Arkeo Magma

Neolitik sembolizme göre
turna tüyleriyle yapılan
dansın, ruhu ebediyete
ulaştırdığı düşünülüyor
(sol üstte).
Çatalhöyük'te bir evde
bulunan detaylı duvar
resimlerinde başta akbaba
ve turna olmak üzere kuşlar
resmediliyor (sağ üstte).
UŞLAR, İKİ AYAKÜSTÜN-
K DE durabilmeleri, çevreleriyle
etkileşimleri, serenat
yaparcasına ötmeleri ve dans etmeleri
gibi insansı davranışlarının yanı
sıra uçma becerileriyle de toplumların
dikkatini çekiyor. Toplumların
çoğu zaman kuşları ruh veya ruhlar
aleminden gelen haberciler olarak
algıladığı biliniyor. Kuşların ruhani
görevlerinin detayları geçmişte kaybolmuş
olsa da günümüze ulaşan bulguların
analiziyle bu konuda yorum
yapmak mümkün.
Çatalhöyük’te, İÖ 7100 - 6000 tarihleri
arasına tarihlenen yerleşimlerdeki
inançla ilgili ögelere, daha
önceki ya da sonraki dönemlerde
olduğu gibi tapınak olarak adlandırabileceğimiz
özel bir yapıdan ziyade
hane içlerinde rastlanıyor; olasılıkla
ritüeller her hanede münferit olarak
sürdürülüyordu. Yapıların içerisinde
mezarlarda, duvar resimlerinde, hayvan
kemiği yığınlarında ya da duvar
resimlerinde hep kuşlar kullanılmış.
Çatalhöyük’te yaşayan insanların
beslenmesinde memeli hayvanlar
önemli yer tutarken Konya Ovası’nda
bulunan çağdaşları Pınarbaşı ve Boncuklu
gibi yerlerde sıklıkla kuş tüketildiği,
sadece Çatalhöyük’te bütün
olarak saklandıkları görülüyor. Özellikle
kanat tüylerinin korunması, bu
kısmın etten daha değerli olduğunu
gösteriyor. Çatalhöyük kazılarında
akbaba ve turna tüylerinin yanı sıra
diğer su kuşu tüylerinin de bulunması
araştırmacıların dikkatini çekiyor.
Dr. Russel’a göre kızıl akbaba
(Gyps fulvus) ve turna (Grus grus) kemiklerinin
özenle bir araya getirilmiş
ve saklanmış olması bölgedeki insanların
inanç sisteminde, kuşların ruhu
ölüm sonrasına hazırlayan birer araç
olduğunu gösteriyor. Bunun yanı sıra
kaşıkçı (Platalea leucorodia), fiyu
(Anas penelope), küçük sakarca kazı
(Anser erythropus) ve küçük balaban
(Ixobrychus minutus) türlerine ait kuş
tüylerinin benzer şekilde bir araya
getirilerek çocuk mezarlarına yerleştirilmesi
de daha küçük su kuşlarının
çocukların ruhunu, ölüm sonrası yaşama
ulaştırdığına dair inanışa işaret
ediyor. Yazısında kuşların Çatalhöyük’te
sosyal sınıfları belirlediğinin
kesin olduğunu yazan Russel, tam
olarak ne ifade ettiklerininse henüz
değerlendirildiğini belirtiyor.
Magma’ya açıklama yapan Nerissa
Russel, eski insanların inançlarını
ve dini törenlerini tahmin etmenin
zor olduğunu ifade ederek özellikle
turna ve akbaba tüylerinin tören giysileri
olarak kullanıldığını düşündüğünü
ancak bunlara totem demekten
kaçındığını belirtti. Belki de insan
ruhlarının turna dansı ve akbaba
süzülüşü benzeri hareketlerle gökyüzüne
yükseldiğini ekleyen Russel,
çocuk ruhlarının daha küçük kuşlar
tarafından ebediyete yollanabileceğini
söyledi.
11