan bu terimler, mesaj tafl›yan basit bir kuryeden,devletler aras› bir elçiye kadar her s›n›ftan haberciyikapsamaktayd›. Assur Ticaret Kolonileri devrindehaberci/elçi için MAR ΩIPRI yerine ΩIPRU’nunkullan›ld›¤› görülür. Kültepe- Kanifl karum’unda elegeçen baz› belgelerden “flehrin (yani Assur’un) elçilerinin(ΩIPRU ΩA ALIM), koloninin otoritelerindendaha güçlü bir konumda olduklar› anlafl›lmaktad›r.Bunlar›n görevi öncelikli olarak Anadolu’daki yerelbeyliklerle olan diplomatik iliflkileri yürütmek olup,do¤rudan do¤ruya kar›flmad›klar› hemen hiçbir diplomatikkonu yoktu. Normal haberciler ise, kolonilerdekigörevlilerin ve tüccarlar›n mesaj ve mektuplar›n›götürüp getirirlerdi. Hititlerde de Mezopotamya’daoldu¤u gibi, e¤er bir haberin acil olarak yerinevarmas› gerekiyorsa bir atl› ulak ( LÚ PETHALLU) yada koflucu/h›zl› kurye ( LÚ KAΩ 4 . E) yollan›rd›. Muhtemelenkraliçe Puduhepa taraf›ndan eflit düzeyde birdevletin kral›na yaz›lan bir mektupta, flöyle bir ifadebulunmaktad›r: “Haberciler sana ulaflt›klar› zaman,kardeflim, bana bir atl› ulak gönder!” Devletleraras›mektuplaflmalarda, üst düzey memuriyetlerde bulunan,iyi e¤itimli ve yetiflmifl diplomatlar elçi/haberciolarak kullan›l›yordu. Bunlar, devletler aras› iliflkilerdeher tür haberi götürürlerdi ve gittikleri ülkelerdesayg› görürlerdi. Büyük bir olas›l›kla uluslararas›diplomasi dili olan Akkadçay› da biliyorlard›. Karfl›taraf›n güvenini kazanma aç›s›ndan baz› habercilerhep ayn› ülkeye gönderiliyordu. Örne¤in, III. Hattuflilidönemi elçilerinden Tili-Teflup, mühründe kendisini“M›s›r’a gönderilen haberci” olarak tan›tmaktad›r. Butip elçiler belki devaml› olarak gittikleri ülkelerindilini de biraz ö¤reniyorlard›. Haberci/elçilerin, günümüzdede oldu¤u gibi, bulunduklar› ya da mektupgötürdükleri ülkeler hakk›nda krallar›na önemlibilgiler yollad›klar› ya da getirdikleri bilinmektedir.Ülke içinde resmi mektuplar›, mesle¤i habercilikolan görevliler iletiyordu Bunlar, gerekti¤inde eflya vedaha az olarak ta insanlar› bir yerden bir yere götürebiliyorlard›.Haberciler, ülkedeki önemli merkezlerinbaflkent ve kralla oldu¤u kadar birbirleriyle de temas›-n› sa¤l›yorlard›. Bu yaz›flmalar›n, düzenli bir flekildemi yoksa gerektikçe mi yap›ld›¤› konusunda kesin birfley söylenemez. Birçok mektupta, habercilerin aceleolarak geri gönderilmeleri ile ilgili ifadeler yer almaktad›r.Bir Maflat mektubunda ordu müfettifli, askerivaliye flöyle yak›n›yor: “Habercilerimi neden düzenliolarak geri yollam›yorsunuz? Senin hizmetkarlar›n(görevlilerin) haddini afl›yor. Haberciler, efendimize(krala) ait de¤iller mi? Ülke de efendimize aittir.Orada neler olup bitti¤ini bana sürekli olarak yazabilirsin”.Mektuplardaki habercilerle ilgili ifadelerden,Maflat ile Bo¤azköy aras›nda Gaflka tehlikesinera¤men s›k› bir haber a¤› kuruldu¤u anlafl›labiliyor.Acaba, riskli bölgelere askerlerden seçilen habercilermi yollan›yordu? Önasya’n›n güçlü krall›klar›ndanAssur’da, idari yaz›flmalar›n zaman zaman çeflitliTÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 3

ESK‹ ANADOLU’DA HABERLEfiMEtürden askerler taraf›ndan tafl›nd›¤› bilinmektedir. Buyolla, önemli bir postan›n da¤›t›m› emniyet alt›naal›nm›fl oluyordu. Assur kraliyet yaz›flmalar›n›tafl›yanlar ise, had›mlardan oluflan seçkin askeribirliklerin mensuplar›yd› ve bir tür imparatorluk birli¤iolarak tarif edilirlerdi. Hitit belgeleri, halkla ilgilikonular› içermedi¤inden, ülke içinde özel haberleflmeninnas›l sa¤land›¤› hakk›nda bilgimiz yoktur.Büyük bir ço¤unlu¤u okuma yazma bilmeyen halk,mektuplar›n› flehir meydanlar›nda veya tap›nak önlerindeserbest çal›flan katiplere yazd›r›yor olmal›yd›.Halka ait mektuplar›n çiviyaz›s› ile kil tabletlerede¤il, Hititlerin di¤er yaz› sistemi olan hiyeroglifyaz›s› ile tahta tabletler (GIΩ.HUR) üzerine yaz›lm›flolduklar› ve bu nedenle günümüze kadar gelemedikleritahmin edilebilir. Bunlar› yollamak için, belkigerekti¤inde kiralanabilen serbest meslekte habercilervard› ya da resmi haberciler halka ait posta ifllerini degörüyorlard›. Hitit metinlerinin suskun olmas›nakarfl›n, Anadolu’da Assur Koloni Ça¤›na ait belgelerdetüccarlar›n habercilere yapt›klar› ödemeler vemiktarlar› konusunda kay›tlar vard›r. Mezopotamyakaynaklar› da bu konuda oldukça iyi bilgi verir. Çoksay›da Eski Babil metninden, halk›n posta ifllerinigören özel haberciler oldu¤unu ve bu kiflilere ald›klar›ifl bafl›na, peflin veya sonradan ödeme yap›ld›¤›n›ö¤reniyoruz. Ayr›ca, Mezopotamya’da kad›n habercilerinde oldu¤u bilinmektedir (MARAT ΩIPRI). Bunlar,ço¤unlukla kad›n müflterilerin posta hizmetini görüyorlard›.Hitit habercilerinin/elçilerinin, nakliye s›ras›ndaküçük tabletleri bir torba içinde boyunlar›nda tafl›d›klar›n›varsayabiliriz. Ama, riskli büyüklükteki tabletlerizarar görmemeleri için, büyük bir olas›l›kla özelbir mahfaza ( GI PISAN) “has›r sepet veya kutu” içinekoyuyor ve bir çantayla omuzlar›nda veya s›rtlar›ndatafl›yor olmal›yd›lar. III. Hattuflili’ye ait bir mektuptageçen “tableti aç!” ifadesinden Hititlerin, özelliklerihakk›nda bilgi edinemedi¤imiz bir tür tablet zarf›kulland›klar›n› anl›yoruz. Buna karfl›n, kaz›larda bugüne kadar hiçbir zarfl› Hitit tabletinin ya da bir zarf›nbulunamam›fl olmas› dikkat çekicidir. Bu nas›l aç›klanabilir?Acaba Hititler tablet zarflar›n› kilden de¤ilde, kumafl, deri ve a¤aç gibi dayan›ks›z malzemelerdenmi yap›yorlard›? Ya da e¤er kilden yap›yorlarsa,az say›da ve ancak gizli haberler içeren tabletleri veyauluslararas› yaz›flmalar› zarflad›klar›ndan m› örneklerielimize geçmiyordu? Uluslararas› yaz›flmalardatabletlerin zarflanmas› ve göndericinin mührününbas›lmas›, tabletin ilk olarak al›c›s› taraf›ndan aç›lmas›n›garanti etmesi ve içeri¤inin de¤ifltirilmesine olanakvermemesi aç›s›ndan çok önemliydi. Üzerindegöndericinin ve al›c›n›n ad› yaz›l› olan ve göndereninmührü bas›lm›fl kil mektup zarflar› Mezopotamya’danbilinir. Assur Ticaret Kolonileri devrinde Anadolu’dakitüccarlar›n Assur ile yaz›flmalar›nda da tabletler ayn›flekilde zarflanm›flt›r. E¤er Hititler tablet zarflar›n›yukarda söyledi¤imiz gibi dayan›ks›z malzemelerdenyapt›larsa, bunlara ba¤lad›klar› koni biçimli kil topaklar›n›mühürlemifl olabilirler.Eski Önasya’da atl› kurye d›fl›ndaki haberciler,yolculuklar›n› yaya olarak (koflarak) veya arabaylayaparlard›. Mezopotamya’da, nehir yoluyla da gitmekmümkündü. Gerek ülke içinde gerekse uzun sürenuluslararas› yolculuklarda, haberci/elçileri bekleyençeflitli tehlikeler vard›. karfl›lar›na her an ç›kabilecekhaydutlar taraf›ndan soyulabilir hatta öldürülebilirlerdi.Ayr›ca, yollardaki ulafl›m zorluklar›n› ve kötü havaflartlar›n› da hesaba katmak gerekiyordu. Elçiler/haberciler tehlikeli bölgeleri geçmek için gruplarhalinde ya da kervanlara kat›larak (e¤er hediye tafl›-yorlarsa bu daha gerekli hale geliyordu) yolculukederlerdi. Eski Assur Koloni Ça¤› mektuplar›ndaKültepe-Kanifl ile Assur aras›nda kervanlarla yolaç›kan ve hem mektup hem de gümüfl/ticari mal tafl›yanhabercilerden söz edilir. Ayr›ca, yaln›zca mektuplarda yerine götürülmek üzere kervanlara teslim edilebiliyordu.Tüccarlar›n, kervan yollar›n›n emniyetini sa¤lamalar›için Anadolu’nun yerel beylerine vergi ödediklerini,zaman zaman siyasal huzursuzluklar yüzündenyollar›n kapal› veya tehlikeli olmas› nedeniyle kervanseyrüseferinin aksad›¤›n› mektuplardan ö¤reniyoruz.Yine bu ça¤a ait tabletlerde, “tepenin üstünde pusuyayatm›fl kara bir köpek, da¤›n›k kervanlar› bekliyor:gözleri iyi insanlar› kolluyor” biçiminde haydutlar›anlatan yar›-edebi ifadelere rastlan›r. Önasya’dahaberci/elçilerin korunmalar› için gerekirse, güzergahüzerinde bulunan ya da gönderildi¤i ülkeler taraf›ndanözel eskortlar tahsis edilirdi. Koloni ça¤›na ait, Kani‡karum’u ve “flehrin (=Assur) elçileri” taraf›ndan tümkarum’lara yollanan bir mektupta, talimat vermeküzere gönderilmifl olan iki resmi habercinin, iki eskorteflli¤inde, bir sonraki koloniye koruma alt›nda gönderilmesinden,her koloninin yükümlü oldu¤u belirtilmektedir.Al›nan bütün bu önlemlere karfl›n, kervanlarayap›lan sald›r›larda zaman zaman haberci/elçilerinde yaflam›n› kaybetti¤ini biliyoruz. Uluslararas›haberciler için ayr›ca, siyasi karfl›tl›klar yüzündenbir bölgeden geçifl izni alamamak, yolda veya gitti¤iülkede uzun süre al›konmak ya da güvensizliklekarfl›lan›p kabul edilmemek gibi tehlikeler de vard›.Krallar, haberci/elçilerin inan›l›rl›klar›n› kontroletmek için baz› yöntemlere baflvururlard›. Hitit kral›II. Tuthaliya, Kizzuvatna kral› fiunaflflura ile yapt›¤›antlaflman›n bir yerinde flöyle demektedir: “Ayr›ca,Majestemin sana yollad›¤›, üzerinde sözlerin yaz›l›oldu¤u tabletle ve habercinin sana cevap olarakflifahen söyledi¤i sözlerle ilgili olarak, ey fiunaflflura4 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER

ESK‹ ANADOLU’DA HABERLEfiMEe¤er habercinin sözleri tabletin sözleri ile uyufluyorsa,haberciye güven, ama e¤er habercinin konuflmas›n›nsözleri tabletin sözleri ile uyuflmuyorsa, sen onakesinlikle güvenmeyeceksin ve onun haberinin kötü(niyetli) içeri¤ini dikkate almayacaks›n.” Zamanzaman iki ülkenin elçilerinin karfl›l›kl› korunma sa¤lamakve belki birbirlerini kontrol etmek amac›yla birlikteyolculuk ettikleri de olurdu. Mezopotamya’da,baz› krallar taraf›ndan haberci/elçilere günümüzdekipasaportlara benzer tan›t›c› belgeler verildi¤i bilinmektedir.Hitit belgeleri aras›nda itinerer türünde bir metnerastlanmamas›na karfl›n baz› metinlerde yer yer güzergahlar›ns›raland›¤› görülür. Örne¤in, fal metinlerindekral›n yapaca¤› bir seferle ilgili sorular sorulurkenayn› zamanda seferde takip edece¤i rota da belirlenmektedir.Baz› bayramlarda, kral ve beraberindekikült personelinin çeflitli kült yerlerini ziyaretlerinde,yolculuk süresince geçecekleri flehirler s›rayla say›lmaktad›r.Bunlar bize baz› yollar hakk›nda fikir versede, ülkedeki birçok önemli merkez aras›nda postahizmeti gören habercilerin takip ettikleri güzergahlar›tan›tmaktan uzakt›rlar. Esasen, metinlerde ad› geçenyerlerin büyük bir k›sm›n›n kesin lokalizasyonu yap›-lamam›flt›r. Hititlerin aksine, Mezopotamya’da belirliyollar hakk›nda iyi bilgiler edinebilece¤imiz itinerermetinleri vard›r. Bunlar, ele al›nan yolun bafllang›ç vebitifl noktalar›n› belirterek, rotas›, aradaki konaklamaistasyonlar›, zaman ve yer aç›s›ndan uzakl›k bilgileriverirler. Baz› mesafelere ancak 30-40 günlük uzun biryolculuk sonunda ulafl›ld›¤› görülmektedir. Metinlerdead› geçen flehirlerin bir k›sm›n›n yeri belli olmasada, Kuzey Suriye ve Mezopotamya’da bilinen birçokflehir veya bölge aras›ndaki güzergah belirlenebilmektedir.Eski Assur devri tüccarlar›n›n, Assur ile Kültepe(Kanifl) aras›nda izledikleri kervan yollar›n› gösterenmuntazam itinererlere sahip de¤iliz. Bununla birlikte,yolculuk masraf listelerinde, ödenilen gümrük vergilerinedeniyle kaydedilen flehir ve bölge adlar›n›nyard›m›yla ve do¤al yollar göz önüne al›narak yap›lançal›flmalar sonucunda, Assur flehrinden ç›k›p Diclek›y›s› boyunca kuzeye ilerleyerek, F›rat Nehri’nigeçtikten sonra Kültepe-Kanifl’e tahminen iki yoldangidildi¤i saptanm›flt›r. Bunlardan biri kuzey (Diyarbak›r-Urfa-Malatya-Kahramanmarafl-Kayseri),di¤erigüney (Urfa-Gaziantep-Adana-Gülek Bo¤az›-Konyayöresinden) rotas›n› izlemektedir. Ama bu güzergahlarüzerinde, metinlerde geçen yer adlar›n›n ço¤ununyerleri henüz tam olarak belirlenememifltir. Assurile Kültepe aras› 1000 km. (kufl uçumu 775 km.) olup,kervanlar›n, yirmiye yak›n mola istasyonu bulunan buyolu, yaklafl›k olarak iki ayda ald›¤› tahmin edilmektedir.Hitit haberci/elçilerinin de Assur’a giderken bueski kervan yollar›n› izlediklerini varsaymak yanl›flolmaz. Çünkü Eski Önasya’da haberciler de ticaretkervanlar› gibi tamamen belirli güzergahlar› takip ederlerdi.Babil’e giden Hitit elçilerinin ise, Kargam›fl’danitibaren F›rat k›y›s›n› takip ederek güneye indikleridüflünülmektedir. M›s›r yolculu¤u için de en uygunrotan›n Kilikya Bölgesi’nden geçerek, Halep-Lübnan-Filistin üzerinden k›y› boyunca güneye inmek oldu¤usöylenebilir. ‹ki tekerlekli hafif bir arabayla buyolculu¤un k›rkbefl ila otuz gün sürebilece¤i hesaplanm›flt›r.E¤er, elçi beraberinde hediye de götürüyorsa,güvenli¤i aç›s›ndan kervanlara kat›lmas›gerekece¤inden bu süre do¤al olarak uzard›.Seçilmifl BibliyograyfaALP, S.1991 Hethitische Briefe aus Maflat-Höyük, Ankara.1997 Hititlerin Mektuplaflmalar› (Eskiça¤ BilimleriEnstitüsü Yay›nlar›: 9), ‹stanbul.D‹NÇOL, A.1981 “Hititler”, Anadolu Uygarl›klar› Ansiklopedisi,Cilt I: 18-120, ‹stanbul.EDZARD, D. O.1976-1980 “Itinerare” und “Karawane” Reallexikonder Assyriologie, V: 216-220, § 1-3; 414-422.HAGENBUCHNER, A.1989 Die Korrespondenz der Hethiter, Teil 1-2(Texte der Hethiter, Heft 15), Heidelberg.LARSEN, M. T.1976 The Old Assyrian City-State and its Colonies(Mesopotamia 4), Kopenhag.OLLER, G. H.1995 “Messengers and Ambassadors in AncientWestern Asia”, Civilisations of the Near East(J. Sasson, yay.),Vol. III: 1465-1473, Michigan.SALVINI, M.1996 The Habiru Prism of King Tunip Te‡up ofTikunani, Documenta Asiana Vol. III, Roma.SÜEL, A.1997 “Ortaköy-Ωapinuwa Arflivleri”, 1996 Y›l› AnadoluMedeniyetleri Müzesi Konferanslar›: 93-99, Ankara.SZABO, G.1976-1980 “Itinerare”, Reallexikon der AssyriologieV: 220,§ 4.VEENHOF, K. R.1972 Aspects of Old Assyrian Trade and itsTerminology, Leiden.TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 5

Enstitümüzün Yeni fieref Üyesi:Prof. Dr. Wolfgang Radt9 Nisan 2003 tarihinde Cartoon Hotel’de Dr. LutzMartin taraf›ndan verilen konferans öncesinde, halenAlman Arkeoloji Enstitüsü’nün ‹stanbul fiubesi’ninBilimsel Müdürlü¤ü görevini sürdürmekte olan Prof.Dr. Wolfgang Radt’a, “fieref Üyesi” diplomas› takdimedildi. Otuzu aflk›n y›ld›r Türkiye’de çal›flan veAnadolu arkeolojisine büyük emekleri geçmifl olanProf. Dr. Wolfgang Radt’› fieref Üyelerimiz aras›ndagörmekten büyük onur duymaktay›z. Bu önemli günüsizinle paylaflmak amac›yla diploma takdimi s›ras›ndaEnstitümüzün Asbaflkan› Prof. Dr. HalûkAbbaso¤lu’nun aç›l›fl konuflmas› ile Prof. Dr.Wolfgang Radt’›n Türkçe ve Almanca olan konuflmas›n›sizlere sunmak istiyoruz.Say›n Konuklar,Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü’nün bugünkükonferans›nda sizleri selamlamaktan, hoflgeldinizdemekten onur duymaktay›m. Günümüz uygarl›¤›n›ntemellerinin at›ld›¤› Mezopotamya bilindi¤i gibikültür tarihinin en önemli bölgesidir. Bu topraklarüzerinde son günlerde yaflanan savafl, onun tahribat›ve ard›ndaki ya¤ma ve kundaklama olaylar› kültürmiras›n› evrensel bir de¤er olarak kabul eden bizleriçin büyük bir üzüntü ve kayg› nedeni olmufltur.Ya¤malanan kültür varl›klar›n›n, tahrip edilen müze,arfliv ve kitapl›klar›n kurtar›lma, korunma ve düzenlenmesiiçin uluslararas› düzeyde en k›sa sürede bireylem plan› haz›rlanmas› ve eserlerin uluslararas›piyasada sat›fl›n›n engellenmesi en büyük dile¤imizdir.Ayr›ca bir dile¤imiz de ülkemizde gerçekleflen Kültürve Turizm Bakanl›klar›n›n birleflmesiyle ilgilidir.Umar›z bu birleflme turizmcilerin kültür miras›nabak›fl aç›s›n› de¤ifltirir ve onlar›n kültür varl›klar›n›nortaya ç›kart›lmas›na ve korunmas›na destek sa¤layanprogramlar ve projeler düzenlemelerine yard›mc› olur.Say›n konuklar, bu dileklerimizin ard›ndan sizlereTürk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü Yönetim Kurulu’nunoybirli¤i ile ald›¤› Prof. Dr. Wolfgang RADT’afleref üyeli¤i verme karar›n› büyük bir k›vançlabildirmek istiyorum. Kendisini hepiniz uzun zamandanbu yana çok iyi tan›yorsunuz. Bu nedenle sizleresevgili Wolfgang’› tan›tmama gerek yok. Ancak genede bu k›ymetli dostumuz hakk›nda k›saca bilgi vermekbenim için zevkli bir görev. 1940 y›l›nda do¤anWolfgang RADT eski Yunanca ve Latince a¤›rl›kl›lise ö¤reniminden sonra yüksek e¤itimini Almanya’daMünih ve Frankfurt/Main ÜniversitelerindeKlasik Arkeoloji’nin yan›s›ra Klasik Diller, SanatTarihi, Prehistorya, Önasya Arkeolojisi ve Eski Ça¤Tarihi yan dallar›nda da sürdürmüfltür.1964 ve 65 y›llar›nda Bodrum yar›madas›nda yapt›¤›araflt›rma, çizim ve ölçüm çal›flmalar› sonucundahaz›rlad›¤› Doktora tezi, Halikarnassos yar›madas›ndaarkaik ça¤daki yerleflme yerleri ve yap›lar› inceleyerek,eski Anadolu-Ege’de yaflayan, yaz› bilmeyen,özel yap› flekillerine sahip olan, daha sonra Karia kral›Maussollos’un egemenli¤i alt›na geçen Lelegler’inyerleflme yerlerine büyük ›fl›k tutmufltur. 1968 y›l›ndabiten bu Doktora çal›flmas› “Siedlungen und Bautenauf der Halbinsel von Halikarnassos” ad›yla 1970y›l›nda Istanbuler Mitteilungen serisinden bas›lm›flt›r.Görüldü¤ü gibi dostumuz RADT’›n Türkiye ileilgisinin, güzel Türkçesinin ve dostlu¤unun temelleri39-40 y›l önceye uzanmaktad›r. Dr. RADT 1968-69y›llar›nda Elaz›¤ civar›nda Norfluntepe kaz›lar›nakat›l›r. 1969-70 y›llar›nda Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün“gezi bursunu” kazand›ktan sonra, ard›ndan1971 y›l›nda Alman Arkeoloji Enstitüsü ‹stanbul fiubesinebilimsel uzman olarak atan›r. 1972’de y›llar›n› veeme¤ini verdi¤i, bugünlere kadar getirdi¤i Bergamakaz›s› baflkan› olur. 1982’de de Alman Arkeoloji Enstitüsü‹stanbul fiubesine Bilimsel Müdür olur. WolfgangRADT’›n bir orkestra flefi becerisinde ve dirayetindeyürüttü¤ü Bergama kaz›lar› ile ilgili çok say›da bilimselçal›flmas› ve yay›n› vard›r. Bunlar›n her birine de¤inerekvaktinizi almak istemem. Ancak bir tanesindensöz etmek isterim ki önce Almanca sonra 2002y›l›nda Türkçe olarak yay›nlanan "Pergamon, AntikBir Kentin Tarihi ve Yap›lar›" adl› eseri bu kentle ilgilive y›llar›n eme¤ini yans›tan en kapsaml› yap›tt›r.2001 y›l›ndan beri Almanya Münster/Westfalen ÜniversitelerindeOnursal Profesör olan Wolfgang RADT’aTürk arkeolojisine katk›lar›n› daima flükranla anarakTürk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü’nün fieref Üyeli¤iberat›n› Yönetim Kurulumuz ad›na vermek benim içinbüyük bir onur kayna¤›d›r. Bu berat› kendisine takdimederken dostum Wolfgang’a ve ona daima destek olanefli sevgili Barbara RADT’a içten teflekkür eder, ülkemizdeberaberce sa¤l›kl› ve baflar›l› günlerle doluuzun y›llar geçirmelerini dilerim.Sizlere de, Say›n Konuklar, bu mutlu an›m›z› paylaflt›¤›m›zdandolay› teflekkürlerimi sunar›m.Halûk Abbaso¤lu6 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER

