Cyfrowo - Radio-lider Magazyn Profesjonalistów Radia

NR 1/2 (98) 2007 

WWW.RADIOLIDER.PL 

Jak reklamowaç si´ 

zgodnie z prawem, 

gdy reklama 

jest zakazana? 

CENA 10 Z¸ (W TYM 7% VAT) ISSN 1234-2122 

Cyfrowo 

na Podlasiu 

Niezale˝ni producenci 

a pluralizm mediów 

Nasza MyÊliwiecka Druga szansa dla lokalnych nadawców Radio ¸ódê na pierwszych stronach gazet 

OGÓLNOPOLSKI MAGAZYN NADAWCÓW RADIOWYCH

Koncepcja programowo-przestrzenna nowej siedziby Radia Mazury - Wie˝a ciÊnieƒ w Ostródzie 

OSTRÓDA – 101,5 FM 

MORÑG – 96,4 FM 

OLSZTYNEK – 89,4 FM 

www.radiomazury.com.pl www.radiomazury.pl 

reklama@radiomazury.com.pl 

reklama@radiomazury.pl 

ul. Drwćka 5, 14-100 Ostróda, 

tel./fax: (+ 48 89) 646 43 77, 646 43 17

Nadszed∏ Nowy Rok 2007 i pierwsze wydanie „Radio 

Tv Lidera” w tym roku, które oddajemy do Paƒstwa 

ràk. W tym numerze b´dà mogli Paƒstwo przeczytaç 

o tym jak potoczy∏y si´ losy ma∏ych stacji radiowych, 

które przesta∏y istnieç na skutek wstàpienia do sieci. 

I tak ku pocieszeniu radiowców z rozmowy z Panià 

Agnieszkà Ogrodowczyk, dyrektorem Departamentu 

Koncesyjnego w KRRiT, dowiedzia∏am si´, co Wam 

niezw∏ocznie przekazuj´, ˝e jest druga szansa dla 

lokalnych stacji radiowych. B´dà rozdawane nowe 

koncesje ale ju˝ nie w du˝ych aglomeracjach. Z wywiadu 

wynika jedno – tort cz´stotliwoÊci radiowych 

zosta∏ podzielony kilkanaÊcie lat temu i nie zosta∏y 

zabezpieczone odpowiednio interesy radia lokalnego 

dla spo∏eczeƒstwa obywatelskiego. Na dzieƒ 

dzisiejszy do rozdania pozosta∏y tylko okruchy. To co 

zosta∏o bezpowrotnie stracone nie mo˝na usprawiedliwiaç 

brakiem wiedzy Krajowej Rady o zasobach 

cz´stotliwoÊci. 

Nowe technologie wyprzedzajà ustawy i przepisy, 

i o tym, ˝e wy˝szoÊç technologii cyfrowej nad analogowà 

zosta∏a powszechnie uznana pisze Halina Smoleƒska 

w artykule „Nowy plan rozdzia∏u cz´stotliwoÊci 

dla radiodyfuzji naziemnej w Europie”. Materia∏ ten 

polecam Paƒstwa szczególnej uwadze. 

A na Podlasiu ju˝ cyfrowo o czym Êwiadczy artyku∏, 

który napisa∏ szef techniczny Radia Podlasie, gdzie 

przemyÊlane rozwiàzania doprowadzi∏y do po˝egnania 

si´ z kilometrami przewodów, co w efekcie nada∏o 

radiu nowe brzmienie i zadowolenie radios∏uchaczy 

w regionie. Studer 3000, który umieÊciliÊmy na ok∏adce 

to prawdziwe cacko i przedmiot po˝àdania obecnych 

i nowopowstajàcych stacji radiowych. 

„Tak post´puj ze s∏abszym, 

Jak chcia∏byÊ aby post´powa∏ z Tobà mocniejszy”. 

Seneka M∏odszy 

Kiedy nadawcy radiowi pracujà nad dêwi´kiem, to 

operatorzy telewizyjni doskonalà obraz a wizj´ doprowadzajà 

do perfekcji, oczywiÊcie cyfrowo. O inwestycjach 

w HDTV opowiadajà: Wac∏aw Tylawski dyrektor 

OÊrodka Techniki Telewizji Polskiej, Bogdan Ma∏ecki 

dyrektor techniki TVN SA, prezes Cyfrowego Polsatu 

Dominik Libicki oraz Adam Brodziak dyrektor Pionu 

Techniki Telewizji Polsat SA. A poza tym to magazyn 

„Tv Lider” objà∏ patronatem medialnym pierwszy 

w Polsce Mi´dzynarodowy Festiwal TwórczoÊci Telewizyjnej 

Prix Visionica 2007, który odb´dzie si´ pod koniec 

kwietnia we Wroc∏awiu. 

W tym wydaniu naszego magazynu znajdziecie 

wiele ciekawych informacji i oceny programu radiowo- 

-telewizyjnego, kto zmienia koncesj´, co to jest PINkubator 

biznesu, kulisy powstania pakietu Radiostacji 

i RMF Maxxx, o tym jak nie bulwersujà nas ju˝ geje 

w polskich telenowelach i o tym, ˝e „Paniom ju˝ dzi´kujemy” 

czyli jak publiczna telewizja rezygnuje z prezenterek, 

jednym s∏owem – zmiany, zmiany. Nie zawsze 

konieczne, nie zawsze potrzebne i nie zawsze 

korzystne. Inaczej nie znaczy lepiej. Dlatego wskazane 

jest zachowaç zimnà krew i dystans do rzeczy istniejàcych 

i wczeÊniej zaplanowanych. Spokój, rozsàdek, 

hierarchia wartoÊci, racjonalne myÊlenie powinny 

braç gór´ nad nerwami, wypowiadaniem nieprzemy- 

Êlanych s∏ów i podejmowaniem decyzji, które nie majà 

wp∏ywu na efektywnoÊç a tylko pomna˝ajà koszty. 

˚yczmy sobie tego w tych czasach, które nie napawajà 

optymizmem. Mia∏o byç lepiej, a jest nieweso∏o. 

˚ycz´ mi∏ej lektury i pozdrawiam 

OD REDAKCJI 

Ewa Bryçko-Andruszczyszyn 

3

4 

SPIS TREÂCI 

WYWIAD 


Druga szansa dla lokalnych nadawców – rozmowa z Agnieszkà 

Ogrodowczyk, dyrektorem Departamentu Koncesyjnego w KRRiT . . . .5 

PREZENTACJE 

Julian Majer 

Radio ¸ódê na pierwszych stronach gazet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10 

Artur Dernowski 

Cyfrowo na Podlasiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 

CO? GDZIE? KIEDY? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 

TECHNIKA 

Halina Smoleƒska 

Nowy plan rozdzia∏u cz´stotliwoÊci 

dla radiodyfuzji naziemnej w Europie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 

KOMENTARZE 

Miko∏aj ¸. Lipowski 

Retrospekcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 

Zbigniew Kosiorowski 

Niezale˝ni producenci a pluralizm mediów cz. 1 . . . . . . . . . . . . . . . .34 

HISTORIA RADIA 

Witold Kasiƒski 

Nasza MyÊliwiecka cz. 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 

PRAWO W MEDIACH 

Jacek ˚urawski 

Jak reklamowaç si´ zgodnie z prawem, 

gdy reklama jest zakazana? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 

REDAGUJE KOLEGIUM 

Redaktor naczelny: Ewa Bryçko-Andruszczyszyn 

Z- ca red. naczelnego Radio Lider: Miko∏aj ¸. Lipowski 

Z- ca red. naczelnego Tv Lider: Janusz Ko∏odziej 

Sekretarz redakcji: Anna Paw∏owska 

WSPÓ¸PRACUJÑ 

Witold Kasiƒski, Adam St. Tràbiƒski, Zbigniew Adrjaƒski, 

Jan Beliczyƒski (Katedra Procesu Zarzàdzania Akademii 

Ekonomicznej w Krakowie), Dariusz Bryçko (GCTS 

USA), Jacek Andrzej ˚urawski, Stanis∏aw J´drzejewski, 

Bohdan Kezik, Mateusz Nieç, Maria Szab∏owska 

(Polskie Radio Program I), Bogdan Halicki, Jan M. Fijor, 

Anastazja Jasiƒska, El˝bieta Pu∏awska, 

Micha∏ Czarnecki (mediaNews) 

