Karma Yem Üretiminde Pelet Kalitesine Etki Eden Etkenler

Karma Yem Üretiminde Pelet Kalitesine Etki Eden Etkenler27diğer kriterdir. Yemin tavlayıcılarda kalış süresininartışına bağlı olarak pelet kalitesinde daha belirgin biriyileşme olmaktadır (Briggs ve ark., 1999).Buhar kalitesiPelet yem üretiminde buhar uygulamasıyla sağlananbaşarı önemli düzeyde buharın kalitesine bağlıdır.Buhar kalitesi, serbest su ve buharlaşmış su toplamınınbuharlaşmış su miktarına bölümü ile ifade edilir.Kullanılan buharın tamamen buharlaşmış halde suiçermesi doymuş buhar özelliğinde; buharlaşmış suyun% 100’den az olması ise yaş buhar olma özelliğindeolduğunu ifade eder. Buharlaşmış haldeki suyun gittikçeazalması pelet kalitesini olumsuz yönde etkiler.Turner (1995) tarafından, pelet yem üretiminde doymuşbuhar kullanımı ile karma yemin nem içeriğindeki her% 1’lik artış için sıcaklığında yaklaşık 16 o C’lik artış;buhar kalitesinin % 80 olması yani yaş buharkullanılması durumunda ise her % 1’lik nem artışı içinsıcaklıkta 13.5 o C’lik artış olabileceği bildirilmektedir.Buna göre düşük kaliteli buhar kullanımında, düzeyebağlı olarak, sistemde 6-11 o C sıcaklık azalması olacakdemektir. İstenen pelet kalitesi açısından 88 o C’liksıcaklığın sağlanabilmesi için buhar kalitesinin en az %97 olması gerekmektedir. Ancak yapılan bazıçalışmalarda % 70 ve 80 buhar kalitesinin peletdayanıklılığını optimize edebileceği bildirilmektedir(Fairfield, 2003a).Buhar basıncıYapılan çalışmalarda (Stevens, 1987; Briggs ve ark.,1999) yüksek veya düşük buhar basıncının aynıtermodinamik özelliklere sahip olmasına bağlı olarakpelet kalitesi üzerinde farklılığa neden olmadığısaptanmıştır. Ancak çok düşük basınçlı (138 kPa=1.38bar) buhar kullanımında borularda yoğunlaşmameydana geldiğinden yemin nem içeriği artmaktadır.Artan nem içeriğiyle birlikte yemin akışkanlığınınazalmasına ve yemin preslerde sıkıştırılmasınınzorlaşmasına bağlı olarak matrislerde tıkanmalarmeydana gelir. Düşük buhar basıncında böyle birgörüntü ile karşılaşılırken yüksek buhar basıncında ise(552 kPa=5.52 bar) aşırı bir enerji sarfiyatınınolabileceği de göz ardı edilmemelidir (Briggs ve ark.,1999).YöntemStandart koşullarda veya ekspand edilmiş+peletlenmişolmak üzere iki farklı şekilde üretilmiş etlik piliç peletyeminin pelet dayanıklılığının karşılaştırıldığı birçalışmada (Smith ve ark., 1995) ikinci yöntemin dahaetkili olduğu ortaya konmuştur. Sıcaklığın 120 o C’yekadar çıktığı ekspander tekniğinde nişasta daha yüksekdüzeyde jelatinize olur ve dolayısıyla daha dayanıklıpeletler elde edilir. Ayrıca bu şekildeki bir uygulamaylapeletleme işlemi daha kolay gerçekleşir ve bununsonucunda da peletleme etkinliği önemli düzeyde artar.Son yıllarda yaygın bir kullanım alanı bulan çiftpeletleme yöntemi ile daha dayanıklı peletler üretilerekufalanma problemi önemli ölçüde azaltılır. Buyöntemde aynı veya farklı verimde iki pres kullanılır.İlk olarak ince duvarlı (kısa kanallı) matrislerde önsıkıştırma yapılır ve daha sonra istenilen son ürünözelliklerini sağlayacak ikinci prese yem gelir ve kalınduvarlı matrislerde esas sıkıştırma gerçekleşir. Broileryeminin peletlenmesinde ekspander ve çift peletlemeyöntemi karşılaştırıldığında pelet sertliği bakımındanfarklılık önemli düzeyde değilken pelet dayanıklılığıbakımından ekspander yönteminde üstünlük sözkonusudur (Çizelge 3).Çizelge 3. Çift peletleme ve ekspander yönteminin peletkalitesi üzerine etkisi.Peletsertliği,kgPeletdayanıklılığı,%PeletlemeYöntemiÇift peletleme 1.4 74Ekspander 1.8 95Yağ ilavesiPelet kalitesi üzerinde ilave edilen yağın düzeyi kadarilavenin nerede ve nasıl yapıldığı da önem taşır.Peletleme öncesi yeme yağ ilavesi özellikle partikülyüzeyinde dağılım göstererek presleme etkinliğiüzerinde olumlu etki yaratırken pelet kalitesinindüşmesine neden olur. Dolayısıyla peletleme sonrasındayağ ilavesi önerilir. Matrisler bu açıdan bir seçenekolmakla birlikte peletleme sonrası aşamalarda yemintaşınması zorlaşır. Günümüzde yağın yemesoğutuculardan sonra yükleme anında püskürtme veyakaplama şeklinde uygulanması tercih edilmektedir. Buşekildeki bir uygulamada pelet yemin yağı absorbeedebilmesi için gerekli süre de sağlanmış olur. Bununyanında bu yöntem enzim ve ısıya duyarlı mikrodüzeydeki diğer içerik maddelerin ilavesini olanak tanır.Matrislerde % 2-3’den fazla yağ ilavesi yapılamazkenbu şekildeki bir uygulama ile yağ düzeyi % 6-8’e kadarçıkartılabilir.Matris seçimiMatris pelet yeme formunu veren kalıptır (Şekil 2).Preslemede verimliliği, enerji kullanımını ve peletkalitesini etkileyen etkenler içerisinde en büyük payıHayvansal Üretim 45(1), 2004