20.04.2013 Views

Manumalo Tuila'epa Sa'ilele ae to'ilaloTole'afoa Solomona

Manumalo Tuila'epa Sa'ilele ae to'ilaloTole'afoa Solomona

Manumalo Tuila'epa Sa'ilele ae to'ilaloTole'afoa Solomona

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

HEAD OFFICE:<br />

PO Box 6261, Upper Riccarton,<br />

Christchurch<br />

Phone. 03 - 341 8558<br />

Fax. 03 - 341 8568<br />

Website. www.lemanameasamoa.co.nz<br />

Email. lemanameasamoa@xtra.co.nz<br />

MANAGING DIRECTOR/PUBLISHER<br />

Sulusulumaivasa Leituala Aiva II (Ivan)<br />

CHIEF EDITOR<br />

Tiumalumatua Maifea Fetu<br />

SUB EDITOR<br />

Havana Umaga<br />

ADMINISTRATION<br />

Katie Sulusulumaivasa<br />

SPORTS REPORTER<br />

Hanita Nua<br />

SAMOA CORRESPONDENCE<br />

Agafili Tuitolovaa<br />

Tusitala Tolo<br />

Wellington<br />

Aliimuamua Nofoitumua Fuimaono Lalau<br />

Ester Jane Temukisa Laban<br />

Palmerston North<br />

Fealofani Tini Brown<br />

Dunedin<br />

Afamasaga Pavihi<br />

DISTRIBUTION<br />

Christchurch - Soisoifua Tiumalumatua<br />

Wellington - Papalii Peniata & Patosina<br />

Madar<br />

Auckland - Savali O le Filemu<br />

Samoa - Agafili Tuitolovaa<br />

Palmerston North - Fealofani Tini Brown<br />

DESIGNER & LAYOUT<br />

Graphic Icon Ltd<br />

75 Hamlin Road, Mount Wellington,<br />

Auckland, New Zealand<br />

Ph. 09-570 2786 Mob. 027 4860099<br />

www.graphicicon.co.nz<br />

© Lemanamea Samoa reserves the rights<br />

to all editorial and advertising subject<br />

to copyright.<br />

All contributed articles do not reflect the<br />

opinion of the Le Manamea Samoa Newspaper.<br />

www.lemanameasamoa.co.nz<br />

Tiumalumatua Maifea Fetu<br />

E toe faatalofa atu foi i lenei vaiaso<br />

i le mamalu o le tatou atunuu i le<br />

aufaitau ma paaga uma a Le Manamea<br />

Samoa. Malo le lagi e mamā,<br />

malo le Pale, malo i lau tapuaiga<br />

mau.<br />

O le tatou lomiga lona lua lenei, auā<br />

foi le auaunaga a Le Manamea<br />

Samoa, lau nusipepa e faafiafia mo<br />

oe.<br />

Talu ai o lea ua m<strong>ae</strong>a le faamoemoe<br />

o lau nusipepa lea na tatalaina<br />

aloaia ai lana auaunaga i totonu<br />

lava o lau fanua o fugalaau matala<br />

TUSI I LE FAATONU<br />

PO'O LE A SOU TAOFI I LE<br />

FA'AMATAI O TAMA'ITA'I?.<br />

Ua fa'afagogo tagi ao pea lenei<br />

fuaitau pe a tauane pe fa'alogo<br />

fo'i i matai tama'ita'i.<br />

O se fesili lea ua tiga lava ona<br />

va'ava'ai atu ua fa'atinoina e le<br />

tele o aiga ma Afio'aga lea v<strong>ae</strong>ga<br />

ole aganuu, <strong>ae</strong> o loo vanevane<br />

mai lava, ma manana'o le au fai<br />

fesili, ia tali atu nisi tagata e<br />

fa'amalieina ai o latou loto, <strong>ae</strong><br />

fai mai le tali a le isi lo'omatua,<br />

sole, e vele atu lava e le o ni a<br />

