Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat ERGÜN'ün Değerlendirmesi ...

Makale FIDIC Sözleşme Esasları ve Türkiye UygulamalarıTürkiye’de kamu kurumlarınınbüyük çoğunluğu teknik müşavirlikhizmetini kendi personeli aracılığıylasağlamaktadır. Ancak FIDIC sözleşmehükümleri gereği bu hizmetin bağımsızbir teknik müşavir tarafından verilmesizorunlu kılınmaktadır. 1999 yılındanönce yayınlanan FIDIC Kırmızı ve SarıKitap işlerde işin denetlenmesi veyönetilmesinden sorumlu olan müşavirinherkese eşit şekilde davranma zorunluluğubulunmaktaydı. 1999 yılında yayınlananson standart sözleşmelerde Fıkra 3.1[Mühendisin Ödev ve Yetkileri] yenindentanımlanmış olup, Fıkra 3.1’in a) bendinde,“Mühendisin kendisine sözleşmeyle açıkbir şekilde ya da zımni olarak verilenbir ödevin yerine getirmesi esnasındaişveren için hareket ettiği varsayılacağı”belirtilerek, mühendisin tarafsız yönetimsorumluluğu kaldırmıştır. Mühendisolarak görevlendirilecek teknik müşavirinseçiminde FIDIC tarafından önerilen ayrıbir ihale prosedürü uygulanmaktadır.İşveren ihale değerlendirmesi sonucundabaşarılı olan müşavir firma ile sözleşmeimzalamakta ve müşavir firmanın ücretiniödemektedir. Ücretini işverenin ödediğibir teknik müşavirin, işlerin uygulanmasısırasında ne kadar bağımsız olabileceği herzaman tartışma konusu olmuştur.FIDIC sözleşmeleri kapsamındamühendis, zaman programının kontrolü,değişiklik talimatlarının verilmesi, yenifiyat bedellerinin belirlenmesi, süreuzatılması, inşaat ilerlemesinin kontrolü,ödeme taleplerinin değerlendirilmesi,kusurların tespiti, taşeron yetkilendirmeonaylarının verilmesi, testleriningerçekleşmesi gibi hususlardan sorumlututulmuştur. Mühendisin sözleşmeyideğiştirme ya da müteahhidin sözleşmeyükümlülüklerini kaldırma gibi bir göreviyoktur. FIDIC sözleşmelerine göre ihaleedilen ve uygulanan projelerde işverenpozisyonunda olan kamu kurumlarının,FIDIC ihale prosedürlerine ve uygulamaaşamasında sözleşme içeriklerine yeterikadar hâkim olamamaları durumunda,mühendise sözleşme kapsamındakigörevleri dışında ek görevler deyüklemektedir. İşveren ile iş ilişkilerininbozulmaması adına mühendis, buek görevleri de yerine getirmeyeçalışmaktadır. Mühendis, FIDIC KırmızıKitap Fıkra 3.5 [Kararlar] uyarınca birdurum hakkında uzlaşma sağlamaya yada bir kadar almaya yönelik davranmasıöngörüldüğü durumlarda, her bir tarafauzlaşmayı sağlamaya yönelik tavsiyelerdebulunmalıdır. Eğer uzlaşma sağlanamazsa,mühendis tüm ilgili durumları dikkatealarak, sözleşmeye uygun karar almakzorundadır. Müteahhidin Fıkra 20.1[Müteahhidin Talepleri] uyarınca kararaitiraz etme hakkı mevcuttur. Ülkemizde,özellikle yerel inşaat firmaları, çok büyükmali kayıpları olmadığı sürece, kamukurumları ile karşı karşıya kalmamakadına genelde mühendisin almışolduğu kararlara uymaktadır. İnşaatişinin tamamlanma süresi sözleşmeninteklif ekinde belirtilmelidir. Zira FIDICgenel şartları içerisinde kesin bir inşaatsüresi öngörülmemekte ve projeninuygulanabilirliğine göre bu süre tespitedilmektedir. FIDIC Sözleşmeleri genelolarak bütçe artışı ve işin tamamlanmasüresinin uzaması konusunda kısıtlayıcıhükümlere sahiptir. Buna rağmen, çokiyi planlama yapılsa bile, her zamanistenilen zamanda ve/veya bütçede projetamamlanamayabilmektedir. FIDIC, bu riskiminimum düzeye indirmeyi amaçlamaktave müteahhidden iş programı sunmasınıbeklemektedir. İyi bir planlama, işlerin doğruyerde, doğru zamanda ve doğru biçimdetüm üretim kaynaklarının maksimumetkinlikte ve faydada kullanılmasını sağlar.Ne yazık ki, özellikle yerel inşaat firmalarınınhazırladığı iş programlarının FIDICsözleşme maddelerinde istenilen şekilde veayrıntıda olmadığı sunulan programlardananlaşılmaktadır. Uygulanabilirliği olan işprogramı yapabilmek için program yapankişi veya grubun, programlama teknik veyöntemlerini iyi bilmesi ve uygulamayadönük geniş iş tecrübesinin bulunmasıgerekmektedir. Kamu yatırımlarında dışfinansman ihtiyacının ortaya çıkmasınaparalel olarak, FIDIC sözleşmelerininkullanımı da ülkemizde artmaya başlamıştır.İşin uygulama aşamasında yaşanansıkıntıların sebebi olarak; tarafların sözleşmekapsamındaki hak ve yükümlülüklerini tamolarak bilmemeleri ve sözleşme şartlarınagöre hareket etmemeleri gösterilebilir.Taraflar uyuşmazlıkları, mühendisin dearabulucu olarak görev yapmasının sonucuolarak müzakere ve uzlaşıyla çözmelidir.Aksi takdirde tahkime gidecek her biruyuşmazlık, projenin tamamlanma süresinigeciktirmekte, amaçlarda sapmalar meydanagetirmekte ve kreditörleri projenin geleceğihususunda endişeye sokmaktadır.Kaynakça1. C.Gökhan Erbaş LL.M.Köln, (2009) FIDIC Red Book(Kırmızı Kitap) 1999 Hakkında Açıklamalar2. Yakup Aydın, (2010) FIDIC Sözleşmeleri, Dış DenetimDergisi3. İbrahim Helvacı, (2001) Türkiye’de FIDIC Uygulamaları,TMH- Türkiye Mühendislik Haberleri4. Axel Volkmar Jaeger, Götz Sebastian Hök, (2010)FIDIC- A Guide for Practitioners5. Nael Bunni, (2005) The FIDIC Forms of Contract6. Y. Doç. Dr. Elçin Taş, Y. Mimar Derya Kutlu, (2007)Dünya Bankası Finansmanlı İnşaat Projeleri içinUygulanan İhale Prosedürlerinin İncelenmesi, İstanbulARALIK 201229