ENST‹TÜMÜZÜN YEN‹ fiEREF ÜYES‹: PROF. DR. WOLFGANG RADTSehr geehrte Kollegen, liebe Studenten, werteGäste!Ich freue mich sehr über die hohe Ehre, die mir heutemit der Verleihung der Ehrenmitgliedschaft des TürkEskiça¤ Bilimleri Enstitüsü widerfährt.Ich habe die langjährigen Bemühungen um die Gründungdieses noch jungen Instituts stets mit großemInteresse und großer Anteilnahme verfolgt. Hier sindbesonders zwei Namen von Kollegen hervorzuheben,die mit größtem Idealismus und unglaublicherEnergie gegen alle Widerstände und bürokratischenund finanziellen Schwierigkeiten gekämpft undschließlich gesiegt haben. Ali Dinçol und HalûkAbbaso¤lu. Ich gratuliere ihnen und allen anderen, diesich um die Gründung und Unterstützung des Institutsverdient gemacht haben, von ganzem Herzen.Das Institut trägt in seinem Siegel nicht dentürkischen Namen, sondern den lateinischen:„Institutum Turcicum Scientiae Antiquitatis”.Dieser Name und dieses Siegel sindzugleich Geste und Programm. Hier knüpfteine moderne türkische wissenschaftlicheEinrichtung bewußt und demonstrativ an einegroße europäische Wissenschaftstradition an,indem sie sich einen lateinischen Namen um ihrWappen schreibt. Das Wappentier selbst stammtaus anatolischer Tradition des 2. Jtsd. v. Chr.Es stellt einen althethitischen Doppeladlerdar, wie er auf Siegeln aus Bo¤azköy, Maflat,Aliflar, Kültepe und Karahüyük zahlreichvorkommt. Interessanterweise ist der Doppeladlerspäter auch in Europa zum Wappentiererhoben worden, so im russischen Zarenreich undin der österreichisch-ungarischen Donaumonarchie.Jedem Kundigen wird die Ähnlichkeit dieses neuenSiegels zum Siegel des Deutschen ArchäologischenInstitus auffallen, das ja ebenfalls eine lateinischeInschrift und ein geflügeltes Wappentier trägt. DieInschrift lautet „Institutum Archaeologicum Germanicum”und das Wappentier ist der sog. hyperboräischeGreif. Dieser Greif ist ein Fabelwesen aus nördlichenGegenden. Er symbolisiert das Land der Hyperboräer.Das war nach antiker Mythologie ein Land im hohenNorden, es lag, wie der Name sagt „jenseits desBoreas”, jenseits des Nordwindes. Dort wohnte einVolk, bei dem Apollon den Winter verbrachte, bevorer zum Sommer auf seinem Schwanenwagen wiedernach Delos fuhr. Es war ein Land paradiesischerZustände, so paradiesisch, daß schon Herodot, derVater der Geschichte, daran zweifelte, ob es dennüberhaupt existiere. Wir wissen heute, und auch jederTürke weiß es inzwischen, daß es mit den paradiesischenZuständen im heutigen Hyperboräerlande inWahrheit nicht so weit her ist.Wie dem auch sei, die deutschen Archäologen habensich schon lange das Wappentier der Hyperboräerzum Symbol genommen. Denn sie kommen aus demNorden. Jedes Jahr kommen sie in die schönen,warmen und gastfreundlichen Gefilde des Mittelmeersund Anatoliens. Nach Anatolien, ins „Land desSonnenaufganges”, wie dieser Name sagt, kommensie besonders gern und besonders zahlreich. Es sindnicht nur die Schönheiten des Landes und des Klimas,es ist nicht nur die herzerwärmende Freundlichkeitder Menschen, die uns Hyperboräer immer wiederhierher zieht, sondern es ist natürlich bei denArchäologen besonders und ganz berufsbezogen derReichtum an archäologischen Stätten aus fast allenZeiten der Kulturgeschichte der Menschheit.Wir sehen uns unterstützt in unserem Bemühen umForschung und Erkenntnis durch unseretürkischen Kollegen und wir sind froh überdie vielen Möglichkeiten, hier im Lande zuarbeiten. Ich selbst habe diese Möglichkeitenschon seit meinem jugendlichen Altergenutzt und immer wieder die größte Hilfeund Unterstützung erfahren, sei es bei meinenArbeiten auf der Halbinsel von Bodrum in den1960er Jahren durch die dortige Dorfbevölkerungund durch das dortige Museum, sei esbei meinen winterlichen Aufenthalten imGrabungshaus von Milet, sei es bei meinerTeilnahme an der Grabung auf dem Norfluntepeim Kebangebiet in Ostanatolien,sei es bei vielen Reisen durch die ganzeTürkei, sei es bei meinen jahrzehntelangenArbeiten in Pergamon.Meine Frau und ich sind in dieses schöne Land vorüber 30 Jahren gekommen und haben hier unsereFamilie gegründet. Unsere drei Kinder sind in Istanbulgeboren und in die Schule gegangen, und siehaben ihre Schulausbildung hier abgeschlossen. Siesind nun schon wieder seit Jahren davongeflogen insLand der Hyperboräer, und auch wir werden baldwieder davongehen, aber wir wollen immer wieder imSommer zurückkommen (obwohl wir keinen Schwanenwagenbesitzen). Wir sehen uns dabei als Vermittlerfür die Türkei, unsere zweite Heimat, auf dem Wegenach Europa.Die Archäologie ist eine sehr internationale und einein ihren Ursprüngen sehr europäische Wissenschaft.Sie verbindet Wissenschaftler aus vielen Ländern. Mitder Gründung des „Institutum Turcicum ScientiaeAntiquitatis” hat der fortschrittliche Teil der Türkeieinmal mehr bewiesen, daß es ihm ernst ist mit demAnschluß an die europäische Kulturtradition. Ich werdemich als Ehrenmitglied bemühen, stets daran mitzuwirken,daß diese Richtung fortgesetzt wird.TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 7

ENST‹TÜMÜZÜN YEN‹ fiEREF ÜYES‹: PROF. DR. WOLFGANG RADTSay›n Meslektafllar›m, Sevgili Ö¤renciler, De¤erliKonuklar,Bugün bana verilen Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsüfleref üyeli¤ine de¤er görüldü¤üm için gurur duyuyorum.Bu enstitünün kuruluflu için y›llarca süren çabalar›büyük bir ilgi ile izledim. Bu ba¤lamda özellikle ikimeslektafl›m›n ismini vurgulamak istiyorum. Bütünbürokratik ve maddi engellere karfl› büyük biridealizm ve enerji ile mücadele eden Ali Dinçol veHalûk Abbaso¤lu. Onlar› ve enstitünün kurulmas›ndaeme¤i geçen herkesi gönülden kutlar›m.Enstitünün armas›nda kullan›lan isim Türkçe de¤il,Latincedir: “Institutum Turcicum Scientiae Antiquitatis”.Bu isim ve arma bir jest olman›n yan› s›ra birprogram›n da göstergesidir. Modern bir Türk bilimkurumu, armas›n›n çevresine Latince yazarak bilinçliolarak büyük bir Avrupa bilim gelene¤ine ba¤lant›y›vurgulamaktad›r. Arman›n ortas›nda, Bo¤azköy, Maflat,Aliflar, Kültepe ve Karahöyük mühürlerinde s›k s›krastlanan, MÖ 2. bin Anadolu gelene¤inde çift kartalbulunmaktad›r. Çift kartal›n sonralar›, Avrupa’dakiarmalarda kullan›lm›fl oluflu ilginçtir: Çarl›k Rusyas›’ndave Avusturya-Macaristan krall›¤›nda.Bu arman›n, Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün, ortas›ndakanatl› bir hayvan ve çevresinde Latince yaz›l›armas›yla gösterdi¤i benzerlik belirgindir. Yaz›t“Institutum Archaeologicum Germanicum”dur veortada Hyper-Boré, yani Poyraz Ötesi ülkenin grifonubetimlenmifltir. Bu grifon kuzey ülkelerinin efsanevîhayvan›d›r ve “poyraz ötesi” ülkeyi sembolize eder.Antik mitolojiye göre bu ülke, iyice kuzeyde, ad›ndanda anlafl›laca¤› gibi “poyraz ötesi”nde, yani kuzeyrüzgar›n›n ötesinde yer alan bir ülkeydi. Orada, Apollon’unyaz›n, ku¤ulu arabas›yla Delos’a geri dönmedenönce k›fl› birlikte geçirdi¤i bir halk vard›. Bu ülkecennet gibiydi, hatta o kadar cennet gibiydi ki, tarihinbabas› Herodot varl›¤›ndan flüphe etmiflti. Bugünbiliyoruz ki –ve bütün Türkler de biliyor ki– poyrazötesi ülke hiç de cennet gibi de¤il.Her nas›lsa, Alman arkeologlar poyraz ötesi yarat›¤›kendilerine sembol olarak seçtiler; çünkü kuzeydengeliyorlar. Her y›l Akdeniz’in ve Anadolu’nun güzelve s›cak diyarlar›na geliyorlar. Anadolu’ya, “güneflindo¤du¤u ülke”ye özellikle severek, bol say›da geliyorlar.Biz poyraz ötesi ülkelileri buraya çeken yaln›zcaülkenin ve iklimin güzelli¤i ya da insanlar›n›ncana yak›nl›¤› de¤il, ülkenin, insanl›¤›n kültür tarihininhemen her dönemine ait zengin arkeolojikbirikimidir de.Araflt›rmalar›m›zda Türk meslektafllar›m›z›n bizigönülden desteklemeleri ve bu ülkede çal›flabilmekiçin bize sa¤lanan olanaklar bizi memnun ediyor. Benbu olanaklar› gençli¤imden beri de¤erlendirebildimve 1960’l› y›llarda, yerli halk›n ve müzenin içtendeste¤ini gördü¤üm Bodrum yar›madas›ndaki araflt›rmalar›mdanbafllamak üzere, k›fl› geçirdi¤im Miletkaz› evinde olsun, Do¤u Anadolu’da Keban Bölgesi’ndekiNorfluntepe kaz›lar›nda, tüm Türkiye içindeyapt›¤›m gezilerde ve Pergamon’da onlarca y›ld›ryapt›¤›m çal›flmalarda daima yard›m ve destekgördüm.Eflim ve ben bu güzel ülkeye 30 küsur y›l önce geldikve burada ailemizi kurduk. Üç çocu¤umuz buradado¤du ve burada okullar›n› bitirdiler; ancak birkaçy›ld›r poyraz ötesi ülkeye döndüler ve biz de yak›ndagidece¤iz. Ama, her ne kadar Apollon gibi ku¤uluarabam›z yoksa da yaz aylar›nda dönece¤iz. Kendimiziikinci vatan›m›z, Avrupa yolundaki Türkiye’ninelçisi olarak görüyoruz.Arkeoloji çok uluslararas› ve menfleinden dolay› çokAvrupai bir bilim dal›d›r ve çeflitli ülkelerden bilimadamlar›n› birbirine ba¤lar. “Institutum TurcicumScientiae Antiquitatis”in kuruluflu, Türkiye’nin ilericikesiminin Avrupa kültür gelene¤ine ba¤lanmay› nederece ciddiye ald›¤›n› ispatlamaktad›r. fieref Üyesiolarak ben çizilen bu yol do¤rultusunda ilerlenmesiiçin daima gayret gösterece¤im.Wolfgang RadtEnstitümüzün 2003 Y›l› Konferanslar›Her y›l oldu¤u gibi bu sene de enstitü çerçevesinde dört konferans gerçeklefltirildi:8 Ocak 2003 tarihinde Prof. Dr. Oktay Belli (‹stanbul Üniversitesi) “Van Afla¤› ve Yukar› Anzaf Urartu KaleleriKaz›s›: Bir Ara De¤erlendirme”,26 fiubat 2003 tarihinde Prof. Dr. Önder Bilgi (‹stanbul Üniversitesi) “Hitit Öncesi Anadolu’sunun Etnik Yap›s›”,19 Mart 2003 tarihinde Prof. Dr. Aliye Öztan (Ankara Üniversitesi) “Orta Anadolu’da Bir Neolitik ve KalkolitikDönem Yerleflmesi: Köflkhöyük”,9 Nisan 2003 tarihinde Dr. Lutz Martin (Vorderasiatisches Museum-Berlin) “Max von Oppenheims Berliner archäologischeSammlung- Geschichte und Zukunft”.Tüm konferanslar›n metinleri makale normlar›na uygun olarak süreli yay›n›m›z Colloquium Anatolicum’un ikincisay›s›nda, iki ba¤›ms›z makale ile birlikte yay›nlanacakt›r.8 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER

Kitap Tan›t›mlar›Brandau B.-H. Schickert, Hititler: Bilinmeyen Bir Dünya‹mparatorlu¤u, Arkadafl Yay›nevi, Ankara, 2003 (Çev:N. Merto¤lu). 342 sayfa, 35 renkli resim, 7 çizim.Hititler. Bu devlet-imparatorluk Türkçe’de de art›k “bilinmeye”bafllad›: Bilinen ilk yaz›l› antlaflman›n taraflar›ndanbiri, Kadefl Savafl›’n›n galibi, tarih yaz›c›lar›, Babil ya¤mac›lar›...Hint-Avrupal› Hititler popülerleflme-bilinme yolundah›zla ilerliyor. Bunun son halkas›, araflt›rmac› yazarBirgit Brandau ve Almanya’da belli bafll› yay›nevlerininbilimsel kitaplar›ndan sorumlu editör Hartmut Schickerttaraf›ndan yay›n dünyas›na eklendi. Arkadafl Yay›nevi’ninkaliteli bask›s› ile dilimize kazand›r›lan eser, kaynakças›ndayer alan çok say›da bilimsel yay›n›n ›fl›¤›nda bir Hitittarihi ve kültürü derlemesi olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r.Önsözünde belirtildi¤i gibi, tek say›l› bölümlerde tarih, çiftsay›l› bölümlerde ise kültür üzerine derlenmifl bilgi,Brandau’nun romanc›l›ktan gelen renkli üslubuyla aktar›lmaktad›r.“Bilgi Kutucuk”lar› fleklinde tasarlanm›fl, metinledolayl› olarak ba¤lant›l› olan dipnotlar zaman zamanfantastikleflse de (Kizzuvatna usulü koyun budu tarifi,Hilary Clinton anekdotu vb.) kitab›n bütününe ilgi çekicibir görünüm vermektedir.Hitit tarihi, Asur Ticaret Kolonileri Ça¤› ile bafllat›l›p,I. Hattuflili öncesindeki Kanefl Krallar› ile devam edip,imparatorlu¤un çöküflüne kadar, birçok Hititolog, Arkeologve M›s›rbilimci’nin argümanlar› ile sentezlenip sunulmufltur.Hititlerin dili, inanç sistemi, tarih yaz›c›l›¤›, ekonomileri,yasalar›, devlet yönetimi, mimarisi, maden ifllemecilikleri,savafl teknolojileri ve askeri yap›s›, s›ras›yla yineuzmanlar›n sözlü olarak kendilerinden ve eserlerindenyararlan›larak kaleme al›nm›flt›r. Tarih ve kültür için baz›yerlerde sözü edilmeyen ihtimaller, yeni ve zengin kaynakçan›nbaz› eksikliklerine iflaret etmektedir: Örne¤in I.Hattuflili’nin ilk Arzava seferinden ganimet olarak sadecekoyun ve s›¤›rlarla dönmesini, orada bir dirençle karfl›laflmas›ndançok (s:42-43), Arzava’n›n zenginli¤inin bunlardanibaret olmas› fleklinde yorumlanabilir. Mühür bask›lar›ndakatip ünvan›yla yer almalar›na karfl›n, prenslerinkrall›k yapt›klar› dönemlerde çiviyaz›s› okumay› bilmemeihtimalinin yüksek oldu¤unun düflünülmesi (s:35), baz›yeni bilgilerin eksikli¤inin fark edildi¤i noktalardanbirkaç›n› oluflturmaktad›r. Ceram’›n kitaplar›nda ve ChristianJacq’›n Ramses roman dizisindeki “Barbar Hititler” imaj›n›düzeltmeye çal›flan yazar, 7. bölümde ilk “anayasa” olarak“Telipinu Ferman›”n› ilan ederek biraz Hititler’e iltimasgeçiyor. Ayr›ca, güncel yap›lar ve yak›n tarih (fiirket Yönetimi,Alman Kent Devletleri vb.) ile yap›lan anakronistikanalojiler ile dönemin daha iyi anlat›lmas›na çal›fl›l›yor.Kitap içerisinde geçen tarihler ve ekteki kronolojik tablodak›sa kronoloji kullan›lm›fl olup, orta kronoloji için TürkEskiça¤ Bilimleri Enstitüsü’nün www.tebe.org sitesindekiProf. Dr. A. Dinçol & Prof. Dr. B. Dinçol’un haz›rlad›¤›Kral Listesi’ne baflvurmak faydal› olacakt›r.Okuyucular için çeviride anlam karmaflas› yaratan baz›noktalar› belirtmek yerinde olacakt›r: “Yaz›l› belge” ve“yaz›t” terimleri yer yer birbirine kar›flmakta; yanl›fll›klamühür bask›lar› ve çiviyaz›l› tabletlerden yaz›t olarakbahsedilmektedir. “Yönetmen talimat›” olarak geçenkavram yönetmelik=talimatname=enstrüksiyon olarak Hititolojiliteratüründe yer almaktad›r. Heykel, heykelcik vekabartma terimleri, “yontu” sözcü¤üyle karfl›lanarak baz›masum kar›fl›kl›klar›n ortaya ç›kmas›na yol aç›lm›flt›r.Bilginin ›fl›¤›n›n karanl›k s›n›r›nda dolafl›p, spekülasyonlarakaçmadan kaleme al›nm›fl eser, Hititler’e ve yaflad›klar›döneme ilgi duyanlar için, yeterince doyurucu ve keyifli birokuma olacakt›r.Hasan PekerMellaart J., Çatalhöyük. Anadolu’da Bir Neolitik Kent.Yap› Kredi Yay›nlar›, ‹stanbul, 2003 (Çev. G.B.Yaz›c›o¤lu). 218 sayfa, 1 harita, dizin, 156 resim.Orjinal ad› Çatal Hüyük. A Neolithic Town in Anatolia olankitab›n 1967 bask›s› temel al›narak haz›rlanan yay›n,editörün önsözü, önsöz ve teflekkür, Türkçe bask›ya önsözve J. Mellaart ile yap›lm›fl bir söylefli ile bafllar. 11 bölümdenoluflan kitab›n Türkçe bask›s›na, 1965 y›l› kaz› çal›flmalar›n›içeren bir rapor eklenmifltir. Girifl olarak düzenlenmiflI. bölümde, kitab›n yaz›lma nedeni aktar›lmaya çal›fl›lm›flt›r.Yazar, 1961-1963 y›llar›nda yap›lan üç dönemlikkaz› çal›flmalar› sonuçlar›n›n, insano¤lunun kentleflmeaç›s›ndan kaydetti¤i baflar›n›n erken evreleri konusundabilgilerimizi art›rd›¤›n› söyler. Çünkü Çatalhöyük Ürdün’-deki Eriha (Jericho) ile birlikte kentleflmenin geliflimineyönelik ilk giriflimlerden biridir. Mellaart, M.Ö. 6000’deÇatalhöyük’ün geliflmifl bir kasaba hatta bir kent görünümündeoldu¤unu belirtir. Yazar burada Çatalhöyük’ü Mersinve Hac›lar ile karfl›laflt›r›r. Mersin, Anadolu platosundakineolitik ve kalkolitik yerleflmeler ile Kuzey Suriye’de yeralan yerleflmeler aras›ndaki iliflkileri saptamak aç›s›ndanönemlidir. Hac›lar ile Çatalhöyük aras›ndaki benzerliklerözellikle Geç Neolitik çanak çömle¤i ve heykelciklerdebelirgindir.“Çatalhöyük Yerleflmesi” adl› II. bölümde Çatalhöyük’ünkonumu, kaz› öncesi di¤er araflt›rmac›lar ve Mellaarttaraf›ndan yap›lan yüzey araflt›rmalar› anlat›lm›flt›r. Yazarbu bölümde Anadolu platosunda neolitik yerleflme olmad›-¤›na inan›lmas›na karfl›n, Çatalhöyük malzemesinin bu teziçürüttü¤ünden bahseder. III. bölüm olan “Çatalhöyük’ünTarihlenmesi”nde Hac›lar ile karfl›laflt›rmal› bir kronolojicetveli haz›rlanm›flt›r. Yazar, Çatalhöyük’de birbirini takipeden on iki yap› kat› (on iki farkl› kent) tespit etti¤ini belirtirve konutlar›n yap›m malzemesi, bunlara iklim koflullar›n›netkisi konusunda bilgi verir.IV. bölüm “Çatalhöyük’ün Mimarisi” ad›n› tafl›r. Mellaart,yapt›¤› kaz› çal›flmalar›n›n amac›n›n, mimari kompleksveya komplekslerin düzenini saptayarak bu neolitik kentinyap›s› hakk›nda olabildi¤ince çok bilgi edinmek oldu¤unuaç›klamakta ve neden yatay kaz› stratejisi tercih etti¤ininipuçlar›n› vermektedir. Bu seçimi, kaz› s›ras›nda hiçbir zamanTÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 9

K‹TAP TANITIMLARIana topra¤a ulaflamamas›na neden olmufltur. Bu bölümiçerisinde Çatalhöyük’deki mimari düzenler ve tabakalarçok say›da plan ve flekille desteklenerek aç›klanmaya çal›-fl›lm›flt›r. Devam›nda “Kent Plan›” adl› V. bölümde yazar,herhangi bir yap› kat›n›n yerleflim plan› bile Çatalhöyük’lülerindüzenli yerleflim için planlaman›n önemini ve buönemin bilincinde olduklar›n› ispatlar diyerek, kent plan›ndakidüzene iflaret eder. Ona göre Çatalhöyük’de düzen veplanlama her ayr›nt›da görülebilir. Burada ayr›ca genelolarak evlerin boyutlar›, ölçü birimleri, planlar›, konutlardakimekanlar›n kullan›m flekilleri, damdan ulafl›lan ve yerseviyesinde girifli bulunmayan özgün mimarilerinin nedenleriile tap›nak ve evlerin birbirlerine olan oranlar› belirtilmeyeve aç›klanmaya çal›fl›lm›flt›r. VI. bölüm olan “Tap›naklarve Kabartmalar”da Mellaart, kentte duvar resimleri, s›vakabartmalar›, hayvan bafllar›, stilize bo¤a boynuzlar› ilebezenmifl ve kült heykelleri ile dolu bir dizi kült odas› vetap›nak oldu¤unu, tabaka II-X aras›nda kaz›lan 139 mekan›nen az 40’›n›n kutsal mekanlar oldu¤unu ve tap›naklar›nmimari olarak konutlardan farks›z olduklar›n› belirtir.Tabaka X-VIA aras›ndaki tap›naklar›n ana odalar›nda içdüzenlemeyi gösteren flematik tablo son derece aç›klay›c›bir flekilde düzenlenmifltir.“Duvar Resimleri” adl› VII. bölümde duvar resimlerinintabaka X ile II aras›nda kesintisiz görüldü¤ü ve bunlar›nniteli¤i aktar›lmaya çal›fl›l›r. “Üç Boyutlu Heykelcikler”ise, VIII. bölümün konusunu oluflturur. Yazar, duvar resimlerive kabartmalar›n yan› s›ra Çatalhöyük insanlar›n›n tanr›lar›n›tafl ve kilden insan veya insan benzeri heykelciklerbiçiminde betimlediklerini ve üç boyutlu eserler verdiklerinianlat›r. Heykelciklerin malzemeleri, oyma teknikleri,figürlerin niteli¤i bu bölümde aç›klanmaya çal›fl›lm›flt›r.Ayr›ca tanr›-tanr›ça heykelciklerinin listesinin (malzeme,ölçü, nerede bulundu¤u) verilmesi tablonun net bir flekildegörülebilmesi aç›s›ndan büyük yarar sa¤lamaktad›r. “ÖlüGömme Adetleri ve Mezar Arma¤anlar›” adl› IX. bölümdeMellaart, ölülerin ev ve tap›naklardaki platformlar›n alt›nave ender olarak da yap› tabanlar›n›n di¤er k›s›mlar›n›n alt›-na gömüldüklerini, yerleflme d›fl› gömü yap›lmad›¤›n›aktar›r. Ölülerin temizlenmesi, gömünün ne zaman yap›ld›-¤›, mezarlar›n çeflitlili¤i ve mezar arma¤anlar› üzerine bubölümde aç›klamalar yap›lm›flt›r. X. bölüm olan “El Sanatlar›ve Ticaret”de sepetçilik ve a¤aç ifllemecili¤i üzerinebilgiler verilmifltir. XI. bölüm olan “Halk ve Ekonomi”deise yazar, kentin geliflmiflli¤inin temelini besin üretimi vedepolaman›n etkin flekilde örgütlenmesine dayand›r›r. Yiyeceklerinçeflitleri, tar›m, bu konu üzerine yap›lan bilimselçal›flmalar yine bu bölümde aktar›lmaya çal›fl›l›r. Yazaragöre Üst Paleolitik’in avc›lar› ile besin üretimi aras›ndakiba¤lant›n›n kurulmas›nda Çatalhöyük’ün önemi büyüktür.Kitapta yazar›n Çatalhöyük’de son kez bulundu¤u 1965 y›l›çal›flmalar›n›n ayr›nt›l› bir raporu da yer al›r. Burada 1965y›l› çal›flmalar›n›n amaçlar›, kaz›ya kat›lanlar, desteksa¤layanlar ve yap›lan çal›flmalar aktar›lm›flt›r.J. Mellaart, kitab›n›n Türkçe bask›s›na yazd›¤› önsözde,kitaptaki tüm bilgilerin halen geçerlili¤ini korudu¤unu veyapt›¤› çal›flmalar›n 1993’de yeniden bafllayan çal›flmalarlakar›flt›r›lmamas› gerekti¤ini belirtir.R. Eser Kortano¤luEgelhaaf-Gaiser, U. (Ed.), Religiöse Vereine in der römischenAntike. Untersuchungen zu Organisation, Ritualund Raumordnung. (Studien und Texte zu Antike undChristentum, (Ed.) C. Markschies), Band 13, Tübingen,2002. I-IV ‹ç Kapak, 298 sayfa, yazarlar›n adres listesi1 sayfa, kaynakça indeksi 6 sayfa, genel indeks 4 sayfa,yay›n dizisinin (1-13) listesi 2 sayfa.Yukar›da aç›k ismi yaz›l› olan kitap, Almanca haz›rlanm›flt›r.Roma antik tarihinde dinsel kurumlar› konu alan çal›flmalar›nyeni sonuçlar› 15 fiubat 1999’da Jörg Rüpketaraf›ndan Potsdam’da organize edilen kolloquiumdatart›fl›lm›flt›r ve ortaya ç›kan önemli sonuçlar, söz konusubu kitapta de¤erlendirilmifltir. U. Egelhaaf-Gaiser’in editörlü¤ünüyapt›¤› çal›flma iki ayr› bölümden oluflur. Bölümlerinher birinde farkl› yazarlara ait makaleler yer al›r ve bumakaleler kendi içinde alt bafll›klara ayr›l›r.Kurumlaflma ve kurum olgusu sosyal hayat ile ilgili araflt›rmalardagiderek yayg›n bir ilgi gören konu halini alm›flt›r.Bu yay›nda seçilmifl arkeolojik ve epigrafik kaynaklar›nyard›m›yla Roma dinsel kurumlar› hakk›nda sistematik birinceleme yap›lm›flt›r. Bu sayede di¤er meslek dallar› vedisiplinlerin güncel araflt›rma teorilerini Roma dönemibirlik teflkilatlar› için kullan›labilir hale getirmek amaçlanm›flt›r.Bu amaç do¤rultusunda yeni bir görüfl ortaya koyulmakistenmifltir.Kitab›n Kuruluflu: ‹ç kapaklar› (s.I-IV); ‹çindekiler(s.V-VIII); Girifl (s. 1-5); I. Bölüm: Sosyal ve Dinsel Doku(s.6-120); II. Bölüm: Mekan Kavram› ve Toplum (s.121-298); Yazarlar›n Adres Listesi (s.299); Kaynakça ‹ndeksi(s.301-306); Genel ‹ndeks (s.306-310); C. Markschies’ineditörlü¤ünde yay›nlanm›fl “Studien und Texte zu Antikeund Christentum” yay›n dizisinin (1-13) listesi (s.311-312)yukar›da s›ralad›¤›m›z bölümleri izler.A. Schäfer, girifl bölümünde kitab›n haz›rlan›fl›ndaki amac›aç›klam›fl, yöntem ve kapsama da k›saca de¤inmifl, bölümyazarlar›n›n de¤erlendirdikleri konular hakk›nda okuyucuyak›saca ön bilgi vermifltir. Ayr›ca, bu çal›flmaya eme¤igeçen kiflilere teflekkür etmifltir. Kitapta kurumlar›n vebirlik teflkilatlar›n›n politik ve hukuksal yönlerinden çok,onlar›n toplumsal yönden bilinmeyenlerine yan›tlar aranm›flt›r.Birinci bölümde organizasyon ve kurumlar›n sosyaldokusu konu edilmifltir. ‹kinci bölümde ise, mekan ve onukullanan toplumlar›n iliflkisi, mekan fonksiyonu ve mekandeneyimi konu edilmifltir. Bu genel bilgilerin ard›ndan kitab›nkuruluflunu oluflturan bölümleri ve makaleleri k›sacaincelemek mümkündür;I. Bölümün Kuruluflu:A.Bendlin, “Gemeinschaft, Öffentlichkeit und Identität:Forschungsgeschichtliche Anmerkungen zu den Musternsozialer Ordnung in Rom” konulu çal›flmas›nda; teorikperspektifte sosyal organizasyonun örnekleri, birey vetoplum, collegia, Geç Cumhuriyet Dönemi’nde, Romakonulu de¤erlendirmeler yap›lm›fl, sosyal düzen örneklerisayesinde topluluk ve toplum, d›fla aç›k ve kapal› mekankavramlar› irdelenmifltir. J. Rüpke, “Collegia sacerdotum:Religiöse Vereine in der Oberschicht” adl› çal›flmas›ndaRoma kentindeki soylu s›n›f›n kurumsal yap›s›n›incelemifltir. Yaz›l› kaynaklar ve arkeolojik buluntulardananlafl›ld›¤›na göre Hellenistik ve Roma sosyal tarihindecollegia’n›n önemli yeri vard›r. Ziyafet mekanlar› Romaevlerinde donan›m ve fonksiyonlar›yla lükse iflaret10 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER

