Demokratik Eğitimm 31.08.2012.indb - Pegem A Yayıncılık

Dewey, bilginin sosyolojik boyutundan hümanist bir tutumla bireysel
boyutuna inerek, onu tekrar felsefi bir anlamda ele alıp bireyler üzerinden
toplum geneline ulaşmak ve evrensel bir karakter kazandırmak
gibi bir amaçla bilgiyi sürekli değişen ve gelişen dünyada ilerlemenin
bir aracı olarak görmüştür (Progressivism). İlerlemecilik olarak bilinen
bu düşünceye göre, uygarlığın geleceği bilimsel düşünme alışkanlığının
yaygınlaşmasına bağlıdır. Bunun devamı niteliğinde ise değişen dünyada
eskiyen değerlerin yerine yenisinin konulması gerektiği görüşü ortaya
çıkmıştır (Reconstructions). Bu da yine Dewey’in önderlik ettiği
bir düşüncedir. Özellikle eğitimde uygulama alanı bulan bu pragmatist
düşünceler, başta Amerika olmak üzere tüm dünyada oldukça etkilidir.
Bilimsel ve ekonomik üstünlüğü yakalama arzusu, ulusları daha
iyi bir eğitim sistemi oluşturma yolunda arayışlara itmiştir. Bu arayışlar
bilimsel ve ekonomik alanda üstün olan ulusların bilim ve eğitim
anlayışlarına doğru yönelmiştir. Genellikle son iki yüz yılın baskın
bilim anlayışı pozitivizm ve bunun faydacı yorumu revaçta olduğundan,
aralarında Türkiye’nin de bulunduğu pek çok ulus yukarıda bahsi
geçen pragmatist düşüncenin eğitim anlayışını benimseyerek uygulamaya
koymuştur. 9 Bilgi toplumunun önündeki en büyük engel olarak
görülen gelenekselliğin bilimsel olmadığı kanaati, bilimsel bir toplum
arzusu ile gelişme-ilerlemenin tek yolunun bilim olduğu düşüncesini
doğurmuş ve bilimsel üstünlüğü sağlama yolunda pozitivizm oldukça
kabul görmüştür. Pozitivizmden etkilenen Türk aydınları bunu eğitim
sistemi içine yerleştirmeye özel bir çaba sarf etmiştir. Hatta Cumhuriyetin
kurulmasından sonra, pozitivizmin eylemsel ve faydacı biçimini
simgeleyen pragmatizmin önde gelen temsilcilerinden olan Amerikalı
filozof ve pedagog John Dewey Türkiye’ye davet edilmiş, Türk eğitim
sistemi üzerinde tetkik ve incelemelerde bulunmuş ve bir tavsiye raporu
hazırlamıştır. Pragmatizmin önderleri olan William James ve özellikle
de Dewey’in düşünceleri Mehmet Emin Erişirgil ve Avni Başman aracılığıyla
Türk düşünce hayatında ve Türk eğitim düşüncesinde de oldukça
etkili olmuştur. 10 Pragmatik eğitim felsefesi pek çok ülkede olduğu gibi,
Türkiye’de de bugün bile etkili bir düşünce olarak varlığını sürdürmektedir.
9 Sabri Büyükdüvenci, Eğitim Felsefesine Giriş, Ankara, Siyasal Kitabevi, 2001, s.
vii.
10 Hilmi Ziya Ülken, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul, Ülken Yayınları,
1999, s. 427.
6
Demokratik Eğitim, John Dewey’in Eğitim Felsefesi Üzerine