Bipolar Duygulanım Bozukluklarında Hızlı Döngülü Kavramı

Bipolar Duygulanım Bozukluklar ında Hızl ı Döngülü Kavram ıGürsu Hariri, Uzuner ÖzerTablo 1. H ızlı döngülü bipolar bozukluk alt tipleri.1. Görülme zamanına öre- Erken ba şlanglçh- Geç ba şlangıçh2. Neden göre- Kendiliğinden- D ış etkenler ile (örn: TAD)3. Döngü uzunluğuna göre- Klasik h ızl ı döngülü (1 yılda 4 ya da fazla atak)- Ultra h ızl ı döngülü (en az 48 saat en fazla 1 hafta içerisindebir uçtan diğer uca geçi ş yapan ataklar)- Ultra ultra (ultradien) h ızl ı döngülü (24 saatten k ısasürelerde bir uçtan di ğer uca geçi ş yapan ataklar)1804'den itibaren Bipolar Duygulan ım Bozukluklan'ndah ızlı döngüden söz edilmeye ba şlanmışsa da,esas olarak 1960'lardan sonra h ızlı döngülü vakalarbildirilmiş ve ilk olarak 1974'de Dunner ve Fiewe,hızl ı döngüyü "bir y ıl içerisinde en az 4 atak geçirilmesi"şeklinde tan ımlamışlardır (2) . 1988'de iseKramlinger ve Post, "ultra ve ultra ultra (ultradien)hızlı döngülü" şeklinde bir derecelendirme yapm ışlardır(3) (Tablo 1). 1994'de yay ınlanan DSM IV'deise h ızl ı döngülü kavram ı şöyle tarif edilmi ştir: "BipolarI ve Bipolar II bozuklu ğuna uygulanabilir.H ızl ı döngülü bipolar bozukluğun en önemli özelliği,bozukluğun önceki 12 ay ında majör depresif,manik, mikst ya da hipomanik atak tan ı ölçütlerinikarşılayan en az 4 duygu durum ata ğı geçirilmesidir.Ataklann ya en az 2 ay süren k ısmi ya da tam iyilikdönemiyle ya da kar şı uçtaki bir atağa kayma ile birbirindenayr ılmas ı gerekir. Manik, mikst ve hipomanikataldann ayn ı uçta yer ald ığı kabul edilir" (5) .Tüm bipolar hastaları ele aldığım ızda sadece % 50'sininLityum'a yan ıt verdiği, en fazla da % 60-70 oranındayan ıt görüldüğü belirtilmekte ve yine tüm yayınlarda(1-4,6) Lityum'a az yan ıt veren 4 durumdansöz edilmektedir: 1. Disforik mani, 2. Mikst durumlar,3. H ızlı döngü, 4. Madde bağımlılığıTüm bipolar hastalar ın % 16-67'nün mist episod geçirdiği;bunların da, sadece % 30-40' ının Lityum'ayan ıt verebildiği bildirilmektedir. Yine, tüm bipolarhastaların % 13-20 aras ı hızl ı döngülü olduğu; bunlarında, sadece % 20-30'unun Lityum'a yan ıt verdiği;fakat, tedaviye dirençli olgular ın tümü ele al ındığında,bunların % 37'sinin h ızl ı döngülü oldu ğusöylenmektedir (3 '4'6) .pecyaPrognoz çal ışmalarında, tüm bipolar hastalar aras ındakötü prognozlu olanlar ın % 77'sinin h ızl ı döngülüolduğu belirlenmi ştir (3) , Bu kötü prognozlu h ızl ıdöngülülerin de bir k ısmının, zaman zaman normaldöngü gösterebildikleri; kirnisinin kendili ğindendurduğu; çoğunluğunun ise gittikçe daha hızlanaraksürgit bir seyir gösterdi ği bildiriliyor (3'4'7) .Kronik seyirli mani son yay ınlarda (3 '6'7) , en az 2 y ılsüreyle hiç remisyonsuz ya da en fazla 3 haftal ık çokkısa remisyonlarla seyreden, kronik manik semptomlarınyan ısıra, duygularda ve davran ışlarda stereotipi,entellektüel kapasitede ve üretkenlikte belirginazalma, sosyal ili şki ve becerilerde bozulma,işlevsellikte dü şüş ile giden bir süreç olarak tarif ediliyor.En az 2 y ıllık remisyonsuz dönem s ınıflamas ıgetirilmeden önce yap ılan çalışmalarda, kronikle şmeoranı % 25'den fazla olarak bulunmu şken; bu s ı-mrlamadan sonra bu oran, % 6-18 aras ında belirlenmiştir.Çe şitli yay ınlarda (1-4,6) hızl ı döngünün yanısıramikst ataklann da tedaviye direnç göstermeyemeyilli olmaları nedeniyle kronikle şme riskini diğertip episodlara göre daha fazla ta şıdığı belirtilmi ştir.Hızl ı döngü risk faktörleri: Kraepelin (1921) manik-depresifhastal ığı sadece tarif etmek ve şizofrenidenay ırd etmekle kalmam ış; ayn ı zamanda, hastalığınuzunlamas ına seyrine dikkat çekmi ştir. Özelliklepsikostresör faktörlerin spontan olarak bir atağınbaşlamasına neden olabilece ği gibi, tedaviyerağmen döngüyü hızlandırabilece ğini belirtmiş veböyle durumlarda tedaviye direnç ihtimali üzerindedurmu ştur (4) .Hızlı döngü ile ilgili yapılan çal ışmalarda en çok üzerindedurulan konulardan birisi de, bizzat tedavisininkendisidir. H ızlı döngünün, Lityum tedavisine direninya da maninin ortaya ç ıkmas ından önceliklesorumlu tutulan ilaçlar, trisiklik antidepresanlar(TAD) ile nöroleptiklerdir (6) . Çeşitli çalışmalarda,TAD ile kayma (switch) oran ının % 25-35 oldu ğubildirilmi ştir. Rouillon, Wehr, Godwin, Kukopulosgibi yazarlar antidepresanlann h ızlı döngüye, kontinusiklusa ve kronikle şmeye sebebiyet verdi ğini;ayrıca bu durumun da, hemen daima Lityum tedavisinedirenç ile birlikte görüldü ğünü ısrarla vurgulamışlardır(3 '6-9).Psikotik özellikli ataklarda da Lityum'a yan ıtın az18