K‹TAP TANITIMLARIetmekteydi. Buradaki araflt›rmada sosyal hayattaki organikyap›, fonksiyon, kamuya aç›k yap›lardan kurum yap›s›n›nkarakteristik özellikleri, de¤erlendirilmifltir. A. Avram,“Der dionysische thiasos in Kallatis: Organisation, Repräsentation,Funktion” isimli araflt›rmas›nda Kallatis’de elegeçen epigrafik ve arkeolojik kaynaklar› ayr›nt›l› biçimdede¤erlendirmifltir. Kallatis, Karadeniz’in bat› k›y›s›nda yeralan antik bir kenttir. Burada Dionysos kültü ile ilgili çoksay›da yaz›t ele geçmifltir. De¤erlendirmeler sonucundaKallatis’de thiasos tan›t›lmak istenmifltir. I. Dittmann-Schöne, “Götterverehrung bei den Berufsverein im kaisezeitlichenKleinasien”da tar›m ve bal›kç›l›kla geçinenlerinoluflturdu¤u toplulu¤un tanr› kültü, el sanatlar› ve hizmetkollar›nda çal›flan gruplar›n tanr› kültü, tek tanr›l› inançkurumlar› gibi konular, Küçük Asya’daki meslek birliklerininkült uygulamas› çerçevesinde de¤erlendirmifltir. C.Markschies, “Lehrer, Schüler, Schule: Zur Bedeutung einerInstitution für das antike Christentum” adl› çal›flmas›ndaantik H›ristiyan kurum tarihinde flimdiye kadar fazlaaraflt›r›lmam›fl ö¤retmen, ö¤renci ve okul iliflkisini, özellikleKonstantin öncesi dönemde okul ve e¤itim sisteminikonu etmifltir.II. Bölümün Kuruluflu:U.Egelhaaf-Gaiser, “Religionsästhetik und Raumordnungder Vereingebäude von Ostia” konulu çal›flmas›nda Ostiaantik kent dokusunda konutlar, kült ve kurumsal yap›lar›nyard›m›yla kentteki kurumlar›n sosyal hayattaki yeri,kurumsal yap›lar›n ve mekanlar›n birbiriyle ba¤lant›s›araflt›r›lmak istenmifltir. A.Schäfer, “Raumnutzung undRaumwahrnehmung im Vereinlokal der Iobakchen vonAthen”de flimdiye kadar ayr›nt›l› yay›n› olmayan Atina’dakiIobak kurum yap›s›n› tan›t›r. H.Schwarzer, “Vereinslokaleim hellenistischen und römischen Pergamon” konuluaraflt›rmas›nda Pergamon’da konut mimarisini and›ran birplana sahip dinsel içerikli bir kurum yap›s›n› mekanlar› veonlar›n fonksiyonlar› ile birlikte de¤erlendirir. U.Verstegen,“Gemeinschaftserlebnis in Ritual und Raum: Zur Raumdispositionin frühchristlichen Basiliken des vierten undfünften Jahrhunderts” isimli makalesinde Kuzey Afrika’daM.S. 4.-5. yy’a tarihlenen bir basilikay› ayr›nt›l› biçimdetan›mlam›flt›r.Yukar›da detayl› biçimde tan›t›lan bu yay›n ile antik dönemsosyal yaflam› konusunda yap›lan çal›flmalara yeni bir halkaeklemifltir. Buradaki çal›flmay› oluflturan bölüm yazarlar›epigrafik ve arkeolojik bulgu ve buluntular› baflar›l› biçimdebilimsel etiklere uygun biçimde de¤erlendirmifl, Romave Geç Roma dönemleri dinsel kurum ve kurulufllar›hakk›nda yeni sonuçlar ortaya koymufltur. Yay›n, bu konudakieksik bilgilerimizi tamamlay›c› niteliktedir.Turgut H. ZeyrekKlengel, H., Hattuschili und Ramses, Hethiter undÄgypter - ihr langer Weg zum Frieden, Phillip vonZabern, Mainz, 2002. 179 sayfa, 78 resim ve çizim.Bir önceki eserinde (Geschichte des hethitischen Reiches-1999) yazar; Hititolog ve Tarihçi olarak sadece akademisyenlerve ö¤renciler için haz›rlanm›fl bir baflvuru kitab›ortaya koymufltur. Hattuschili und Ramses adl› yay›n ileise, daha büyük bir kitle hedef seçilmifl ve Hititoloji’ninbafl›ndan itibaren güncelli¤ini hiçbir zaman kaybetmemiflolan Hitit-M›s›r iliflkileri konusu incelenmifltir. Konu, yazartaraf›ndan sekiz bölüm halinde okuyucuya sunulmufltur. ‹lkbölüm, Die Protagonisten: Hattuschili III. und Ramses II.ad›n› tafl›r ve söz konusu iki kral›n görünüfllerine, krallarhakk›nda bilgi veren kaynaklara ve baz› kronolojik problemlerede¤inir. Bu bölümde ilgi çeken nokta, ele geçenmumyas› sayesinde II. Ramses’in görünüflü hakk›nda eldeedilen bilgilerdir. Verilere göre kral›n son dönemlerindesaçlar› ince telli, yumuflak ve beyazd› (gençli¤inde saçlar›k›z›ld›), diflleri hastal›kl›, eklem yerlerinde ise iltihaplanmalarmevcuttu. Bunun yan› s›ra mumyaya bakarak, kral›nbir zamanlar sayg› uyand›r›c› bir asalete sahip oldu¤unutahmin etmek mümkündür.Ägypter und Hethiter in Syrien adl› ikinci bölümde yazar,M›s›r ile Hitit ülkelerini tan›t›r ve dönemin ticareti ileSuriye Bölgesi’nin ekonomik aç›dan sahip oldu¤u önemhakk›nda bilgi verir. Kaynaklara göre Suriye, çok erken birdönemde her iki ülkenin ilgi oda¤› durumuna gelmifltir. Hititülkesinin kurucusu olan I. Hattuflili (yazara göre M.Ö.17.yy’›n ikinci yar›s›), Suriye’nin en önemli kentlerinden biriolan Halep’i fethedebilmek için giriflimlerde bulunmufltur.Oldukça zorlu olan yürüyüflünde kral, tanr›sal bo¤an›nkendisine yard›m etti¤ini ileri sürmektedir: “...boynuzlar›nneden e¤ik? (Tanr›) flöyle cevap verir: Her ne zaman sefereç›kt›ysam, da¤lar yolumu kesiyordu. Bak, o zaman bo¤ayan›m›zda idi, o geldi¤i zaman da¤lar› kald›r›r ve yoluaçard›. Denizi de geçtik. Bu nedenle boynuzlar› e¤ik.” I.Hattuflili Halep’i fethedemedi, ancak Kuzey Suriye ileKuzey Mezopotamya’y› egemenli¤i alt›na almay› baflard›.M›s›r yaklafl›k yüz y›l sonra, firavun Ahmose dönemindeSuriye ile ilgilenmeye bafllam›flt›r. Böylece bu verimlibölge iki büyük ülke için bir sorun haline gelmifltir. ‹ki ülkearas›ndaki gerginlik fiuppiluliuma’n›n o¤lu Zannanza’n›nM›s›r’a müstakbel damat ve veliaht olarak gönderilirkenyolda öldürülmesi ile doruk noktas›na ulaflm›flt›r. Kitab›nüçüncü bölümü olan Die Ägyptisch-Hethitische Konfrontationin Syrien, tümüyle bu gergin durumu ve ünlü KadeflSavafl›’n› anlat›r. Der Vertrag des “guten Friedens” undder “guten Brüderschaft” adl› dördüncü bölüm paritetikantlaflmalar (eflitler aras›ndaki antlaflmalar) ve KadeflAntlaflmas›’na ayr›lm›flt›r. Beflinci bölümün bafll›¤› ise, DerBriefwechsel zwischen den Höfen’dir. Türk Eskiça¤ BilimleriEnstitüsü’nün yay›nlar›n› takip edenler bu bölümdegeçen baz› mektuplar›, Ord. Prof. Dr. Sedat Alp’›n Hititler’inMektuplaflmalar› adl› kitab›ndan tan›yacaklard›r.Fakat bu bölümde sadece mektuplar›n içeri¤inden de¤il,genel olarak dönemin haberleflmesinden de bahsedilmektedir.Die Residenzen von Ramses II. und Hattuschili III. adl›alt›nc› bölümde her iki ülkenin baflkentleri üzerinde durulmufltur.Die dynastischen Ehen des Ramses mit TöchternHattuschilis ad›n› tafl›yan yedinci bölümde II. Ramses’in,Hitit Ülkesi kral›n›n iki k›z› ile olan evlili¤inden bahsedilir.Burada hem siyasi nedenler aç›klanmakta, hem de yap›lanevlilik haz›rl›klar› ile Hititli gelinin M›s›r’a olan yolculu¤uanlat›lmaktad›r. Die Krise am Ende der späten Bronzezeitkitab›n sekizinci ve son bölümünü oluflturmakta ve GeçTunç Ça¤›’nda meydana gelen olaylar›, sonuçlar› ileberaber aç›klamaktad›r. Bilindi¤i gibi bu krizli dönem Hititdevletinin de sonunu getirmifltir.Böylece eser, Hitit-M›s›r iliflkilerini detayl› ve bol resimliolarak ortaya koymaktad›r.Metin AlparslanTÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 11

K‹TAP TANITIMLARIErdur, O. - G. Duru (derleyenler),Arkeoloji: Niye? Nas›l? Ne için?, EgeYay›nlar›, ‹stanbul, 2003. 338 sayfa.“Arkeoloji ve ilgili alanlarda çal›flan gençruhlu insanlar›n bir araya gelip arkeolojinintarihsel, toplumsal ve politik boyutlar›nadair çeflitli konular› tart›flt›klar›,disiplinin toplumla ve di¤er bilgi alanlar›ylailiflkilerini sorgulad›klar›, hatta arkeolojininvar etti¤i ola¤anüstü potansiyeledayanan sanatsal çal›flmalar yapt›klar›bir etkileflim ortam› yaratmak” amac›ylayola ç›kt› iki genç. Bu diyalo¤u kurmakve sürdürmenin ad› “Toplumsal ArkeolojiPlatformu (TAP)” oldu. “Tart›flman›n veelefltirinin Do¤u Kültürü etkisiyle” varolmad›¤› ülkemizde ilk kez böyle bir çabaharcand›. Önce internet sitesi (www.arkeoloji.org) haz›rland›;duyurular yap›ld›; sponsorlar bulundu; ilk etkinlik olanortak çal›flma atölyesinin program› Türk Eskiça¤ BilimleriEnstitüsü Haberler Bülteni’nin Ocak 2003 say›s› içinde ayr›bir leaflet/insert olarak Enstitü dostlar›na duyuruldu. 5-6Nisan 2003 tarihlerinde Bilgi Üniversitesi Kufltepe tesislerinde150 kat›l›mc›yla ilk ulusal ortak çal›flma atölyesigerçeklefltirildi. Delegeler atölye çal›flmas›na bildiri metinlerihaz›r geldi: bu yöntem arkeoloji dünyas› için pekal›fl›lm›fl de¤ilse de, genelde gözlemlendi¤i üzere t›p vemühendislik alanlar›nda bildiriler kongreden önce teslimedilir ve kongreye gelindi¤inde kitap bas›lm›flt›r. Atölyedeson birkaç y›ld›r uygulanan yeni bir yöntem de izlendive konuflmalar› takip eden tart›flmalar banda kaydedildi,transkripsiyonu ve dizgisi yap›ld›. Hummal› çal›flma dönemisonras› birinci ortak çal›flma atölyesinin bildirileri vetart›flmalar›n yan› s›ra ön haz›rl›klar s›ras›nda yap›lan baz›etkinliklerin de metinleri eklenerek iki aydan k›sa birsüre içinde kitaplaflt›.Kitap, derleyenlerin önsözüyle bafll›yor. Ard›ndan atölyeninaç›l›fl konuflmas› ve alt› oturumda sunulan toplam 23bildirinin metni ve yedi tart›flman›n dökümleri geliyor. Herbirinde üç veya dört bildirinin sunuldu¤uoturumlar›n bafll›klar› flöyledir: Arkeolojive Toplumsal Tarih; Kültürel Miras: KiminMiras›?; E¤itim, Turizm ve MedyadaArkeoloji; Temsil ve Anlat›: ArkeolojikBelgeseller; Arkeoloji ve Kültürel Kimlik;Arkeoloji’de Ortam ve Kuram; GeçmifliYorumlamak. Atölyeyle ilgili metinlerinard›ndan gelen Addenda dört bölümdenolufluyor: “Bir Kavram: Teori” bafll›¤›alt›nda Güven Arsebük ile yap›lan ‘YeniArkeoloji’den Türkiye’de Elefltiriye’ konulubir söyleflinin metni; “Bir Nesne: BirKitap” bafll›¤› alt›nda Ali Dinçol’un kalemindenaltm›fll› y›llar›n sonunda asistanolan kendisi ve Sönmez Kantman’›n ‘YeniArkeoloji’ peflinde ‘one-man show’luktanuzak, çal›flmalar›n› yay›nlad›klar› ‘Analitik Arkeoloji’ adl›kitap ve çevresinde geliflen olaylar anlat›l›yor; “Bir Eylem:Tart›flmak” bafll›¤› alt›nda ‹stanbul Üniversitesi PrehistoryaTart›flma Grubunun ‘Arkeoloji: Nas›l?’ konusundaki tart›flmas›n›ndökümleri veriliyor; “Bir Tutku: Bilmek” bafll›¤›alt›nda ise O¤uz Erdur’un ‘Philo-Sophia’ konulu yaz›s› yeral›yor. Addenda bölümündeki yaz›lardan ilki “sözlü tarih”,ikincisi ise “canl› tarih” çal›flmalar›na örnek teflkil edecektir.Alan›nda ve h›z›yla ilk örnek olan TAP I. Ortak Çal›flmaAtölyesi, arkeolojiyle yak›ndan veya uzaktan ilgilenenherkese birfleyler sunabilecek, okumas› rahat ve ak›c›,arkeolojiyle ilgili olup da hiçbir figür içermemesiyle dikkatçeken bir kitap do¤urdu. Haziran 2004 için planlanan II.Ortak Çal›flma Atölyesinin olas› konu bafll›klar› flöyledir:Kuram ve Ortam; Yaklafl›m ve Uygulama; Tarih ve Toplum;Kültür ve Politika. Haziran 2005 için ön görülen I.Uluslararas› Ortak Çal›flma Atölyesinin konusu ise“Negotiating Borders in Anatolian Archaeology.” Kat›l›m,bilgi, yorum ve elefltiriler için: info@arkeoloji.org‹nci Türko¤luEnstitü yay›nlar›m›za yenilerikat›l›yor!JTI (Japan Tobacco International Türkiye) sponsorlu¤undapek yak›nda üç yeni yay›n daha okuyucular›ile buluflacakt›r. Söz konusu kitaplar flunlard›r:Prof. Dr. Belk›s Dinçol, Eski Önasya’da SuçKavram› ve Ceza,Prof. Dr. Çi¤dem Dürüflken, Roma Dini,Ayr›ca, Prof. Dr. Mükerrem (Usman) Anabolu, AntikÇa¤’da Et ve Bal›k Pazarlar› kitab› da bas›lacakt›r.Arka kapakta listesini sundu¤umuz yay›nlar›m›zaEge Yay›nlar›’ndan ulaflabilirsiniz.Ege Yay›nlar›Aslan Yata¤› Sokak, Sedef Palas Apt., No: 35/280060 Cihangir - ‹stanbulTel: (0212) 249 0520 Faks: (0212) 244 3209E.posta: aboratav@tayproject.orgDÜZELTME15. say›m›zda V. Uluslararas› Hititoloji Kongresi’ndebildirilerini sunan üyelerimiz aras›nda yeralan Say›n Éric Jean’›n bildiri bafll›¤› hatal› verilmifltir.Kendisi söz konusu kongreye “Archéobotaniqueet Géographie Historique: L’Olivier enKizzuwatna” bafll›kl› bir bildiri ile kat›lm›flt›r.Enstitü Web Sitesi Adresi De¤iflikli¤iTürk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü’nün,ad›n›n ilk harflerinden oluflan yeni web adresiwww.tebe.org olarak de¤iflmifltir.fiimdiye kadar sitemizi ziyaret etmediyseniz,yeni adresimizden bize ulaflabilirsiniz.12 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER

Arkeoloji Dünyas›ndanArkeolojik Kaz› ve Araflt›rmalar›Toplant›s›-3 (06-08.05.2003)‹.Ü. Edebiyat Fakültesi Arkeoloji ve Sanat TarihiBölümlerinin düzenledi¤i Arkeolojik Kaz› ve Araflt›rmalar›Toplant›s›’n›n üçüncüsü 06-08.05.2003 tarihleriaras›nda Vezneciler-Kuyucu Murat Pafla Medresesi’ndeyap›ld›. Bu seneki toplant› Ord. Prof. Dr. ArifMüfid Mansel’in an›s›na düzenlendi. Toplant›da ‹.Ü.Ö¤retim Üyeleri 2002 y›l› içerisinde yapt›klar› kaz›-lar, yüzey araflt›rmalar› sonuçlar› ile tezlerini bitirmiflolan yüksek lisans ve doktora ö¤rencileri çal›flmalar›n›nsonuçlar›n› aktard›lar ve poster sunumunda bulundular.06.05.2003 Sal› günü Arkeoloji Bölüm Baflkan› HalûkAbbaso¤lu ve ard›ndan Ankara Üniversitesi Ö¤retimÜyesi ve Arkeologlar Derne¤i Baflkan› Coflkun Özgünelaç›l›fl konuflmalar›n› yapt›lar. Taner Tarhan baflkanl›¤›ndakigünün ilk oturumunda Halûk Abbaso¤lu“Perge Kaz› ve Onar›m Çal›flmalar› 2001-2002”, GülsünUmurtak “Badema¤ac› Kaz›lar›-Orta Tunç Ça¤›na AitBaz› Yeni Bulgular”, Mehmet Özsait “Göller BölgesiYüzey Araflt›rmalar› ve Harmanören Kaz›s›” isimlibildirilerini sundular. Önder Bilgi baflkanl›¤›ndakigünün ikinci oturumunda Murat Özgen “Latmos(Beflparmak) Da¤lar› Güzeltepe’deki Yerleflim”,Turan Efe “Küllüoba Kaz›lar› ve ‹lk Tunç Ça¤› IIDönemi Araflt›rmalar›”, Asl› Erim “Menekfle Çata¤›Demirça¤ Bulgular›”, Füsun Aksaç “Menekfle Çata¤›Yerleflmesi Demirça¤› Çanak Çömlek Buluntular›n›nDe¤erlendirilmesi”, Sait Baflaran “Enez-Çak›ll›k NekropolüKaz›s›”, Danifl Baykan “Assos Athena Tap›na-¤› Heykeltrafll›k Eserlerinin Bölgesel Mitoloji ileBa¤lant›lar›” konular›ndaki çal›flmalar›n› aktard›lar.07.05.2003 Çarflamba günü ilk oturumun baflkan›Mehmet Özdo¤an’d› ve bu oturumda Savafl Harmankaya“Araflt›rmalar›n Ifl›¤›nda Tarih Boyunca Gökçeada”,Müren Beykan “Prokonnesos’ta Bulunan ‹onSütun Bafll›klar›”, Nur Balkan-Atl› “Kaletepe Kaz›s›”,Seden Yüksel “Kömürcü/Kaletepe Atölyesi LevalloisÇekirdekleri Teknolojisi”, Erhan B›çakç› “Tepecik-Çiftlik 2001-2002 Çal›flmalar›” (Çiler Alt›nbilek taraf›ndansunuldu) isimli bildirilerini sundular. UfukEsin baflkanl›¤›ndaki ikinci oturumda Nur Balkan-Atl› “Afl›kl› Höyük Kaz›s›”, Emre Güldo¤an “Afl›kl›Höyük Sürtmetafl Endüstrisi Ö¤ütücü/Ezici Aletler”,Munise Kaya “Arkeolojide Kemik Alet EndüstrisininYeri”, Yasemin Y›lmaz “Örneklerle Gömüt Arkeolojisi”,Sevil Gülçur “Güvercinkayas›’n›n Son ‹ki Y›l›” isimliçal›flmalar› hakk›nda dinleyicileri bilgilendirdiler.Toplant›n›n son günü olan 08.05.2003 Perflembe günüOktay Belli baflkanl›¤›ndaki günün ilk oturumundafievket Dönmez “2002 Y›l› Samsun ‹li Yüzey Araflt›rmas›”,Önder Bilgi “‹kiztepe 2000-2002 Mezarl›kProjesinin De¤erlendirilmesi”, Mehmet Özsait “Amasyave Samsun Yüzey Araflt›rmalar›n›n Sonuçlar›”, EmineDönmez “Samsun Yöresi Çand› Cami Araflt›rmalar›2002”, Mehmet Özdo¤an “2002 Y›l› fianl›urfa Mezraa-Teleilat Kaz›s›” bafll›kl› konuflmalar›n› aktard›lar.Günün ikinci oturumunun baflkan› Refik Duru idi vebu oturumda Mihriban Özbaflaran “Akarçay Tepe-Urfa” (Nur Balkan-Atl› taraf›ndan sunuldu), ‹lknurTürko¤lu-Ar› “Tarihöncesi Arkeolojik YerleflmelerinKorunmas› ve De¤erlendirilmesi Sorunu”, Oktay Belli“Van Yoncatepe Kalesi ve Nekropolü Kaz›lar›” ve“Afla¤› ve Yukar› Anzaf Urartu Kaleleri Kaz›lar›”isimli bildirilerini sundular. Bildirilerin ard›ndanHalûk Abbaso¤lu taraf›ndan yap›lan teflekkür vekapan›fl konuflmas› sonras›nda son oturumun baflkan›Refik Duru taraf›ndan toplant› sona erdirildi.Bu y›l üçüncüsü düzenlenen ve bir ‹stanbulÜniversitesi gelene¤i haline gelen “Arkeolojik Kaz›ve Araflt›rmalar› Toplant›s›” yine yo¤un bir ilgi iletakip edildi. Bildiriler sonras›nda sorular k›sm›ndayap›lan bilimsel tart›flmalar tüm dinleyiciler için bilgilendiricioldu. Ö¤retim Üyeleri 2002 çal›flmalar›n›aktarma, çal›flmalar›n› tamamlam›fl olan yüksek lisansve doktora ö¤rencileri ulaflt›klar› sonuçlar› bildirisunumu ya da poster ile tan›tma flans›na sahip oldular.Toplant› bar›nd›rd›¤› tüm nitelikleri ile TürkArkeolojisinin vizyonu aç›s›ndan önemli bir yer tutmayadevam etmektedir.R. Eser Kortano¤luEge Üniversitesi Arkeoloji KlübüMerkezi Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ndebulunan Arkeoloji Klübü, 2003 y›l› içerisinde büyükilgiyle izlenen çal›flmalar›na devam etmifltir. SeminerGünleri çerçevesinde:1- E.Ü. Edebiyat Fakültesi’nden Yrd. Doç. Dr. ZaferDerin “Neolitik Dönem’den Demir Ça¤›’na KadarAnadolu’da Ölü Gömme Gelenekleri” (Ocak 2003),2- Hacettepe Üniversitesi’nden Doç. Dr. Y›lmazErdal” ‹skelet Kal›nt›lar›n›n Arkeolojik Sorunlar›nÇözümündeki Önemi” (fiubat 2003),3- Marmara Üniversitesi’nden Doç. Dr. KemalettinKöro¤lu “Co¤rafya ve Kültürel Geliflim; ÇoruhVadisi ve Ardahan Yaylas›ndan Görüntülerle” (Mart2003),4- Colombia Üniversitesi’nden Ali Duran Öcal “ArkeolojikKaz›larda Restorasyon ve Konservasyon”(Nisan 2003),5- E.Ü. Edebiyat Fakültesi’nden Yrd. Doç. Dr. GürcanPolat “Persler ve Anadolu’da Pers Etkileri” (May›s2003) konulu konferanslar› verdiler.TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 13

