76 ÖRME DÜNYASISoru - CevapBUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ?Elastan İplikli Yuvarlak <strong>Örme</strong>Kumaşlarda Terbiye ve Boya nasılolmalıdır?Elastan iplikle örülmüş kumaşlarınterbiye ve boyama işlemlerinde, kumaştaelde edilecek nihai boyutsal stabilize vekıvrılmama özelliği önem taşır. Terbiyeişlemlerinin sırası ve sayısı çeşitli faktörlerebağlıdır. Bu faktörlerin en önemlileri;1. Kullanılan elyaf cinsi,2. Makina seçimi,3. Maliyettir.Elastan Karışımlı İyi Bir KumaşÜretimi İçin Yapılması Gerekenİşlemler;• <strong>Örme</strong> makinalarında gerilim düşüktutulmalıdır,• Kumaş düşük gerilimle sarılmalıdır,• Kumaş kırışıksız rulo şeklindesarılmalıdır,• Kumaş ruloları birbiri üzerine yoğunolarak yığılıp saklanmamalıdır,• Depolamada kırık izi oluşacak şekildebekletilmemelidir,• Aynı formda iki aydan fazlabekletilmemelidir,• Kullanılacak örme makinası yağınınseçimine özen gösterilmelidir,• Sararma tehlikesine karşı yükseksıcaklıkta termofikseden kaçınılmalıdır,• Sıcak halde germeden kaçınılmalıdır,• Flotte oranı %100 pamuklu çalışmayanazaran %20–30 arttırılmalıdır,• Elastan içeren kumaşlar, eşdeğerdeki%100 pamuk kumaşa nazaran %25 ağırolduğu için makinaya yüklenen kumaşınhalat uzunluğu düşürülmelidir,• Banyo şok? şekilde soğutulmamalıdır.Elastan iplik içeren kumaşlarınboyanması esnasında nelere dikkatedilmeli?Azoik boyarmadde kullanmayın, elastanipliğin kalitesini düşürücü etkisi vardır.Klor içeren su kullanmayın. Elastan ipliğidaha az kirleten boyarmadde ve yardımcımaddeler kullanın. Yıkama haslıkları iyiolan boyarmadde ve yardımcı maddeler
ÖRME DÜNYASI 77kullanın. Boyama ürünleri iyi olanboyarmaddeler ve yardımcı maddelerkullanın. Elastan ipliğin özelliklerinibelirleyin ve ona uygun boyarmadde veyardımcı maddeler kullanın. Boyayacağınızelastan tipi için en iyi sonuçları sağlayanşartları belirlemek için laboratuardadenemeler yapın.Elastan Kullanımında nelere dikkatetmelisiniz?Elastan satıcısından kullanacağınız ipliktipine göre elastan isteyiniz. Aldığınız herparti elastan ipliği kullanmadan önceyüzeysel olarak kontrol ediniz. (eksikbobin, eksik kg, gelen tüm kolilerin denyesidoğru mu? vb. gibi). Aksi bir durum sözkonusu ise kullanmadan önce elastan ipliğialdığınız yere geri dönünüz.Aldığınız her parti elastan ipliklerin lotnumarasını kontrol ediniz. Zira elinizde olanelastan iplikle kullanmaya kalktığınızda lotfarkı varsa boyamada problem çıkarabilir.(sadece abraj değil, esneklik farkı vb gibihatalara neden olabilir)Elastan üretim teknolojisi çok hassasolduğundan elastan ipliğin kendisidehassastır. <strong>Örme</strong> makinalarında kullanırkenelastan ipliklerin geçtiği her bir aparatıneksiksiz çalışması gerekir. Özelliklegerginliğe sebep olacak hiçbir engelolmamalıdır. Elastan kontaklarındabulunan makaralar mutlaka dönervaziyette olmalı. Mekik ağızlarında uçuntuolmamalı.Kumaş Kırılması nasıl önlenir?<strong>Örme</strong> makinesinde kumaş çekimininiyi sağlanamaması veya terbiyedeözellikle ağır kumaşların halat şeklindeişlenmesi sırasında meydana gelen kumaşkatlanmalarıdır. Bu bölgelerin boya almasıfarklı olacağından terbiye sonrası belirginhale gelir. Önlemek için:1-<strong>Örme</strong> makinesinde kumaş çekimi iyiayarlanmalı,2-Terbiye işlemleri sırasında, Kumaşhortumlarını şişirici sistemler, kumaşıkayganlaştırıcı maddeler kullanılmalı veyaflotte oranı arttırılmalıdır.Kaliteli kumaş elde etmek için hangiayarlara dikkat edilmeli?Yuvarlak örme makinelerinde çekim veiplik besleme sistemi arasındaki ayarlarelde edilecek dokunun kalitesini (gramaj,kalınlık v.s.) ve tuşesini belirleyen en büyüketmendir. Bu mekanizmanın makinedebulunmaması durumunda düzgün birörgü oluşamazdı. Örgü, iğneler üzerindetoplanır, bir süre sonra ilmek oluşamazhatta iğneler kırılabilir. Çünkü iğnelerinrahat çalışabilmeleri için kumaşın belirli birgerginlikte aşağı alınması gerekmektedir.Bu gerginliğinde kumaşın her tarafında eşitolması gerekir.Kumaşı ilk oluşturmaya başladığımızdamakinenin diğer ayarları may ayarı, bantayarı, tansiyon ayarı yapıldıktan sonrakumaşta istenilen gramajı tutturabilmekiçin çekim ayarı mutlaka yapılmalıdır.