TARLA BİTKİLERİ YETİŞTİRME – II Uygulama Ders Notları - Ankara ...

Tohum yüzlek ekilmişse kök-sap kısalır. Birinci ve ikinci kademe kökler birbirine çok yakınoluşur. Bu durumda ilk adventif kökleri veren boğumdan birinci kardeş çıkar.Kök derinliği bakımından serin iklim tahılları; çavdar, triticale, yulaf, buğday ve arpa şeklindesıralanabilir. Çavdarda kökler, 2.5 m'ye, yulaf ve buğdayda 1.5–2 m'ye kadar inebilir. Kışlıkekimlerde kökler daha derine indiği halde, yazlık ekimlerde daha yüzlek olarak gelişir. OrtaAnadolu’da kışlık buğdaylarda kök derinliği 1.5 m'yi geçebilmektedir. Kökleri yüzlek olanarpada bu derinlik 80 – 90 cm kadardır.Yabani formlarda, özellikle yabani çavdarda köklerin yanlara ve derinlere doğru gelişmesikültür çeşitlerine oranla daha fazladır. Serin iklim tahıllarında kök gelişmesi; çeşide, ekimzamanına, ekim sıklığına, topraktaki su ve besin maddelerinin durumuna, ortam sıcaklığına,toprağın yapı, doku ve havalanması gibi faktörlere göre değişiklik göstermektedir.Sap (Gövde)Tüm tahıllarda sap, boğum (nodi) ve boğum aralarından (internodi) oluşur. Boğumların içerisiözle dolu olup, yaprakların sapa bağlandığı yerdir. Yaprak ayasının genişliği boğum çapı ileyakından ilişkilidir. Boğum aralarının içi boş ya da özle dolu olabilir. Serin iklim tahıllarındagenelde boğum aralarının içi boş olup, sadece makarnalık buğday çeşitlerinin bazılarında üstboğum arasının üst kısmı özle dolu olabilir. Boğum ve boğum arası sayısı 5–9 arasındadeğişir, ancak toprak üstündeki boğum ve boğum arasının sayısı ise 6’yı geçmemektedir.Uygun olmayan koşullarda 3–4'e kadar düşebilir. Boğum arası uzunlukları aşağıdan yukarıyadoğru çıkıldıkça artmaktadır. Boğum arası uzunluğu, toprak yüzeyinde birkaç santimetreyekadar düşerken, en üst boğum arasında 70–80 cm'yi bulabilmektedir. Olumlu koşullarda üstboğum arası kısalarak, olumsuz koşullarda ise üst boğum arası uzayarak bu eşitliktensapmalara neden olabilmektedir.Toprak yüzeyi ile başakta ilk başakçığın bağlandığı noktaya kadar olan ve sap uzunluğuolarak bilinen uzunluk, serin iklim tahıllarında 40–200 cm arasında değişir. Sap uzunluğubodur Japon arpalarında 40–50 cm'ye, cüce buğday olarak bilinen T. Sphaerococcum'da 50–60 cm'ye kadar düştüğü halde, uygun koşullarda kültür çavdarlarının sap uzunlukları 200cm'yi geçebilmektedir.Serin iklim tahıllarında sap uzunluğunun fazla olması yatmaya neden olarak birim alan taneverimini düşürdüğü ve hasadı güçlendirdiği, çok kısa olmasının da hasat işlemlerinigüçleştirerek tane veriminde azalmaya neden olduğu için istenmez. Genel olarak kışlıktahıllarda sap uzunluğunun 70-90 cm arasında olması uygundur.YaprakYapraklar bitkinin asimilasyon organlarıdır. Tahıllarda ilk yaprak toprak yüzeyine erişenkoleoptilin içinden çıkar. Bu olaydan 7–10 gün kadar sonra 2. ve 3. yaprak meydana gelir.Tüm tahıllarda her boğumdan bir yaprak oluşur ve bitkide toprak üstündeki boğum sayısıkadar yaprak bulunur. Bir tahıl yaprağı; yaprak ayası, yaprak kını, kulakçık ve yakacık olmaküzere dört kısımdan oluşur.Yaprak kını (vagina) : Çıktığı boğumla üstündeki boğum arasında kalan boğum arasının birbölümünü saran yaprak kısmı olup, boğum arasını sıkıca sararak sapın dik durmasınayardım eder. Sap ve yapraklardaki paralel damarlar yaprak kınında da görülür.10