OK¸ADKA „Radio Lider” 

Fot. archiwum Polsound 

KOREKTA 

Anna Paw∏owska 

MARKETING/ REKLAMA 

Jaros∏aw Iwo Bryçko 

e-mail: jbrycko@radiolider.pl 

BIURO, ADMINISTRACJA I PRENUMERATA 

Anna Paw∏owska: tel./fax: (022) 751 31 29, 751 94 54 

ADRES REDAKCJI: 

05-092 ¸omianki k/Warszawy 

Dàbrowa LeÊna, ul. ˚ywiczna 17, 

tel. (022) 751 31 29, fax: (022) 751 94 54 

e-mail: kochamradio@radiolider.pl 

www.radiolider.pl 

WYDAWCA: 

PPUH „EMIR” Ewa Bryçko, 

05-092 ¸omianki k/Warszawy 

Dàbrowa LeÊna, ul. ˚ywiczna 17, 

Wydawca jest p∏atnikiem VAT; NIP 118-018-91-68 

SK¸AD I ¸AMANIE: 

Media-lider – Agencja Reklamy 

05-092 ¸omianki k/Warszawy, 

Dàbrowa LeÊna, ul. ˚ywiczna 17 

tel./fax: (022) 751 31 29, 751 94 54 

DTP – Anna St´pniak 

DRUK 

ARSPOL sp. z o. o. 

Przedsi´biorstwo Us∏ugowo-Produkcyjne 

ul. Hetmaƒska 11/1, 85-039 Bydgoszcz 

BIURO HANDLOWE 

ul. Chopina 14, 85-092 Bydgoszcz 

tel. (+48 52) 346 10 55 

tel./fax (+48 52) 341 13 37 

e-mail: arspol@arspol.pl 

www.arspol.pl 

Za treÊç reklam, og∏oszeƒ i artyku∏ów 

sponsorowanych redakcja nie odpowiada. 

PISZCIE DO NAS 

e-mail: kochamradio@radiolider.pl 

styczeƒ/luty 2007

Druga szansa 

dla lokalnych nadawców 

– Jakie by∏y poczàtki i kryteria przyznawania 

koncesji? Ile ich wydano i komu? 

– Ustawa o radiofonii i telewizji z grudnia 

1992 roku ustanowi∏a w Art. 36 kryteria 

wniosków o udzielenie koncesji. 

Kryteria te sà niezmienne od poczàtku 

istnienia regulacji w dziedzinie mediów 

audiowizualnych, tj. przez ostatnie 

15 lat. Generalnie nie mo˝na odmówiç 

s∏usznoÊci wyboru tych kryteriów, natomiast 

ich stosowanie w praktyce, tj. 

w konkretnych post´powaniach 

o udzielenie koncesji, jest utrudnione 

ze wzgl´du na ogólnych charakter 

przepisów. Je˝eli czytamy, ˝e w post´powaniu 

o udzielenie koncesji ocenia 

si´ w szczególnoÊci: czy i w jakim stopniu 

przedstawiony przez wnioskodawc´ 

projekt programu realizuje ustawowe 

zadania radiofonii i telewizji takie jak 

dostarczanie informacji, udost´pnianie 

dóbr kultury i sztuki, u∏atwianie korzystania 

z oÊwiaty i dorobku nauki, upowszechnianie 

obywatelskiej edukacji, 

dostarczanie rozrywki i popieranie krajowej 

twórczoÊci audiowizualnej, to 

oznacza, ˝e Krajowa Rada Radiofonii 

i Telewizji ka˝dorazowo musi od nowa 

dokonaç interpretacji ustawy, bioràc 

pod uwag´ wszelkie informacje i okolicznoÊci 

o wnioskodawcach i sposobie 

ukszta∏towania danego rynku. 

OczywiÊcie ma to swoje dobre strony – 

dzi´ki temu Rada ma mo˝liwoÊç merytorycznie, 

a nie instrumentalnie, kszta∏towaç 

rynek audiowizualny. OgólnoÊç 

kryteriów ustawowych stwarza trudnoÊç 

w ocenie czy wniosek spe∏nia czy 

nie spe∏nia ustawowe wymogi oraz 


Rozmowa z Agnieszkà Ogrodowczyk, 

Dyrektorem Departamentu Koncesyjnego 

w Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji. 

w porównaniu wszystkich ofert przedstawionych 

Radzie przez uczestników 

procesu koncesyjnego. Ponadto Krajowa 

Rada jest zobowiàzana w ka˝dej 

sprawie – tak w 1993 roku jak i dzisiaj – 

oceniç, w jaki sposób dany projekt 

wzbogaca ofert´ dost´pnà ju˝ odbiorcom 

na danym obszarze. 

Je˝eli mówimy o tym pierwszym 

procesie koncesyjnym czyli okresie 

1993–1995, to poniewa˝ na obszarze 

ca∏ego kraju dost´pne by∏y w radiofonii 

jedynie programy ogólnokrajowe i regionalne 

publicznego radia, oczywiÊcie 

nie by∏o wtedy z czym porównaç z∏o˝onych 

wniosków. Wtedy ka˝dy wniosek 

pod tym wzgl´dem by∏ wnioskiem 

dobrym. 

Kryterium programowe jest g∏ównym 

kryterium oceny wniosku o udzielenie 

koncesji, poniewa˝ pozosta∏e majà 

charakter tylko sprawdzajàcy czy 

wnioskodawca jest w stanie zrealizowaç 

projekt. Odnoszà si´ do sfery 

technicznej, czy wnioskodawca wskaza∏ 

poprawne warunki rozpowszechniania 

programu; do sfery ekonomiczno-finansowej 

– czy jest w stanie 

zagwarantowaç, ˝e ten projekt programu 

zostanie wcielony w ˝ycie, innymi 

s∏owy czy ma pieniàdze na op∏at´ koncesyjnà, 

na zakup urzàdzeƒ s∏u˝àcych 

produkcji i emisji programu oraz na 

WYWIAD 


utrzymanie tego radia do momentu a˝ 

zacznie na siebie zarabiaç, czyli w poczàtkowym 

okresie dzia∏alnoÊci. 

Wyst´pujàcy o udzielenie koncesji 

powinien równie˝ spe∏niaç wymogi formalno-prawne, 

tj. posiadaç osobowoÊç 

prawnà (w owym czasie równie˝ 

czy jest spó∏kà polskà bàdê nie ma 

w niej dominujàcego kapita∏u zagranicznego, 

gdzie bariera dla kapita∏u zagranicznego 

by∏a ustalana na poziomie 

33%, póêniej do 49%, a po ostatniej 

nowelizacji dostosowanej do prawa 

europejskiego zniesiono w ogóle barier´ 

dla kapita∏u z europejskiego obszaru 

zagranicznego, traktujàc je jako kapita∏ 

rodzimy). 

