Nazîm Divan›'nda Üsküdar

514
Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U I V
silahlar›n› kuflanan esnaf›n mesirelere ç›kt›klar›n›, çad›rlar kurup cirit oynad›klar›n›
yazm›fllard›r.
Di¤er yandan, bütün Anadolu'da Hid›rellez bir anlamda teferrüç mevsiminin
aç›l›fl› kabul edilerek yaln›z esnaf kesimi de¤il, kad›nlar, çocuklar, aileler, kendi
geleneklerine göre k›r bayramlar› yaparlard›. Meselâ ‹stanbul çevresindeki yüzlerce
a¤›lda koyun besleyen a¤›lc›lar, h›d›rellezde kuzular için narh verilince,
kendilerine özgü h›d›rellez bayram›n› kutlar; o gün k›rlara ç›k›p çoban ürünü
olarak haz›rlad›klar› taze peynirleri, kaymaklar›, külemezleri, yo¤urtlar›, kesmikleri,
a¤›zlar›, teleme peynirlerini, ya¤lar› yiyip zevk û safa ederlerdi. Hac› Hasan
fieyho¤lu'nun "Çank›r›'da Ahilikten Kalma Esnaf ve Sohbet Teflkilat›" adl›
eserinde anlatt›¤› üzere, o yöre esnaf loncalar›n›n düzenledi¤i ve çok say›da çocu¤un
sünnet edildi¤i h›tan cemiyetleri de birer esnaf teferrücü idi. Bu gelenek
hemen bütün Anadolu'da yayg›nd›. Esnaf loncalar›, kendi mensuplar›n›n çocuklar›
ve ç›raklar›yla yetim ve kimsesiz çocuklar için her y›l veya birkaç y›l arayla
bu tür organizasyonlar› tekrarlarlar; k›rlara çad›rlar kurulur; dü¤ün yemekleri
piflirilir, pehlivan güreflleri, canbaz, soytar›, maskara gösterileri, esnaf hünerleri
sergilenirdi.
Esnaf teferrüçlerinin ya da meslek bayramlar›n›n en renkli ve görkemlileri ‹stanbul'da
yap›ld›¤› gibi, payitaht zenaatkârlar› aras›nda da teferrüce en fazla önem
verenler kuyumculard›. ‹lk bak›flta bu zenaat kesiminin zengin olufllar›ndan dolay›
teferrüçlerde saç›p da¤›tt›klar› düflünülse de kuyumcular teferrücünün -özellikle
de on y›lda yirmi y›lda bir kez tekrarlanan anl› flanl›lar›n›n ayr› bir gerekçesi
vard›. Evliya Çelebi, Kuyumcu esnaf›n› anlat›rken bunun kökenini de aktarmaktad›r.
Trabzon'da do¤an Kanuni Sultan Süleyman’›n (1520-1566), flehzade
iken kuyumculuk ö¤rendi¤i için padiflah olduktan sonra ‹stanbul kuyumcular›na,
çarfl›, çeflme yapt›rd›¤›n›; geleneksel teferrüçlerde kullanmalar› için de on bin
sahan, befl yüz kazan ve tencere vakfetti¤ini; yirmi y›lda bir, hazineden on kese
ödenek ayr›larak özel teferrüç verilmesi ve bu büyük esnaf bayram›nda "tabl-› Âli
Osman" ve "kûs-i hakanî" denilen büyük davullar çal›narak on gün on gece boyunca
kuyumcular›n yiyip içip e¤lenmeleri için yasa koydu¤unu anlatan Evliya
Çelebi, "Kuyumcubafl›-zade oldu¤umdan üç teferrüçlerini gördüm." demekte ve
tatil günlerinde yafll› genç herkesin peremelere binip e¤lenmeye gitti¤i Ka¤›thane
mesiresinde "Kanun-› kadim üzere" yap›lan bir teferrücü anlatmakt›r. Ka¤›thane
vadisininin" Zergeran Teferrüçgâh›" denilen düzlü¤ünde, ‹stanbul kuyumcular›
ile taflra kuyumcular› temsilcileri, yirmi y›lda bir, Osmanl› teferrüç gelene¤inin
en görkemlisini gerçeklefltirmekteydiler. Her y›l ise di¤er esnaf ve zenaatkâr
topluluklar› gibi, kuyumcular da daha dar kapsaml› teferrüçler düzenlemekteydiler.
Evliya Çelebi'nin 300 kese akçe masrafla gerçeklefltirildi¤ini belirtti¤i ve
"Kanun-› kadim-i Süleyman Han" gere¤i oldu¤unu vurgulad›¤› "Bu teferrüç meydana
gelmek içün evvela zergeran çavufllar› gönderilerek sair vilayetde olan kuyumcular
Ka¤›thane teferrücüne da'vet ediliyor" bunlar›n hepsinin gelmesi muhal
oldu¤undan "necib ve reflid halifeleri sahib-i post olmak içün" onar bin kurufl
alarak Asitane'ye geliyorlard›. Söz konusu kanun uyar›nca "Âl-i Osman diyar›n›n
.