ORHAN BİNGÖL'E 67. YAŞ ARMAĞANI A FE - Gazi Üniversitesi

Y. Selçuk ŞENERÖrgü göçük ve yıkılmaları bulunan ayak, duvarve örtü bölümleri müdahale öncesinde mümkünolduğu ölçüde grafik (çizim) ve fotoğrafik (genel vedetay fotoğraflarla) belgelenmelidir. Belgeleme çalışmalarıbinadaki veya bina bölümlerindeki değişimibütün açıklığıyla (örneğin sonrasında hazırlanacaktanıtım panolarıyla) sunulmasını kolaylaştıracaktır.Örgüde eksik kısımların yeni örgüyle tamamlanmasıçalışmaları, duvarın dayanıklılığı, sağlamlığı,yeni bir çözülme, dökülme söz konusu olduğundabaşvurulan bir müdahale olmalıdır. Aksitakdirde korumada temel yaklaşım olarak kabuledilen “En az müdahale” ilkesine ters bir yaklaşımsergilenebilir. Koruma amaçlı yapılan her müdahalenineserin mevcut özgün dokusuna yeni birek olacağı unutulmamalıdır. Müdahalelerin amacı,esere özgün biçiminin yeniden kazandırılması değil;mevcut halin (olduğu gibi) korunmasını sağlamakolmalıdır.Örgüdeki yenileme uygulamalarında özgünmalzemeyle uyuma dikkat edilmelidir. Bu bağlamda,taş duvarda benzer taş, tuğla duvarda tuğla vekireç harçlı örgüde, yine benzer nitelikli kireç harçkullanılması en uygun çözüm olacaktır. Duvar örgümalzemesiyle uyum göstermeyen (örneğin kolay vehızlı çalışma ve kolay kullanım dolayısıyla, mimarionarımlarda daha çok tercih edilen çimentolu harçgibi) malzemelerin kullanımı, özgünle (örgü malzemesiylefarklı geçirgenlik, sertlik yanında barındırdığıyüksek tuz oranıyla) uyumsuz hatta ilerleyenzamanda örgüye ve duvara zarar verecek yeni bozulmalaroluşturacağından kullanılmamalıdır.Örgü yenilemelerinde özgün duvar örgü malzemesiylebenzer taşlar ve harç türlerinin kullanılmasıgereklidir. Ancak müdahale edilen alanda, “YapılanRestorasyonun Belirtilmesi” esasına da saygı duyularak,özgün örgü dokusundan ayrılabilecek nitelikteözellikler de taşıması gereklidir. Bu uygulama için;- Özgün harç renginden farklı renkte harç kullanılabilir.Örneğin özgün harca göre daha açıktondaki renge sahip bir harç kullanımı tercihedilebilir. Belki de en kolay uygulama şeklidir.- Yeni duvar, özgün duvardan 1-2 cm kadar içteörülerek belirtme sağlanabilir. Ancak bununuygulanması deneyimli usta gerektirdiğindenzor olabilir.- Yeni örgü alanının çevresi renkli bir harç ileişaretlenerek belirginleştirilebilir. Bu uygulamayaygın olarak mimari onarımlarda kullanılmaktadır;ancak dikkatin tümünü üzerindetopladığı için estetik açıdan uygun değildir.- Örgü taşları arasında derz dolgularını oluşturanharcın uygulama biçiminde (hem yüzey derzharcı yerine, örgüden 2-3 mm içte kalan çökermederz uygulaması gibi) değişiklik yapılarakbelirtme sağlanabilir. Bu belirtme uygulamasıtürü en kolay ve etkili uygulama biçimi olarakkabul edilebilir. Nitekim uygulama sonrası duvarustası bu derzleri kolaylıkla kazıyarak istenilençökertme biçimini sağlayabilir- Özgün duvarda, yapılacak her türlü tamamlamalardarestorasyondaki “Belirtme” esasınariayet edilirken bazen aşırıya kaçılmaktadır.Örneğin sarı ve tonlarında renkteki taşlarlaörülmüş bir duvarda belirtme amacıyla beyaztaştan örgü gibi algıda çarpıcı etkiler taşıyan uygulamalarasıkça rastlanmaktadır. Belirtmede,amacını aşan bu tür uygulamalardan sakınmakamacıyla tamamlamada kullanılan malzemelerdenitelik (benzer taş, benzer tuğla, benzer harçgibi) özellikleri yanında, estetik (benzer renk,benzer harç karışımı gibi) algıya ve uyuma dadikkat edilmelidir.2.2. Yıkılma, düşme, dağılma riski taşıyanörgü bölümlerinde güçlendirme:Bozulma ayak, duvar ve örtü gibi yapı elamanlarındamevcut örgünün bir bölümünün kaybı veyaörgüsü kısmen veya büyük oranda dağıldığı için yükdengesi değişmesiyle zayıflaması şeklinde açıklanabilir.Zayıflamış örgü alanlarında, basit sarsıntılarlaveya örgüden belirli taş sıralarının dökülmesiyle bilegöçük riski artmaktadır. Bu tür bozulma oluşumlarıilerleyen zamanlarda bozulmanın ilerlemesi ile yeniyıkıntılar halinde kendini gösterecek tehlike veyatehdit oluşturmaktadır.Orhan Bingöl’e 67. Yaş ARMAĞANI613