Problem pierwszego procesu koncesyjnego 

prowadzonego przez Krajowà 

Rad´, zamyka∏ si´ w zasadzie na 

dwóch p∏aszczyznach. Pierwszà by∏ 

brak mo˝liwoÊci porównania wniosków 

Kryterium programowe jest g∏ównym 

kryterium oceny wniosku o udzielenie koncesji. 

o udzielenie koncesji z ofertà ju˝ dost´pnà 

na obszarze i druga to niewiedza 

Krajowej Rady o wolnych zasobach 

cz´stotliwoÊci jakimi KRRiT 

wówczas dysponowa∏a, a wić brak 

mo˝liwoÊci zaprojektowania jak ten rynek 

ma wyglàdaç w przysz∏oÊci. Je˝eli 

Krajowej Radzie uda∏o si´ zdecydowanie 

okreÊliç, ˝e na poziomie mediów 

o zasi´gu ogólnokrajowym na pewno 

musi pojawiç si´ alternatywa w postaci 

5

6 

WYWIAD 

co najmniej jednej sieci telewizyjnej i – 

o ile by∏o to mo˝liwe w 1993 roku – co 

najmniej dwóch sieci ogólnokrajowych 

radiowych (zupe∏nie innym zagadnieniem 

by∏o powstanie Radia Maryja – 

jest to wyjàtkowa sytuacja), o tyle nie 

by∏a w stanie stworzyç strategii dla rozwoju 

rynku mediów lokalnych, regionalnych 

czy te˝ innych form poÊrednich 

pomi´dzy lokalnoÊcià a poziomem 

ogólnokrajowym. W zwiàzku z tym ka˝dy 

wniosek, który mieÊci∏ si´ w granicach 

mo˝liwoÊci technicznych zasobów 

Krajowej Rady w ówczesnym czasie, 

a spe∏nia∏ te zupe∏nie podstawowe 

wymogi, móg∏ uzyskaç koncesj´. W ten 

sposób w latach 1993–1995 powsta∏o 

95 niezale˝nych stacji radiowych, z których 

60 dzia∏a∏o na wi´kszych rynkach 

a 35 pozosta∏ych na rynkach od 25 do 

50 tysićy mieszkaƒców. Widzimy jaka 

jest rozpi´toÊç pojćia radio lokalne 

w przypadku tej pierwszej grupy. Ja 

uczestniczy∏am w procesie opiniowania 

tych wniosków od strony programowej 

i musz´ powiedzieç, ˝e poziom 

tych wniosków by∏ tak ró˝ny, a jednoczeÊnie 

nie znajdowaliÊmy w Ustawie 

o radiofonii i telewizji ˝adnych przeszkód 

do tego aby – niezale˝nie od 

skali proponowanej dzia∏alnoÊci – nie 

zakoƒczyç pozytywnie tego post´powania. 

Ka˝de nowe medium lokalne 

w radiofonii by∏o witane w Krajowej Radzie 

z ogromnym aplauzem, poza tym 

nie by∏o problemu konkurencyjnoÊci 

poniewa˝ na tym etapie dla ka˝dego 

starajàcego si´ by∏a mo˝liwoÊç przydzielenia 

cz´stotliwoÊci i móg∏ on rozpoczàç 

dzia∏alnoÊç radiowà. 

– Rozwój stacji radiowych na przestrzeni 

10 lat. Co wp∏yn´∏o na sieciowanie 

si´ stacji radiowych i wykupywanie 

przez inne podmioty? 

– Lata 1996-1997 nadal sprzyja∏y rozwojowi 

sektora radiofonii lokalnej. 

W wyniku tzw. drugiego procesu koncesyjnego 

wszystkie wolne cz´stotliwoÊci 

zosta∏y rozdysponowane. Do istniejàcych 

ju˝ 95 stacji lokalnych do∏àczy∏o 

kolejne 45 w zwiàzku z tym w 1997 roku 

mieliÊmy juz 140 samodzielnych stacji 

lokalnych. Wi´ksze rynki rozwija∏y si´ 

proporcjonalnie do mniejszych, do 60 

nadawców dzia∏ajàcych na wi´kszych 

rynkach do∏àczy∏y jeszcze 24 stacje, 

a na mniejszych rynkach do 35 ju˝ rozpowszechniajàcych 

program dosz∏y kolejne, 

tak˝e ∏àcznie by∏o ich 56. Rynek 

lokalnych stacji radiowych cechowa∏a 

wówczas bardzo du˝a ró˝norodnoÊç, 

zarówno jeÊli chodzi o g∏´bokoÊç rynków 

na których dzia∏a∏y stacje, jak i rozmieszczenie 

geograficzne. By∏ to okres 

kiedy przychody z rynków reklamy lokalnej 

wystarcza∏y na utrzymanie lokalnej 

stacji. Radiofonia lokalna dopiero 

rozpoczyna∏a wyÊcig i jej funkcjonowanie 

nie wymaga∏o jeszcze tak ogromnych 

inwestycji jak dzisiaj, kiedy trzeba 

dogoniç rozwój technologiczny, wygraç 

walk´ z konkurencjà o lokalnego reklamodawc´, 

a przede wszystkim stworzyç 

program radiowy, który móg∏by si´ 

dobrze sprzedaç. Koszty sta∏e funkcjonowania 

tych rozg∏oÊni: op∏aty za cz´stotliwoÊç, 

op∏aty koncesyjne, ZUS, 

Urzàd Skarbowy, us∏ugi operatorskie 

nie by∏y wtedy tak wielkim obcià˝eniem 

jak dzisiaj. 

Ten dobry okres zakoƒczy∏ si´ 

w 1998 roku, kiedy to nastàpi∏ kryzys na 

rynkach reklamy lokalnej, by∏ to równie˝ 

poczàtek inicjatyw integracyjnych 

wÊród nadawców lokalnych. Z jednej 

strony pojawi∏y si´ pierwsze upadajàce 

stacje lokalne, z drugiej strony zaÊ si∏a 

niektórych zintegrowanych nadawców 

jak np. Eski pozwala∏a im na posiadanie 

Êrodków, które mog∏y zainwestowaç 

w te spó∏ki, które sobie niezbyt dobrze 

na tych rynkach radzi∏y. Powoli 

powstawa∏a strategia rozwoju silniejszych, 

lepiej osadzonych na du˝ych 

rynkach nadawców, oparta na penetrowaniu 

tych obszarów, na których 

przedsi´biorcy lokalni nie radzili sobie 

z utrzymaniem swojej stacji. Oczywi- 

Êcie by∏o to zwiàzane z kilkoma powodami. 

Na pewno du˝y wp∏yw mia∏ spadek 

wp∏ywów z reklamy lokalnej, ale 

drugim powodem by∏o oczekiwanie 

odbiorcy na ulepszenie oferty programowej. 

Pierwszy zachwyt odbiorców 

niezale˝nymi stacjami radiowymi nieco 

opad∏, w konsekwencji nie by∏o ju˝ takiego 

zapotrzebowania na informacje 

o rozwoju spo∏eczeƒstwa obywatelskiego, 

a oczekiwania s∏uchaczy zaczyna∏y 

dà˝yç w kierunku rozrywki. Za 

tym kierunkiem preferencji odbiorców 

nie wszystkie stacje radiowe nadà˝a∏y. 

Do tego do∏àczy∏ jeszcze brak profesjonalizmu 

w prowadzeniu rozg∏oÊni 

i jej zarzàdzaniu, co mia∏o istotne znaczenie 

dla kondycji lokalnych przedsi´biorców. 

Inicjatywy integracyjne budowane 

by∏y na trzech rodzajach powiàzaƒ: 

w∏asnoÊciowym, programowym i reklamowym. 

W tamtym okresie najcz´stszà 

formà integracji by∏y zwiàzki stacji radiowych 

na bazie wspólnej sprzeda˝y 

czasu reklamowego, które mia∏y na celu 

pozyskanie cz´Êci Êrodków przeznaczonych 

na kampanie ogólnokrajowe. 

Sformatowanie i zunifikowanie lokalnych 

stacji radiowych nasili∏o si´ na 

prze∏omie 1999 i 2000 roku (w koƒcowym 

okresie wa˝noÊci koncesji wydanych 

w latach 1994-1995), wraz z procesem 

kapita∏owego zaanga˝owania 

Agory i ZPR SA. W 2002 roku po zakoƒczeniu 

pierwszego etapu ponownego 

udzielania koncesji, 151 lokalnych stacji 

radiowych znajdowa∏o si´ w r´kach 

129 w∏aÊcicieli. 

