Alevilerin Hadis AlgÄ±sÄ±* - DEM

More documents

Recommendations

Info

Sünnetin, Hz. Ali’nin soyundan gelenlerin söz, fiil ve takrirlerinide içeren tanımının pratiğe yansıdığı söylenemez.Nadiren Hz. Ali’ye isnat edildiğine rastlanırsa da günümüzAlevi-Bektaşi eserlerinde sünnet-hadis, genellikle Hz.Peygamber’e isnat edilen söz ve davranışlar için kullanılmaktadır.Sünnetin, Hz. Ali’nin soyundan gelenlerin söz,fiil ve takrirlerini de içeren tanımının pratiğe yansıdığısöylenemez. Nadiren Hz. Ali’ye isnat edildiğinerastlanırsa da günümüz Alevi-Bektaşi eserlerindesünnet-hadis, genellikle Hz. Peygamber’eisnat edilen söz ve davranışlar için kullanılmaktadır.Mesela “Kimilerine göre hadis kimilerine göre Hz.Ali’nin sözüdür.” 3 ifadesi pratikte hadisin sadeceHz. Peygamber’e isnat edildiğini göstermektedir.Bazı eserlerde sünnet-hadisin vahiy mahsulü olduğunadair ifadeler yer almakta veya “Peygamberlerhükmünde hata yapmaz. Tanrı onların hata yapmasınıilahî emirleri ile engeller.” denilerek aynı anlamagelebilecek ifadeler kullanılmaktadır. 4 Bu görüş bazıeserlerde Necm Suresi ilk ayetlerine dayandırılmaktadır;ancak sünnet-hadisi vahiyle irtibatlandırmanınçoğunlukla Hz. Ali ile ilgili konulara hasredilmişolması rivayetlere itibar konusunda dikkatedeğer bir tutum olarak görünmektedir.Eserlerinde sık sık sünnet-hadise atıflar yapılmasınıAlevi-Bektaşi kültüründe sünnet-hadiseverilen değerin işareti olarak değerlendirmekmümkündür. Bununla birlikte gerçek hadislerinhasıraltı edildiğini söyleyen veya sonradan çoksayıda hadis uydurulduğu gerekçesiyle -Kur’an-ıKerim konusunda olduğu gibi- sünnet-hadisin güvenilirolmadığını ifade eden yazarların varlığınıda ifade etmeliyiz. 53 Zelyurt, 239.4 Msl. Bkz. Ulusoy, 189; Varlık, 31; Tur, 425-426. Kaya, 154.5 Bkz. Zelyurt, 239-243; Sevin, 23.Sünnet-hadise güvensizlik ifadelerine rağmen,günümüz Alevi-Bektaşi kültürüne mensup yazarlarıneserlerine bakıldığında çeşitli vesilelerlesünnet-hadise başvurdukları görülür. Bu başvurunun:a. Temel kurum-kavram ve erkânın delillendirilmesi,b. Ehl-i Beyt sevgisi ile Ehl-i Beyt’in sembol ismiHz. Ali’nin faziletinin ispatı,c. Kültürün kimliğini tarif eden tasavvufi-ahlakikonular olmak üzere üç başlıkta yoğunlaştığınısöyleyebiliriz.Y IL 2 SAYI 6 | DEM DERGİ 17
A. Temel Kurum-Kavram veErkânın DelillendirilmesindeSünnet-Hadisin YeriAlevi kimliğine sahip yazarların eserlerine bakıldığındatemel kurum, kavram ve erkân ile ilgiliuygulamaların sünnet-hadise dayandırılması konusundaortak bir tutum sergilendiği söylenemez.Bununla birlikte erkânın sünnet-hadise dayandırılanen belirgin uygulamaları, Cem, İkrar, Musahiplik,tevella-teberra olarak gösterilirken bazıeserlerde On İki hizmet ve Düşkünlük de sünnethadisile ilişkilendirilmektedir.Dede veya babaların önderliğinde gece yapılandinsel tören olarak tanımlayabileceğimiz Cem Ayini,çeşitli maksatlarla yapılabilirse de, Yola Giriş -İkrar - (Biat) Cemi, Görgü Cemi, Abdal Musa Cemiolmak üzere üç grupta toplanabilir. Cem Ayini genellikle,Hz. Peygamber’in iştirak ettiği varsayılankırklar meclisi rivayetine dayandırılır. 