outou vao <strong>ae</strong> vele lava.<br />

O lo'o laulauvivilu ma soifua<br />

tagata Samoa i se talitonuga, O<br />

mea lava na ola mai ai o tatou<br />

tuaa, e le matai ni tama'ita'i i<br />

aso ua alu, peita'i ane na o<br />

tama'ita'i ta'uta'ua,<br />

pei o Sina'aletava'e, Taufau ma<br />

Nafanua.<br />

Ae o lea la ole a ou taumafai e<br />

faaali so'u taofi ile fesili lea ua<br />

tula'i mai<br />

Ai ua i ai ni mea ua fa'aletonu i<br />

le matau atu a tagata lautele i<br />

le tula'i mai o matai tamata'ita'i,<br />

i le fa'aanofaleina o le aganu'u<br />

ma le agaifanua i lenei talutalufou,<br />

e lua la ni v<strong>ae</strong>ga e fia aga'i i<br />

ai la'u tali.<br />

O lo'u la taofi faatuatama i o'u<br />

tuateine, e matua le talafeagai,<br />

o le fesili pe aisea? Leaga o oe o<br />

la'u FEAGAIGA, o le i'oimata o<br />

lota va nonofo ai, e te faam<strong>ae</strong>p<strong>ae</strong>pa<br />

ma e fa'am<strong>ae</strong>la. Aua<br />

a o'o nei ina tofia oe e te matai,<br />

<strong>ae</strong>maise lava o se suafa tulafale,<br />

ona va ai loa lea ole fogava'a,<br />

to'ilalo ai lea o lo ta fatu aiga ma<br />

malepe ai fa'av<strong>ae</strong>, o le fesopoaiga<br />

lava lea o upu ma tala<br />

leaga, tulou, tulou lava, o le<br />

matafaioi a tulafale, e leaga e<br />

susua mea nei o talanoaga, e<br />

sua uta, sua luga, sua ma le tele<br />

o nisi mea, a ta saofafa'i faatasi<br />

la i le saofaiga ona maligi ai lea<br />

o o'u loimata, ma faapea atu e<br />

sili le oti i lo le faalogo atu, manatua<br />

e sili atu le oona o 'upu ai<br />

lo le ta'e ole ulu.<br />

O lona lua, pe lauga fale pe<br />

Mai le Faatonu<br />

i Kalaiesetete, na faataunuuina<br />

lava i le aso Toonai na se’i mav<strong>ae</strong><br />

atu nei aso 29 o Aokuso 2009.<br />

Na amatalia i le sauniga lotu na<br />

ta’itai’a e le susuga i le Toeaina ia<br />

Tumama Vili, o le Ekalesia Faapotopotoga<br />

Kerisiano Samoa i<br />

Kalaiesetete, soso’o ai ma le Fetalaiga<br />

faafeiloa’i a le fofoga o Le<br />

Manamea Samoa, le Tofa ia Lavea<br />

Aseta Tologata. Saunoa foi lana<br />

Afioga i le Ao E’e, Afioga ia Tuiataga<br />

Asi Blakelock, Komesina<br />

Aoao o Samoa i Niu Sila, i lana<br />

saunoaga autu mo le aso. Na<br />

matagofie upu tima’i, ma upu<br />

faal<strong>ae</strong>iau mo le tautua ua amatalia.<br />

Na saunoa foi le Afioga i le alii Pule,<br />

le Susuga ia Sulusulumaivasa<br />

Leituala Aiva ll, auā lava lenei<br />

faamoemoe, ma toe saga faamautuina<br />

ai le agavatau a lau nusipepa<br />

Samoa e faafiafia mo oe.<br />

Ua tatau ai ona faamauina se agaga<br />

faafetai tele i le paia maualuluga o<br />

lauga mal<strong>ae</strong>, e matua le mafai<br />

lava i nei ona po ese matai<br />

tama'ita'i ona faatinoina la'ei<br />

ma aga fa'atulafale. O le va<br />