Koncentracja w tym okresie by∏a 

szczególnie nasilona na du˝ych rynkach: 

na najwi´kszym rynku warszawskim 

grupy radiowe przej´∏y wi´kszoÊç 

stacji lokalnych (ZPR – 2, AGORA – 2, 

Ad.point – 1) samodzielnie dzia∏a∏o 

4 nadawców. Podobnie by∏o na rynku 

poznaƒskim (ZPR – 2, AGORA – 3), 

gdzie niezale˝nie wykonywa∏y koncesj´ 

3 stacje. Rynek katowicki, a w∏aÊciwie 

obszar aglomeracji Êlàskiej zosta∏ tak- 

˝e zagospodarowany przez grupy radiowe, 

tu dominowa∏y (AGORA – 3, 

Ad.point – 2) przy pozosta∏ych 3 niezrzeszonych 

nadawcach. Sytuacja na 

innych 5 du˝ych rynkach, to jest ∏ódzkim, 

wroc∏awskim, trójmiejskim, krakowskim 

i szczeciƒskim przedstawia∏a 

si´ podobnie. 

W nast´pnych latach 2003-2005 mimo, 

˝e kryzys na rynku radiowym 

w Polsce powoli mija∏, nadal sytuacja 

tego sektora by∏a bardzo trudna. Wysoka 

kapita∏och∏onnoÊç, oczekiwanie 

latami na zwrot poniesionych nak∏adów 

wymaga∏o od przedsi´biorców zdolno- 

Êci do d∏ugotrwa∏ego, samodzielnego 

inwestowania. Najwa˝niejszà przewagà 

grup radiowych nad samodzielnymi 

nadawcami lokalnymi by∏o ich zaplecze 

merytoryczne. Profesjonalna obs∏uga 

prawna i ksi´gowa zabezpiecza- 

∏a dzia∏ania inwestorów w tym sektorze 

i gwarantowa∏a im bezpieczeƒstwo inwestowania, 

zaÊ koszty poniesione na 

styczeƒ/luty 2007

adania preferencji s∏uchaczy i cz´sto 

zagraniczny konsulting programowy 

gwarantowa∏ sukces s∏uchalnoÊci, a co 

za tym idzie skutecznoÊç w negocjowaniu 

kontraktów reklamowych. 

Nie bez znaczenia by∏ równie˝ 

fakt, ˝e obie grupy radiowe mia∏y mocne 

wsparcie w rynku prasowym. Posiadajàc 

w∏asne wydawnictwa mog∏y prowadziç 

rozwini´tà promocj´ stacji 

radiowych poprzez organizowanie 

wspólnych radiowo-prasowych przedsi´wzi´ç, 

wspierajàcych mark´ i znajomoÊç 

realizowanych formatów muzycznych 

np. Z∏ote Przeboje. Obecnie 

w koncentracji biorà aktywny udzia∏ 

wszyscy, znaczàcy uczestnicy rynku radiowego: 

nadawcy ogólnokrajowi RMF 

FM poprzez Multimedia oraz BROKER 

S.A., Radio Zet poprzez pakiet niezale˝nych 

(programowo i poprzez zlecanie 

cz´Êci ogólnopolskich kampanii reklamowych) 

AGORA i ESKA konsekwentnie 

budujàc sieci stacji lokalnych, 

CR Media, realizujàc projekt lokalnych 

programów poprzez Ad.point oraz prowadzàc 

dzia∏alnoÊç jako broker. Zarówno 

AGORA jak i ESKA próbujà stworzyç 

drugie sieci, w oparciu o niektóre 

dublujàce si´ stacje lokalne na du˝ych 

rynkach, (ROCK – ESKA, ROXY – AGO- 


RA), aby dotrzeç razem do jak najwi´kszej 

grupy odbiorców. 

– Jaki mamy stan na dzisiaj: ile mamy 

niezale˝nych stacji radiowych i które 

z nich od poczàtku do chwili obecnej 

istniejà w niezmienionej strukturze kapita∏owo-nadawczej? 

– Je˝eli liczyç wszystkie typy powiàzaƒ 

programowych czy reklamowych to 

nikt nie jest ju˝ ca∏kowicie niezale˝ny 

i prawie wszyscy korzystajà z jakiegoÊ 

wsparcia. Natomiast tych, które istniejà 

w niezmienionej strukturze kapita∏owo- 

-nadawczej jest mi´dzy 45 a 48, ale 

uchwycenie tej liczby jest bardzo trudne, 

gdy˝ nawet w tej chwili mamy ju˝ 

kolejne 3 wnioski o zmian´ struktury 

w∏asnoÊciowej. 

– Czy b´dà przyznawane nowe koncesje 

radiowe. JeÊli tak, to ile i gdzie? 

– Krajowa Rada, przechodzenie niezale˝nych 

nadawców lokalnych na stron´ 

sieci, traktuje jako pewnà nieodwracalnà 

koniecznoÊç sytuacji ekonomiczno- 

-gospodarczej w tym sektorze, zaÊ 

z drugiej strony chce daç zielone Êwiat∏o 

wszystkim inicjatywom lokalnym 

WYWIAD 

AGNIESZKA 

OGRODOWCZYK 

– w 1995 roku ukoƒczy∏a 

polonistyk´ na Uniwersytecie 

Warszawskim, a w 2002 roku 

Podyplomowe Studium 

Menad˝erskie w Szkole 

G∏ównej Handlowej. 

W latach 1991-1993 rzecznik 

prasowy Klubu Parlamentarnego 

NSZZ „SolidarnoÊç”, od 1993 

roku w Krajowej Radzie 

Radiofonii i Telewizji, najpierw 

jako Naczelnik Wydzia∏u 

Studiów i Monitoringu, a od 

1997 roku Dyrektor 

Departamentu Koncesyjnego. 

W 1997 roku odby∏a sta˝ 

w Conseil Superieur Audiovisuel 

w zakresie administracji 

w sektorze audiowizualnym. 

7

jakie b´dà si´ pojawia∏y, w tym 

w szczególnoÊci na rynkach, na których 

odbiorcy nie majà mo˝liwoÊci dost´pu 

do tematyki lokalnej. W zesz∏ym 

roku uda∏o si´ powo∏aç do ˝ycia dwie 

niezale˝ne stacje lokalne w Tomaszowie 

Mazowieckim i w Nowym Sàczu, 

by∏y to jedyne dwie cz´stotliwoÊci, które 

mog∏y temu pos∏u˝yç. Sytuacja ta 

zmieni si´ jednak po 2007 roku, poniewa˝ 

dla rozwoju rynku lokalnego 

zostanie przeznaczone 7 cz´stotliwo- 

Êci, co do których Krajowa Rada zdecydowa∏a, 

˝e b´dzie mo˝na o nie wyst´powaç, 

zarówno o udzielenie nowych 

koncesji jak równie˝ samodzielni 

nadawcy lokalni b´dà mogli wystàpiç 

o dodatkowe cz´stotliwoÊci. Te cz´- 

stotliwoÊci dost´pne sà na naszej 

stronie internetowej www.krrit.gov.pl. 

W tej chwili mamy ok. 100 aplikacji 

ró˝nych podmiotów, zarówno istniejàcych 

jak i nowych, które wskazujà 

nam miejsca gdzie chcieliby rozpoczàç 

nadawanie. Ca∏à tà list´ kierujemy 

do Urz´du Komunikacji Elektronicznej 

z proÊbà o wst´pne zaopiniowanie 

co do mo˝liwoÊci doboru 

cz´stotliwoÊci. Przy czym wiadomo, 

˝e ogromnym problemem b´dzie uruchomienie 

stacji w du˝ych miastach. 

Na pewno w tej chwili zainteresowanie 

rynku i potencjalnych odbiorców musi, 

ze wzgl´du na ograniczenia techniczne, 

skupiç si´ na poziomie miast Êredniej 

wielkoÊci i ma∏ych. 

– Czy b´dà jakieÊ preferencje w przyznawaniu 

koncesji i komu one b´dà 

przys∏ugiwa∏y? 

8 

WYWIAD 

– Ustawa o radiofonii i telewizji niestety 

nie daje mo˝liwoÊci prowadzenia 

post´powania o udzielenie koncesji 

z zachowaniem jakichkolwiek preferencji. 