<strong>Örme</strong> makinelerinin temizliği nedenönemli?<strong>Örme</strong> işlemleri esnasında, özellikledoğal elyaftan iplikler, lif uçuntusu, toz vekir iğnelerin çeşitli yerlerinde ve silindiryatağında birikmelere, bunlar yağla veaşınmış metal parçacıklarıyla karışmaktadır.Zaman içerisinde bu karışım kompakt birhale gelmekte ve bulundukları yere sıkıcayapışmaktadır. Bu tarzda bir kirliliğinartması iğne yatağı kanalının genişliğinindaralmasına sebep olmakta ve sürtünmeyiartırmaktadır. İğneler yavaşlamakta iğneyatağından dışarıya doğru yükselmekteve çeliklerin çeşitli bölgelerine temasetmektedirler. Kirlilik nedeniyle:Aşırı sürtünme olur, iğne ve makineaşınır, iğneler hasar görür, yüksek makinesıcaklığı oluşur, aşırır enerji tüketimi sözkonusu olur.<strong>Örme</strong> kumaşlardaki elastomermalzeme neden kopar nedir?Üç nedeni vardır: Elastomer malzemekaynaklı, Terbiye işlemleri kaynaklı(özellikle ısıl işlemler) ve örmemakinesindeki örücü elemanların vermişolduğu hasarlardır.Yukarıdaki nedenlerden birincisi olanelastomer malzeme kaynaklı kopma,sektörün “bayat likra” olarak tabir ettiğiuygun olmayan saklama koşullarınamaruz bırakılan veya ikinci, üçüncü kaliteelastomer malzemelerdir. Bu tipte birelastomer malzeme ile üretim yapıldığındaörme işlemi esnasında malzemeye verilenön gerilimler neticesinde malzeme özelliğiniyitirmiş olduğundan dolayı kopacaktır.Ancak bu kopma bölgelerinin görünümükeskin bir yüzeye sahip olmayacaktadır.Ayrıca bu kopma örme makinesindeki iplikkontrol tertibatları tarafından fark edilerekmakineyi durduracak ve kopuk malzemeninörülmesi engellenecektir. Dolayısıyla kumaşyapısı içerisindeki elastomer malzemenintamamen kopması örme işlemi sırasındadeğil, iplikler ilmek formunu aldıktan sonragerçekleşmiş olması gerekmektedir.Bu tip hatanın termal işlemler (kurutmagibi) sonucunda oluşması da mümkündeğildir. Çünkü elastomer malzemedeoluşacak termal hasarın görünümü lifucunun büzülmesi şeklinde olacaktır. Buşekilde bir görünümün olmaması nedeniylebu hata ısı kaynaklı olmamaktadır.Diğer bir elastomer kopması hatasınedeni olarak, örme makinesindeki örücüelemanların (iğne, platin) aşınmış olanyüzeylerinin kesici bir alet vazifesi görerekelastomer malzemeye verdikleri zararneticesinde tamamen ve/veya tamamenolmasa da büyük bir kısmının kopması vedaha sonraki aşamalarda örme kumaşauygulanan gerilimler (kumaş açma ve sarmakısmı, boyahanedeki kurutma işlemi ...vb)sonucunda da kalan kısmının koparak ortayaçıkabileceği kuvvetle muhtemeldir. Nitekimbu kumaşın üretiminde kullanılan örmemakinesinin iğneleri incelemeye alınmış veinceleme sonucunda İğne01, İğne02, İğne03ve İğne04 kodlu fotoğraflar elde edilmiştir.Kumaş üzerindeki boncuklanmanınnedeni nedir?Boncuklanma problemi, tekstilde hemüreticiyi hem de tüketiciyi rahatsız edenve kumaş kalitesini etkileyen en önemliproblemlerden biridir. Boncuklanma;incelik, uzunluk, kıvrım, kesit şekil, kopmamukavemeti ve eğilme direnci lifler arasısürtünme kuvveti gibi lif özellikleri, iplikve kumaşın yapısal özellikleri ve kumaşauygulanan bitim işlemleri gibi çeşitlifaktörlere bağlıdır. Boyama ve bitimişlemleri sırasında kullanılan yumuşatıcılarve kayganlaştırıcı özellik veren maddeler(Silikon ve türevleri ) boncuklanmaeğilimini artırmaktadır.
Change language