fa'atulafale, e fematea'i, toe<br />

fa'afepalopaloa'i, ma va'ava'ai<br />

matafela, tulou, sa i ai se faatau<br />

sa fai e le'i levaleva atu nei, o se<br />

tasi o Aliit<strong>ae</strong>ao, sa i ai se tasi tulafale<br />

e fealua'i i le nofoa<br />

fa'ata'avalevale (wheelchair) na<br />

finau malosi ile lauga, ua<br />

fa'aaloalo i ai isi tulafale, <strong>ae</strong><br />

tete'e lava le to'atasi, e amata<br />

atu lana lauga, <strong>ae</strong> seu loa e le<br />

tulafale lea na tete'e, o upu ia a<br />

le tulafale, “sole alu i lalo e fai ai<br />

le lauga, 'aua e te le mafaufau, e<br />

alala mai le paia ma le mamalu<br />

ole atunuu a e fia papalagi atu<br />

ma au amio,” ua fiu e faatoese<br />

ma faamolemole atu ona o ia e<br />

ma'i, <strong>ae</strong> le mafai lava ona una'i<br />

malie atu lava lea o lona nofoa i<br />

tua i le mea o loo i ai taulele'a,<br />

sa i ai fo'i la se tasi matai tama'ita'i<br />

na nanau fo'i i le lauga, fesili<br />

loa i ai le na la fa'atau, tulou,<br />

tulou lava, “a tuu atu le lauga e<br />

mafai ona tatala lou la'ei (ofu)”,<br />

tali le tamata'i, “soia e te le<br />

mafaufau,” <strong>ae</strong> <strong>ae</strong> fai mai le tali<br />

a le matai tamaloa, “o oe e te le<br />

mafaufau, ona e sese le mea<br />

lena e te nofo ai”<br />

O lo'u la taofi e le tatau la i tulaga<br />

ia ona matai se tama'ita'i,<br />

auā na te le gafatia le fa'atinoina<br />

o aiaiga o mea nei o matai<br />

tulafale, o le savali, tu tautala<br />

fue ma le to'oto'o, tatala le la'ei<br />

pe fa'asaniti, amo atu, amo mai,<br />

o le upu fa'asamoa, e fai fo'i o le<br />

fale a'o le anofale, o lona uiga e<br />

fai fo'i o le matai, a'o aga ma<br />

taga e fa'atino ma nofotuav<strong>ae</strong> ai.<br />

O lea fo'i la o le a fa'aalia so'u<br />

taofi i nei ona po i ala e taua ai<br />

ona fa'amatai tama'ita'i. Talu ai<br />

la le tula'i mai i lenei vaitaimi,<br />

ua oge tagata le tele o aiga, a'o<br />

aiga uma fo'i, e tupu a ma<br />

tamalii ai le tagata, a 'ea? Se'i fai<br />

se tala e fa'amatala atili ai lo'u<br />

taofi lea, ona e talitonu lea ma<br />

mautinoa le moni ma le faa-<br />

si o tatou atunuu na mafai ona<br />

pa’au atu ma talia foi la matou<br />

faatalauula atu, i le Afio i lau Afioga<br />

le Ao E’e Afioga Asi Tuiataga Blakelock<br />

ma lou faletua, le sui mamalu<br />

o le tatou Malo tutoatasi o Samoa,<br />

susuga i faifeau toeaiina o le tatou<br />

nuu, le mamalu i le au faigaluega<br />

paia a le Atua ma o outou faletua.<br />

E faafetai tele atu foi i le paia o aiga<br />

ma tapaau, faleupolu o tofiga faletua<br />

ma tausi ma le laveloa o Samoa<br />

atoa. Ua mamalu ma maualuga le<br />

faamoemoe o lau nusipepa ina ua<br />

mafai ona tatou molimauina<br />

faatasi. Faafetai tele i lou agalelei<br />

