Alevilerin Hadis Algısı* - DEM

edilmeye çalışılmaktadır. Dikkati çeken hususlardanbiri de bazı Alevi-Bektaşi yazarların tasavvufihadislerle ilgili olarak rivayetleri teşbih ya da hululitikadı doğrultusunda değerlendirmeleridir.Tasavvufi-ahlaki konularda kullanılan rivayetlerinbir kısmı sahih, bir kısmı zayıf, bir kısmı isemevzu olduğu bilinen rivayetler arasında yer almaktadır.Alevilik-Bektaşilik açısından konunun ehemmiyeti,rivayetlerin değerlendirilmesinde kendinigöstermektedir. En doğal sevgi ifadeleri, imametvelayetaçısından değerlendirilmekte, Alevi-Bektaşiyolunun haklılığına dair çıkarımlar yapılmaktadır.Hz. Peygamber’in Hz. Ali, Hz. Fatıma, Hz.Hasan veya Hz. Hüseyin için kullandığı takdir vesevgi sözcükleri, vürud sebebi yani söyleniş gerekçesidikkate alınmaksızın değerlendirilmekteve malum sonuca ulaşılmaktadır. Tebük Seferi’negiderken, Medine’de bırakılması münafıklar tarafındandile dolanınca üzülen Hz. Ali’nin gönlünüalmak ve teskin etmek için söylenmiş olan: “Benimiçin, Harun’un Musa yanındaki mevkiinde olmayarazı değil misin?” sözü, niçin söylendiği dikkatealınmadan Hz. Peygamber’in kendisinden sonrasıiçin Hz. Ali’yi vasi kıldığı sonucuna götürmektedir.Sahih bir asla sahip iken yapılan ziyadelerlezenginleştirilmiş rivayetler de bu sonucu elde etmeyeyarayacak malzemeler olarak değer kazanmaktadır.“Harun-Musa” teşbihli bu ifadenin, ziyadeolarak yer aldığı başka hadisler de bu sonucuelde etmeye yarayan rivayetler olarak günümüzAlevi-Bektaşi eserlerinde yer bulmaktadır.Rivayetlerle ilgili yorumlarda, Ehl-i Beyt’e karşıduyulan samimi ve içten sevgi ile birlikte, tarihîaçıdan Emevi karşıtlığının duygusal arka planınında önemli bir etkiye sahip olduğu söylenebilir.Netice olarak günümüz Alevi-Bektaşi eserlerindekullanılan rivayetlerin büyük çoğunluğunun,ciddi çalışmalara konu olmayan üçüncü ve dördüncüdereceden hadis kaynaklarında yer alanrivayetler olduğu, bir kısmının ise muteber hadiskaynaklarında yer almakla birlikte maksada uyguntevil ve yorumlar yapmak suretiyle bağlamındankoparıldığı görülmektedir.Kültürün sahip olduğu yaklaşım ve yol farklılıkları,günümüz Alevi-Bektaşi eserlerinde dekendini göstermektedir. Kullanılan rivayet malzemesinin,ortak bazı rivayetler hariç, müellife göredeğiştiği, bazı eserlerde rivayet oranının diğerlerinegöre daha yoğun olduğu, bazılarında ise dahaaz sayıda rivayete yer verildiği görülmektedir. Budurum, günümüz Alevi-Bektaşi eserlerinde kullanılanrivayetleri sahih, zayıf veya uydurma oluşlarıitibarıyla istatistiki boyutta değerlendirmeyeimkân vermemektedir. Tabiidir ki yapılacak böylebir değerlendirme kültürün tamamını temsil etmemesiitibarıyla sağlıklı bir sonuç vermeyecektir.Günümüz Alevi-Bektaşi kültürünün dinî erkânve anlayış bakımından sözlü geleneğe dayanması,diğer taraftan sünnet-hadis konusunda temelkaynaklara sahip olunmaması kültürün en önemliproblemi olarak dikkat çekmektedir. Kullanılanrivayetlerin azımsanmayacak bir bölümünün detasavvufi hadisler olması, bu kültürün tasavvufikimliğini ortaya koyan veriler olarak kendini göstermektedir.KaynakçaKORKMAZ, Esat, Ansiklopedik Alevilik Bektaşilik TerimleriSözlüğü, Ant Yay. II. Bsk, İst., 1993.ZELYUT, Rıza, Öz Kaynaklarına Göre Alevilik, VI. Bsk., YönYay, İst., 1992.ULUSOY, A. Celâlettin, Hünkâr Hacı Bektaş Velî ve Alevi-Bektaşî Yolu, Hacıbektaş, 1986.VARLIK, Ali Ağa, Hanedan-ı Ehl-i Beyt Neden Hor Görüldü?,Can Yay, İst., 1993.TUR, Seyyid Derviş, Erkânname Aleviliğin İslam’da Yeri VeAlevi Erkânları, Can Yay, İst., 2002.KAYA, Haydar, Alevi-Bektaşi Erkânı, Evrâd’ı ve Edebiyatı,Engin Yay, İst., 1993.SEVİN, Hasan, 2000 Yılında Ehl-i Beyt Gerçeği ve Alevilik,Can Yay, İst., 2003.BOZKURT, Fuat, Çağdaşlaşma Sürecinde Alevilik, DoğanKitapçılık, İst., 2000.ÖZ, Gülağ, İslamiyet Türkler Alevilik Bindörtyüz Yıllık Muhalefet,Ayyıldız Yay, Ank., 1995.BAL, Hüseyin, Alevi-Bektaşi Köylerinde Toplumsal Kurumlar-Burdur ve Isparta’ nın İki Köyünde KarşılaştırmalıBir Araştırma-, Ant Yay, İst., 1997.İMAM CAFER-İ SADIK BUYRUĞU, Haz. Adil Ali ATALAY,Can Yay, II. Bsk, İst., 1993.ŞENER,C.-İLKNUR Miyase, Şeriat ve Alevilik, Ant Yay, İstanbul,1995.METİN, Hüseyin Gazi (DEDE), Alevilik’te Cem, Uyum Yay,II. Bsk, Ankara, 1997.KÜÇÜK, Murat, “Alisiz!..”, Alisiz Alevilik Olur mu? OrtakKitap, s.12-16, Ant Yay. İst. 1998.TANRIKULU, Raşit, Ademi Fark Eden Allahı Bilir, GüvenMatbaası, Ank. 1989.Y IL 2 SAYI 6 | DEM DERGİ 21