Preferencje Krajowa Rada mo- 

˝e sformu∏owaç na etapie kszta∏towania 

og∏oszenia, tzn. formu∏a og∏oszenia, 

jego treÊç czy adresat – czyli 

przysz∏y nadawca lokalny – powinno 

wywo∏aç wszelkie mo˝liwe pomys∏y 

z rynku dla stworzenia nowego radia 

lokalnego. Na tym niestety mo˝liwo- 

Êci Krajowej Rady – je˝eli chodzi 

o preferencyjne traktowanie nadawców 

– si´ koƒczà, poniewa˝ jeÊli 

w post´powaniu o udzielenie koncesji 

wystàpi jakikolwiek du˝y podmiot to 

kryteria oceny opisane w Art. 36 sà 

Niezwykle trudna jest rola nadawcy lokalnego, 

który chce rzetelnie i powa˝nie traktowaç 

swojà lokalnoÊç. W zwiàzku z tym równowaga 

mi´dzy atrakcyjnoÊcià oferty muzycznej, 

oprawà dêwi´kowà stacji jak równie˝ rozrywkà, 

a ambitniejszymi treÊciami musi byç zachowana. 

jednolite dla wszystkich. Nie mo˝na 

z góry za∏o˝yç, ˝e jakaÊ du˝a grupa 

medialna nie zrealizuje swoich obietnic 

z∏o˝onych w procesie koncesyjnym, 

nie mo˝na te˝ za∏o˝yç, ˝e jakikolwiek 

podmiot z rynku lokalnego 

b´dzie uczciwie bàdê nieuczciwie wype∏nia∏ 

przyznanà mu koncesj´. 

W zwiàzku z tym badamy znowu projekt 

programu, jego innowacyjnoÊç 

w stosunku do ju˝ dost´pnych programów 

i mo˝liwoÊci finansowe na 

poziomie realizacji koncesji – nie „kto 

da wićej” – oraz zgodnoÊci z warunkami 

technicznymi og∏oszenia. Kryterium 

rozstrzygajàcym b´dzie oczywi- 

Êcie atrakcyjnoÊç oferty programowej, 

czy jest ró˝norodnoÊç programu, 

ró˝norodnoÊç tematyki, udzia∏ audycji 

s∏ownych w programie. Wszystkie pozosta∏e 

kryteria majà zostaç spe∏nione 

tylko na poziomie podstawowym 

i ˝adne z pozosta∏ych elementów 

wniosku koncesyjnego nie mogà stanowiç 

podstawy do rozstrzygnićia 

na tak lub nie. Natomiast warto w tym 

miejscu podkreÊliç, ˝e to co wnioskodawca 

zadeklarowa∏ w cz´Êci programowej 

wniosku koncesyjnego, b´dzie 

go obligowa∏o na kolejne 10 lat 

z mo˝liwoÊcià uzyskania rekoncesji 

na nast´pny etap. Tutaj chcia∏abym 

przestrzec przed swoistego rodzaju 

konkursem pi´knoÊci, poniewa˝ 

oczywiÊcie papier jest cierpliwy i zadeklarowaç 

wysoki poziom audycji 

s∏ownych mo˝na zawsze, natomiast 

trzeba wiedzieç, ˝e taki program jest 

wysoce kosztowny, oczywiÊcie jest 

atrakcyjny ale s∏uchacza równie˝ trzeba 

wychowaç do tych bardziej ambitniejszych 

programów i zainteresowaç 

˝yciem lokalnej spo∏ecznoÊci, co nie 

jest wcale takie proste w sytuacji, kiedy 

wszystkie inne media bombardujà 

nas homogenizowanà sieczkà. Niezwykle 

trudna jest rola nadawcy lokalnego, 

który chce rzetelnie i powa˝nie 

traktowaç swojà lokalnoÊç. W zwiàzku 

z tym równowaga mi´dzy atrakcyjno- 

Êcià oferty muzycznej, oprawà dêwi´kowà 

stacji jak równie˝ rozrywkà, 

a ambitniejszymi treÊciami musi byç 

zachowana. Stàd jako wiarygodny nale˝y 

uznaç taki projekt, który po∏àczy 

w sobie mo˝liwoÊç komercyjnego finansowania 

tej dzia∏alnoÊci wraz z tà 

szczególnà misjà medium lokalnego. 

Co Krajowa Rada mo˝e jeszcze 

zrobiç? Mo˝e wobec lokalnego 

nadawcy – je˝eli jego wniosek zostanie 

uznany za najlepszy – zastosowaç 

ulgi wynikajàce z rozporzàdzenia 

o op∏atach koncesyjnych jeÊli dzia∏a 

w mieÊcie poni˝ej 200 tys. mieszkaƒców, 

ulg´ od limitu reklam, które 

nadawca chce wykorzystywaç. Natomiast 

Krajowa Rada nie mo˝e wp∏ynàç 

na wysokoÊç op∏at za u˝ytkowanie 

cz´stotliwoÊci i prawa pokrewne 

co jest ogromnà bolàczkà, bo wiemy 

doskonale, ˝e wi´ksi nadawcy mogà 

negocjowaç korzystniejsze warunki 

umów z ZAiKSem. Krajowa Rada nie 

mo˝e wp∏ywaç na wysokoÊç innych 

nale˝noÊci dla Skarbu Paƒstwa, 

w szczególnoÊci nie mo˝e wp∏ynàç na 

wysokoÊç op∏aty operatorskiej i tu jest 

powa˝ny problem poniewa˝ od 3 lat 

gremialnie nadawcy przenoszà si´ na 

styczeƒ/luty 2007

obiekty nieprofesjonalne, pogarszajàc 

swoje warunki nadawania a tym 

samym swojà atrakcyjnoÊç dla odbiorców 

ograniczajàc ich liczb´. 

– Prosz´ mi powiedzieç czy uruchomienie 

internetowej stacji radiowej 

wymaga koncesji bàdê jakiegoÊ zezwolenia? 

– Nie. Obecna regulacja nie przewiduje 

wydawania koncesji na tzw. radio internetowe. 

W ostatnim okresie powstajà 

one bardzo ˝ywio∏owo i spontanicznie, 

i na pewno wiele z nich jest warte 

uwagi. Powoli widaç rodzàce si´ zainteresowanie 

twórców radia internetowego 

równie˝ emisjà tego programu 

na cz´stotliwoÊciach naziemnych, jednak 

jak ju˝ mówi∏am w tej chwili nie b´dzie 

to mo˝liwe w du˝ych miastach. 

Jeszcze tylko chcia∏am dodaç, i˝ 

ca∏y czas istnieje koniecznoÊç rozwiàzania 

w ustawie problemu tzw. ma- 

∏ych piratów, czyli stacji dzia∏ajàcych 

sublokalnie. To mo˝e byç pozytywna 

inicjatywa, natomiast trzeba by by∏o 

Jazz 56 

W tym roku min´∏o 50 lat odkàd jazz 

sta∏ si´ oficjalnym segmentem polskiej 

kultury. OczywiÊcie I Ogólnopolski Festiwal 

Muzyki Jazzowej w Sopocie, który 

odby∏ si´ w dniach od 6 do 12 sierpnia 

1956 roku, jest cezurà umownà, bo 

pojawienie si´ tego gatunku muzyki 

w naszym kraju, wg jednych badaczy 

mia∏o miejsce jeszcze przed wybuchem 

II wojny Êwiatowej, a z ca∏à pewnoÊcià 

polscy muzycy grali ten gatunek 

muzyki przed festiwalem sopockim. 

Jednak jazz do 1956 roku by∏ 

w powojennej Polsce sprawà politycznà. 

Jako jeden z symboli „gnijàcego 

kapitalizmu”, by∏ sekowany przez ówczesne 

w∏adze. Stàd wczeÊniejszy 


stworzyç regulacj´ prawnà, która by 

takà kategori´ nadawcy sublokalnego 

stworzy∏a. W Ustawie o radiofonii i telewizji 

brakuje rozwiàzaƒ dla tzw. trzeciego 

sektora, tj. bardzo ma∏ych prywatnych 

bàdê spo∏ecznych inicjatyw 

typu non-profit o ma∏ym zasi´gu. 

– Co stwarza najwićej problemów 

Krajowej Radzie, a w szczególnoÊci 

Departamentowi Koncesyjnemu? 

