küreselleşme ve ülkelere etkisi - BİLGİ DERGİ | Sosyal Bilimler Dergisi

12 Muhittin Ataman, Cengizhan Yıldırımekonomide yeni düşünüş şekilleri ve yeni stratejiler oluşturulmaya başlanmıştır.Ekonomik piyasalar oldukça seyyal olmuş, fabrika yerlerinde ve çalışmakoşullarında değişimler yaşanmış ve insan kaynakları sermaye olarakalgılanır olmuştur. 20. yüzyılın “uluslararası kapitalizm” ve “çok-uluslukapitalizm” dönemi son bulurken, “küresel kapitalizm” ve/veya tekçi (monist)“kültürel kapitalizm” dönemi başlamıştır.Küreselleşmenin sağlandığı ekonomilerde bilgi, para, mal ve hizmet dolaşımındaolduğu gibi kişilerin ve şirketlerin serbest dolaşımı söz konusudur.Ancak, işgücü mobilitesi ve serbest dolaşım imkânının nispi olarak iyileşmesinerağmen, küreselleşmenin en az başarılı olduğu alan işgücü piyasasıdır.Çünkü para, mal ve hizmet sektörleri küresel sisteme yön veren vekural koyma hakkına sahip “hâkim” ülkelerin ve kesimlerin, işgücü piyasasıise küreselleşmede pasif rol üstlenmiş olan az gelişmiş ülkelerin kullandıklarıaraçlardır. Az gelişmiş ülkelerin hammadde ve insan kaynakları gelişmişülkelere transfer edilmeden sömürülmeye devam etmiştir (Kozanoğlu,2002). Çok basit olarak bir üretimin gerçekleşmesi için sermaye emekve doğal kaynakların bir araya getirilmesi gerekir. Ekonomik küreselleşmeyleberaber gelişmiş ülkelerde bulunan sermaye, az gelişmiş ülkelerdekiemek ve doğal kaynaklarla coğrafi olarak az gelişmiş ülkede buluşur; ancaküretim sonunda oluşan kar tekrar gelişmiş ülkeye döner. Bu küreselleşmesonucunda ortaya çıkan çok basit bir sömürü şemasıdır. Örneğin, Amerikan-Japonortak girişimi olan ve hisseleri New York borsasında alınıp satılabilenbir malın, tasarımı Almanya’da, parçalarının üretimi Kore ve Tayvan’da,montajı Malezya’da, pazarlanması ise Avrupa ve Amerika’da yapılabilmektedir(Acar, 2002). Yine de, ekonomik üretim birimleri küçülmeyebaşlayarak daha bireysel ve insancıllaştırılmış bir düzeye getirilmiştir. Teknolojive bilgi transferi yoluyla az gelişmiş ülkeler ve toplumlarda da standartlaryükselmektedir; ancak bu sömürülmek pahasına olmaktadır.Ekonomik üstten küreselleşmenin asıl aktörleri çok-uluslu şirketlerdir.Bugün dünyada kırk bine yakın çok-uluslu şirket dünya piyasalarında malve hizmet üretmekte ve pazarlamaktadır. Bunlardan bazılarının yıllık cirosuorta büyüklükteki bir devletinkinden daha çoktur (İnsel, 2001). Motivasyonlarınınkaynağı kar etme olan bu şirketler sömürgeciliği bir anlamdapost-modern bir anlayışla devam ettiriyorlar. Azgelişmiş ülkelerin kaynak-