ARKEOLOJ‹ DÜNYASINDANSerdar Ona - Mesut AlpIV. Kayseri ve Yöresi TarihSempozyumu (10-11 Nisan 2003)Kayseri ve Yöresi Tarih Araflt›rmalar› Merkezi(KAYTAM)’nin düzenledi¤i IV. Kayseri ve YöresiTarih Sempozyumu 10-11 Nisan 2003 tarihleriaras›nda Erciyes Üniversitesi Sabanc› Kültür Sitesi ileFen-Edebiyat Fakültesi’nde yap›ld›. ErciyesÜniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümüö¤retim üyelerinden A.Aktan’›n baflkanl›¤›ndakiSempozyum Düzenleme Kurulu’nda yine ayn› bölümdenM. Keskin, M. M. Hülagü, A.Öztürk ve M.Çay›rda¤görev yapt›lar. Sempozyumun Sekreterlik göreviniise, yine Tarih Bölümü’nden H.A. fiahin ve S. Demirciyerine getirdiler.Sabanc› Kültür Sitesi Konferans Salonu’nda saat09.30’da bafllayan Sempozyum’da ilk olarak DüzenlemeKurulu Baflkan› A.Aktan ile Erciyes ÜniversitesiRektörü A.Z.Y›lmaz aç›l›fl konuflmalar› yapt›lar. Dahasonra Ü. Günay ve M. M. Hülagü baflkanl›¤›ndayap›lan I. Oturum’da T. Özgüç “Anadolu TarihiniBafllatan Uluslararas› En Eski Ticaret Merkezi ve ‹lkHitit Baflkenti Kültepe/Kanifl-Nefla”, K. Emre “Kültepe’deAssur Ticaret Kolonileri Ça¤›’n›n ÖzelliklerineGenel Bak›fl”, M. Bayram “Daniflmend O¤ullar›n›nDini Siyaseti”, M.A. Hac›gökmen “Kad› BurhaneddinDevleti’nde Ahîlerin Faaliyetleri”, N. ‹pek “Kayseri’nin‹darî Taksimat›”, H. Sezer “fier’iyye SicillerineGöre III. Selim Dönemi Kayseri fiehri” ve A. U¤ur“Akk›flla ve Çevresinde I. Cihan Harbi ve Millî MücadeleAn›lar›” bafll›kl› bildirilerini sundular.Oldukça fazla say›da bildiri ile yap›lan kat›l›mdandolay› Sempozyum’un sonraki oturumlar› Fen-EdebiyatFakültesi’ndeki üç ayr› salonda ayn› anda gerçeklefltirildi.II. Oturumda Bahaeddin Ögel Dershanesi’ndeH. Sever ve H.A. fiahin’in baflkanl›klar›ndaS. Omura “Kaman Kale-Höyük’te Asur Ticaret KolonileriÇa¤›”, S. Çeçen “Asur Ticaret Kolonileri Dönemi’ndeAnadolu’da Tarihleme Sistemi”, fi. Dönmez“Demir Ça¤›’nda Kayseri ‹li”, L.G. Gökçek “KültepeMetinlerinde Geçen Besin Maddeleri” ve G. Cantay“Kayseri’de Selçuklu Yap›laflmas›n›n Önemi ve Koruma”;Hun-Göktürk Dershanesi’nde M.Atalar ve R.K›l›ç’›n baflkanl›klar›nda Dr. ‹. Solak “XVI. Yüzy›l›n‹kinci Yar›s›nda Zamantu Kazâs›n›n Nüfus Yap›s› veYerleflim Yerleri”, S. Demirci “XVII. Yüzy›lda KayseriLivas› Avâr›zhâneleri Üzerinde Baz› Gözlemler”,A. Aktan “XVII. Yüzy›l Bafllar›nda Kad› SicillerineGöre Kayseri’de Evlenme ve Boflanmaya ‹liflkinUygulamalar”, M. Oflaz “1584 Tarihli Ni¤de TahrirDefterine Göre Develi Kazas›nda ‹skân ve Nüfus”,N. Karaca “Yozgat fiehrinde Demografik Yap›” vefi. Batmaz “1831 Tarihli Nüfus Say›m› ile ‹lgiliFerman ve Kayseri Sanca¤›”; Türkiye CumhuriyetiDershanesi’nde K. Göde ve Ö. Demirel’in baflkanl›klar›ndaH. Kayhan “Dâniflmendli Devletinin ‹lkDevirleri Hakk›nda (1072-1104)”, S. Dö¤üfl “Anadolu’dakiAhîli¤in Kurulufl ve Geliflmesinde Kayseri’ninRolü”, R. Ad›belli “19-20. Yüzy›lda Kayseri veCivar›nda H›ristiyan Gruplar Aras›ndaki ‹liflkiler”,H. Salman “1350-1400 Y›llar› Aras›nda Kayseri veCivar›nda Boy ve Oymaklar”, ‹. Gökhan “Kayseri veYöresinde Dulkadiro¤ullar› Hâkimiyeti ve Eserleri”ve M. Ifl›k “Kayseri’de Tarihî Eserlerde Geçen Hadisler”adl› bildirilerini aktard›lar.Günün ikinci yar›s›nda gerçekleflen III. OturumdaBahaeddin Ögel Dershanesi’nde K. Emre ve ‹. Albayrak’›nbaflkanl›klar›nda H.A. fiahin “Kültepe MetinlerindeGeçen ‘DUMU ummeanim/kênim’ TerimininAnlam›”, H. Sever “Kültepe Tabletlerinde YeminKonusu”, C. Günbatt› “Asur Ticaret Kolonileri DevrineBir Bak›fl”, fi. Atik “Kayseri Herakles Lahdi”,fi. Karagöz “Anadolu Pers Döneminde Anadolu’daAtefl Kültü, Bünyan Suna¤› ve Di¤er Buluntular” veV. Donbaz “Yaz›l› Kaynaklar›n Ifl›¤›nda Eski Kayseri’ninTicarî Önemi”; Hun-Göktürk Dershanesi’ndeH. Salman ve N. Karaca’n›n baflkanl›klar›nda S. Öztürk“Kayseri Kent Tarihinin Ana Kayna¤› Olarak Kayserifier’iyye Sicilleri”, M. Â. Erdo¤ru “Onalt›nc› Yüzy›ldaKayseri fier’î Meclisi ve Kayserili Kad›nlar”, H. Selçuk“Osmanl› Toplumunda Kad›n›n Annelik Vasf›ndanDo¤an Haklar› (1650-1750 Y›llar›nda Kayseri Örne-¤i)”, M. Tufl “Kayseri’de Aile ‹çi Münasebetler”, A.Gündüz “XVIII. Yüzy›l›n Son Çeyre¤inde Kayseri’deAile, Evlilik ve Çocuk Say›lar› (1775-1800)”ve Ö.Tok “Osmanl› fiehrinde Mülkiyet Kullan›m›nda ÇevreDüzeni ve Kamu Hukukuna Riayet (XVII. Yüzy›lKayseri Örne¤i)”; Türkiye Cumhuriyeti Dershanesi’ndeG. Cantay ve N. ‹pek’in baflkanl›klar›nda A.Gökbel “Yahyal›’da Yaflayan Eski Türk ‹nançlar›ndan‹zler”, Ü. Günay “Kayseri ve Yöresinin Dinî Yaflay›fl›ve Kültürü Üzerine Din Sosyolojisi Aç›s›ndan BirDe¤erlendirme”, B. Bayraktar “Meclis-i Mebusan veTBMM Milletvekillerinden Ahmet Rifat Çal›ka’n›nAn›lar›nda Kayseri ve Türkiye Tarihinden Yans›malar”,M. M. Hülagü “Türk Kurtulufl Savafl› S›ras›ndaTBMM’nin Kayseri’ye Tafl›nmas› Karar›”, G. Alan“Kayseri ve Civar›’nda Amerikan Board MisyonerlikFaaliyetleri Nas›l Bafllam›fl ve Ne ÖlçüdeTeflkilâtland›r›lm›flt›r?” ve C. Kart›n “1862 Y›l› 104Nolu Vergi Kay›t Defterine Göre Endürlük”; bafll›kl›çal›flmalar›n› aktard›lar.Sempozyumun ikinci gününün ilk yar›s›nda bildirilerinsunumuna devam edildi. IV. ve son OturumdaBahaeddin Ögel Dershanesi’nde M. Â. Erdo¤ru ve M.Tufl’un baflkanl›klar›nda fi. Bayrak “18.-19. Yüzy›lda14 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER

KAZI - ARAfiTIRMAKayseri’nin Ticarî Hinterland›”, Ö. Demirel “TerekeDefterlerine Göre Kayseri Tüccar ve Esnaf›n›nBorç-Alacak ‹liflkileri”, Y. Küçükda¤ ile O. Eravflar“Kayseri’de Bayrampafla Mevlevihanesi’nin 1912’deOnar›m›”, Ö. Duman “Kayseri’nin Sosyo-KültürelYaflam›nda Halkevi’nin Yeri” ve Uz. Hüseyin Cömert“1873 Y›l›nda Zincidere”; Hun-Göktürk Dershanesi’ndeA. U¤ur ve M. Oflaz’›n baflkanl›klar›nda M.Çay›rda¤ “Kayseri’nin En Eski Tarihli ‹slâmî Kitabesive Devlethane’nin Yeri Meselesi”, K. Göde “HalilEdhem ve Kayseriye fiehri Adl› Eserinin Önemi”, A.Tufantoz “Selçuklular Zaman›nda Kayseri’nin Askerive Ticari Önemi”, H. Erkiletlio¤lu “‹ki Zeynelâbidin”ve M. Bakt›r “Bakt›rzâde Büyük Hoca’n›n Hac›larKasabas›n›n Dinî ve Sosyal Hayat›na Etkileri”;Türkiye Cumhuriyeti Dershanesi’nde B. Bayraktar veA. Öztürk’ün baflkanl›klar›nda Z. Kars “II. Meflrutiyet‹lân›n›n Kayseri’nin Siyasî, Sosyal ve ‹ktisadî TarihineEtkileri Üzerine”, S. Özkan “Cumhuriyet Dönemi’ndeSürgünler ve Erzincan Eski Milletvekili HüseyinAksu’nun Kayseri’ye Sürgün Edilifli”, M. Keskin“Mancusunlu Mustafa Remzi Cebeci Bey (1886-1961)”, Ö. Mert “‹stiklâl Harbi Döneminde KayseriGayr-i Müslimleri (1918-1923)” ve R. K›l›ç “MillîMücadelede Gizik Duran ve Faaliyetleri” bafll›kl›bildirilerini sundular. Her üç salonda da bildirilerintamamlanmas›ndan sonra Fen-Edebiyat FakültesiKonferans Salonu’nda Prof.Dr. Tahsin Özgüç’ünbaflkanl›¤›nda De¤erlendirme Oturumu gerçeklefltirildi.Sempozyum program›na uygun olarak günün ikinciyar›s›nda çevre gezisi yap›ld›. Uzmanlar›n rehberli-¤inde s›ras›yla ünlü Assur Ticaret Kolonileri Ça¤›merkezi Kültepe/Kane‡ (Ne‡a), en önemli Selçuklukervansaraylar›ndan Sultanhan› ve ‹lhanl›lar’›n çarp›-c› yap›lar›ndan biri olan Bünyan Ulu Cami ayr›nt›l›bir flekilde gezildi.Bu y›l dördüncüsü yap›lan ve ulusal sempozyumlararas›nda hem gelenekselli¤i ve hem de organizasyonmükemmelli¤i ile kendine önemli bir yer edinenKayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu’nun, arkeoloji,eskiça¤ dilleri ve kültürleri, sanat tarihi, tarih, iktisattarihi, edebiyat ve sosyal yaflam konular›nda sunulançok yararl› bildiriler ve bunlar hakk›ndaki tart›flmalar›nsa¤lad›¤› bilgi yo¤unlu¤u ile amac›na tam olarakulaflt›¤› tüm kat›l›mc›lar taraf›ndan dile getirildi. Bugeleneksel ve önemli sempozyumun gelecek y›llardauluslararas› bir nitelik kazanmas› dile¤imle DüzenlemeKurulu Baflkan› A. Aktan’›n flahs›nda eme¤i geçenherkesi kutlar›m.fievket DönmezBritish Academy Black Sea Initiative:Manchester’da Yap›lanYuvarlak Masa Toplant›s›14-16 Mart 2003 tarihlerinde British Academy BlackSea Initiative (BABSI) taraf›ndan ‹ngiltere-Manchester’dadüzenlenen Yuvarlak Masa Toplant›s›’na Enstitüüyelerimizden Prof. Dr. Önder Bilgi “Ikiztepe, anEarly Bronze Age Site by the Central Black Sea Coastin Turkey” ve Prof. Dr. Mehmet Özsait “Merzifon andKaz› - Araflt›rma2002 Y›l› Allianoi Kaz›s›Allianoi Kaz›s›, Trakya Üniversitesi baflta olmaküzere de¤iflik üniversitelerden toplam 30 heyet üyesive çevre köylerden 90 iflçi ile 20.06/25.10.2002 tarihleriaras›nda gerçekleflti. Kaz›y› geçen y›llarda oldu¤ugibi, Ankara, ‹stanbul, Edirne, ‹zmir ve Bergama’dakipek çok resmi ve özel kifli, kurum ve kurulufl destekledi.2002 kaz› sezonunda, flehircilik anlay›fl›n› kavrayabilmekiçin Allianoi’da dört ayr› sektöre ek olarak,Çeltikçi sektöründe kaz› çal›flmalar› yap›ld›.Allianoi’da planlamac›l›k aç›s›ndan, M.Ö. I. yy’danM.S. XII. yy’a kadar inen zaman aral›¤›nda en az dörtfarkl› yap›m evresi saptand›. Özellikle M.S. II. yy’dabüyük bir bay›nd›rl›k faaliyeti gözlenmifl olup, GeçBizans Ça¤›’nda ise iflliklerin yo¤un oldu¤u basit yerleflimeaç›lm›flt›r. Osmanl› dönemine kadar sel ve depremleu¤raflan Allianoi, zaman zaman terk edilmesinekarfl›n s›cak su nedeniyle tamamen terk edilmemifltir.Ancak M.S. II. yy’dan itibaren sosyo-ekonomikaç›dan sürekli bir gerileyifl içinde olmufltur. RomaÇa¤›(RÇ)’nda Il›ca’n›n güneyindeki kal›nt›larda,seramik, demir ve cam yap›m› için kullan›lan f›r›n veatölyeler gözlemlenmifltir. Roma kal›nt›lar›n›n üzerineinfla edilmekle birlikte Bizans Ça¤›’nda en önemliyerleflim, Devlet Orman› olarak adland›rd›¤›m›zsektöre yap›lm›flt›r.Allianoi’da flehircilik anlay›fl›n›n yan› s›ra, bu y›l, 1adet Geç Klasik Ça¤ sikke, 4 adet Hellenistik sikke, 25adet Geç Hellenistik sikkenin bulunmas›, Allianoi’unerken dönemine iflaret eden nümismatik buluntular›n›oluflturmufltur. Hellenistik Ça¤(HÇ)’a ait çok say›daseramik, RÇ’ye ait terra sigilatalar ile unik çok say›dabronz t›p aletinin ›l›can›n hemen bat›s›nda, konteksflekilde bulunmas›, Allianoi’un 1999 y›l›ndan bu yanasöylene gelen, Sa¤l›k Merkezi (Kült Merkezi) oldu¤unugösteren en önemli buluntu grubuydu.TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 15

KAZI - ARAfiTIRMA2002 y›l›nda Allianoi’un genel görünümü1998 y›l›nda tümüyle tütün tarlas› görünümünde olanAllianoi, bugün tam anlam›yla bir ören yeri durumundad›r.Turistik firmalar taraf›ndan gezi programlar›naal›nd›¤›ndan 2002 y›l›nda daha güzel bir flekildeetraf› tel çitle çevrildi. ‹çi de rahatl›kla gezilebilmesive ilçenin turizm potansiyelini art›rmas› için basit,ancak estetik tarzda bir gezi parkuru, ana noktalardarahatl›kla alg›lanabilsin diye plan ve bilgi panolar›,girifle ise bir otopark yap›ld›.Pafla Il›cas› Mevkii’nin yaklafl›k 600 m do¤usundayine gölet alan›nda kalacak olan Çeltikçi Sektörü’ndekurtarma kaz›s› gerçekleflti. Dere yata¤›nda bulunanaquadük aya¤›, güneydo¤udaki tepeden gelen yolu ile197 no’lu parseldeki yo¤un seramik, bu alanda kaz›yapmam›za neden oldu. Alman araflt›rmac› Prof. Dr.G. Garbrecht’in Kaikos hatt›nda, M.S. 178 y›l›ndakidepremden sonra yeni eklenen Aksu hatt›na ait suyolu ortaya ç›kar›ld›. Çeltikçi sektöründe HÇ’yekadar giden çok say›da seramik, sikke, a¤›rflak, a¤›rl›kve metal eser bulundu. Çeltikçi sektörünün HÇ’dePergamon’un bir komesi veya bir çiftlik yerleflmesioldu¤u anlafl›ld›. Ancak gelecek y›llarda bu alanda daçal›flmalar›n devam etmesi gereklili¤i anlafl›ld›.1998-2002 y›llar› aras›nda Allianoi’da ç›kart›lan 180adet iskelet, H.Ü.’nden Antropolog Doç. Dr. Y. S.Erdal’›n baflkanl›¤›ndaki ekibin bilimsel çal›flmayapabilmesi için Ankara’ya gönderildi. Allianoi’dakiIl›can›n de¤iflik mekanlar›nda ortaya ç›kart›lan ancakbu y›l daha yo¤un bir flekilde karfl›m›za ç›kan ahflapörnekler, Dendrokronolog Prof. Dr. P. I. Kuniholmtaraf›ndan çal›fl›ld›. 1531’i bu sezon olmak üzere6 kaz› sezonunda bulunan alt› bine yak›n sikke,‹.Ü.’nden Nümismat Prof. Dr. O. Tekin taraf›ndançal›fl›lacakt›r.2003 kaz› sezonunda da Yortanl› Baraj› gölet alan›ndatespit edilen di¤er parsellerde ki bilimsel kaz› çal›flmalar›ile Haziran-Ekim aylar› aras›nda devam edecektir.Ahmet Yarafl2002 Y›l› Badema¤ac› Kaz›lar›Prof. Dr. Refik Duru ve Doç. Dr. Gülsün Umurtak’›nyönetiminde sürdürülen Badema¤ac› Höyü¤ü 10.dönem kaz›lar› 30 Temmuz-20 Eylül 2002 tarihlerindegerçekleflmifltir.2001 sezonunda, Erken Neolitik Ça¤ (ENÇ) yerleflmelerininaraflt›r›ld›¤› alanda -8.90 m derinlikte anatopra¤a inilmiflti. 2002 çal›flmalar›nda, ana topraküzerinde yer alan 9. ve 8. tabakalar daha genifl biralanda araflt›r›lm›fl, ENÇ 9 yap› kat›na ait bir mimarl›kkal›nt›s›na rastlanmam›fl; ENÇ 8’in kireç harçl›taban›n›n ise, geniflletilen alanlarda daha fazla devametmedi¤i anlafl›lm›flt›r. ENÇ 9 ve 8. tabakalar›n kaz›lmas›s›ras›nda ç›kan toprak, bu çal›flma y›l›nda daelenmifl ve sonuçta bej ve grimsi renkte küçük çanakçömlek parçalar›, kemik kafl›k, tafl boncuklar, çakmaktafl› çekirdek ve yongalar ile hayvan kemikleri elegeçmifltir.ENÇ 4 A yap› kat›n›n çok iyi durumdaki bir yap›s› busezonda bütünüyle ortaya ç›kart›ld›. Duvarlar› 30-40cm yüksekli¤e kadar korunmufl durumdaki bu yap›,ENÇ-Geç Neolitik Ça¤ sürecinin bölgemizde Höyücekve Hac›lar’dan bilinen geleneksel, hafif yamukdörtgen planl› ve f›r›nl› ev tipine uygundur. Baz› elde¤irmenleri ve yanm›fl durumdaki bu¤day kal›nt›lar›d›fl›nda, ev içinde herhangi bir eflya bulunamam›flt›r.Höyü¤ün güneydo¤u eteklerinde, son 3 y›ld›r araflt›rmalar›nadevam edilen ENÇ’ye ait ‘Izgara Planl› Duvarlar’›n(sur?) durumunu aç›klamak için, kaz›lar birazdaha güneye do¤ru geniflletildi. Ancak duvarlar›n nas›lgeliflti¤i, bu kesimde ‹lk Tunç Ça¤› (‹TÇ)’n›n 12 numaral›yap›s› bulundu¤u için tam olarak anlafl›lamad›.Bu sezonda, ‹TÇ yerleflmelerinin bulundu¤u kesimlerdede geniflleme çal›flmalar› sürdürülmüfltür. Höyü¤üne¤imli yamaçlar›n› kaplayarak, ‹TÇ 2 ve 3 yerleflmeleriniçevirdi¤i anlafl›lan tafl döflemenin, kuzeybat›yado¤ru devam etti¤i anlafl›lm›flt›r. Do¤u alanda, öncekiy›llarda sadece kuzey duvar› belirlenen 12 no’lu megaronbütünüyle ortaya ç›kart›lm›flt›r.Höyü¤ün merkezine yak›n kesimde, Kilise’nin kuzeyindeortaya ç›kan baz› zay›f tafl temellerin bulundu¤ualanda Orta Tunç Ça¤› çanak çömlek ile baz› madenii¤neler bir arada ele geçmifltir.Badema¤ac›’nda son kaz› dönemlerinde bulunan bitkikal›nt›lar› Danièle Martinoli (Basel Üniversitesi),hayvan kemikleri Bea de Cupere (Royal Museum ofCentral Africa-Tervuren) taraf›ndan incelenmekte;C14 analizleri ise Heidelberg Üniversitesi’nde yap›lmaktad›r.2002 çal›flmalar› sonunda, ortaya ç›kan mimarl›kkal›nt›lar›n›n üzeri naylon örtüler ve toprakla kapat›-larak, binalar flimdilik koruma alt›na al›nm›flt›r.Gülsün Umurtak16 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER

KAZI - ARAfiTIRMA2002 Y›l› HarmanörenMezarl›k Kaz›s›Isparta’n›n 27 km kuzeydo¤usunda yer alan GöndürleHöyük Mezarl›¤›’nda 2002 y›l› kaz›lar›na IspartaMüzesi ad›na, bilimsel baflkanl›¤›m›z alt›nda ve esasolarak kendi imkânlar›m›z›n yan› s›ra, çok s›n›rl›olarak da ‹.Ü. Rektörlü¤ü Bilimsel Araflt›rma ProjeleriYürütücü Sekreterli¤i’nin katk›lar›yla devam edilmifltir(Proje No: 2/27082002). Alan yöneticili¤iniArkeolog Nesrin Özsait’in yapt›¤› kaz›ya, ‹.Ü.Edebiyat Fakültesi Eski Ça¤ Tarihi Anabilim Dal›’danArafl. Gör. Hamdi fiahin, Arafl. Gör. Abdullah Dündar,yüksek lisans ö¤rencilerimizden Arkeolog DeryaÇ›¤›r, Evren fiar, Tarih Bölümü, Klasik ArkeolojiBölümü ve Tafl›nabilir Kültür Varl›klar›n› Onar›m veKoruma Bölümü’nden toplam 14 lisans ö¤rencisi,Paleoantropolog Dr. Songül Alparslan Roodenberg ileKonya S.Ü. Edebiyat Fakültesi Eski Ça¤ Tarihi AnabilimDal›’dan Dr. Özdemir Koçak, Sivas CumhuriyetÜniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Eski Ça¤ TarihiAnabilim Dal›’dan Ö¤retim Görevlisi Adem Ifl›k,Arkeolog Mustafa Bilgin, Isparta Müzesi’ni temsilenArkeolog Mustafa Akaslan ve Arkeolog Ferhat ‹ncikat›lm›fllard›r. Özveriyle çal›flan tüm ekip üyelerimizecandan teflekkür ederim. Ayr›ca, ekibimizin ilkgünlerdeki g›da maddeleri ihtiyac›n› önemli ölçüdekarfl›layan Doç. Dr. Muhammed Hanefi Kutluo¤lu ileYöre Market sahiplerine ve Kimyager Nihal Ozan’a;k›rtasiye ihtiyac›m›z› karfl›layan Baflak Ticaret sahibive eski ö¤rencilerimizden Tarihçi Halil Sürel’e;temizlik malzemeleri ihtiyac›m›z› karfl›layan eskiö¤rencimiz Tarihçi Suat Ça¤lar’a; Isparta Valili¤ineve kendi s›n›rl› imkânlar› içinde bize yard›m edenAtabey Kaymakam› Say›n Erdo¤an Kany›lmaz’a;imkânlar› ölçüsünde bize son derece de¤erli yard›mve destek veren Isparta Kültür Müdürü Say›n MehmetOruç ile Isparta Müze Müdiresi Say›n Jale Dedeo¤lu’na;Harmanören Köyü’nde bize yard›mc› olarakher sorunumuzu çözüme ulaflt›ran Say›n Talat Tosun’ave Muhtar›m›z Say›n Yusuf Tosun’a ne kadar teflekküretsem azd›r.26 A¤ustos-19 Eylül 2002 tarihleri aras›nda sürdürülenkaz›da tek açmada çal›fl›ld›. 2000 y›l›nda aç›lanR açmas›n›n bat›s›nda, 5x5 m boyutlar›nda bafllananU açmas›, ç›kan küplerin durumuna göre kuzey vegüney duvarlar›nda ceplerle geniflletildi. Bu y›l da küpmezardan baflka gömü tipine rastlanmad›. Çal›flmalarsonunda 6 adet küp mezar tespit edildi. Bulunan küpmezarlardan U5 günümüzdeki sürüm ve ekim nedeniyle,U3 ve U1 ise, U2 ve U6 düzenlenirken tahripedilmifllerdir. Di¤er açmalarda bulduklar›m›z gibi,küpler do¤u-bat› do¤rultusunda, a¤›z aç›kl›klar›do¤uya yönelik yerlefltirilmifllerdir. Küplerin a¤›zaç›kl›klar› büyük bir taflla örtülmüfltür. Küplerdo¤an›n tahribine u¤ram›fl, ezik ve k›r›k olarak günümüzegelmifltir. Koruma ve destek tafllar›yla birlikte,el de¤memifl olarak bulunan mezarlar bize, tafl dolgunundevirlere göre nas›l de¤iflime u¤rad›¤› hakk›ndagüzel fikir vermifltir.HÖM02U2 mezar küpü yerlefltirilirken Mezar U3da¤›t›lm›fl, HÖM02U3 mezar küpünün üst gövdeparçalar› HÖM02U2 küpünde destek ve korumamalzemesi olarak kullan›lm›flt›r. Öyle ki, buradantoplad›¤›m›z küçüklü büyüklü k›r›klarla HÖM02U3küpünü laboratuvarda tümleyebildik. Her iki mezar dagömü verdi. Kemiklerin durumlar›ndan bireylerinçocuk olduklar› anlafl›lmaktad›r. Mezar U3 arma¤anvermedi. Mezar U2 de flahsi eflya olarak iki adetspiral tunç halka (HÖM02U2-3, HÖM02U2-4), gagaa¤›zl› iki testi (HÖM02U2-1, HÖM02U2-2) ve biradet a¤›rflak (HÖM02U2-5) ele geçmifltir. Gaga a¤›zl›iki testinin yan yana, hemen hemen diplerinde bira¤›rflakla beraber üçlü olarak bulunmas›, daha öncekiarma¤anlar›n durumlar›yla benzerlik gösterir. Fakatflimdiye dek oldu¤u gibi, ölünün gö¤üs veya baflaras›nda de¤il, ayak ucunda ve küpün dibinde elegeçmesi Harmanören mezarl›¤›nda ilk kez görülmüfltür.HÖM02U1 mezar küpü üzerine y›¤›lan keramik ve taflkütlesinden görülemiyordu. Bu y›¤›n kald›r›ld›¤›ndamezar›n HÖM02U6 düzenlenirken tahrip edildi¤ini,bu y›¤›n›n Mezar U1’e de¤il, Mezar U6’ya ait oldu¤uanlafl›ld›. HÖMO2U1’de iki bireye ait iskelet kal›nt›-lar› ele geçti. Mezar arma¤anlar› olarak gaga a¤›zl› üçtesti (HÖM02U1-1, HÖM02U1-2, HÖM02U1-3) vebir a¤›rflak (HÖM02U1-4) bulunmufltur.HÖM02U1 mezar kapa¤› aç›larak içindeki gömü geriyeiteklenmifl, yeni gömü yap›larak kapak yenidenkapat›lm›flt›r. Bu mezar küpü Orta Tunç Ça¤› (OTÇ)bafllar›nda üstten k›r›larak aç›lm›fl, orta boyda birOTÇ küpü, destek tafllar›yla beraber, oldukça dik birmeyille yerlefltirilmifltir. Küpün üstü ve çevresi iriliufakl› tafllarla ve küp k›r›klar›yla örtülerek korumaalt›na al›nm›flt›r.HÖM02U6 mezar küpünde Harmanören mezarl›¤›ndakidi¤er OTÇ gömülerinde oldu¤u gibi, mezararma¤an›na rastlanmam›flt›r. Kemiklerden bireyinküçük bir çocuk oldu¤u anlafl›lmaktad›r.HÖM02U4 mezar küpü üst k›sm›ndan k›r›larakaç›lm›fl, içindeki birey iteklenerek ikinci veya üçüncügömü yap›lm›flt›r. ‹lk iki bireyin eriflkin, üçüncününise çocuk oldu¤u anlafl›lmaktad›r. K›r›lan k›s›m baflkairi küp parçalar›yla kapat›ld›ktan sonra, yine küpk›r›klar› ve tafllarla korunmaya al›nm›flt›r. Mezararma¤an› olarak gaga a¤›zl› bir testi (HÖM02U4-1),gaga a¤›zl› iki testicik (HÖM02U4-2, HÖM02U4-3),bir adet topuz bafll› tunç i¤ne (HÖM02U4-4), bir adetTÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 17