– MyÊl´, ˝e ca∏y czas zbyt ogólnie sformu∏owane 

kryteria prowadzenia post´powania 

koncesyjnego i za ma∏e instrumentarium 

Krajowej Rady je˝eli 

chodzi o ustalenia obowiàzków koncesjonariuszy, 

nie po to ˝eby ograniczyç 

ich swobod´ twórczà ale po to, by móc 

chroniç najwa˝niejsze elementy tego 

systemu, a mianowicie pluralizm i kontent 

czyli ochrona treÊci i ró˝norodno- 

Êci tej treÊci. 

Natomiast problemem dla Departamentu 

Koncesyjnego jest niezwykle 

skomplikowana procedura, wieloetapowa, 

toczàca si´ na podstawie 

okres przyj´to nazywaç „katakumbowym” 

i praktycznie nie zachowa∏a si´ 

prawie ˝adna dokumentacja dêwi´kowa 

z tamtych czasów, która by∏aby 

podstawà do pe∏niejszej oceny tego 

zjawiska kulturowego. 

Dzisiaj, kiedy mo˝na mówiç o polskiej 

szkole jazzowej, którà zapisa∏y 

w kulturze Êwiatowej takie postacie 

jak: (w kolejnoÊci alfabetycznej) Urszula 

Dudziak, Adam Makowicz (Matyszkowicz), 

Zbigniew Seifert, Tomasz 

Staƒko, Andrzej Trzaskowski, Krzysztof 

„Komeda” Trzciƒski, Micha∏ Urbaniak, 

Jan „Ptaszyn” Wróblewski; gdy polscy 

jazzmani m∏odego i Êredniego pokolenia 

biorà udzia∏ w mi´dzynarodowych 

ambitnych jazzowych projektach; powrót 

do 1956 roku ma charakter sentymentalny, 

a jednoczeÊnie historyczny 

i edukacyjny. Otó˝ Polskie Nagrania 

wyda∏y trójp∏ytowy box „Jazz 56”, który 

pozwala jego s∏uchaczom przez 

ponad 3 godziny cofnàç si´ w czasie. 

Album nie jest zapisem ca∏ego festiwalu, 

który trwa∏ tydzieƒ i oprócz fe- 

WYWIAD 

rygorystycznych przepisów kodeksu 

post´powania administracyjnego, 

uderzajàca w szczególnoÊci w ma- 

∏ych nadawców, którzy nie dysponujà 

profesjonalnà obs∏ugà prawnà oraz 

przed∏u˝ony tryb wielokrotnych 

uzgodnieƒ tych samych warunków 

technicznych z obecnym Urz´dem 

Komunikacji Elektronicznej, raz sà na 

etapie projektu og∏oszenia potem na 

etapie uchwa∏y o udzieleniu koncesji, 

póêniej raz jeszcze decyzja o rezerwacji 

cz´stotliwoÊci. Ten proces jest 

tak skomplikowany, ˝e nawet nadawcy, 

którzy ju˝ wiele razy uczestniczyli 

w procesie koncesyjnym nadal nie sà 

w stanie ogarnàç ca∏ego procesu od 

poczàtku do koƒca i dziwià si´ – czemu 

ja si´ dla odmiany nie dziwi´ – ˝e 

wielokrotnie te same sprawy musimy 

merytorycznie ustalaç na podstawie 

kolejnych przepisów zarówno Ustawy 

o radiofonii i telewizji jak i Prawa telekomunikacyjnego. 

– Dzi´kuj´ Pani bardzo za rozmow´. 

stiwalowych koncertów odbywa∏y si´ 

jam sessions. G∏ównà ulicà Bohaterów 

Monte Cassino przeszed∏ pochód 

w stylu nowoorleaƒskim, a na sopockim 

molo odby∏ si´ festyn muzyczny. 

Dzi´ki staraniom redakcji „Jazz Forum” 

dost´pny jest reprint biuletynu festiwalowego 

z jego programem, wydany 

w sierpniu tego roku. Oprócz polskich 

zespo∏ów: Sekstetu Komedy (CD 

1), Melomanów Jerzego „Dudusia” 

Matuszkiewicza i Zespo∏u Andrzeja Kurylewicza 

(CD 2), Zespo∏u Stanis∏awa 

„Drà˝ka” Kalwiƒskiego – „Drà˝ek i Pićiu”, 

Zespo∏u Zygmunta Wicharego, 

Zespo∏u Jerzego Grzywiƒskiego i Zespo∏u 

Paw∏a Gruenspana (CD 3), na 

trzecim krà˝ku mo˝emy pos∏uchaç zagranicznych 

goÊci festiwalu: Zespo∏u 

Kamila Hali z Pragi czeskiej i The Dave 

Burman Jazz Group z Londynu. Wa˝nym 

dodatkiem dêwi´kowym w tym albumie 

sà zapowiedzi legendarnego 

Leopolda Tyrmanda (m.in. autora powieÊci 

„Z∏y”, która by∏a kultowym bestsellerem 

lat 50-tych). 

9

2 

Powstanie rozg∏oÊni radiowej w ¸odzi 

spowija mg∏a tajemnicy. Doprawdy 

trudno ustaliç kiedy rozpocz´∏a nadawaç 

stacja przekaênikowa i jakà dat´ 

przyjàç za poczàtek istnienia w∏asnej 

stacji. ¸ódzka prasa z prze∏omu lat 

1930/1931 w niczym nam nie pomo˝e. 

O ile bowiem „Republika” sk∏onna by∏a 

uznawaç próby techniczne za prawdziwy 

poczàtek, o tyle ju˝ prawicowy „Kurier 

¸ódzki” sta∏ twardo na stanowisku, 

˝e poczàtek stacji przekaênikowej nale- 

˝y liczyç dopiero od momentu uroczystego 

otwarcia przez w∏adze paƒstwowe. 

Podobnie rzecz mia∏a si´ z uruchomieniem 

¸ódzkiej Rozg∏oÊni – dla 

jednych poczàtek liczy si´ od nadania 

w∏asnego serwisu wiadomoÊci lokalnych, 

dla innych zaÊ prawdziwy poczàtek 

to pierwsze w∏asne pogadanki lub 

pierwsza w∏asna emisja p∏yt gramofonowych. 

Socjalistyczny „G∏os Poranny” 

z radoÊcià natomiast przyjà∏ dat´ 1 maja 

1931 roku za poczàtek poczàtków 

∏ódzkiego radia. 

Zapraszam Paƒstwa do przejrzenia 

archiwalnych ∏ódzkich gazet. Poczytajmy 

troch´ o metafizyce radia z lat trzydziestych 

i postarajmy si´ zrozumieç 

10 

PREZENTACJE 

Radio ¸ódê 

na pierwszych stronach gazet 

naszych dziadków i pradziadków, dla 

których radio by∏o wynalazkiem nieporównywalnym 

z niczym. 

Radio inspiracjà poety 

Zacznijmy od pi´knego wiersza Mariana 

Piechala, wybitnego poety lat mi´dzywojennych, 

urodzonego ∏odzianina. 

Wiersz pochodzi z roku 1933. Zrzàdzeniem 

losu, a mo˝e realizacjà zauroczenia 

radiem by∏o to, ˝e w latach 

1947–1948 Marian Piechal by∏ etatowym 

pracownikiem ¸ódzkiej Rozg∏oÊni. 

Marian Piechal 

Z powodu radja 

Nie istnieje czas i nie istnieje przestrzeƒ, 

skoro ka˝dy dêwi´k z p∏uc wyiskrzony 

jest poddany uchu nieostyg∏y jeszcze, 

zaledwie wymówiony. 

Z bardziej kruchej materji, ni˝ ze snu, 

na poczàtku by∏o s∏owo: 

cz∏owiek wprzód westchnà∏, 

zanim j´zyk zawo∏a∏ ludzkà mowà. 

I to w∏aÊnie westchnićie, 

to, czego nie uchwyci ˝adna litera, 

czego nie odda w piÊmie ˝adnej r´ki drgnićie – 

to si´ w∏aÊnie w s∏yszanem zawiera. 