ma lou maau i lau meaalofa na<br />

tauaaoina. Faafetai faafetai tele<br />

lava. Ia saga faamanuia atu le Atua<br />

i lo outou agalelei i soo se v<strong>ae</strong>ga sa<br />

e faatinoina ai lou aao mafola<br />

E faapea foi ona faafetai tele atu mo<br />

lo outou mamalu na tauaao mai a<br />

outou tusitusiga ma saunoaga faamanuia<br />

i le tatala aloaiaina o lau<br />

maoni o lea fuaitau ua ou ta'ua.<br />

Sa fai se talanoaga a le Tuitoga<br />

Tuifiti ma Malietoa, o le a feasiasi<br />

solo i o latou atunu'u e eva<br />

ma matamata ai, ona amata loa<br />

lea i Toga, e atoa ai le vaiaso, sa<br />

matuā maofa le Tuifiti ma<br />

Malietoa i fa'aaloaloga fa'apea le<br />

tautuaina ole Tuitoga, soo se<br />

taimi lava e vala'au atu ai le Tuitoga<br />

i lana 'au tautua, se toetoe<br />

a sosolo mai nai tamaloloa i o<br />

latou manava, uma lena vaiaso,<br />

malaga i Fiti o fa'aaloaloga ua<br />

matua mata'ina, a vala'au fo'i la<br />

le Tuifiti i ona soatau i se mea e<br />

mana'o ai, se e tapisa ma tamomo'e<br />

mai, oo mai loa fo'i lea i<br />

Samoa, ua matua fia va'ai fo'i le<br />

Tuitoga ma le Tuifiti i aganu'u<br />

Fa'asamoa, e vala'au atu la<br />

Malietoa i tagata Samoa e o<br />

mai, <strong>ae</strong> vala'au atu i ai le 'au<br />

Samoa, Tulou lava o le tala<br />

malie (joke) O ai le guku lea e<br />

pisa mai, kaoga e fai au feau, fesilisili<br />

atu loa le Tuifiti ma le Tuitoga<br />

ia Malietoa pe aisea e<br />

fa'apea ai Samoa, <strong>ae</strong> tali si<br />

toeaina fa'apea, “o Samoa, e<br />

Malietoa uma lava tagata, o<br />

lona uiga e tupu tagata uma”, o<br />

iina tonu lava na amata ona fefefe<br />

ai Toga ma Fiti i soo se<br />

Samoa.<br />

O le mafua'aga lena ua manatu<br />

ai le tele o aiga e fa'amatai<br />

tama'ita'i ne'i mea ane ua le<br />

fa'aauauina gafa tautupu o aiga,<br />

<strong>ae</strong> lelei la ia te a'u ona tuu i ai le<br />

suafa Tamalii e saga fa'am<strong>ae</strong>p<strong>ae</strong>pa<br />

ai, ma fa'afalemalu o<br />

nuu ma aiga.<br />

O nei fo'i aso ua iloa e tagata<br />

uma, o le fa'av<strong>ae</strong> lava o faigamalo<br />

o Samoa, a le matai le sui,<br />

e le avea ma faipule e o'o ai i totonu<br />

ole Maota fono i Tiafau, a'o<br />

na ona po, sa to'atele le 'au<br />

agava'a i le tofi faipule <strong>ae</strong> o le<br />

fa'alavelave e le matai, ma le isi<br />

ua saili fo'i faipule i a'i latou e<br />

maualuluga le a'oa'oina, ia ma i<br />

latou fo'i e faipisinisi ma le au<br />

sikolasipi, o le matau la i lenei<br />

vaitaimi o lo'o auina atu<br />

tamafanau a Samoa e sa'ili malo<br />

nusipepa Samoa ma le Siufofoga o<br />

Samoa. I lau Afioga i le Alii<br />

Palemia, lau susuga Tuil<strong>ae</strong>pa Lupesoli’ai<br />

Sa’ilele Malielegaoi, le Aufaigaluega<br />