KAZI - ARAfiTIRMAtunçtan dikifl i¤nesi (HÖM02U4-5), delikli üç adetplaka (HÖM02U4-6, 7, 8) ele geçmifltir.Bu kaz› sezonu ele geçen mezar küpleri ve arma¤anlar›Harmanören keramik envanterine yeni formlarkatm›flt›r.Harmanören mezarl›¤›nda flimdiye dek ele geçenbuluntulardan OTÇ mezarlar› düzenlenirken ‹lk TunçÇa¤› (‹TÇ) mezarlar›n›n gözetilmedi¤i, küpleriyerlefltirmek için önceki mezarlar›n tahrip edildi¤igörülmüfltür. Bu durum, höyükte yaflayanlar için yenibir mezarl›k sahas›n›n aç›lmad›¤›n›, dolmufl olanmezarl›¤›n tahrip edilerek kullan›lm›fl oldu¤unugöstermektedir. OTÇ mezar küplerinin üstlerinin çokkal›n tafl ve toprak y›¤›n›yla örtüldü¤ü görülür. Budurumu tespit etti¤imiz örneklerden biri de, U6 mezarküpüdür. Bu küpte, mezar›n üstünü örten toplama, iriliufakl› tafl ve küp k›r›klar› aras›nda, iri tafllarla daireselbir tafl dizesi dikkatimizi çekmifltir. Bu, Semayük’tegörülen dairesel tafl dizelerinden farkl› da olsa, ayn›amaca yönelik olmal›d›r. Bunun yaln›zca mezar›nyerini belirtmekten baflka, dinsel bir amac›n›n daoldu¤unu düflünebiliriz.Mezar U4’de, küpün omzunda, boynu çevreleyenkoruma tafllar›n›n do¤uya do¤ru dairesel bir flekildeyerlefltirildi¤i görülmüfltür. Bu gözlemler do¤rultusundabiz, ‹TÇ’de mezar-gömü gelene¤inin kesintisizolarak devam etti¤ini, ancak OTÇ’de mezar-gömügeleneklerinde gözle görülür de¤ifliklikler oldu¤unudüflünmekteyiz. Bu durum, Anadolu’nun bu dönemdekisiyasal ve kültürel anlamda kazand›¤› yeni ivmelerde göz önüne al›nd›¤›nda, höyük üzerine yerleflenyeni bir toplulukla aç›klanabilir. Yeni gelen topluluk,her ne kadar kendine özgü gömü geleneklerini uygulad›ysada eski gelene¤in izlerini halen devamettirmektedir. Bu konu, daha sonraki yaz›lar›m›zdaayr›nt›lar›yla ele al›narak irdelenecektir.Mehmet Özsait2001-2002 Y›l› Kufladas› Kad› KalesiKaz› Çal›flmalar›Ayd›n ili, Kufladas› ilçe merkezinin güneyinde,Davutlar yolu üzerinde sahilde yazl›k siteler aras›nda,bir höyük üzerinde yer alan Kad› Kalesi’nde kaz›çal›flmalar› 2001 y›l›nda Kültür Bakanl›¤›, E.Ü. veKufladas› Belediyesi aras›nda imzalanan bir protokolleAyd›n Müzesi Müdürü Emin Yener’in baflkanl›¤›ndaE.Ü. Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü BizansSanat› ABD’dan Prof. Dr. Zeynep Mercangöz’ünbilimsel yönetiminde bir kurtarma kaz›s› çerçevesindebafllat›lm›flt›r. 5 Temmuz ile 8 A¤ustos 2001tarihleri aras›nda gerçekleflen kaz›ya yine E.Ü.’denYrd. Doç. Dr. Lale Do¤er, Arfl. Gör. Emine Tok vebölümden lisans ve lisansüstü ö¤rencileri, Ayd›n AdnanMenderes Üniversitesi’nden Arfl. Gör. Zeynep Oral’›nyan› s›ra Kufladas› Belediyesi’nden iflçiler kat›lm›flt›r.Birinci sezon hakk›nda bilgi 24. Kaz› Sonuçlar› Toplant›s›2. cildinde yay›nlanm›flt›r. Ancak daha ilk sezonda,bu Orta Ça¤ kalesinin üzerinde yükseldi¤i höyükçok zengin buluntular sununca, 15 Temmuz ile 31A¤ustos 2002 tarihleri aras›nda gerçekleflen ikinci kaz›sezonunda E.Ü. Klasik Arkeoloji Bölümü’nden Prof.Dr. Ersin Do¤er ve bölüm ö¤rencileri de ekibe kat›lm›flt›r.Ayr›ca 2002 sezonuyla birlikte Kufladas› Kad›Kalesi Kaz›s›, Prof. Dr. Zeynep Mercangöz baflkanl›-¤›nda Kültür Bakanl›¤›’n›n sürekli projeleri aras›ndayerini alm›flt›r.Kad› Kalesi, ço¤u zaman antik kaynaklardan tan›d›¤›-m›z Anaia (Ania/Anea) ile özdefllefltirilir. ‹lk kurulufluhakk›nda fazla bilgi sahibi de¤iliz. Yak›n geçmiflekadar, birkaç kilometre yukar›da yamaçta yer alanSo¤ucak köyünün de ad›n›n Ania/Anya olmas›, Kad›Kalesi’nin Ania’n›n liman kalesi olabilece¤ini aklagetirmektedir. Konumu itibariyle Samos’a çok yak›nolan Anaia, antik kaynaklardan anlafl›ld›¤› üzere önceEphesos’a ba¤l›yken Ephesos’a daha yak›n olanMarathesion karfl›l›¤›nda Samos’a verilmifltir. PeloponnesosSavafllar› s›ras›nda Karlarla birlik olan Anaial›-lar, Lysikles ve adamlar›n› katletmifl (M.Ö. 428/27k›fl›); Samos’tan sürülenleri kabul edip, Peloponnesoslularayard›m ederek Samos’un bafl›na dert olmufl(M.Ö. 424 yaz›); Miletos’ta nöbet tutan oniki gemidenbiri Anaia’ya aitti (M.Ö. 411 yaz›). Strabon, Anaia’dande¤il de Neapolis’ten söz eder (XIV 20). ByzantionluStephanos ise Anaia’n›n ad›n› kentte mezar› olanAmazon kraliçesinden ald›¤›n›; peripatetik filozofMenelaos’un ve de tarihçi Melas’›n Anaial› oldu¤unubelirtiyor. Kentte M.S. 2.-3. yy’larda bir Hera tap›na¤›bulundu¤unu ele geçen yaz›tlardan ö¤reniyoruz.‹mparator Maksimianus zaman›nda martyr edilenOlbianus, Anaia’n›n piskoposuydu. Yine kaynaklarda,Anaia’n›n tüm Bizans Dönemi boyunca piskoposlukmerkezi oldu¤u belirtiliyor. Bizans kaynaklar›ndaAnaia, sürekli olarak hem kommerkion hem deemporion olarak geçmektedir. Burada önemli bir ticarigümrük ve donanma üssü bulundu¤unu düflünmekhatal› olmaz kanaatindeyiz. Kaz›s›n› yapmaktaoldu¤umuz Kad› Kalesi, duvar örgüsü aç›s›ndan bizeKomnenoslar (1057-1204), bir olas›l›k da Laskarisler(1204-1261) Dönemi’ni gösteriyor ki, bu veri, kaynaklardanö¤rendi¤imiz Türklerin Anadolu’ya gelmeleriylebir süredir ihmal edilen Bat› Anadolu’nun h›zlatahkim edildi¤i bilgisini destekliyor ve de kaz›lardaele geçen Komnenoslar Dönemi’ne ait sikkelerle dedestekleniyor. Anaia, 1261’de Nymphaion (‹zmir’indo¤usundaki Kemalpafla)’da imzalanan antlaflmaile Bizansl›lar taraf›ndan Cenoval›lara devredilmiflancak birkaç y›l sonra Venediklilere geçmifltir. Budöneme ait baz› resmi Venedik belgelerinden Anaia18 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER

KAZI - ARAfiTIRMAPanionion’a kadar olan kesimdeki yerleflimlerinsaptanarak adland›r›lmas› konusunda farkl› görüfllermevcuttur.Kad› Kalesi/Anaia plan›(W. Müller-Wiener 1961, Abb. 15’den)ve Altoloco’daki San Zuanne’nin (Ayasuluk) Türk,Bizansl› ve Cenoval› korsanlar›n karargah› durumundaoldu¤unu ve Venedik ticari gemilerine zararverdiklerini ö¤reniyoruz. 1298’de Türklerin elinegeçen Anaia, 1304’te Katalan ordusu taraf›ndan zaptedilerek Bizansl›lara iade edilmesine karfl›n k›sa birsüre sonra bilinmeyen bir tarihte yine Türklerin elinegeçmifltir. Piri Reis’in haritas›nda görülmeyen TürkDönemi Kad› Kalesi hakk›nda Osmanl› Dönemi’ne aitaz say›da sikke ve seramik parças› haricinde henüzfazla bilgiye sahip de¤iliz.Kad› Kalesi’nde ilk bilimsel incelemeyi Priene kaz›lar›s›ras›nda Theodor Wiegand yapm›fl ve yap› hakk›ndak›sa bir bilgi ve bir kroki yay›nlam›flt›r. Daha sonraJozef Keil, Ephesos’un güneyindeki ‹onia k›y›s›n›ntopografyas› üzerinde çal›fl›rken Anaia/Kad› Kalesi vecivar›ndaki yaz›tlar› ve parçalar› derlemifltir. Kaleninkendi üzerindeki as›l çal›flma ise Wolfgang Müller-Wiener taraf›ndan Panionion kaz›lar› s›ras›nda yap›larakrölövesi ç›kart›lm›fl ve daha sonra IstanbulerMitteilungen 11 (1961)’de "Güney ‹onia Bölgesi OrtaÇa¤ Kaleleri"ni tan›tt›¤› ve irdeledi¤i yaz›s›nda yay›nlanm›flt›r.Yine Bizans Dönemi kaleleri ve kentleriyleilgili çal›flan Clive Foss da çeflitli yay›nlar›ndaAnaia’ya de¤inmifltir. Günümüzde dahi Ephesos’tanHem 2001 hem de 2002 y›l›nda kaz›lara bafllamadanönce topografik çal›flmalar, ard›ndan bitki temizli¤iyap›lm›flt›r. Müller-Wiener’in yay›nlad›¤› plan vekule numaraland›r›lmas› aynen taraf›m›zdan da kullan›lmaktad›r.Buna göre do¤u-bat› yönlü uzanan kabacadörtgen biçimli kale, höyü¤ün topografyas›na göregüneydo¤uda içe do¤ru büyük bir girinti yapar.Burada kalenin, 1970’lerde Ayd›n Müzesi taraf›ndank›smen restore edilen ana kap›s› yer al›r. Bir de kuzeydeikinci bir kap›s› daha bulundu¤u düflünülmektedir.Yap›, d›fla taflan, ço¤u yuvarlak planl› toplam 16 burçile tahkim edilmifltir. 2001 sezonunda güneydo¤udakiana kap›da ve güney surun en bat›daki 3 ve 4 numaral›kuleleri aras›ndaki alanda d›flta çal›fl›lm›flt›r.2002’de bu alanlardaki çal›flmalar, kap›dan bat›ya,içeriye do¤ru uzanan taban döflemesiz bir caddenin ikiyan› boyunca, ve güney sur bölgesinde ise surun hemd›fl›nda hem de iç kesiminde sürdürülmüfltür. Moloztemizleme çal›flmalar› kalenin inflaas› s›ras›ndahöyü¤ün farkl› evrelerine ait malzemenin harçlabirlikte veya devflirme olarak kullan›ld›¤›n› göstermifltir.Her iki alandaki çal›flmalar henüz stratigrafivermemifltir. 3 ve 4 numaral› burçlar›n d›fl›nda yap›lankaz›larda Bizans surlar›n›n alt seviyesine ulafl›lm›fl vebir sondajda surun, çok daha eski bir surun üzerineoturdu¤u izlenimi edinilmifltir. Kaz›lar s›ras›ndahiçbir buluntu içermeyen bir çocuk mezar›, etütlükmahiyette çeflitli Bizans seramik, cam ve tafl parçalar›ve Hitit Dönemi’ne ait 8 cm yüksekli¤inde bir tanr›figürini ele geçmifltir. Ayaklar› k›r›k durumdakikurflun alafl›ml› bronz figürinin yay›n haz›rl›¤› devametmektedir. M4 açmas›nda 2.87 m seviyesinden itibarenM.Ö. 2. biny›l seramikleri yo¤un olarak gelmeyebafllam›flt›r. Söz konusu burçlar›n aras›nda surun içkesimindeki çal›flmalarda muhtemelen 2. DünyaSavafl› Dönemi’ne ait harçl› duvar kal›nt›lar› kald›r›lm›flt›r.Kalenin kap›s›nda 2001 y›l›nda yap›lan çal›flmalar,Müller-Wiener’in plan›nda görülmeyen bir öngirifl mekan›n›n varl›¤›n› ortaya ç›karm›flt›r. Kap›daniçeri bat›ya do¤ru uzayan caddenin kuzeyinde ortayaç›kan mekan›n güney duvar› üzerindeki bir nifl buran›nmescit olabilece¤ini akla getirmifltir. Bu alandakikaz›larda çok say›da etütlük sikke, çeflitli dönemlereait seramik parçalar›, Bizans mimari plastik parçalar›,iki adet sarraf terazisi parças›, ve üzerinde grafiti fleklindekaz›nm›fl filika ve kay›k tasvirleri bulunan birkireçtafl› blok dikkat çekicidir. Seramik buluntular›n›nilk iki kaz› sezonu sonunda çok kabaca sundu¤u Kad›Kalesi/Anaia tarihçesi flöyle özetlenebilir: ‹lk iskanErken Tunç Ça¤›’na gidiyor; Orta ve Geç TunçÇa¤lar› boyunca yo¤un iskan var; Hellen kolonizasyonuç›k›fl noktalar›ndan biri durumunda; ArkaikDönem’de önemsiz; M.Ö. 4. yy’da canlan›yor veTÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 19

KAZI - ARAfiTIRMAHellenistik ve Roma Dönemleri boyunca tekrar küçükve önemsiz bir yerleflme durumunda; 12.-13. yy’lardaönemli bir Bizans liman kenti olarak karfl›m›za ç›k›-yor. 2003 kaz› sezonu, Temmuz ve A¤ustos aylar›ndaplanlanan Kad› Kalesi/Anaia, yörenin hem Eski Ça¤hem de Bizans Dönemi hakk›nda önemli verilersunmaya aday görünüyor.2002 Y›l› Küllüoba Kaz›s›Çal›flmalar›‹nci Türko¤luEskiflehir ili, Seyitgazi ilçesi yak›nlar›nda yer alanKüllüoba höyü¤ünde 2002 y›l› çal›flmalar›, höyü¤ündo¤u ve güney konileri ile güney yamac›nda gerçeklefltirilmifltir.Do¤u açmalar›nda bu sene de esas itibariylegeç ‹lk Tunç Ça¤› (‹TÇ) II yerleflmesine aitkalenin genel yerleflim plan›n›n ortaya ç›kar›lmas›nayönelik çal›flmalar yap›lm›flt›r. En az üç ana evre içerdi¤ianlafl›lan Do¤u Kap›s›’n›n plan› tamamen ortayaç›kar›lm›flt›r. Daha önce kule olarak adland›r›lan giriflinkarfl›s›ndaki küçük odan›n bekçi odas› olabilece¤ianlafl›lmaktad›r. Kale surunun d›fl›nda, ikinci birsavunma duvar› ve hende¤in bulundu¤una dair delillerele geçirilmifltir. ‹ki duvar aras›nda 2.5 m mesafevard›r. Bu sene yap›lan çal›flmalar sonucunda, Sarayve önündeki avluyu çepeçevre kuflatan, birbirine bitiflikyap›lar›n bir bütün olarak büyük bir kompleksoluflturdu¤unu düflünmekteyiz. E¤er bu varsay›m›ndo¤rulu¤u, ileride yap›lacak kaz›larla kesin olaraksaptanabilirse, o zaman Bat› Anadolu’da flehircili¤in‹TÇ II dönemindeki geliflimi ile ilgili çok daha somutverilere ulafl›lm›fl olacakt›r.Do¤u Kap›s›’n›n kuzey bitifli¤inde, kap›n›n ilk evresiile ça¤dafl olan ve fliddetli yang›na maruz kalm›flmutfak içinde, tüm ve tümlenebilir kaplar ve di¤erbuluntular ele geçirilmifltir. Bu kaplardan biri, üzeriyiv bezemeli bir Demircihüyük fliflesidir. Kaleninkuzeydo¤u köflesine denk gelen AF 14 açmas›nda ise‹TÇ I katlar›na ulafl›lm›flt›r. Bu döneme ait bir çukuriçinde Demircihüyük flifle parçalar› ile oluk bezemeli,parlak siyah açk›l› ve ince cidarl› bir Beycesultan ‹TÇI çanak çömlek parças› bir arada bulunmufltur. Bubuluntular, Bat› açmalar›n›n 2. evresine tarihlendirilmelidir.Güney yamaçta ise Kale’nin ikinci kap›s› ortayaç›kar›lm›flt›r (Güney Kap›s›). Kap› önünde k›smensundurmal› bir ön-avlu söz konusudur. Bu kap›, 22 muzunlu¤undaki an›tsal Megaroid Yap› ve önündekiavlu ile direkt ba¤lant›l›d›r. Megaroid Yap› ortada anamekan›, önde bir ve arkada da iki küçük mekan› ileThermi V. kattaki idari bina olarak nitelendirilenbüyük yap›n›n plan› ile tamamen benzeflmektedir.Güney konide Y 18-19 açmalar›nda en az›ndan 20 mçap›nda kil doldurulmufl bir alan ortaya ç›kar›lm›flt›r.Küçük bir alanda yap›lan sondajda, 2 m kadar derinli¤einildi¤i halde killi dolgunun devam etti¤i anlafl›lm›flt›r.Büyük olas›l›kla bu kil, burada ‹TÇ dolgusuiçine aç›lan çukura yerlefltirilmifl olan mezar veyamezarlar›n üzerini kapatmak için buraya tafl›nm›flolabilir.Önümüzdeki y›llarda Kale plan›n›n tümlenmesineyönelik kaz› çal›flmalar›na devam edilirken ‹TÇ IIIdönemi de araflt›r›lacakt›r.2002 Y›l› Perge Kaz› ve Onar›mÇal›flmalar›Turan Efe2002 y›l› Perge Kaz› ve Onar›m Çal›flmalar› An›tlarve Müzeler Genel Müdürlü¤ü’nün izniyle ‹.Ü. EdebiyatFakültesi “Antalya Bölgesi Arkeoloji Araflt›rmalar›Merkezi” taraf›ndan haz›rl›k çal›flmalar› d›fl›nda 04A¤ustos-23 Eylül 2002 tarihleri aras›nda gerçeklefltirilmifltir.Kaz›m›z T.C. Kültür Bakanl›¤› An›tlar veMüzeler Genel Müdürlü¤ü’nün yan› s›ra DÖS‹MMtaraf›ndan parasal yönden desteklenmifltir. Ayr›ca,Türk Tarih Kurumu, Suna-‹nan K›raç Akdeniz MedeniyetleriAraflt›rma Enstitüsü ve VASCO Turizm-Yat›r›m Sanayii ve Tic. A.fi.’nin sembolik katk›lar›olmufltur.2002 y›l› Perge Kaz› ve Onar›m Çal›flmalar› kapsam›ndakaz›lar, Akropolis, Bat› Nekropolis ve SütunluCadde’de sürdürülmüfltür.1994’den beri, Almanya-Giessen Justus-Liebig Üniversitesi’ndenProf. Dr. Wolfram Martini ve ekibiylemüflterek olarak Akropolis’te sürdürülen kaz›lar›n2002 y›l› çal›flmalar›nda, Pamphylia kültürü ve onunlaba¤lant›l› akkültürasyon sürecinin ortaya ç›k›fl›na aitgenel sorulara aç›kl›k getirecek yeni sonuçlar›n eldeedilmesi hedeflenmifltir. Bu ba¤lamda kaz›lar 1, 2 ve3 nolu alanlar ile Do¤u Kutsal Teras›’nda gerçeklefltirilmifltir.Bunun yan› s›ra Paleozoolojik analizleryap›lm›flt›r. 1 nolu alanda yap›lan çal›flmalar›n amac›,daha önceki y›llarda bulunmufl, M.Ö. 5. yy’a tarihlenebilentörensel ziyafet mekan›n›n bulundu¤u alandakiyap› kal›nt›s›, bu yap›n›n do¤usundaki cadde, KültSuna¤›n›n kapsad›¤› alan, Kült Kaidesinin ve kuzeydekiarkaik evlerin tarihlenmesi ile dinsel içerikli bualan›n yap›laflma tarz› ve döneminin aç›klanmas›d›r.Törensel ziyafet mekan›n›n bulundu¤u alandakibothrosun do¤usunda kuzey-güney do¤rultulu, örgüsüve malzemesi nedeniyle çok erken döneme ait olmas›muhtemel bir duvar kal›nt›s› bulunmufltur.Daha önceki y›llarda ç›kan bir Kült An›t›n›n muhtemelkaidesinin M.Ö. 7. yy’a ait bir tabaka üzerinde20 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER

KAZI - ARAfiTIRMAdurdu¤u anlafl›lm›flt›r. Kült An›t› kaidesini s›n›rlayanfakat mimari kal›nt› içermeyen alanda, bir kemertokas›, bronz süs eflyas› ve fildifli bir zar›n yan› s›ra,alan›n en son kullan›m›na ait figürlü üç küçük kemikkabartma, özellikle dikkat çekicidir.2002 çal›flmalar›nda, dinsel alan›n kuzeyinde ortayaç›kan Arkaik evlerin planlar› tamamlanm›fl, M.Ö. 7.yy’a ait üçüncü bir ev kaz›larak a盤a ç›kart›lm›flt›r. 2nolu alanda M.Ö. 500 civar›na tarihlenen muhtemelbir kült yap›s›n›n en büyük mekan›ndaki bir sarn›çtaaç›lan sondaj, sarn›c›n kült gelenek ve fonksiyonuylaba¤lant›s›n› ortaya koymufltur.3 nolu alanda, Orta Bronz veya Erken Demir Ça¤›’natarihlenen bir idol bafl›n›n bulundu¤u kontekstin gözdengeçirilmesi için bir sondaj aç›lm›flt›r. Sondajdabulunan dolgu, Bronz Ça¤›’ndan Erken Bizans Dönemi’nekadar keramik malzemeyi içermektedir.2002’de yap›lan paleozoolojik çal›flmalar kapsam›ndakikemik analizleri, Arkaik Dönem’den HellenistikDönem’e do¤ru büyük bafl hayvanlarda artma, domuzoran›nda ise azalma e¤ilimi oldu¤unu göstermifltir.Bat› Nekropolis’de, daha önceki y›llarda gün ›fl›¤›naç›kar›lan mezarl›k caddesinin do¤u ve bat›s›ndakimezar s›ralar›n›n güneyinde 2001 y›l›nda bafllanankaz›, 2002’de do¤u yönünde daha da ilerletilmifl, buçal›flma sonucunda, bat›s›nda moloz tafllardan yap›lm›flbir peribolosa sahip, alt iki s›ras› blok tafltan,bunun üzeri tu¤ladan infla edilmifl büyük bir mezaryap›s›n›n (M9) kuzey duvar› a盤a ç›kar›lm›flt›r.Geç Hellenistik Ça¤’a ait L41-L44 nolu lahitleringüney ve güneydo¤usundaki alanda yap›lan kaz›da,düzensiz kayrak tafllardan yap›lm›fl kuzey-güneydo¤rultulu bir platform üzerinde, güneyinde kireçtafl›bir stel kaidesinin yer ald›¤›, alçak semerdam kapakl›Geç Hellenistik bir lahit (L47) bulunmufltur. Böylece,ilk kez bu sene stel kaideli bir lahit a盤a ç›kar›lm›flt›r.Daha önceden aç›lm›fl bulunan bu lahitin içindenda¤›n›k kemik parçalar› ve bir bronz sikke ele geçirilmifltir.Söz konusu lahitin güneyindeki kaz›da ise,anakaya üzerinde bir libasyon çukuruna rastlanm›flt›r.Anakayan›n bitti¤i yerin hemen güneyinde de kuzeygüneydo¤rultulu, büyük çat› kiremitlerinden yap›lm›flbir kiremit mezar (Ki2) bulunmufl, içinden sa¤lam biriskelet ile iki cam unguentarium, bir bronz sikke vebir bronz i¤ne ele geçirilmifltir.Nekropolis caddesinin do¤usunda s›ralanm›fl mezarlar›nkuzeyinde, iki odal›, tu¤la bir mezar yap›s› (M6)a盤a ç›kar›lm›flt›r. Beflik tonozlar› yer yer y›k›lm›flolup, lentolar›, içi yaz›ts›z tabula ansatal›d›r. Bumezar yap›s›n›n her iki odas›n›n kuzey ve güneyduvarlar›nda arcosoliumlar vard›r. Kuzey odas› (Oda1), tu¤ladan üç lahit ve bu lahitlerin ortas›ndaki k›s›mdanoluflan toplam dört mezara, güney odas› ise (Oda2) tu¤ladan üç lahite sahiptir. Her iki odan›n içindenda¤›lm›fl iskeletler ile, bronz sikkeler, bronz eflya vekeramik parçalar› bulunmufltur. Odalar›n beflik tonozlar›üzerinde, yer yer tahrip olmufl taban döflemesi,mezarlar›n üzerine daha geç bir dönemde baflka biryap›n›n yap›ld›¤›na iflaret eder.Nekropolis caddesinin do¤usundaki mezar s›ras›n›nkuzeydo¤usunda yap›lan kaz› sonucunda da, kuzeygüneydo¤rultulu, girifli güneyde yer alan, üst yap›s›tamamen tahrip olmufl bir mezar yap›s› (M7) a盤aç›kar›lm›flt›r. Bu yap›n›n güneyinde, taban› muntazambal›k s›rt› tu¤lalarla döflenmifl, dört köflesinde alçaksekilerin yer ald›¤› bir girifl odas› yer almaktad›r. Busekilerden birine, krater formlu kireçtafl›ndan birlibasyon kab› yerlefltirilmifltir. Girifl odas›n›n kuzeyinde,do¤u-bat› do¤rultulu tu¤ladan yap›lm›fl üç adetmezar bulunmaktad›r. Bunlardan güneydekinin içinde,da¤›lm›fl iskeletlerle birlikte dokuz adet alt›n küpe, biradet alt›n aplik, çok say›da bronz sikke ile cam vepiflmifl toprak unguentariumlardan oluflan zengin birbuluntu toplulu¤u ele geçirilmifltir. Di¤er iki mezardaise sadece da¤›n›k kemik parçalar›na rastlanm›flt›r.Bir di¤er çal›flma (M7) kodlu mezar yap›s›n›n hemendo¤usunda yap›lm›fl olup, burada da kuzey-güneydo¤rultulu, moloz tafllardan infla edilmifl, üst yap›s›tamamen tahrip olmufl iki odal› bir mezar yap›s› (M8)bulunmufltur. Kuzeydeki Oda (Oda 1), üzerleri büyükpiflmifl toprak levhalarla kapl› iki mezar içermektedir.Bu mezarlardan da¤›n›k kemik ve kafatas› parçalar›ylabirlikte, bronz sikkeler, cam boncuklar, iki adet alt›nküpe, bir adet piflmifl toprak güveç, demir yüzükler,cam ve piflmifl toprak unguentariumlar ile bir adetkemik hayvan figürini ele geçirilmifltir. Mezar yap›s›-n›n güneyindeki odan›n (Oda 2) kaz›s› esnas›ndaherhangi bir gömü ve tabana rastlanmam›flt›r.Perge’deki üçüncü kaz› projesi kapsam›nda, kentinkuzey-güney do¤rultulu ana sütunlu caddesinde,yap›lmas› planlanan restorasyonuna haz›rl›k olarak,daha önceki senelerde bafllanan ve uzun bir süre araverilen kaz›lara, kent plan›nda P1 olarak kodlananan›t›n kuzeyinde devam edilmifltir. Kaz›lan alandacaddenin orijinal döfleme tafllar› üzerine oturan kireçtafl›bloklardan oluflan ikinci bir taban ortaya ç›kart›lm›flt›r.Perge’de koruma-onar›m ve düzenleme çal›flmalar›kapsam›nda, kentin Roma Ça¤› agoras›nda restorasyon,anastylosis ve düzenleme çal›flmalar› gerçeklefltirilmifltir.1970’li y›llar›n restorasyonu kapsam›ndadökülen sütun kaidelerinin üzerine, granit sütunlar›nkonulmas›, parçalar› mevcut olan ve birlefltirilmesimümkün mimari elemanlar›n birlefltirilip, korumayaal›nmas› ifllemleri gerçeklefltirilmifltir. Çal›flmalardaha çok agoran›n güney portikosunda yo¤unlaflt›r›lm›flve toplam 16 sütun aya¤a kald›r›lm›flt›r. Ayr›ca,TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 21

KAZI - ARAfiTIRMASütunlu Caddenin bu sene kaz›lan k›s›mlar›nda daa盤a ç›kan mimari parçalar için düzenleme çal›flmalar›yap›lm›fl ve ayn› sütunlara ait oldu¤u belirlenenparçalar bir araya getirilerek, gelecek sezonlardayap›lacak restorasyonlara haz›r hale getirilmifltir. Bat›nekropoliste ise, 2000-2002 kaz›lar›nda a盤a ç›kar›-lan Geç Hellenistik Dönem mezar s›ras›n›n bulundu¤ualan›n üzeri yüksek bir sundurmayla örtülerek, do¤aletkenlerin verebilece¤i zararlardan korunmufltur.Ayr›ca ayn› alandaki baz› kireçtafl› lahitler, kiremitmezar ve stel kaidesinin k›r›k parçalar› birlefltirilmifltir.Son olarak, kaz›da ç›kan tüm küçük buluntularkonservasyonlar› yap›larak Antalya Müzesi’ne teslimedilmifltir.Halûk Abbaso¤lu2002 Y›l› Siirt-Türbe Höyük Kaz›Çal›flmalar›Siirt-Türbe Höyük Kaz›s›, Il›su Baraj› alt›nda kalacakolan Kültürel Varl›klar› Kurtarma Projesi kapsam›nda,ODTÜ-Taçdam’›n parasal deste¤iyle, Mardin MüzeMüdürlü¤ü Baflkanl›¤›’nda ve E.Ü. Edebiyat FakültesiArkeoloji Bölümü Protohistorya ve Önasya ArkeolojisiAnabilim Dal›’ndan Yard. Doç. Dr. Halûk Sa¤lamtemir’inBilimsel Baflkanl›¤›’nda gerçeklefltirilmektedir.Türbe Höyük, Siirt il merkezine 27 km uzakl›ktave Siirt’in güneyinden akan Botan Nehri’nin k›y›s›ndayaklafl›k 100x40 m boyutlar›ndad›r. Höyük, BotanNehri’nin Dicle Nehri ile birleflti¤i noktadan 2 kmkadar kuzeydedir.2002 y›l› çal›flmalar› Türbe Höyük kaz›s›n›n ilk y›l›olmas›ndan dolay› höyü¤ün topografik plan› ç›kart›lm›fl,höyü¤ün bat› ve do¤usunda toplam 6 açmadakaz› çal›flmalar› sürdürülmüfltür. Ayr›ca höyü¤ünbat›s›nda Botan Nehri boyunca uzanan yaklafl›k 80 muzunlu¤unda ve yaklafl›k 3 m kal›nl›¤›ndaki surduvarlar›nda da temizleme çal›flmalar› yap›lm›flt›r.Türbe Höyük ad›ndan da anlafl›laca¤› gibi höyüküzerinde bulunan mezarlardan dolay› yerel olarak buisimle bilinmektedir. Bu nedenle kaz› yap›lan tümalanlarda çok say›da Ortaça¤ mezar› ortaya ç›kart›ld›.Ortaya ç›kart›lan iskeletlerin büyük k›sm› genellikleçocuk iskeletleri olup, do¤u-bat› yönüne s›rtüstüyat›r›lm›fllard›r. ‹skeletlerden baz›lar›n›n üzerinde 4veya 5 tafl s›ras›ndan oluflan plaka tafllar bulunmaktad›r.Baz› iskeletlerin kollar›nda ve boyunlar›nda camboncuk ve bilezikler ortaya ç›kart›lm›flt›r. Höyüküzerinde Ortaça¤’a tarihlenebilecek mimari tabakalarveya keramik bulunmamas›ndan dolay›, höyük alan›-n›n Ortaça¤’da yaln›zca mezarl›k alan› olarak kullan›ld›¤›n›söyleyebiliriz.Ortaça¤ mezarlar›n›n hemen alt›nda, iskeletler taraf›ndank›smen tahrip edilmifl tafl yap›lar ortaya ç›kart›ld›.Bu tafl yap›lar höyü¤ün bat›s›n› çevreleyen 80 metreTürbe Höyük’e genel bir bak›fluzunlu¤undaki sur duvar› ile birlikte yap›lm›fllard›r.Sur duvar›n›n do¤usunda bulunan mekanlar›n duvarlar›,ayn› zamanda sur duvarlar›na destek görevigörmektedir. Sur duvar› ve do¤usunda bulunan mekanlar›nyap›m› için aç›lan temel çukurlar› da höyüküzerindeki erken tabakalar›n tahrip olmas›na nedenolmufltur. Sur duvar›n›n do¤usunda bulanan yap›lar›ntafl duvarlar› 2 metreye kadar korunmufltur. Bumekanlardan birinin içinde kuzeybat›-güneydo¤uyönünde uzanan ve yap›m tekni¤i aç›s›ndan ayn›özelliklere sahip olan bir mekan ortaya ç›kart›ld›. Bumekan›n varl›¤› surun arkas›nda bulunan yap›lar›nen az›ndan iki evreli olabilece¤ini ve erken evredeyerleflimin surla çevrili olmad›¤›n› göstermektedir.Sur duvar› höyü¤ün güney k›sm›nda köfle yaparakbitmektedir. Bu alanda taban› küçük dere tafllar› iledöfleli küçük bir bölümün sur ile çevrili yerleflimalan›na girifl için kullan›ld›¤›n› düflünmekteyiz. Surduvar› ve arkas›nda bulunan yap›lar için yap›lan ilkgözlemler Roma Dönemi öncesine tarihlenebilece¤inigöstermektedir.Kaz› çal›flmalar› boyunca yo¤un olarak Halaf veUbaid Dönemi’ne tarihlenen keramikler ortayaç›kartlmas›na ra¤men mimari olarak bu tabakalaraulafl›lamam›flt›r. Özellikle iskeletlere ait mezar çukurlar›n›nkaz›lmas› s›ras›nda yüzeye ç›kan keramiklerlebirlikte yine bu dönemlere ait ifllenmifl ve ifllenmemiflçok say›da çakmaktafl› ve obsidyen alet bulunmufltur.Bu nedenle Botan Vadisi’nin, Van Gölü civar›ndabulunan obsidyenin güneydeki bölgelere, Halaf veUbaid kültürünün ise kuzeye yay›l›m› aç›s›ndanönemli bir geçifl yolu oldu¤unu söyleyebiliriz. TürbeHöyük bu stratejik konumunu özellikle M.Ö. 5. ve4. biny›l boyunca sürdürmüfl görünmektedir. Henüzgenel sonuçlar aç›s›ndan erken olmakla birlikte, yerleflimalan›nda M.Ö. 3. ve 2. biny›la tarihlenenbuluntular henüz ele geçmemifltir.Halûk Sa¤lamtemir22 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER

KAZI - ARAfiTIRMA2002 Y›l› Göller BölgesiYüzey Araflt›rmalar›‹.Ü. Edebiyat Fakültesi ad›na, esas olarak kendiimkânlar›m›zla ve s›n›rl› olarak Isparta Valili¤i, E¤irdirKaymakaml›¤›, Barla Belediye Baflkanl›¤› ve AtabeyKaymakaml›¤›’n›n katk›lar›yla bu y›l, 18 Eylül 2002-30 Eylül 2002 tarihleri aras›nda Isparta ‹li’nin Atabey,E¤irdir, Gelendost ve Sütçüler ilçelerinde; Burdur’unBucak ‹lçesi’ne ba¤l› Keçili ve Ürkütlü köylerindeçal›flmalar›m›z› sürdürdük. Baflkanl›¤›m›z alt›ndasürdürülen yüzey araflt›rmalar›na, Arkeolog NesrinÖzsait, Arafl. Gör. Dr. Özdemir Koçak, Arafl. Gör.Hamdi fiahin, Arafl. Gör. Abdullah Dündar, ArkeologMustafa Bilgin, Arkeolog Derya Ç›¤›r ve ö¤rencilerimizkat›lm›flt›r. Çal›flmalar›m›z› verdikleri araçlarladestekleyen E¤irdir Kaymakam› ve ayn› zamandaIsparta Vali Yard›mc›s› Say›n Nedim Öz›rmak’a,Atabey Kaymakam› Say›n Erdo¤an Kany›lmaz’a,Barla Belediye Baflkan› Say›n Mustafa Soyöz’e, SDÜ,E¤irdir Meslek Yüksek Okulu Müdür Yard›mc›s›Okutman Say›n Çetin Meydan’a ve Say›n SuatMeydan’a candan teflekkür ederim. Ayr›ca, son dereceözveriyle çal›flan ekip üyelerimize yürekten teflekkürederim.Atabey ‹lçesi Araflt›rmalar›Bu y›lki yüzey araflt›rmalar›m›z› flöyle özetleyebiliriz:Önce, Isparta Merkez ‹lçe’de yer alan Aliköy Höyük,Findos Höyük ve Kaleburnu yerleflmesini, daha sonrada Atabey ‹lçesi’nde Göndürle Höyü¤ü (SK+‹TÇ+OTÇ+STÇ+RÇ) inceledik. Höyük çevresinde yapt›¤›-m›z araflt›rmada, höyü¤ün 300 m. kadar kuzeydo¤usundakibir alanda, ova seviyesinde, M.Ö. II. bin y›lkeramikleriyle Hellenistik Ça¤ (HÇ) ve Roma Ça¤›(RÇ) keramiklerini bulduk. Ayr›ca bu alan›n hemenkuzeyinde tar›m çal›flmalar› s›ras›nda ortaya ç›kan veM.Ö. II. bin y›l›n ilk yar›s›n›n ortalar›na tarihlenen birküp mezar tespit ettik. Burada, Göndürle höyü¤ün çokgenifl alana yay›ld›¤›n› bildi¤imiz mezarl›k alan›n›nüzerine, geç devirde yerleflildi¤i düflüncesindeyiz.Önümüzdeki y›l, duruma aç›kl›k kazand›rmak amac›ylaburada çal›flmay› düflünüyoruz.E¤irdir ‹lçesi Araflt›rmalar›E¤irdir’in Barla (Kocap›nar), Ba¤ören, Gökçe (Bedre),Sevinçbey, Akp›nar, Tepeli, Yuval›, K›r›nt› kasaba veköylerini ve Prostanna ve Parlais antik kentini ayr›nt›l›olarak araflt›rd›k. E¤irdir Gölü’nün bat› kesimindeyer alan Barla Kasabas›, Senirkent s›n›r›nda olanBa¤cafl ve Boyal› mahallelerinden itibaren araflt›r›ld›.Boyal› Mahallesi’nin 400 m kadar kuzeyinde AliÖzbudak’›n evinin bahçe duvar›nda üç akroterli yaz›ts›zbir stel gördük. Barla’n›n 1.5 km kuzeydo¤usunda‹nliba¤lar Mevki’nde ba¤lar aras›nda monoblok birkayaya oyulmufl klinesiz bir kaya mezar› bulduk.Silmeli bir girifli ve semerdaml› olan kaya mezar›n›RÇ’ye tarihleyebiliriz.Barla Belediyesi’ni ziyaretimiz s›ras›nda, BelediyeBaflkan› Say›n Mustafa Soyöz bize yiv-oluk bezekli,a¤›z k›sm› k›r›k bir gaga a¤›zl› testicik gösterdi.Harmanören kaz›lar›m›zda bulduklar›m›zla (‹TÇ 2)tam bir benzerlik gösteren bu testici¤in, Barla’n›n 4km kuzeydo¤usunda, E¤irdir Gölü’nün bat› k›y›s›nda,bugün göl sular› içinde kalan Bad›r›kl›alt› mevkiindenç›kt›¤›n›, ayr›ca, burada büyük küplerin ve içindekemiklerin de bulundu¤unu ö¤rendik. Arzumuz üzerinebizi k›rmayan say›n Baflkan Mustafa Soyöz önceBad›r›kl› mevkiine götürdü. Sular›n son y›llarda hayliyükselmesi sebebiyle orada fazla bir fley göremedik.Bunun üzerine, say›n baflkan, sa¤lad›¤› motorla göliçinde, Bad›r›kl›alt› mevkiini araflt›rmam›z› sa¤lad›lar.Burada, 1-1.5 m derinlikte, suyun içinde yap›lar›n iritafllardan ve tarla tafllar›ndan yap›lm›fl temellerinigördük. Bu durumun yak›n benzerini, 1992 y›l› araflt›rmalar›m›zda,gölün do¤u sahilinde yer alan ‹skeleHöyük’te (AST XI, 1994, s.303, 306, Resim: 1-2.)görmüfltük.Barla’n›n 3 km kadar güneydo¤usunda, Eskiköyiçi’ndeRÇ ve Geç Roma Ça¤›(GRÇ)’na ait mimari parçalar›-n› gördü¤ümüz bir yerleflme ile bu kesimin yak›n›nda,Ba¤ören Karacaahmet Türbesi yak›n›nda bir Geç AntikÇa¤ (GAÇ) yerleflmesi tespit ettik.Barla Kasabas›’n›n 1.5 km kuzeybat›s›nda bulunan veM.Ö. 25 y›l›nda kurulan Galatia Eyaleti içinde, ‹mparatorAugustus taraf›nda “Colonia Iulia Augusta Parlais”ad›yla Roma kolonisi yap›lan Parlais’i ve territoriumu’-nu ayr›nt›l› olarak araflt›rd›k.Bunun d›fl›nda, 2001 y›l› araflt›rmalar›m›zda, Ba¤örenile Barla aras›nda RÇ’ye ait Z›r›n Beli’nde ve GüngörmezAmbarceviz’de, monoblok kayaya oyulmufl ikitane semerdaml› basit kaya mezar› görmüfltük. Bu y›lBa¤ören göletinin çevresini araflt›r›rken bu kesimitekrar inceledik.Yine, E¤irdir ‹lçesi’nin güneybat›s›nda, Akp›nar Köyütopraklar› içinde kalan Sivritepe’nin (Viarus) üzerindeve ete¤inde yer alan antik Prostanna ören yerini ayr›nt›l›olarak inceledik. E¤irdir’in 4 km güneybat›s›nda,Prostanna’n›n 1.5 km kadar bat›s›nda bulunanSevinçbey Köyü’nü sistematik olarak araflt›rd›k.Sevinçbey’in 1 km kuzeybat›s›nda Ard›çlar mevkiindeve yine 1 km kuzeybat›s›nda Karatepe mevkiindeolmak üzere iki RÇ yerleflmesi tespit ettik. BunlarProstanna’n›n köyleridir.Sevinçbey’in 1.5 km bats›nda Mehmet Day› Bo¤az›’n›n100 m do¤usunda K›zlar Da¤›’n›n kuzeyinde veKökyeri mevkiinin hemen üzerinde monoblok kayayaoyulmufl, semerdam flekilli, klinesiz bir kaya mezar›bulduk.Mezar›, görünen genel özelliklerinden dolay›TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 23

KAZI - ARAfiTIRMARÇ’ye tarihleyebiliriz. Yine, Sevinçbey Köyü içinde,cami önünde, 68x77 cm boyutlar›nda bir pres (ezme)tafl› bulunmaktad›r.E¤irdir’in 13 km güneydo¤usundaki Tepeli Köyü’nde,J. Mellaart taraf›ndan verilen Tepeli Höyü¤ü (Neolitik)bulamad›k. Bu arada, köyün 500 m kadar güneybat›s›ndabir RÇ yerleflmesi tespit ettik. Ayn› flekilde,J. Mellaart’›n haritas›nda K›r›nt› Köyü çevresinde,Kovada Gölü’nün hemen güneydo¤usuna yerlefltirdi¤iKovada Neolitik Ça¤ yerleflmesini de bulamad›k. Buarada, Kovada Gölü’nün güneydo¤u k›y›s›nda, Denizalt›-Ba¤ca¤›zmevkiinde geçen y›l tespit etti¤imizRÇ yerleflmesini de tekrar inceledik. Yerleflme yerindegenellikle GRÇ’ye ait kal›nt›lar›n yan› s›ra, yine buça¤a ait keramikler gördük.Sütçüler ‹lçesi Araflt›rmalar›Buradaki araflt›rmalar›m›zda, E¤irdir ‹lçesi’nin 30 kmgüneydo¤usunda, Sütçüler ‹lçesi’nin de 15 km kuzeybat›s›nda,Karadiken Köyü’nün 3 km kuzeybat›s›ndave bu köye ba¤l› Çeflme Mahallesi s›n›rlar› içinde birkale kal›nt›s› bularak inceledik. Ad›n›n Gavur Y›k›¤›(Asar) oldu¤unu ö¤rendi¤imiz bu kal›nt› RÇ özelliklerigöstermektedir. E¤irdir-Antalya yolunun 500 mdo¤usunda yapt›¤›m›z incelemeler do¤rultusundaTaflp›nar Çeflmesi’nin 1 km bat›s›nda ve ova yüzeyinden400 m yüksekli¤indeki s›rt›n üzerinde yer alan,bugün önemli ölçüde tahrip edilmifl olmas›na ra¤menyine de genel özelliklerini kaybetmemifl olan kaleninsahipleri, E¤irdir havzas›n› Antalya kesimine ba¤layanve zorunlu bir geçifl olan vadiyi kontrol edebilecek birkonumda olmufllard›r.Sülüklü Göl-S›¤›rl›k Kalesi: Sütçüler’in YeflilyurtKöyü’nün (eski S›¤›rl›k) Gelinyutan Mahallesi’nde,E¤irdir-Çand›r yolunun 200 m güneyde, Sülüklü Gölmevkiinde S›¤›rl›k Kalesi ve hemen ete¤inde, kayayüzeyine yaz›lm›fl ve 19. yy’›n son çeyre¤inden beribilinen yaz›t incelendi. Çevrede RÇ yerleflmesine aitkeramikler görüldü.S›¤›rl›k Kalesi’nin 700 m güneyinde YeflilyurtKöyü’nün 2 km bat›s›nda, Yeflilyurt’un Asar Mahallesi’negiden yolun hemen güneybat›s›nda, yamaçta,GRÇ yerleflmesi bulduk. Buras›,Yanköy Kalesi’nin500 m kadar kuzeydo¤usundad›r.Çand›r Yaz›l› Kanyon ve çevresini k›smen araflt›rabildik.Bu kesimde, fieyhler Köyü’nün 2 km kuzeydo¤usunda,Çand›r-fieyhler yolunun kuzeyinde ve güneyindeuzanan ve Ar›tafl› mevkii olarak bilinen yeriaraflt›rd›k ve burada bir GAÇ yerleflmesi tespit ettik.Gelendost ‹lçesi Araflt›rmalar›Esas olarak Gelendost ‹lçesi’ni 1992 y›l›nda oldukçakapsaml› olarak araflt›rm›flt›k (AST XI, 1994, s.301-310). Bu y›l daha önceki y›llarda gidemedi¤imiz,ya da gidip de ayr›nt›l› olarak araflt›ramad›¤›m›zYeflilköy, Yaka ve Hac›lar gibi köy ve kasaban›nçevresini inceledik.Gelendost’un 11.5 km güneybat›s›nda, Akmescitmevkiinde bir höyük tespit ettik. Buraya, mevkiin ad›ndandolay› Akmescit ismini verdik. Höyü¤ün güneyve do¤u kesimi tümüyle tahrip edilmifltir. Tahribat›nesas nedeni, duydu¤umuza göre, so¤uk hava deposuinflaas›ym›fl. Ayr›ca, yerleflmenin bir çok yerindedefineciler taraf›ndan aç›lan derin çukurlar da görülmektedir.Höyük, tahrip edilmeyen k›sm›ndan bakt›-¤›m›zda, ova yüzeyinden 8 m kadar yüksekliktedir.Ayr›ca, çap› 175 m kadar olan höyü¤ün yüzeyinde‹TÇ+ OTÇ+STÇ ve RÇ’na ait keramikler görülmektedir.Yine Akmescit mevkiinde, Elmal› S›rt olarak bilinenkesimde, elma bahçeler aras›nda bir Demir Ça¤› (DÇ)ve RÇ yerleflmesi tespit ettik.Yeflilköy’deki araflt›rmalar›m›zda, köyün 5 km bat›s›nda,fierife P›nar›’n›n 350 m güneybat›s›nda yer alanKavak Mevkiindeki bir s›rt›n üzerinde, apsisi kayayaoyulmufl küçük bir köy kilisesine (flapel) ait kal›nt›larve buras›n›n çevresinde RÇ ve GRÇ’ye ait keramiklergörülmüfltür.Hac›lar ile Yeflilköy aras›nda, E¤irdir Gölü’nün do¤uk›y›s›ndaki bir s›rt›n üzerinde ve bugün bir k›s›mkal›nt›lar› göl içinde olan ‹skele Höyü¤ü (‹TÇ 2+OTÇ+STÇ) inceledik. Yukar›da, Bad›r›kl›alt› incelemelerindede ifade etti¤imiz gibi, son ya¤an ya¤murlarlagöl sular› yükselince, yap› temelleri yenidensular at›nda kalm›flt›r.Gelendost’un do¤u kesiminde yer alan Yaka Kasabas›’nda,1992 y›l›nda tespit etti¤imiz Mandal K›r›,Mall›k, Köflk gibi RÇ yerleflmelerini yeniden inceledik.Bu arada, üzülerek ifade etmek gerekirse, bölgetarihini ayr›nt›lar›yla verebilecek yerleflmelerden biriolan ve bizim de birçok defa ziyaret etti¤imiz GelendostHöyük (‹TÇ l-2-3+OTÇ+STÇ) tümüyle tahripedilmifl ve kalan k›s›mlar›n›n da üzeri elmal›klarlakaplanm›flt›r.Burdur ‹li Araflt›rmalar›Burdur’un 55 km kadar güneydo¤usunda Bucak ‹lçesis›n›rlar› içinde kalan Keçili Köyü ile, ‹mparatorAugustus zaman›nda koloni hukukunu kazanm›fl olanKomama ve territorium’unu araflt›rd›k.1984 y›l›nda biz, Keçili Köyü’nde, Kilde Bo¤az›’n›ndo¤u kesiminde yer alan Helvac› Tepesi üzerinde birSon Neolitik Ça¤ yerleflmesi tespit etmifltik (KeçiliHöyük=AST III, 1986, s.395). 1993-1995 y›llar›aras›nda buraya gelerek çevreyi araflt›rm›flt›k. Buarada Keçili Köyü arazisinde bulunan Yan›ktafl Kayakabartmalar›n› ve Keçili mezarl›¤›ndaki mimariparçalar› ile bezemeli ve insan figürlü mezar tafllar›n›görerek incelemifltik. Bu y›l da yine, Keçili Köyü’nün24 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER

KAZI - ARAfiTIRMAkuzeybat›s›nda uzanan da¤ silsilesinin üst kesimindeyer alan Yan›ktafl mevkiinde buldu¤umuz on alt› kayakabartmas›n› yeniden inceledik. Tanr› Men, Dioskurlarve Tanr›ça, Atl› Tanr›’n›n tasvirleri alçak kabartmafleklinde ifllenmifltir. Bu betimler geçen zaman içinde,k›smen günümüz insan›n›n, daha çok da do¤an›ntahribine maruz kalm›fllard›r. Keçili Köyü mezarl›¤›ndakistelleri tekrar inceledikten sonra, köyün 1 kmbat›s›ndaki Mezar Tepe (RÇ), köyün 700 m kuzeydo¤usundaKazan P›nar› (RÇ), köyün 1.5 kmkuzeyinde, Yan›ktafl’›n 400 m kadar güneydo¤usunda‹nintafl-‹ninönü (RÇ) yerleflmelerini bularak inceledik.Bunlar genellikle, küçük köy ve daha çok daçiftlik yerleflmeleridir.Daha sonra, Ürkütlü Köyü’nün s›n›rlar› içinde yeralan fieref Höyük (Colonia Iulia Augusta-Prima Fida-Comama-) ve çevresini araflt›rd›k. ‹flaret etti¤imizgibi, bir Son Kalkolitik Ça¤ yerleflmesi üzerindekurulmufl olan ve son derece genifl bir alan kapsayanyerleflme (SKÇ+‹TÇ 1+‹TÇ 2+‹TÇ 3+OTÇ+ODÇ+LYD‹A+HÇ+RÇ) inan›lmayacak kadar tahribatau¤ram›flt›r. Biz buray› ilk kez 1974 y›l›nda görüpincelemifltik. O zamandan bu zamana kadar geçensüre içinde tahribat›n boyutlar› da artm›flt›r.Göller Bölgesi’nde önemli sonuçlar elde etti¤imizyüzey araflt›rmalar›m›za önümüzdeki y›l da devametmek düflüncesindeyiz.Mehmet Özsait2002 Y›l› Samsun-Amasya YüzeyAraflt›rmalar›Bu y›l Samsun’un Merkez ‹lçe, Lâdik, Kavak, Havzailçeleriyle Amasya’n›n Merkez ‹lçe, Göynücek,Suluova, Merzifon, Gümüflhac›köy ve Hamamözüilçelerinde 28 Temmuz-16 A¤ustos 2002 tarihleriaras›nda yüzey araflt›rmalar› yapt›k. Baflkanl›¤›m›zalt›nda sürdürülen yüzey araflt›rmalar›na ArkeologNesrin Özsait, Arafl. Gör. Dr. Özdemir Koçak, Arafl.Gör. Hamdi fiahin, Arafl. Gör. Abdullah Dündar,Arkeolog Mustafa Bilgin ile ö¤rencilerimizden HarunOy kat›lm›flt›r. Büyük özveriyle çal›flan ekibimize çokteflekkür ederim.Türk Tarih Kurumu Baflkanl›¤›’n›n çok s›n›rl› ve esasolarak da kendi imkânlar›m›zla bafllad›¤›m›z bu y›lkiOrta Karadeniz Bölgesi araflt›rmalar›m›z›n Amasyabölümünde, ekibimizin konaklama, araç ve yemekgibi elzem olan ihtiyaçlar›n› karfl›layan Amasya ValisiSay›n Hüseyin Poroy’a, flahs›m ve ekibim ad›nacandan teflekkür ederim. Ayr›ca, Merzifon Kaymakaml›¤›’na,Merzifon Tar›m ‹lçe Müdürü Say›n AdemErdo¤an’a; yine 1994 y›l›ndan beri ekibimize de¤erliyard›mlarda bulunan Merzifon Tar›m ‹lçe floförlerindenSay›n Hasan Ferendeci’ye yürekten teflekkürederim. Lâdik araflt›rmalar›m›zda de¤erli yard›mlar›n›bizden esirgemeyen Lâdik Belediye Baflkan› Say›nMehmet Karahan’a, Lâdik Kaymakam› Say›n Kas›mTurgut’a, ekibimizin mübrem ihtiyaçlar›n› karfl›layaraktesislerinde misafir eden Lâdik Türk PetrolTesisleri sahibi Say›n ‹brahim Boyar’a, yine ekibimizeher türlü yard›m› yapan Ö¤retmen Say›n MuharremYalç›n Özsait’e, Eczac› Say›n Mustafa Karahan’a nekadar teflekkür etsem azd›r.Samsun ‹li Araflt›rmalar›Samsun Merkez ilçe s›n›rlar› içinde yer alan AkalanKalesi (‹TÇ+DÇ+RÇ) incelenmifltir. Kavak ‹lçesiaraflt›rmalar›: Bu ilçenin Ortaköy Köyü s›n›rlar› içindeyer alan ve önceden ‹lk Tunç Ça¤› (‹TÇ) ve Orta TunçÇa¤› (OTÇ) yerleflmeleri bilinen Dingil Kalecik’te bizDemir Ça¤› (DÇ) yerleflmesine ait keramikler gördük.Yerleflme, kaçak kaz›larla önemli ölçüde tahripedilmifltir.Havza ‹çesi Araflt›rmalar›:Bu ‹lçenin Kocap›nar,Uluçay, Karga ve Kemaliye köyleri araflt›r›lm›flt›r.Burada, daha önceki y›llarda tespit etti¤imiz veilçenin 15 km kadar güneydo¤usunda yer alan KargaKöyü’nde Yel Tepesi (‹TÇ), Kemaliye Köyü’nde SivriTepe (‹TÇ+ MÖ. II. biny›l+EDÇ) yerleflmelerinitekrar inceledik.Havza’n›n güneydo¤usunda yer alan Kocap›nar Köyüçevresini ayr›nt›l› olarak araflt›rd›k. Burada özellikle,Kocap›nar’›n güneydo¤usu ve do¤usundaki yükseltilerdeyer alan ve ad›na Kozveren mevkii denen kesimdearaflt›rmalar›m›z› yo¤unlaflt›rd›k. Gürünköy-Kocap›-nar yolunun kuzeybat› kesimindeki yükseltide (Kozverenmevkii) Roma Ça¤›(RÇ)’na ait bir kaya mezar›bulduk. Ayr›ca bu mezar›n çevresinde, ayn› tip ikimezar›n da tahrip edildi¤ini gördük. Çevrede RÇyerleflmesine ait az say›da keramik bulunmaktad›r.Yine Kocap›nar’›n Kozveren mevkii’nin Lâdik’inAyval›soka¤› Köyü’ne bakan kesiminde, Hamamaya¤›Deresi’nin güneybat› ete¤inde Kömürlük Höyü¤ü’nde‹TÇ+RÇ+Geç Antik Ça¤ (GAÇ) tespit edilmifltir.Ayr›ca, Kocap›nar’›n 1 km kadar do¤usunda pithoslar›nç›kt›¤›n› ö¤rendi¤imiz kesimin hemen yan›nda,zemin mozai¤inin de bulundu¤unu ö¤rendik. UluçayKöyü Araflt›rmalar›: Havza’n›n güneydo¤usunda yeralan Uluçay Köyü’nün arazisinde Muhlis Tepe (‹TÇ)ve Boyal› (‹TÇ+RÇ) yerleflmelerini tespit ettik.Uluçay’›n 4 km bat›s›nda, Lâdik’e ba¤l› Köseo¤luKöyü’nün 1 km kuzeyinde Aydo¤du olarak bilinenyerde yan yana üç tepe gördük. Bunlardan ortadakinintümülüs olabilece¤ini düflünüyoruz.Lâdik ‹lçesi Araflt›rmalar›: Bu y›l Lâdik ‹lçesi’nioldukça kapsaml› araflt›rd›k ve iyi sonuçlar ald›k.Lâdik’in ‹skâniye Mahallesinde Kireçlik (‹TÇ) veKosalak Yeri (Ortaça¤) yerleflmelerini, Bafllam›flTÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 25

KAZI - ARAfiTIRMAKöyü s›n›rlar› içinde ise, Çak›r Höyük (‹TÇ+DÇ+HÇ+RÇ) ve Elma P›nar› (Ortaça¤) yerleflmelerinitespit ettik.Gürünköy (=Kürünköy) s›n›rlar› içinde Kaval›kdere’deRoma Ça¤› kaya mezar›, Nirengi Tepe’de ikitümülüs, Aç›kl› Eflme Höyük (‹TÇ+DÇ+RÇ+GAÇ)ve yine Aç›kl› Esme mevkiindeki Tepetarla’n›n do¤usunda,Hamamaya¤› Deresine bakan yönde RÇ’ye aitbir kaya mezar› tespit edilmifltir.Lâdik’in güneydo¤usunda yer alan Akyar Köyü’nünOrta Mahalle s›n›rlar› içinde ‹nboynu Höyük (‹TÇ+HÇ+RÇ+GAÇ); Kuyucak Köyü Mahset Mevkii’nde(RÇ+GAÇ); Sö¤ütlü Köyü’nde Sö¤ütlü Köyiçi(RÇ) ve Dökme Tepe (‹TÇ); Çaml›köy’de Keltepe(RÇ+GRÇ) yerleflmeleri tespit edilerek incelenmifltir.Lâdik’in 20 km kadar güneybat›s›nda yer alanBudakl›dere Köyü ve çevresinin araflt›rmalar› sonucundaBudakdere-Köyiçi (RÇ+Ortaça¤) ve KahpeTepe (‹TÇ) yerleflmesini tespit ettik. Lâdik’in 7 kmkuzeydo¤usunda bulunan Tatl›cak Köyü ve çevresinide yeniden araflt›rd›k. Burada daha önce tespit etti¤imizM›hl› Tepe (‹TÇ+ M.Ö. II. biny›l›) ve Has›rc›Köyü Gölçay›r› mevkiinde 1986 y›l›nda tespitetti¤imiz A¤c›tepe Höyük (Son Kalkolitik Ça¤=SKÇ)yeniden incelenmifltir. Lâdik’in do¤usunda, LâdikGölü’nün k›y›s›nda yer alan K›ranbo¤az Köyü ileMazlumo¤lu köyleri araflt›r›ld›. K›ranbo¤az’da öncekiy›llarda bularak inceledi¤imiz Destimen Tepe (‹TÇ)tekrar incelendi. Mazlumo¤lu Köyü s›n›rlar› içindekalan Köyiçi Tepesi tekrar araflt›r›ld›. Tepe yüzeyinde,Hocam Prof.Dr.U.Bahad›r Alk›m taraf›ndan iflaretedildi¤i gibi, ‹TÇ+M.Ö. II. biny›l+Phryg+RÇ+Ortaça¤yerleflmelerine ait keramikler bulunmaktad›r. Buy›l, Lâdik Gölü’nde sular›n yükselmesi sonucu adakonumuna gelen Köyiçi Tepesi’ndeki araflt›rmalar›-m›zda defineciler taraf›ndan çok tahrip edilen kesimlerde,Phryg Ça¤›’na ait piflmifl topraktan yap›lm›fl ikikaplama levha parças› bulduk. Samsun Müze Müdürlü¤ü’neteslim etti¤imiz birinci parçada kabartmafleklinde yap›lm›fl da¤ keçisi figürü; ikinci parçadayine kabartma olarak yap›lm›fl bafl› geriye do¤rudönen aslan figürü bulunmaktad›r. Köyiçi Tepesi,Lâdik bölgesinin oldu¤u gibi, çevre il ve ilçelerdegördü¤ümüz ça¤dafl kültürler içinde özel bir yeresahiptir. Bugün Lâdik Gölü’nü Tersakan’a ba¤layanregülatör’ün iç kesiminde ve DS‹’ye ait arazi üzerindeyer alan Köyiçi Tepesi’nde bir kurtarma kaz›s›n›nyap›lmas› bölgedeki ça¤dafl kültürlerin ayd›nlat›lmas›ndaönemli katk›lar sa¤layaca¤› düflüncesindeyiz.Daha sonra Mazlumo¤lu Köyü’nün 1 km kuzeydo¤usundakiDolu Tepesi olarak bilinen yerde RÇ veOrtaça¤ yerleflmeleri ile köyün hemen yak›n›nda,Seyfibaba Tekkesi’nin de içinde bulundu¤u koruluktaDÇ ve RÇ yerleflmelerine ait keramikler görülmektedir.Yine Lâdik’te, Cüceköy’ün bat›s›nda, eskidenbilinen Kilise Tepe (‹TÇ) incelenmifltir. Lâdik Kalesiziyaret edilmifl ve çok tahrip edildi¤i görülmüfltür.Lâdik’te bölge kültürlerine katk›lar› aç›s›ndan önemliolan ve önceki y›llarda tespit etti¤imiz Sar›gazelHöyük (SKÇ+‹TÇ I-II+M.Ö. II. biny›l+ EDÇ+ODÇ)ve önceden bilinen Salur Höyük/Yük Tepe (‹TÇ I-II+OTÇ+STÇ+EDÇ+ODÇ+RÇ) yine, sistematik olarakincelenmifltir.Amasya ‹li Araflt›rmalar›Amasya’n›n Suluova, Hamamözü, Gümüflhac›köyve Merzifon ilçelerindeki araflt›rmalar›m›za devamedilmifltir.Suluova ‹lçesi Araflt›rmalar›: Suluova’da ova kesiminingüneyindeki s›rtlarda Yüzbeyli, Alakad› veTafll›yurt köyleri aras›ndaki s›rtlar›n üzerinde 1987y›l›nda tespit etti¤imiz ve bölgenin en eski yerleflmelerindenAfl›tepesi’ni (SKÇ) ve Derea¤›l Tepesi’ni(SKÇ+‹TÇ I-III+STÇ) yeniden inceledik. Ayn› flekildeKulu, Erarslan ve Kapana köyleri’nin ortas›ndakalan ve yine, 1987 y›l›nda tespit etti¤imiz üzerindeYo¤urtçubaba Türbesi’nin de bulundu¤u Yo¤urtçubabaHöyü¤ü’nü (SKÇ+‹TÇ I-III+OTÇ+STÇ+EDÇ) yenidenziyaret ettik.Lâdik’in güneyinde, Suluova’n›n kuzeydo¤usundakiAkda¤’›n güney yükseklikleri üzerinde yer alanKarakise, Seyfe, Soku ve Karaa¤aç köylerini araflt›rd›k.Karakise Köyü’nün 1.5 km kuzeydo¤usundaP›narbafl› mevkiinde DÇ ve GAÇ; Seyfe’nin Memukmevkiinde GRÇ; Karaa¤aç Köyü’nün 3 km kuzeydo¤usundabulunan Mefleli Dere (=Ay›deresi)çiftli¤inde Ahlatl›k mevkiinde (‹TÇ+DÇ+RÇ) ve S›rtmevkiinde (‹TÇ+RÇ+GAÇ) olmak üzere iki yerleflmeyeri tespit edilmifltir. Hamamözü ‹lçesi Araflt›rmalar›:Hamamözü’nün 10 km kadar kuzeydo¤usunda yeralan Yeniköy çevresi, H›d›rlar Köyü arazisi içindebulunan Paral› Tepe I (‹TÇ+M.Ö. II biny›l+DÇ) veParal› Tepe II (‹TÇ) yerleflmeleri yeniden incelenmifltir.Gümüflhac›köy ‹lçesi Araflt›rmalar›: Gümüflhac›-köy’ün At›kabad Mahallesinde Çürüklük, Esnemezile Güplüce köyleri aras›ndaki Kilise Çukuru veDikmen Tepesi’nin güneydo¤usunda yer alan Çeklicekyerleflmeleri yeniden incelenmifltir. Bundan sonraÇetmi, Çavufl, Keçi, Doluca köyleri sistematik olarakaraflt›r›lm›flt›r. Ayr›ca Gümüflhac›köy’ün kuzeybat›s›ndaTavflan Da¤› yükseltileri üzerinde yer alanBademli, Kutluca, K›z›k ve Çalköy de incelenmifltir.Çetmi Köyü’nde önceden buldu¤umuz Selçuk Höyü-¤ü (‹TÇ) inceledik. Sonra burada Gevron (‹TÇ+M.Ö.II biny›l+ K›z›l›rmak Havzas›-HÇ), ‹ncirlik, Örenler(GAÇ) yerleflmelerini; Çavufl Köyü s›n›rlar› içindeMezarl›k K›r› (DÇ+HÇ), Demircitepe I (‹TÇ+DÇ+HÇ), Demircitepe II (‹TÇ+DÇ+RÇ), Ç›kr›kç›n›n Tepe(‹TÇ+RÇ) yerleflmelerini tespit ettik. Keçi Köyü’nde26 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER

KAZI - ARAfiTIRMAdaha önceden buldu¤umuz Kadimp›nar›=K›d›mp›nar›(‹TÇ+M.Ö. II. biny›l+DÇ+K›z›l›rmak Havzas›-HÇ)Höyü¤ü ayr›nt›l› olarak inceledik. Keçi Köyü’ndeBulak Bo¤az›, Taflk›ran mevkiinde tafltan yap›lm›fl birköprü ve Osmanl›ca yaz›t›n› gördük. fiarlayuk fielalesi’ninde içinde bulundu¤u Doluca Köyü ve çevresiniaraflt›rd›k. Suyu bol olan bu kesimde yaln›zca KirenlikTepe (EDÇ+RÇ) yerleflmelerini tespit ettik.Bademli Köyü’nde önceki y›llarda tespit etti¤imizAkkaya Tepesi (DÇ+K›z›l›rmak Havzas›-HÇ) veçevresi yeniden araflt›r›ld›. Bademli Köyü’nden sonraKutluca Köyü’nde 1996 y›l›nda tespit etti¤imizKalecik Tepe (‹TÇ+M.Ö. II. biny›l+DÇ+K›z›l›rmakHavzas›-HÇ) ve Susuz Tarla (‹TÇ) yerleflmeleriniyeniden inceledik. Bu arada K›z›k Köyü’nde Karakayave K›ran; Çalköy’ü ve yayla kesimindeki Örüntümevkilerini araflt›rd›k, fakat kültür tarihi yönündenherhangi bir buluntuya rastlamad›k.Merzifon ‹lçesi Araflt›rmalar›Merzifon’da önceki y›llarda bafllatt›¤›m›z araflt›rmalarabu y›l daha kapsaml› olarak devam edilmifltir.Merzifon’un 6 km kadar güneydo¤usunda yer alanOrtaova Köyü çevresindeki araflt›rmalar›m›zda Turnaçay›r›mevkiinde Küçüktepe (‹TÇ+M.Ö. II. biny›l+DÇ+RÇ), Alt›ntepe (‹TÇ+M.Ö. II. biny›l+DÇ), MeraKüçüktepe (zay›f EDÇ), Ortaova Höyük (Köy mezarl›¤›‹TÇ+ HÇ+RÇ) yerleflmelerini tespit ettik.Çaybafl› Köyü araflt›rmalar›m›zda Tavuk Tepesi (‹TÇ+RÇ+Ortaça¤) ile K›zkayas› çevresinde, Çorakl›k(K›z›l›rmak Havzas›-HÇ+RÇ) yerleflmelerini tespitettik. Önceden buldu¤umuz Körceviz (‹TÇ+ M.Ö. II.biny›l+EDÇ+ODÇ+RÇ) ve K›z Kayas› (M.Ö. II.biny›l?+DÇ+K›z›l›rmak Havzas›-HÇ) yerleflmeleriniyeniden inceledik. Hayrettin Köyü s›n›rlar› içindekalan Alacap›nar, Dericik I, Dericik II yerleflmeleriniyeniden incelendi. Bu arada Alacap›nar’›n güneybat›-s›nda Çatalark mevkii ( ‹TÇ-zay›f- ve DÇ+ RÇ)yerleflmeleri tespit ettik. fieyhyeni Köyü’nde Çipil(‹TÇ), Köyalt› (‹TÇ+RÇ+GAÇ), Çay›rbafl› (‹TÇ) yerleflmelerinitespit ettik. Ayr›ca burada Top Tepesimevkiinde bir tümülüs tahrip edilmifl ve mezarodas›n›n duvar tafllar› ortaya ç›kar›lm›flt›r. Bunlar›nd›fl›nda, önceki y›llarda tespit etti¤imiz Onhoroz,B.Küllük, K.Küllük ve Onhoroz P›nar› yerleflmeleriyeniden incelenmifltir.Görüldü¤ü gibi, iyi sonuçlar veren Orta KaradenizBölgesi araflt›rmalar›m›za önümüzdeki y›l da devametmek düflüncesindeyiz.Mehmet Özsait2002 Y›l› Van, A¤r› ve I¤d›r ‹lleriYüzey Araflt›rmas›2002 y›l› Van, A¤r› ve I¤d›r illeri yüzey araflt›rmalar›ndaço¤unlu¤u A¤r› Da¤› etekleri ve I¤d›r ovas›nda(Aras Vadisi) yer alan ve k›smen de Do¤ubeyaz›tOvas›’ndaki yirmi üç merkezde inceleme yap›lm›flt›r.‹lk gözlemlerimize göre Klasik Dönem öncesi yerleflimlerA¤r› Da¤› lav ak›nt›lar›n›n ovalarla birleflti¤ik›s›mlarda yo¤unlaflm›fl görünür. Çal›flmalar›m›z›n ilksonuçlar› afla¤›daki gibi özetlenebilir:Kalkolitik DönemBu döneme ait malzeme veren iki merkez belirledik;Hazinetepe ve G›c›k Mevkii. Her iki merkez de I¤d›rOvas›’n›n güneybat› ucunda ve A¤r› Da¤› lavlar›n›novayla birleflti¤i son noktada yer al›r. Hazinetepe,lav ak›nt›s›n›n üzerine yerleflmifl küçük bir höyüktür.Üzerinde birkaç tane büyük kurgan yer al›r. Ancak bukurganlardaki yo¤un tahribat nedeniyle höyü¤ünyap›sal durumunu anlamak ve tarihleme yapmakoldukça zordur. Toplanan çanak çömlek parçalar›nagöre höyükteki ilk yerleflim Geç Kalkolitik Ça¤(GKÇ)’da (M.Ö. 4. biny›l›n ilk yar›s›) bafllam›fl olmal›d›r.G›c›k Mevkii ise, bir Demir Ça¤› nekropolüdür.Lavlar›n aras›ndaki düzlükte tamam› tahrip edilmiflmezarlar vard›r. GKÇ’ye ait parçalar lav ak›nt›s›n›niçindeki do¤al bir oyu¤un yak›n›nda da¤›n›k durumdabulunmufltur. Her iki merkezde bulunan bölgeyeyabanc› Amuq F türü parçalar›n varl›¤› Aras Vadisiiçin asl›nda tamamen yeni de¤ildir: Benzer parçalaraErmenistan’daki Tekhut ve Arataflen gibi merkezlerderastlanm›flt›r.‹lk Tunç Ça¤›Yaln›zca üç merkezde ‹lk Tunç Ça¤› (‹TÇ)’na aitbulgulara rastlad›k; I¤d›r Ovas›’ndaki Gökçeli veMelekli Höyükleri daha önce Kökten taraf›ndanbelirlenmiflti, üçüncüsü ise Do¤ubeyaz›t Ovas›’ndakiSa¤l›ksuyu Höyü¤ü’dür. Sa¤l›ksuyu’nda tipik Kura-Aras çanak çömle¤inin yan› s›ra, yabanc› olan birgrup daha ele geçmifltir. Söz konusu grup çanakçömlek, tipolojik özellik olarak de¤il ancak tekniközellikler aç›s›ndan bir tür Kura-Aras mal› olaraktan›mlanabilir. Bu hipotez do¤rulan›rsa ‹TÇ Transkafkasyakültürünün geliflimi ve kökeni problemi içinilginç sonuçlar ortaya ç›kabilir. Melekli, Gökçeli veSa¤l›ksuyu Kura-Aras mal› içinde di¤er bir grup ise,a¤z›n›n iç k›sm› veya a¤z›n üstünün kahve, devetüyüveya k›rm›z› boya ile bezenmifl olmas› ile farkl›l›kgösterir. Boyan›n kullan›m› Transkafkasya gelene¤iiçin oldukça yabanc›d›r: Yine de Khvatskhelebi’denbir çömlekteki gibi ender örnekler vard›r. Bu yüzdenboya bezeme A¤r› Da¤› Bölgesi’nin bir özelli¤i olarakdüflünülebilir.Orta Tunç Ça¤Son Tunç Ça¤›’ndan bafllayarak yo¤un bir flekildekullan›lmaya bafllad›¤› anlafl›lan A¤r› Da¤› eteklerindekimerkezlerden Ma¤aralar Mevkii, Kas›m T›¤› veGre Herfle kurganlar›ndan buldu¤umuz az say›dakiOrta Tunç Ça¤›’na ait çanak çömlek parças› boyal› vetarak bask› bezemelidir.TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 27