To nie materja, nie sen, ale coÊ, 

z powodu czego p∏ynà dêwi´ki: 

pozamaterjalnà obecnoÊç odczuwam nawskroÊ, 

gdy s∏uchawki bior´ do r´ki. 

Ca∏y Êwiat w mojej garÊci spoczywa. 

Nie widz´ miljonów, ale czuj´ ich ducha: 

oto g∏os, istota ludzkoÊci prawdziwa! 

Ciszej! kul´ ziemskà podnosz´ do ucha. 

Radio i pieniàdze 

¸ódê by∏a miastem biednym i jego 

mieszkaƒców nie staç by∏o na kupowanie 

drogich radioodbiorników. Mo˝na 

wić zrozumieç polityk´ dyrekcji Polskiego 

Radia, firmy w koƒcu majàcej 

dbaç o zysk, ˝e nie spieszy∏a si´ z inwestowaniem 

w mieÊcie, które nie przy- 

Julian Majer 

1 

nosi∏oby choçby minimalnych zysków. 

Dlatego to ¸ódê dopiero jako siódme 

miasto w kraju doczeka∏a si´ w∏asnej 

stacji radiowej. Ta sytuacja spychania 

¸odzi na dalsze miejsca niezwykle 

dra˝ni∏a ∏odzian, ich ura˝ona ambicja 

powodowa∏a, ˝e walka o w∏asnà stacj´ 

by∏a naprawd´ ostra w s∏owach. 

Oto fragmenty niektórych artyku∏ów 

prasowych. Czytajàc je miejmy w pamići 

i to, ˝e w bój o w∏asnà rozg∏oÊni´ 

zaanga˝owane by∏y wszystkie si∏y polityczne 

ówczesnej ¸odzi. Zdawano sobie 

dobrze spraw´ z mocy propagandowej 

radia i wielu liczy∏o, ˝e uda si´ im 

wykorzystaç wynalazek Marconiego dla 

w∏asnych celów. 

9 stycznia 1930 roku, „Kurjer ¸ódzki” 

„Budowa radjostacji nadawczej w ¸odzi 

posun´∏a si´ ju˝ tak daleko, ˝e w najbli˝szych 

tygodniach stacja zostanie 

uruchomiona. Radjostacja nadawcza 

mieÊciç si´ b´dzie na obszernym placu 

przy zbiegu ulicy In˝ynierskiej i Wo∏owej, 

za parkiem Poniatowskiego. 

Wzniesiono tam ju˝ parterowy budynek 

o kilku halach, przeznaczonych dla maszyn 

i instalacyj radjowych. Cz´Êç budynku, 

a mianowicie dwa pokoje 

z kuchnià przeznaczono na mieszkania 

dla mechanika i nadawcy stacyjnego. 

styczeƒ/luty 2007

Obecnie kadra monterów pracuje nad 

ustawieniem wie˝ antenowych, z których 

ka˝da liczyç b´dzie po 30 i pó∏ metra 

wysokoÊci. Budowa masztów odbywa 

si´ przy pomocy ˝elaznych i stalowych 

spojonych wiàzaƒ. ¸ódzka stacja 

o pe∏nej sile dwóch kilowatów pracowaç 

b´dzie na krótkich falach, których 

d∏ugoÊç ustalona zosta∏a na 230 metrów. 

Przez stacj´ radjowà ∏ódzkà tzw. 

broadcasting, otrzymywaç b´dzie mo˝na 

transmisje z Warszawy, których radjoamatorzy 

s∏uchaç b´dà przez tak 

zwane detektory. Detektor nabyç mo˝na 

w cenie od 70 do 100 z∏otych. Jak 

si´ dowiadujemy pierwsza transmisja 

nadana zostanie prawdopodobnie ju˝ 

w dniu 1 lutego.” 

30 stycznia 1930, „Kurjer ¸ódzki” 

„Stolica dotychczas nie zdecydowa∏a, 

czy ¸ódê jest wielkiem miastem, najwi´kszem 

po niej w ca∏ej Polsce, zatrudniajàcem 

setki tysićy pracowników 

fizycznych i umys∏owych, czy te˝ miasteczkiem 

prowincjonalem, które podobno 

istnieje, które martwi si´, ˝e nie 

mo˝e pracowaç... 

Przez szereg lat, w których dzia∏a 

w Polce towarzystwo »Polskie Radjo«, 

dyrekcja tego towarzystwa pami´ta∏a, 

˝e poza Warszawà istniejà w Polsce 

jeszcze inne miasta, jak Poznaƒ, Kraków, 

Wilno i wreszcie Lwów. Dopiero 

w ubieg∏ym roku przypomniano sobie, 

˝e podobno istnieje tak˝e ¸ódê. Uwa˝ano, 

˝e mo˝e i ma swoje zainteresowania 

Poznaƒ, Kraków i Wilno, ˝e poznaƒczyka 

czy wilnianina ma∏o interesuje, 

gdzie warszawiak ma kupowaç p∏yty 

gramofonowe lub ciep∏à bielizn´, ale 

zastosowano zasad´, ˝e ¸ódê mo˝e 

zadowoliç si´ Warszawà. I dlatego postanowiono 

nie instalowaç w ¸odzi radjostacji 

nadawczej, a jedynie przekaênikowà. 

Dzi´ki temu ¸ódê na dalszy 

szereg lat pozbawiona zostanie w∏asnej 

radjostacji nadawczej, stacja przekaênikowa 

bowiem b´dzie nam transmitowaç 

z Warszawy trzy odczyty rolnicze 

na godzin´. 

600.000 tysićy mieszkaƒców ¸odzi 

ma chyba prawo nie interesowaç si´ 

w »codziennym u˝ytku« hodowlà koniczyny 

lub nowym sposobem dojenia higienicznego 

krów. Odczyty dla ¸odzi 

muszà byç inne ni˝ dla Warszawy. Mamy 

u siebie wystarczajàcà iloÊç osób, 


4 

1. Gigantofony na Placu WolnoÊci w ¸odzi – rok 1932. 

2. Plakat propagandowy Polskiego Radia z roku 1935. 

3, 4, 5. Karykatury z 1937 r. 

które mogà wyg∏aszaç w radjo pogadanki 

z dziedziny handlu i przemys∏u. 

Co zaÊ do cz´Êci literackiej i muzycznej 

– mamy w ¸odzi wielu Êwietnych artystów 

z miejscowych teatrów, mamy 

w ¸odzi doskona∏à orkiestr´ filharmonicznà. 

S∏owem – ¸ódê posiada wszelkie 

warunki aby zainstalowaç u nas 

normalnà, samodzielnà radjostacj´ 

nadawczà. Obecny stan jest dla naszego 

miasta dotkliwà krzywdà moralnà!” 

1 lutego 1930 roku, „G∏os Poranny” 

„Bardzo ciekawy artyku∏ o radjofonji sowieckiej 

przynosi jeden z ostatnich zeszytów 

niemieckiego »Funku«. Otó˝ radjofonja 

sowiecka pos∏uguje si´ wy- 

∏àcznie sta∏ymi pracownikami, bardzo 

PREZENTACJE 

rzadko anga˝ujàc osoby spoza sta∏ego 

zespo∏u. W ten sposób radjo moskiewskie 

posiada w∏asny zespó∏ aktorski, 

chór operowy i w∏asnà orkiestr´. Z danych 

wynika tak˝e, ˝e radjo jest traktowane 

w sowietach jako pot´˝ny czynnik 

propagandy, a polityczne audycje zajmujà 

w programach 47 procent.” 

4 lutego 1930 roku, „Kurjer ¸ódzki” 

„¸ódzka radjostacja nie zosta∏a jeszcze 

ca∏kowicie uruchomiona. Obecnie sà 

prowadzone jedynie pierwsze próby. 

Próbne audycje s∏yszane by∏y wczoraj 

przez aparaty detektorowe, aczkolwiek 

chwilowo s∏abo. Wszelkie wić pog∏oski 

o tem, by ju˝ z dniem wczorajszem oddzia∏ 

∏ódzki Polskiego Radja zaczà∏ 

3 

5 

11

nadawaç normalne audycje nie odpowiadajà 

prawdzie.” 


