ORHAN BİNGÖL'E 67. YAŞ ARMAĞANI A FE - Gazi Üniversitesi

Arkeolojik Alanda Yapı Malzemelerinin Korunması: Temel Yaklaşımlar, Yöntem ve Uygulama BiçimleriBu tür sorunlarda yapılması gerekli en temelmüdahale, mevcut duvar bölümlerinin lokal, destekörgülerle sağlamlaştırılması, güçlendirilmesi (sağlamlığınıntekrar oluşturulması ile korunma risklerininortadan kaldırılması) olmalıdır.Müdahalelerde temel yaklaşımları ve uygulamayapılırken dikkat edilmesi gerekli hususları şu şekildesıralayabiliriz:Örgü göçük ve yıkılmaları bulunan duvarlarmüdahale öncesinde mümkün olduğu ölçüde grafik(çizim) ve fotoğrafik (genel ve detay fotoğraflarla)belgelenmelidir. Belgeleme çalışmaları, binadakiveya bina bölümlerindeki değişimi bütün açıklığıyla(örneğin sonrasında hazırlanacak tanıtım panolarıgibi) sunulmasını kolaylaştıracaktır.Güçlendirme, duvar örgülerinin “En az müdahale”ile (kısmen yeniden örülen kısımlar sayesinde)dayanıklılığının ve sağlamlığının sağlanabileceği duvarbölümleri söz konusu olduğunda başvurulan birmüdahale olmalıdır. Yapılacak uygulamanın amacı,eserin özgün biçiminin yeniden kazandırılması değil;mevcut halin (güçlendirme yapılarak yıkılmasınınengellenmesi amacıyla) korunmasını sağlamakolmalıdır.Güçlendirme amaçlı yeni örgü yapımı uygulamalarında,özgün malzemeyle uyuma dikkat edilmelidir.Bu bağlamda, kireç harçlı duvarlarda, yinekireç harç kullanılması en uygun çözüm olacaktır.Duvar örgü malzemesiyle uyum göstermeyen malzemelerinkullanımı, özgünle (çimentolu harçlargibi) uyumsuz, hatta ilerleyen zamanda örgüye veduvara (nem yoğunlaşması ve tuz oluşumu gibi) zararverecek yeni bozulmalar oluşturacağından kullanılmalarındankaçınılmalıdır.Örgü yenilemelerinde, özgün duvar örgü malzemesiylebenzer taşların, tuğlaların ve harç türlerininkullanılması gereklidir. Ancak müdahale edilenalanda “Restorasyonu yapılan alanların belirtilmesi”esasına da saygı duyularak, özgün duvar dokusundanayrılabilecek nitelikte özellikler (bkz. derz dolguyenilemesi) taşıması gereklidir.2.3. Yıpranmış örgü (taş-tuğla) malzemelerininyenilenmesi:İşlevsel (taşıyıcılık görevi gibi) ve fiziksel (yüzeydeniçe doğru ilerlemiş kayıp, çürüme gibi) bütünlüğünüyitirmiş durumda olan malzemelerin değiştirilerekyenilenmesi işlemi 5 de özgün (duvarın, örtününvb.) yapısal bütünlüğün korunmasının sağlanması bakımındangerekli bir restorasyon yöntemidir. Duvarörgüsünde rastlanan aşırı (daha çok örgüde taşıyıcılıközelliğini yitirerek) yıpranmış durumdaki taş ve/veyatuğla malzeme, özgün nitelikte ve benzer özelliklergösteren yenileriyle değiştirilmelidir. Uygulamadayeni eklenenin (işçilik, renk, doku gibi) özgündenayırt edilmesini sağlayan restorasyondaki“Belirtme”esasına özellikle dikkat edilmelidir.2.4. Derz boşalmaları ve harç (derz) dolgularınınyenilenmesi:Taş, tuğla örgülerde malzemeler arasında bağlantısağlayan derz harçlarındaki dökülme ve kayıplar(derz boşalmaları) açıkta sergilenen yapılarda ensık karşılaşılan yapısal sorunlardandır.Derz dolgularının dökülmesi, genelde harç yüzeylerinden(ufalanmalarla) başlayarak içe doğruilerlemekte, oluşan bozulma duvar, örtü içlerine sugirişini kolaylaştırmakta, yağışla ıslanma ve sonrasındakuruma sırasında örgü taşına göre daha zayıfolan harçların büyük oranda dökülmeleriyle sonuçlanan(örgü taşı veya tuğlasının serbest kalmasıylagörülen) örgü zayıflamalarına yol açmaktadır. Derzharçlarının dökülmesiyle veya boşalmasıyla oluşanboşluklara toz ve toprağın dolması, rüzgârla ve/veyadiğer yollarla (kertenkeleler gibi boşluklara girenhayvanların dışkıları gibi) taşınan tohumlarla dabitki ve ağaç köklerinin gelişmesi, derz harçlarınındiğer çevresel etkilerle birlikte daha çok tahrip olmasınave sonuçta örgü bütünlüğünü tehdit edendaha büyük boyutlu sorunların ortaya çıkmasına yolaçmaktadırlar.Bu tür soruna karşı yapılacak en etkili çözüm,en basit tanımlamayla derz dolgularının yenilenme-5Eskici 2007, 258.614 A Festschrift for Orhan Bingöl on occasion of his 67th Birthday