KAZI - ARAfiTIRMASonTunç Ça¤-Erken Demir Ça¤SonTunç Ça¤ (STÇ) ve Erken Demir Ça¤ (EDÇ)malzemesi birbirine çok yak›n özellikler gösterir.Çanak çömleklerin ço¤unlu¤unun oldukça tahripedilmifl mezarlardan toplanm›fl olmas› ve mimaridefarkl›l›k görünmemesi nedeniyle, bu iki dönemi flimdilikberaber de¤erlendirmenin daha do¤ru olaca¤›n›düflündük. Bu dönemler için belirledi¤imiz merkezlerBüyük A¤r› Da¤›’n›n kuzey eteklerindeki I¤d›r-Karakoyunluilçesinden bafllayarak, güney etekteki Do¤ubeyaz›t-Gölyüzüköyüne de¤in uzanan genifl birkuflakta yer al›rlar (Ma¤aralar Mevkii, Kas›m T›¤›,Gre Herfle, G›c›k Mevkii, Gölyüzü). Büyük A¤r›Da¤›’n›n alt eteklerindeki lav ak›nt›lar›ndan oluflmufltepeler ve aralar›ndaki düzlüklerde yer alan bumerkezler, birer kale ve bunlar›n eteklerindeki nekropollerfleklindedir.Kalelerin etraflar›n› çevreleyen tepeler aras›ndakidüzlüklerde nekropoller yer al›r. ‹lk belirlemelerimizegöre bu nekropollerde iki tür mezar vard›r: Alçaky›¤ma tepelere sahip kurganlar ve kromlekli mezarlar.Kaz› yap›lmadan kesin sonuçlara ulaflmak zor olsa dainceledi¤imiz tüm nekropollerdeki toplam mezarsay›s› yaklafl›k 300-400 kadard›r. Oldukça yo¤un birtahribat›n yap›ld›¤› bu büyük mezarl›klardaki kaçakkaz› çukurlar›ndan görebildi¤imiz kadar›yla, ifllenmemiflküçük tafllardan yap›lm›fl ve oldukça alçaky›¤ma tepelerin alt›nda (3-4 m çap›nda) tek kiflilikmezarlar vard›r. Mezarlar iki-üç s›ral› tafl örgüduvarl›d›r, üzerleri ise yatay olarak yerlefltirilmifl vesay›lar› ortalama iki-dört olan iri tafllarla örtülmüfltür.Baz›lar›n›n çok düzgün olmamakla birlikte kromlekleçevrili oldu¤u belirgindir. Büyük oranda mezarl›klardantoplad›¤›m›z çanak çömlekler az say›dakidevetüyü-kahverengi mal d›fl›nda tamamen gri-siyahaçk›l›d›r.I¤d›r Ovas›’n›n karfl› taraf›nda, Ermenistan’dakiAragats Da¤›’n›n etekleri ve etraf›ndaki ovalardakarfl›lafl›lan STÇ-EDÇ yerleflim düzeni de daha çokova kenarlar› ve da¤ eteklerindeki kale ve nekropollerbiçimindedir. Bu model asl›nda tüm Güney Transkafkasyaiçin geçerli görünür. Bu bölgede STÇ-EDÇ sonçal›flmalarda Lçaflen-Metsamor Kültürü olarak adland›r›l›r.Büyük A¤r› Da¤› eteklerinde karfl›laflt›¤›m›zkale ve nekropoller hem yap›sal özellikleri hem deçanak çömlekler aç›s›ndan Lçaflen-Metsamor Kültürümerkezleriyle tam bir paralellik içindedir.Urartu Dönemi (Orta Demir Ça¤›)Ma¤aralar Mevkii, Kas›mt›¤› ve Gre Herfle’deki birkaç parçan›n d›fl›nda Urartu çanak çömle¤ine, Melekli-Kültepe’de,Büyük A¤r› Da¤›’n›n güney ete¤indeve lav tepelerinin Do¤ubeyaz›t Ovas› ile birleflti¤i birnoktada yer alan Ömera¤a’da rastlad›k. Melekli-Kültepe’de P. F. Petrov ve K. Balkan taraf›ndanyap›lan kaz›larda Urartu kremasyonlar› bulunmufltur.‹TÇ ve Urartu tabakas›nda bulunan höyük ve nekropol,karayolunun ortas›ndan geçti¤i iki ayr› alçak lavtepesinin üzerindedir. Bizim araflt›rmam›z s›ras›ndaise, höyü¤ün kuzeyine do¤ru uzanan oldukça geniflkumluk arazide bir Urartu nekropolüne ait olabilecekizlere rastlad›k.Urartu Krall›¤›’n›n genifl s›n›rlar› içinde merkezibölgenin d›fl›nda genellikle yöresel Orta Demir Ça¤çanak çömle¤i kullan›lm›flt›r. Ancak bu bölgelerde deeyalet merkezleri ve ana yollar üzerindeki kalelerdeUrartu Krall›¤›’n›n biainili mal› denen kendine özgüçanak çömle¤i bulunur. Araflt›rmam›z s›ras›ndaUrartu çanak çömle¤ine Melekli’nin d›fl›nda sonderece az say›da rastlad›k. Bunun yan› s›ra Ömera¤akurganlar› Urartu için s›ra d›fl›d›r. Bu durum çanakçömlekte oldu¤u gibi, gömü gelene¤inde de yerelözelliklerin kullan›m›yla aç›klanabilir. Melekli, Nahç›-van, Ermenistan ve Ömera¤a ise, ‹ran’a giden anaarter üzerindeki konumlar›yla Urartu için önemli birermerkez olmal›yd›lar.SonuçI¤d›r ve Do¤ubeyaz›t bölgelerindeki ilk çal›flmalar›-m›z›n oldukça yeni sonuçlar› vard›r, bunlar üçe ayr›labilir.Birincisi da¤l›k alanlar ve ovalar aras›ndaki farkl›l›kt›r.Büyük A¤r› Da¤› eteklerinde nekropollerin oldukçayo¤un olmas›na karfl›l›k, ço¤unlu¤u I¤d›rOvas›’nda yer alan höyüklerin az say›da olmas›d›r.Bu durum Aras’›n do¤u yakas›ndaki Nahç›van veErmenistan merkezleriyle çok z›t bir görüntü verir.‹kinci olarak tüm bölgede ‹TÇ’den sonra kesintiyeu¤rayan yerleflik yaflam›n, Urartu Krall›¤› döneminekadar tekrar kurulamam›fl görünmesidir. Kura-Aras’›nson yüzy›llar›ndan itibaren, ovalar›n büyük ölçüdeterk edilerek, yaflam›n yüksek alanlara do¤ru kayd›¤›belirgindir. Ancak buradaki sorun bu yeni alanlardakiyerleflimlerin bulunmay›fl› ya da son derece zay›f olufludur.Yar› göçebe ve k›smen de göçebe bir yaflamtarz› sürdürmüfl olan bu topluluklar büyük olas›l›klakal›c› yerleflimler aç›s›ndan zay›ft›.Sonuncusu ise, yeni verilerle GKÇ’nin varl›¤›d›r.Amuq F türü çanak çömlek, Yukar› Mezopotamyatopluluklar›n›n Toroslar’dan kuzeye mevsimlikhareketlerini gösteriyor olmal›d›r. Bu nedenle M.Ö. 4.biny›l›n ilk yar›s›nda, M.Ö. 3. biny›lda Yukar› F›rat’taoldu¤u gibi, Transkafkasya’da da yerli Geç Kalkolitiktopluluklar›n›n Azerbaycan Leylatepe’de oldu¤u gibi,Suriye-Mezopotamya toplumlar›yla birlikte yaflad›¤›bir “ikili kültür”ü düflünebiliriz.Aynur Özf›rat, Catherine Marro28 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER

ENST‹TÜDENBültenimizde Geçen Yer Adlar›n› ‹çeren Anadolu Haritas›EnstitüdenEnstitü Yönetim Kurulu’nda De¤ifliklik‹ki seçim dönemi süresince Enstitümüzün GenelSekreterlik görevini üstlenmifl olan, Yönetim KuruluÜyemiz ve “Haberler” Bülteni Editörümüz Doç. Dr.Kemalettin Köro¤lu, ifllerinin yo¤unlu¤u nedeniyle 4Haziran 2003 tarihi itibariyle bu görevlerinden aff›n›istemifltir. Yönetim Kurulumuz kendisinin iste¤iniolumlu karfl›lam›fl ve seçimlerde en çok oy alan YönetimKurulu Yedek Üyesi Doç. Dr. ‹nci Delemen’i AsliYönetim Kurulu Üyeli¤ine getirmeye ve Genel Sekreterlikgörevinin de kendisi taraf›ndan dönem sonunakadar üstlenmesine oybirli¤i ile karar vermifltir. Say›nDoç. Dr. K. Köro¤lu’na flimdiye kadar enstitümüzeyapt›¤› hizmetlerden dolay› teflekkür eder, Genel Sekreterlikgörevini flimdiden sonra yerine getirecek olanSay›n Doç. Dr. ‹nci Delemen’e baflar›lar dileriz.Enstitü Baflkan›Ayd›n Do¤an Vakf› taraf›ndan bu y›l kararlaflt›r›lan"Arkeoloji Ödülü", 16 Nisan 2003 tarihinde sahiplerinibulmufltur. fiah›slar ad›na ödül, enstitümüzün fierefÜyesi olan Ord. Prof. Dr. Sedat Alp ve Asli ÜyemizProf. Dr. Altan Çilingiro¤lu aras›nda paylafl›l›rken,arkeoloji bilimine katk›lar›ndan dolay› Suna&‹nanK›raç Akdeniz Medeniyetleri Araflt›rma Enstitüsü veTürk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü, "Hizmet Ödülü"nelay›k görülmüfltür.Bakanlar Kurulu taraf›ndan verilen "Türk" ünvan›n›ald›ktan sonra enstitümüzün Türkiye’ye yapm›fl oldu-¤u hizmetler böylece bir kez daha onaylanm›flt›r.Yandaki foto¤rafta Enstitü Baflkan› Prof. Dr. Ali Dinçol,ödül töreninde Ayd›n Do¤an Vakf› Baflkan Vekili SemaIfl›l Do¤an’›n elinden plaketi al›rken görülmektedir.Ayd›n Do¤an Vakf› Hizmet ÖdülüTÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 29

ENST‹TÜDENEnstitü Kütüphanesinden HaberlerGeçen say›m›zdan bu say›ya ancak bir kaç ay geçti,buna ra¤men baz› sevindirici ilerlemeler kat ettik.Yay›nlar›m›z›n konulara göre ayr›l›p, numaraland›rmaifllemi tamamland›. Böylece önceki say›da bahsetti¤imizsistem kuruldu, ancak bilgisayar ortam›na geçmeifllemi bir sonraki dönem çal›flma program› içerisindegerçekleflecektir. Bu ifllemin henüz tamamlanmam›flolmas›, kütüphanemizin ziyarete kapal› oldu¤u fleklindealg›lanmamal›d›r. Tüm araflt›rmac›lara ve ö¤rencilereaç›k olan kütüphanemiz, hizmetini aral›ks›zvermeye devam etmifltir ve edecektir.Her say›da oldu¤u gibi kütüphanemize kitap ba¤›fllar›ylakatk›da bulunanlara teflekkür etmek istiyoruz,onlar sayesinde yay›n mevcudumuz büyük bir h›zlaço¤almaktad›r, eksiklerimiz gün geçtikçe tamamlanmaktad›r.Özellikle Leiden’deki Hollanda ArkeolojiEnstitüsü’ne (Nederlans Instituut voor het NabijeOosten) ve Baflkan› Prof. Dr. J.J. Roodenberg’eteflekkür etmek isteriz. Mevcut tüm BibliothecaOrientalis serisini kütüphanemize hediye etmeyesöz verdi ve ilk etapta 20 cilt gönderdi. Ayr›ca EgeYay›nlar›, Prof. Dr. Ö. Bilgi, Prof. Dr. B. Dinçol, Prof.Dr. R. Duru, Prof. Dr. A. Öztan, Prof. Dr. W. Radt,Prof. Dr. O. Tekin, Dr. L. Martin, Dr. J. de Roos,Dr. J. Seeher, M. Do¤an-Alparslan, H. Pektafl, A.C.Üstüner’e, Akbank Kültür Sanat’tan Hanife Yalç›n’ayapt›klar› katk›lardan ve göstermifl olduklar› hassasiyettendolay› minnettar›z.Yeni Gelen KitaplarAlk›m, U.B.- H. Alk›m- Ö. Bilgi, ‹kiztepe II, Ankara,2003.And, M., Istanbul in the 16 th Century, the City thePalace Daily Life, Istanbul 1994.Boardman, J., Greek Sculpture, London, 1995.Cholidis, N.- L. Martin, Der Tell Halaf und seinAusgräber Max Freiherr von Oppenheim, Mainz,2002.Demir, A., Through The Ages Antakya, ‹stanbul,1996.Duru, R., Unutulmufl bir Baflkent: Tilmen, ‹stanbul,2003.Fischer, B.- H. Genz- E. Jean- K. Köro¤lu (Ed.), IdentifyingChanges: The Transition from Bronze toIron Ages in Anatolia and its NeighbouringRegions, Istanbul, 2003.van den Haut, T. (et al.), Chicago Hittite Dictionary,Vol. S-Fasc.1, Chicago, 2002.Iren, K., Aiolische orientalisierende Keramik,‹stanbul, 2003.Ifl›k, F., Do¤a Ana Kubaba, ‹stanbul, 1999.Klengel, H., Hattuschili und Ramses, Hethiter undÄgypter - ihr langer Weg zum Frieden, Mainz,2002.Kollektif, Mansel’e Arma¤an I, II, III, Ankara, 1974.Kollektif, TAY-Türkiye Arkeolojik Tahribat Raporu,‹stanbul, 2002.Kollektif, The Proceedings of the X th InternationalCongress of Classical Archaeology, Vol. I, II, III,Ankara, 1978.Kollektif, Troya Efsane ile Gerçek Aras› Bir KenteYolculuk, ‹stanbul, 2002.Kollektif, Die Hethiter und Ihr Reich, Volk der 1000Götter, Bonn, 2002.Kollektif, Gordion Ahflap Eserler, Ankara, 1992.Kollektif, Türk ve ‹slam Eserleri Müzesi, ‹stanbul,2002.Lanckoronsky, K.G., Städte Pamphyliens und Psidiens-Band I, Wien, 1890.Lanckoronsky, K.G., Städte Pamphyliens undPsidiens-Band II, Wien, 1892.Luschey, H., Rechts und Links, Berlin, 2002.Meriçboyu, Y. A., Antikça¤’da Anadolu Tak›lar›,‹stanbul, 2001.Ögel, S., Anadolu’nun Selçuklu Çehresi, ‹stanbul,1994.Pausanias, Beschreibung Griechenlands-Ein ReiseundKulturführer aus der Antike, Zürich, 1998.Recke, M., Gewalt und Leid, Istanbul, 2002.fiahin, M., Anadolulu Bir Mimar Hermogenes,‹stanbul, 2002.Tekin, O., Sadberk Han›m Müzesi Antik SikkelerKatalo¤u/Catalogue of the Ancient Coins in theSadberk Hanim Museum, ‹stanbul, 2003.Tosun, A., Troia Efsanelerle Örülmüfl Antik fiehir,‹stanbul, 2002.Üstüner, A. C., ‹spanyol Resim Sanat›, ‹stanbul, 2002.Üstüner, A. C., Mozaik Sanat›, ‹stanbul, 2002.Üsdiken, B., Pera’dan Beyo¤lu’na (1840-1955),‹stanbul.Wegner, I., Corpus der hurritischen Sprachdenkmäler3-2, Roma, 2002.30 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER

ENST‹TÜDENSüreli Yay›nlarAnadolu Araflt›rmalar› XVI, (2002).Anatolian Archaeology 8, (2002).Anatolian Studies 53, (2002).Bibliotheca Orientalis, Jaargang XLVI, No: 1/2, 3/4,5/6, (1989).Bibliotheca Orientalis, Jaargang XLVIII, No: 1/2, 3/4,5/6, (1991).Bibliotheca Orientalis, Jaargang XLIX, No: 1/2, 3/4,5/6, (1992).Bibliotheca Orientalis, Jaargang L, No. 1/2, 3/4, 5/6,(1993).Bibliotheca Orientalis, Jaargang LI, No. 1/2, 5/6,(1994).Bibliotheca Orientalis, Jaargang LII, No. 1/2, 3/4,(1995).Bibliotheca Orientalis, Jaargang LIII, No. 1/2, 3/4,5/6, (1995).Bibliotheca Orientalis, Jaargang LIV, No. 1/2, (1997).Sanat Tarihi Y›ll›¤› XV, (2002).Studi Micenei Ed Egeo-Anatolici XLIV/2, (2002).Tel Aviv Vol. 29/ 2, (2002).Yeni Yay›nlar›m›zMetin AlparslanFischer, B.- H. Genz- E. Jean- K. Köro¤lu (Ed.),Identifying Changes: The Transition from Bronze toIron Ages in Anatolia and its NeighbouringRegions, Istanbul, 2003.8-9 Kas›m 2002 tarihlerinde, Türk Eskiça¤ BilimleriEnstitüsü’nün organize etti¤i, “Identifying Changes:The Transition from Bronze to Iron Ages in Anatoliaand its Neighbouring Regions” (De¤iflimi Tan›mlama:Anadolu ve Yak›n Çevresinde Tunç Ça¤›’ndan DemirÇa¤›’na Geçifl) konulu Uluslararas› Atölye Çal›flmas›’n›nkitab›, Bettine Fischer, Hermann Genz, ÉricJean ve Kemalettin Köro¤lu’nun editörlü¤ünde, oldukçak›sa bir zamanda yay›na haz›r hale getirildi.Geçti¤imiz günlerde Ege Yay›nlar› taraf›ndan yay›mlanankitab›n içeri¤i flöyledir:OpeningAli D‹NÇOL: Welcoming Speech of the President ofthe InstituteGüven ARSEBÜK: “Change” in anAnthropoarchaeological PerspectiveBettina FISCHER – Hermann GENZ – Éric JEAN –Kemalettin KÖRO⁄LU: IntroductionSession 1: Aegean, Balkans and Western AnatoliaJak YAKAR: Identifying Migrations in theArchaeological Records of AnatoliaAnna Lucia D’AGATA: Crete at the Transition fromLate Bronze to Iron AgeMagda PIENIA˛ŻEK-SIKORA: Some Comments onNorthwest Pontic and North Aegean SettlementArchitecture in the Last Quarter of the SecondMillennium BCRalf BECKS: Troia VII: the Transition from the LateBronze Age to the Early Iron AgeSession 2: Cilicia, Cyprus and the LevantBettina FISCHER: Immigration versus Continuity:A View from the Cypriote SanctuariesEkin KOZAL: Analysis of the Distribution PatternsofRed Lustrous Wheel-made Ware, Mycenaean andCypriot Pottery in Anatolia in the 15 th -13 th centuriesB.C.Éric JEAN: From Bronze to Iron Ages in Cilicia:The Pottery in its Stratigraphic ContextRemzi YA⁄CI: The Stratigraphy of Cyprus WS IIand Mycenaean Cups in Soli Höyük ExcavationsAsl› ÖZYAR: Architectural Reliefs in Anatoliathrough Time: Contextualizing the Gate Sculpturesof Karatepe-Aslantafl/AzatiwatayaTÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 31

ENST‹TÜDENAnn E. KILLEBREW: The Southern Levant duringthe 13 th - 12 th Centuries BCE: The Archaeology ofSocial BoundariesSession 3: Southeastern AnatoliaLynn SWARTZ DODD: Chronology and Continuityin the Early Iron Age: The Northeastern Side of theAmanusUwe MÜLLER: A Change to Continuity: BronzeAge Traditions in Early Iron AgeAndreas SCHACHNER: From the Bronze to the IronAge: Identifying Changes in the Upper TigrisRegion. The Case of GiricanoSession 4: Central and Northern AnatoliaUlf-Dietrich SCHOOP: Pottery Traditions of theLater Hittite Empire: Problems of DefinitionHermann GENZ: The Early Iron Age in CentralAnatoliaHasan BAHAR – Özdemir KOÇAK: Konya-Hatunsaray Yerleflmesinde Erken Demir Ça¤› ÇanakÇömle¤iMehmet ÖZSA‹T: Les Céramiques du Fer Anciendans les Régions d’Amasya et de Samsunfievket DÖNMEZ: The Early Iron Age Problem inthe Central Black Sea RegionSession 7: Final DiscussionBettina FISCHER – Hermann GENZ – Éric JEAN –Kemalettin KÖRO⁄LU: Perspectives for IdentifyingChanges?‹ren, K., Vazo Resimlerinin Ifl›¤›nda Eski YunanÇanak Çömlekçili¤i, ‹stanbul, 2003.JTI (Japan Tobacco International Türkiye) sponsorlu¤undaç›kan yeni yay›n›m›z okuyucular›yla buluflmufltur.Yard. Doç. Dr. Kaan ‹ren taraf›ndan kalemeal›nan Vazo Resimlerinin Ifl›¤›nda Eski Yunan Çömlekçili¤iadl› kitap, 70 sayfa ve 77 resimden oluflmaktad›r.Kitap, vazo resimleri ›fl›¤›nda çömlekçilerinüretimi için gerekli olan kilin ç›kar›lmas›ndan, f›-r›nlanma iflleminden sonra vazolar›n pazarlanmas›nakadar geçen süreci anlat›r. Yazar’a göre; “Bu resimler okadar ayr›nt›l›d›r ki, bu kitapç›kta oldu¤u gibi çömlekçilikleilgili sahneleri art arda koydu¤umuzdat›pk› bir resimli roman gibi çömlekçinin kili ç›karmas›ndanürünü satmas›na kadar hemen hemen bütünevreleri, bir öykü ak›fl› içinde izlemek olanakl›d›r”.Yazar böylece antik çömlekçili¤in tüm aflamalar›n›canl› bir biçimde anlatt›ktan sonra “Türkiye’de gelenekselçömlek üretimine k›sa bir bak›fl” ad› alt›ndaça¤dafl metodlara da de¤inmektedir.Metin AlparslanSession 5: Eastern Anatolia and CaucasusKemalettin KÖRO⁄LU: The Transition from BronzeAge to Iron Age in Eastern AnatoliaJan-Krzysztof BERTRAM: Tradition und Wandel imspäten 2./frühen 1. Jahrtausend v. Chr. imSüdkaukasusgebietSession 6: Natural SciencesHitomi HONGO: Continuity or Changes: FaunalRemains from Stratum IId at Kaman-KalehöyükCatherine KUZUCUO⁄LU: Environmental Changesin Southern (Antalya) and South-eastern (EuphratesValley) Turkey, at the End of the 2 nd Millennium BCand Beginning of the 1 st Millennium BCSalima IKRAM: A Preliminary Study ofZooarchaeological Changes Between the Bronze andIron Ages at Kinet Höyük, HatayAngela von den DRIESCH – Nadja PÖLLATH:Changes from Late Bronze Age to Early Iron AgeAnimal Husbandry as Reflected in the FaunalRemains from Büyükkaya/Bo¤azköy-Hattu§aSimone RIEHL – Mark NESBITT: Crops andCultivation in the Iron Age Near East: Change orContinuity?32 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER

E n s t i t ü m ü zhimayesindeart›kyan›m›zdaSponsorlar›m›z ve Enstitüye Kazand›rd›klar›Borusan: Nakit olarak enstitünün y›ll›k giderleri.Bülent Eray: Eray Reklamc›l›k taraf›ndan teflekkür plaketlerimizinyap›lmas›.Cartoon Hotel (Müdür Burak Atilla): Y›ll›k konferanslar›-m›z için salon tahsisi.Cengiz Üstüner: Maddi yard›m.Ekip Film: “Hititler” filmi için özel yapt›r›lan eflyalar,Enstitü’ye dekoratif olarak kullan›lmak üzere hediyeedildi.Garanti Leasing: Enstitü kütüphanesinin giderleri içinmaddi destek.Haflim Dalg›ç: Arac›l›¤›yla Hayat Laboratuar’dan slaytmakinesi.‹TÜ Biliflim Enstitüsü: Enstitü web sayfas› ev sahipli¤i veteknik destek.Mehmet Ali Yula: Arac›l›¤›yla JTI Firmas› taraf›ndan üçenstitü yay›n›n›n bas›m masraf›.Mercedes Türk A.fi. (Tülin Steinhäuser): Süreli yay›n›m›zColloquium Anatolicum’un bas›m masraflar›.Murat Öztürk: Arac›l›¤›yla Park Grubu, Turizm ve Havac›-l›k Bölümü taraf›ndan yurtd›fl›ndan gelen konferansç›lar›nuçak biletleri.Pekerler ‹nflaat San. Ltd. fiti.’den Recai Peker: Enstitüevimizin restorasyon ve inflaat malzemeleri temini.Yavuz Tosun: Kamer ‹nflaat arac›l›¤›yla kütüphane raflar›n›ntemini.Enstitü Yay›nlar›Alp, S., Hititler’in Mektuplaflmalar›, ‹stanbul 2001 2 .Çete, ‹., Geçmifle Yolculuk Bir Gezi Rehberi, Journeyinto the Past: A Short Guide, ‹stanbul 1996.Çokay, S., Antikça¤da Ayd›nlatma Araçlar›, ‹stanbul2000 2 .Delemen, ‹., Antik Dönemde Beslenme, ‹stanbul 2001,Sponsor: Eurest Sofra Yemek Üretim ve Hizmet A.fi.Demirifl, B., Eskiça¤da Yaz› Araç ve Gereçleri, ‹stanbul2002 3 .Dinçol, Ali M. (Yay›na Haz.), Ça¤lar Boyunca Anadolu’daYerleflim ve Konut Uluslaras› Sempozyumu (5-7 Haziran1996)/International Symposium on Settlementand Housing in Anatolia Through the Ages (5-7June 1996), ‹stanbul 1999, (Bilimsel Toplant›larSerisi: I), Sponsor: Harun Y›lmaz.Dinçol, B., Eski Önasya ve M›s›r’da Müzik, ‹stanbul1999, Sponsor: Mehmet Akgül, Tepum A. fi.Do¤an-Alparslan, M. – M. Alparslan (Ed.), ColloquiumAnatolicum I, ‹stanbul 2002, Sponsor: MercedesTürk A.fi.Dürüflken, Ç., Eskiça¤da Spor, ‹stanbul 1995, Sponsor:Efes Pilsen.Fazl›o¤lu, ‹., Eskiça¤da Dokuma, ‹stanbul 2001 2 .Fischer, B. – H. Genz – E. Jean – K. Köro¤lu (Ed.), IdentifyingChanges: The Transition from Bronze to IronAges in Anatolia and its Neighbouring Regions,Istanbul, 2003.H›rç›n, S., Çivi Yaz›s› Ortaya Ç›k›fl›, Geliflmesi, Çözümü,‹stanbul 2000 3 .‹ren, K., Vazo Resimlerinin Ifl›¤›nda Eski Yunan ÇanakÇömlekçili¤i, ‹stanbul, 2003.Köro¤lu, K. (Ed.), 5. Y›l›nda Yumuktepe; The V. Anniversaryof the Excavation at Yumuktepe (1993-1997),‹stanbul 1998, (Kaz› Monografisi: I).Savafl, Ö. S., Anadolu (Hitit-Luvi) Hiyeroglif Yaz›tlar›ndaGeçen Tanr›, fiah›s ve Co¤rafya Adlar›, Divine, Personaland Geographical Names in the Anatolian (Hittite-Luwian) Hieroglyphic Inscriptions, ‹stanbul 1998,(Bilimsel Seri I).Serdaro¤lu, Ü., Eskiça¤da T›p, ‹stanbul 2002 2 .Tekin, O., Eskiça¤da Para, Antik Nümizmati¤e Girifl,‹stanbul 1998 3 .Tekin, O., Byzas’tan I. Constantinus’a Kadar Eskiça¤da‹stanbul (Byzantion), ‹stanbul 2001 2 .