ORHAN BİNGÖL'E 67. YAŞ ARMAĞANI A FE - Gazi Üniversitesi

Arkeolojik Alanda Yapı Malzemelerinin Korunması: Temel Yaklaşımlar, Yöntem ve Uygulama BiçimleriKoruma-onarım uygulamaları, müdahale edilecekyapının korunmuşluk durumu, bulunduğu çevreve malzeme nitelikleri gibi her zaman için kendisinehas özelliklerine göre şekillenmektedir. Sorunlarınçözümünde, genelde yapıdaki yapım ve dekorasyonmalzemelerinin tanınması, sorunların, bozulmalarınve bunların kaynağının (çevresel ve iklimsel etkenlerinve müdahalelerin) tespiti, uygun korumaonarımyöntem ve uygulamaların belirlenmesi vebunların hayata geçirilmesi yolu izlenmektedir.Arkeolojik alandaki mimari kalıntıların korunmasındamevcut durumun “Stabil hale getirilmesive iyileştirilmesi” genel kabul gören ve daha çok benimsenenbir yaklaşım 2 olarak kabul edilmektedir.Ancak pratikteki uygulamalarda gerek tespit ve belgeleme,gerekse müdahale aşamalarında olsun, korumadayeterli/yetersiz, uygun olan/olmayan farklıuygulama biçimleriyle 3 karşılaşılmaktadır. Korumakaygısıyla, acil sorunlara karşı bir an önce müdahaleisteği ve daha çok da imkânsızlıklar nedeniyle tümsorunlara çözüm getirilmeden gerçekleştirilen kısmionarımlar, hatalı malzeme kullanımları, meslekibilgi ve tecrübeye sahip meslek elemanı yerine işçiustaile yapılan müdahaleler ve/veya aşırıya kaçan-amacını aşan- onarım örnekleri bu konuda en çokeleştirilecek uygulama biçimlerini oluşturmaktadır.Tarihi ve arkeolojik alanda yapı malzemelerininkorunması konusunda ideal çalışma yöntemlerinibelirlemek amacıyla, gerek yurt içinde ve gerekyurt dışında her geçen gün çeşitli ölçekte hazırlananaraştırma sonuçları ve uygulamalar (rapor, makaleve kitap ölçeğinde) kamuoyu ile paylaşılmakta vesayıları giderek artmaktadır 4 . Yapılan her türlü çalışma,bir taraftan sorunları algılamayı ve bunlarakarşı çözümlerin seçilmesini kolaylaştırmakta, diğerbir taraftan da tecrübe aktarımlarıyla ve deneyimpaylaşımlarıyla koruma alanındaki mesleki zenginleşmeninyolunu açmaktadır. Bu amaca hizmetetmesi düşünülerek hazırlanan bu makaleyle arkeolojikalanda kazıyla ortaya çıkan yapılardaki temelsorunlar belirli başlıklar altında toplanmış, korumayıöngören çözüm önerilerine ve temel yaklaşımyöntem-uygulamabiçimlerine yer verilmiş, böylelikleyapı malzemelerini koruma uygulaması yapanmeslek elemanlarına bir tür kılavuz oluşturularak,katkı sağlanmak istenmiştir.2. Yapısal Sorunların GiderilmesiYapısal sorunların giderilmesi amacıyla alınacakönlem ve uygulamalar, karşılaşılan sorun tiplerinegöre başlıklar altında incelenebilir.2.1. Eksik örgü alanları ve örgü yenilemesinedayalı müdahaleler:Ayak, duvar, örtü, geçiş gibi yapı elamanları örgülerindedökülmeler, kayıplar ve eksik alanlar, çevreve iklim şartlarına açık sergilenen her türlü yapıdaen çok karşılaşılan yapısal sorunlardandır. Bu türbozulmalar, bazen büyük ölçekli bir örgü bölümünün,bazen de kısıtlı alanlarda örgü malzemesindekidökülmeler şeklinde görülmektedir.Örgüdeki, taş sıralarının dökülmesi ve/veyagöçük, yıkıntı şekilde oluşan bu tür kayıplar, estetikgörünümü bozması yanında geriye kalan bölümlerinde sağlamlığını etkileyen bir risk unsuru oluşturmaktadır.Bu tür bozulma oluşumları yapı bölümlerinde,ilerleyen zamanlarda bozulmanın büyümesi,genişlemesi ve yeni yıkıntılar halinde kendini gösterecek“tehlike ve tehdit” oluşturmaktadır.234Madran – Özgönül 2005, 79, 86-87; Kuban 2000, 102.Eskici 2007, 259-267; Eskici ve diğ. 2007, 381-398.“Kazı ve Konservasyon”, “Arkeolojik alandaki buluntular içinkonservatörün rolü”, “Toprak altı ve üstündeki objeler”, “Kazıbuluntularına ilk yardım”, “Kazıdaki yapıların korunması vetanıtımı”, “Kazıdaki mozaik, alçı ve sıvaların korunması”, “Taşyapılarda anastilosis’i tasarlamak ve uygulamak”, “Kazılardakonservasyon ve 1956’da Unesco’nun önerileri”, “Unesco1956. Arkeolojik kazılara uyarlanabilecek uluslararası özellikleribelirleyen öneriler” gibi makaleleri toplayan ICCROM yayınıözellikle hatırlanmalıdır. La Conservazione Sulla Scavo Arkeologica,Con Particolare riferimento all’area Mediterrranea, CCA-ICCROM.Roma (1986).Bu tür sorunlarda yapılması gerekli en temelmüdahale, eksik örgü bölümlerinin gerektiğindekoruma amaçlı yeni örgü yapımlarıyla sağlamlaştırılması,güçlendirilmesi (sağlamlığının tekrar oluşturulmasıile korunma risklerinin ortadan kaldırılması)olmalıdır.Müdahale yaklaşımı ve uygulama yapılırkendikkat edilmesi gerekli hususlar şu şekilde sıralanabilir:612 A Festschrift for Orhan Bingöl on occasion of his 67th Birthday