paia a le Atua <strong>ae</strong>maise<br />

nisi o le mamalu o si o tatou<br />

atunuu. Faafetai tele mo faamanuiaga<br />

Ia tatou sii faatasi lea o le viiga ma<br />

le faamanu i lo tatou Atua ina ua<br />

tau lau o le faamoemoe, aua o le<br />

faamoemoe ua taunuu o le laau o le<br />

soifua lea, pei o afioga paia a lo<br />

tatou Atua.<br />

Ia manuia tele lau silasila ma lau<br />

faitau i le lomiga lona lua a lau<br />

Nusipepa mai le aai o Fugalaau<br />

Matala mai Kalaiesete, LE MAN-<br />

AMEA SAMOA- e faafiafia mo oe.<br />

Soifua ma ia Manuia<br />

Tiumalumatua Maifea Fetu<br />

Faatonu<br />

mo Samoa, ona o le fia fa'aleleia<br />

o o tatou si'osi'omaga, ua<br />

to'atele tama'ita'i agava'a ua<br />

fa'amanuiaina mai ai i aoga i<br />

fafo, ona fa'apena fo'i la'ia ona<br />

tulituliaupu i le va'ai a le Malo<br />

ma le Afio'aga, ioe, o ala na ma<br />

mafua'aga, ua fa'amataiina ai le<br />

to'atele o tamata'i, ma o tatou<br />

tuateine. Fa'afetai la ua la'asia<br />

ia tulaga, a'o lo'u taofi e LELEI<br />

toe LEAGA, auā ua ala ona<br />

matai, o le atamai, <strong>ae</strong> o le<br />

fa'alavelave, o nisi e le'i asuina<br />

se ipuvai, pe na te iloaina fo'i se<br />

matatuai, tulou, tulou lava. O si<br />

a'u la lenei fautuaga ma lo'u<br />

talitonuga, e tu'uina atu lua te<br />

aluluga ma fa'asolosolo malie ai<br />

ni ou fo'i mafaufauga si'aula,<br />

'aua e te fa'aaogaina fua le<br />

'ulafala, fue ma le to'oto'o, pe a<br />

fai o e fia lauga lava, a'o la'u fautuaga,<br />

tu'u le fa'aaloalo i ou tuatama<br />

tulafale, e faitalia lava<br />

latou ma fai le lauga. O le isi<br />

mea e manatua lelei, o le tele<br />

lava o usuga e tupuga mai ai<br />

tama teine, o'i latou lava o feagaiga<br />

o le p<strong>ae</strong> ma le auli, o lo'o i<br />

ai fo'i tala tu'u i tofiga a Pili i<br />

lana fanau ia Tua ma Saga ma<br />

le teine o Tolufale, fai mai na<br />

'ave Tolufale i Manono i Aigailetai<br />

e nofo ai ma va'ava'ai ona tuatama<br />

ne'i femisa'a'i, ona alu<br />

ane lea e teuteu ma fa'afealofani,<br />

<strong>ae</strong> a 'ote le toeaina male<br />

'olomatua i aso la pe a tau fesili<br />

atu i se mea, tasi a le tala, tulou<br />

lava, na'o le tapuni a o le gutu,<br />

ma fa'alogo taliga. O le mea<br />

malie ai suga e, e lagona lava e<br />

le toto le lā fetaui o le tautala o<br />

le tamata'i a'o lea e nofo le tama,<br />

o lo'u manatu se'iloga lava ua<br />

leai sou 'alofaga ona fa'atoa tautala<br />

lea o lou matai, ma manatua<br />

le ivi o Atamu lea na fai ai<br />

oe, e te fesoasoani ai <strong>ae</strong> le o le<br />

muamua ai.<br />

Tusia Afamasaga Pavihi (foifale<br />

togitogiuluau falealii i fasitootai)<br />

2 2nd September 2009 Le Manamea Samoa

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!