Karma Yem Üretiminde Pelet Kalitesine Etki Eden Etkenler

Karma Yem Üretiminde Pelet Kalitesine Etki Eden Etkenler2515%5%40%FormülasyonPartikül büyüklüğü20%Peletleme Tavlama işlemi20%Matris özellikleriSoğutmaŞekil 1. Pelet kalitesi üzerine etki eden etkenlerin dağılımı.Karma yemin içeriği ve formülasyonKarma yemin yağ, nişasta, sellüloz ve protein içeriğipelet kalitesi açısından oldukça önem taşır. Yemin artanprotein içeriği pelet kalitesini olumlu, sellüloz içeriği iseolumsuz yönde etkiler. Briggs ve ark. (1999) kanatlıkarma yem protein içeriğinin % 16.3’den % 21’eartırılması durumunda pelet dayanıklılığını sırasıyla %75.8’den % 88.8’e yükseldiğini saptamışlardır.Hammaddelerin doğal olarak içerdikleri yağınpreslemede ve matris kanalındaki sürtünme üzerindeönemli bir etkisi görülmezken karmaya dışarıdan ilaveedilen yağın bu bakımdan pelet kalitesini bozacakyönde etkilediği bilinmektedir. Nitekim mısır-soyaküspesi temeline dayalı karmalara karıştırıcıda % 2’denfazla yağ ilave edildiğinde pelet dayanıklılığınındüştüğü ve aşırı bir ufalanmanın oluştuğu görülmüştür(Richardson ve Day, 1976). Bunu, yağ ilavesi ilematrislerdeki sürtünmenin azalması ve karma yeminmatris deliklerinden yeterli düzeyde sıkıştırılamadançıkması şeklinde açıklamak mümkündür. Ergül (1994)hammaddelerin doğal içeriği olan yağın dışarıdan ilaveedilen yağa göre pelet yemde daha düşük birufalanmaya neden olmasını öğütme ile yemdeki hücreiçi yağın tam olarak açığa çıkarılamaması ileaçıklamaktadır. Son yıllarda yağ içeriği yüksek mısır veekspeller soya küspesi kullanımı ile yeme dışarıdanilave edilen yağ düzeyini aşağıya çekme çabaları dikkatiçekmektedir. Oysa bu şekildeki uygulamada da peletkalitesi kullanılan söz konusu hammaddelerin yüksekyağ içeriğinden olumsuz yönde etkilenebilmektedir(Briggs ve ark., 1999). Peletlenecek toz yemin proteinve yağ içeriğine karşılık mineral madde içeriğinin aynıdüzeyde pelet dayanıklılığı için daha fazla bir presenerjisi gerektirdiği bildirilmektedir (Ergül, 1994). Yanikarmadaki mineral maddeler matris kanallarındakisürtünmenin daha belirgin olmasına nedenolmaktadırlar.Buğday, arpa ve kolza (kanola) küspesinin doğalyapısında yem partiküllerini birbirine bağlayanmaddeler bulunur ve bunlar daha yüksek pelet kalitesineneden olur. Buğday ve kolza temeline dayalı rasyonlarınkullanıldığı Avrupa ve Avustralya dışındaki ülkelerdekanatlı yemleri yaygın olarak mısır ve soya küspesinedayalıdır ve söz konusu bu hammaddeler yapılarındadüşük düzeyde bağlayıcı madde içerirler. Yapılan birçalışmada rasyonun buğday içeriği % 0’dan % 60’akadar çıkarıldığında pelet kalite indeksi (PDI) 32’den73’e kadar artmıştır (Winowiski, 1988). Mısır yerineaynı oranda buğday ilavesinin yapıldığı bir diğerçalışmada pelet kalitesi buğday kullanımında mısırkullanımına göre 7 puan daha yüksek saptanmıştır(Stevens, 1987). Bu şekildeki bir sonuç buğdayın mısıragöre daha yüksek sellüloz ve protein içermesinedayandırılmıştır.Isısal işlemle nişastanın jelatinizasyonu, proteinin dedenaturasyonu pelet kalitesi üzerinde etkili olmaktadır.Wood (1987) trafından denature olmamış proteinin,denature olmuş proteine, jelatinizasyona uğramışnişastanın, jelatinizasyona uğramamış nişastaya göre,pelet kalitesini artırdığı saptanmıştır. Bununla birlikte,Hayvansal Üretim 45(1), 2004