TARLA BİTKİLERİ YETİŞTİRME – II Uygulama Ders Notları - Ankara ...

BUĞDAYBuğday dünyada ve ülkemizde en fazla ekilip, üretilen bitki cinsidir. Kültürü yapılan ve yabanibuğdaylar kromozom sayılarına göre üç ana grup altında toplanabilir.I ) Diploid buğdaylar (Kaplıca buğdayları) (2n=14) Triticum monococcum.II) Tetraploid buğdaylar (Makarnalık buğdaylar) (2n=28) Triticum durum.III) Hekzaploid buğdaylar (Ekmeklik buğdaylar) (2n=42) Triticum aestivum.Hekzaploid (ekmeklik) buğdaylara) T. Aestivum, asıl ekmeklik buğdaylarb) T. Compactum, topbaş ekmeklik buğdaylar olmak üzere iki grupta toplanırlar.Dünyada ve ülkemizde yetiştirilen buğdayların tamamına yakını ekmeklik ve makarnalıkbuğdaylar grubuna dâhil olup, az da olsa diploid gruba ait çeşitlerin de tarımı yapılmaktadır.Dünyada ekonomik önemi olan buğday çeşitlerinin büyük çoğunluğu ekmeklik gruba dâhildir.Tüm dünyadaki buğday üretiminin % 80–90'ın ekmeklik buğdaylar oluşturur. Triticumaestivum adı altında incelenen asıl ekmeklik buğdaylar en fazla üretilmekte olup, Triticumcompactum adı altında incelenen topbaş ekmeklik buğdayların tarımı ise oldukça azdır vegiderekte hızlı bir şekilde azalmaktadır.Dünya buğday tarımının % 10-20'i kadarını oluşturan makarnalık buğdaylar, olumsuz şartlarakarşı ekmeklik buğdaylardan daha az dayanıklıdırlar ve kaliteli ürün için özel iklim koşullarıisterler.Makarnalık ve ekmeklik buğday grupları arasındaki başak ve tane yapısı yönünden farklılıklaraşağıda özetlenmiştir.Başak özellikleri: Kültürü yapılan ekmeklik buğdaylarda başakçıklar, başak ekseni üzerinemakarnalık buğdaylara göre daha seyrek olarak dizilmişlerdir. Başak, çeşit farklılığı olarakkılçıklı ya da kılçıksız olabilmekte, başak kavuzları rengi, beyazdan koyu kahverengine kadardeğişebilmektedir.Topbaş buğdaylarda, başaklar kısa olup, başakçıklar başak ekseni üzerine sık olarakdizilmişlerdir. Başak, uç kısımlara doğru daralmakta, başak kavuzları beyaz ve değişikkahverengi tonlarında renklere sahip olan çeşitleri bulunmaktadır.Makarnalık buğdaylarda başakçıklar, başak ekseni üzerine sık ve kiremit şeklinde dizilmişlerve başak yanlardan basık şekilde görülmektedir. Makarnalık buğday başakları kılçıklıdır.Başak kavuzları genellikle çeşitli tonlarda kahve renkli olup, çeşit özelliği olarak beyazkavuzlu olanları da vardır. Dış kavuzlar iyi bir şekilde gelişerek başakçığı sıkıca sarmış veorta damarları belirginleşerek uç kısmı gaga şeklinde uzamıştır. Başakçığın altındaki boğumarasının üst kısmının içi özle dolu olabilir.Tane özellikleri: Ekmeklik buğdaylarda taneler, beyaz ya da kırmızı renkte, tanenin karınçizgisi çukuru az derin ve yan yüzeyleri (yanakları) yuvarlak görünüşlüdür. Tane kesitigevşek ve genelde unsu yapıdadır. Ancak camsı yapıda taneye sahip beyaz ve kırmızı taneli14