6mensup yazarların büyük çoğunluğu tarafından,söz konusu rivayet ya tamamen alıntılanarak yada atıf yoluyla zikredilerek kültür açısından önemineişaret edilmektedir. Kırklar meclisi ile ilgilianlatımların günümüz Alevi-Bektaşi kaynaklarındagenellikle “söylence” nitelemesiyle yer almasıilgili çevrelerde de rivayetin sıhhati konusunda samimikanaat oluşmadığının işareti sayılabilir. 10Kavram ve erkândan Cem, Semah, Sofra, Dem-Dolu gibi uygulamaların Kırklar Meclisi rivayetiile delillendirilmesinde ortak bir tutum görülmekte,On iki hizmet ve Düşkünlük gibi uygulamalarınsünnet-hadise dayandırılmasında aynı ortaktavrı görmek mümkün olmamaktadır. Musahiplikkurumu için bazen Kırklar Meclisi bazen de Hz.Peygamber’in Medine’ye hicretten sonra gerçekleştirdiğikardeşleştirme –özelde Hz. Ali’yi kardeşedinmesi- delil olarak değerlendirilmektedir.İkrar, Hz. Peygamber’in Akabe ve Hudeybiye’dealdığı biatlere dayandırılmaktadır. On iki hizmetGünümüz Alevi-Bektaşi eserlerinde Ehl-i Beyt ile ilgili kullanılanrivayetlerin çok azının sahih hadis kriterlerine sahip olduğu görülürken,önemli bir kısmının ise zayıf rivayetler ya da siyâsî mücadelelerinürünü uydurma rivayetler olduğu görülmektedir.Kırklar Meclisi rivayeti, Cem törenindeki hizmetlerdenSemahın kaynağı olarak da gösterilir. 7Günümüz Alevi-Bektaşi eserlerinden bazıları Cemtöreninde yer alan Tevhid 8 ve Şerbet-İçkinin de 9Kırklar Meclisinden kaldığını kaydederler.Hiçbir hadis kaynağında yer almamasına ve efsanevibir niteliğe sahip olmasına rağmen; kültüre6 Bozkurt, 175-178 Kaya, 343-347; Öz, 155-157; Zelyurt, 306-310; Korkmaz, 211; BAL, 79; Sevin, 250-252. Kırklar Meclisirivayeti için bkz. İmam Cafer-i Sadık Buyruğu, 13-21.7 Tur, 397; Zelyurt, 183; Korkmaz, 310; Öz, 157; Kaya,343; Şener, C.-İlknur Miyase, 60; Varlık, 180,182; Sevin,249,250; Zelyurt, 306; Metin (Dede), 71.8 Kaya, 343. (Tevhit, Alevi-Bektaşi törenlerinin temel kurallarındanbiri olup “Tanrı’nın birliğini, Ali’nin Tanrı’nınvelisi olduğunu vurgulayan ve cemlerde müzik eşliğindesöylenen şiir”dir. Bkz. Korkmaz, 356.9 Kaya, 343; Korkmaz, 211; Zelyurt, 81; Sevin, 259.İkinci Akabe Biatı’nda on iki nakib seçilmesi ileilişkilendirilirken Düşkünlük, Tebük Gazvesi’nekatılmayan üç sahabiye uygulanan yaptırıma dayandırılmaktadır.Bazı Alevi-Bektaşi yazarlar tarafından, Biat-İkrar,ikrarın gece yapılması, ikrarda tarik kullanımı,On İki Hizmet ve Düşkünlüğün dayandırıldığı rivayetlerinbağlamından kopuk yorumlandığı dikkattenkaçmamaktadır; zira bu konudaki rivayetlerleAlevilik-Bektaşilikteki uygulamalar arasındagerçekçi bir mukayese yapıldığında bağlantı kurmaktagüçlük çekilmektedir.Tevella-Teberra, Alevi-Bektaşiliğin temel ilkelerindenbiri olarak görülür. Tevellâ, Ehl-i Beyt’ive Ehl-i Beyt soyundan gelenleri sevmek, aynı zamandaonları sevenleri sevmektir. Teberrâ ise Ehl-i10 bkz. Zelyurt, 310; Bozkurt, 178-181; Küçük, 15.18 DEM DERGİ | YIL 2 SAYI 6
Page 4 and 5: Beyt’e, Ehl-i Beyt soyundan gelen
Page 6: edilmeye çalışılmaktadır. Dikk

Alevilerin Hadis AlgÄ±sÄ±* - DEM

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?