„Jak si´ dowiadujemy, otwarcie oficjalne 

∏ódzkiej radjostacji nastàpi w dniu 15 

bie˝àcego miesiàca, tj. w nadchodzàcà 

sobot´.” 

16 lutego 1930 roku, „G∏os Poranny” 

„Znany i ceniony w USA profesor Norman 

Dutlee uwa˝a, ˝e s∏uchacze radjowi 

˝yjà d∏u˝ej. Wnioski swe opar∏ on na 

Êcis∏ych obserwacjach. Otó˝ s∏uchacz 

radjowy mniej choruje, bo chcàc s∏uchaç 

swego aparatu nie ∏azi po deszczu 

i mrozie. Siedzàc w domu nie nara˝a si´ 

tak˝e radjos∏uchacz na niebezpieczne 

przygody, unika porwaƒ dla okupu a nawet 

bycia postrzelonym, jako przypadkowy 

widz gangsterskich porachunków. 

Maleje tak˝e iloÊç ma∏˝eƒskich sprzeczek 

i awantur, w czasie których tak ∏atwo 

o wzrost ciÊnienia t´tniczego. S∏uchanie 

radja wymusza bowiem na domownikach 

lecznicze milczenie.” 

16 marca 1930 roku, „Kurjer ¸ódzki” 

„Wczoraj odby∏o si´ uroczyste otwarcie 

radjostacji w ¸odzi. Technicznych obja- 

Ênieƒ przedstawicielom prasy i licznie 

zebranym goÊciom udziela∏ in˝. Heller. 

W obecnej chwili stacja ∏ódzka pracuje 

od godziny 5 po po∏udniu do 12.30 

w nocy i nadaje audycje warszawskie 

i cz´Êciowo (drogà kablowà przez Warszaw´) 

zagraniczne. Co do programu, 

to ¸ódê nadawaç b´dzie swoje biuletyny 

gospodarcze, muzyk´ tanecznà, zaÊ 

z chwilà uruchomienia studjo, co si´ ju˝ 

realizuje, nadawane b´dà odczyty, koncerty, 

itp.” 


„Fale radjowe – to jakby manna przedziwna, 

zaspokajajàca g∏ód duchowy 

ca∏ej ludzkoÊci. Lecz nikomu, kto 

z dobrodziejstw radja korzysta, zapomnieç 

o tem nie wolno, ˝e podczas 

gdy manna biblijna by∏a »Darem niebios« 

– manna fal radjowych jest wytworem 

wielkiego wysi∏ku twórczego 

i technicznego radjostacyj, olbrzymich 

spichrzów, t´ mann´ produkujàcych. 

Ka˝dy dêwi´k i ka˝de s∏owo, 

nadawane przez radjostacj´, zanim 

zadrga w eterze i dojdzie do s∏uchawek 

i g∏oÊników radjos∏uchacza, prze- 

12 

PREZENTACJE 

chodzi przez ca∏y szereg faz, co po∏àczone 

jest, rzecz jasna, z ogromnemi 

wk∏adami pieni´˝nemi. Radjofonj´ 

Êwiatowà, a ju˝ szczególnie radjofonj´ 

polskà gn´bi, od pierwszych chwil 

jej istnienia, tak zwane »Radjopajćzarstwo« 

– ten paso˝yt, który wyrzàdza 

nieobliczalne szkody. Radjopajćzarstwo 

jest takiem samem przest´pstwem, 

jak ka˝da inna kradzie˝, 

co odpowiednie przepisy przecie˝ akcentujà. 

Jest ono objawem tem smutniejszem, 

˝e szerzy moralne spustoszenie 

najcz´Êciej wÊród m∏odzie˝y, 

która ∏amiàc po raz pierwszy w ˝yciu 

prawo, wkracza tem samem na zgubnà 

Êcie˝k´ wyst´pku. 

6 

Niestety, wed∏ug obliczeƒ „Polskiego 

Radja” liczba radjopajćzarzy jest 

przygn´biajàco wysoka i wynosi 50 procent 

liczby zarejestrowanych radjos∏uchaczów. 

Zwróçmy uwag´, ˝e w kulturalnej 

Anglji radjopajćzarstwo stanowi 

jedynie 5 procentowe zjawisko. ZaÊ niemiecki 

komisarz radjowy na zapytanie 

pewnego dziennikarza, ilu jest radjopajćzarzy 

w Niemczech, odpowiedzia∏: 

»Tylu, ilu w przyzwoitym spo∏eczeƒstwie 

byç powinno, nieca∏e 2 procent«. Ka˝dy 

zdrowo myÊlàcy obywatel, a ju˝ zw∏aszcza 

radjos∏uchacz, powinien bezwzgl´dnie 

t´piç radjopajćzarstwo 

i wspó∏pracowaç w tym kierunku z w∏adzami 

kontrolnemi.” 

styczeƒ/luty 2007


„Ju˝ po kilkunastu dniach dzia∏ania 

∏ódzkiej stacji przekaênikowej widaç, ˝e 

nie spe∏nia ona swych zadaƒ. ¸ódê 

transmituje z Warszawy wszelkie rolnicze 

odczyty, uczy kupca ∏ódzkiego, jak 

ma hodowaç byd∏o i nawoziç pola, natomiast 

poczuwa sobie za punkt honoru 

wykazaç lokalny charakter w dziedzinie... 

p∏yt gramofonowych. I oto, gdy 

Warszawa nadaje koncert p∏yt gramofonowych, 

¸ódê oburza si´ i powiada: 

myÊmy nie byle jacy i – nadaje koncert 

w∏asnych p∏yt. Gdy Warszawa gra »blues« 

– ¸ódê gra cygaƒski romans, gdy 

¸ódê gra walca, Warszawa – »polk´«. 

A przy s∏uchaniu zaÊ stacji warszawskiej 

to tylko wiadomo, ˝e jeÊli komunikaty 

Pata wyznaczono na godzin´ 

22.35, to wyg∏oszone zostanà one o godzinie 

23.30, albo wcale nie zostanà 

wyg∏oszone.” 


„Umys∏ ludzki wprost nie mo˝e nadà˝yç 

za falà wynalazków epokowych. Oto 14 

kwietnia roku bie˝àcego in˝ynier francuski 

Barthelemy, demonstrowa∏ w paryskiej 

Akademii Nauk Przyrodniczych 

wynaleziony przez siebie aparat do widzenia 

na odleg∏oÊç, dostosowany do 

fal Hertza. Je˝eli cz´Êç nadawczà aparatu 

umieÊcimy w d˝ungli indyjskiej, czy 

w lasach dziewiczych dorzecza Amazonki, 

b´dziemy mogli badaç to tajemnicze 

˝ycie puszcz, nie b´dàc nara˝eni 

ani na niebezpieczeƒstwo ze strony dzikich 

zwierzàt, ani na ˝adne choroby.” 

1 maja 1931 roku, „G∏os Poranny” 

„Dzisiaj za∏oga ∏ódzkiej rozg∏oÊni podj´- 

∏a jak˝e wa˝nà dla przysz∏oÊci ∏ódzkiej 

radjofonji decyzj´. A jest to decyzja 

w swej g∏´bokiej istocie prze∏omowa! 

Od jutra, to jest od pierwszego maja 

1931 roku nasza ∏ódzka stacja radjowa 

w przerwach programowych zaczyna 

nadawaç w∏asne lokalne informacje. 

I ten dzieƒ w∏aÊnie przyjdzie nam 

wszystkim uznaç za prawdziwy poczàtek 

∏ódzkiego radja.” 

Zwyci´ski sygna∏ 

Sygna∏, który s∏yszymy i dziÊ, zyska∏ 

bardzo du˝e uznanie u radios∏uchaczy, 

a w 1938 roku zosta∏ nagrodzony w ple- 


6. Ok∏adka jednodniówki „Fala ¸ódzka” z okazji 5-lecia rozg∏oÊni ∏ódzkiej Polskiego Radia 

7. Transmisja sportowa Radia ¸ódê 1934 r. 

biscycie na najpopularniejszy sygna∏ radiowy 

w Polsce. 

1935 r., Nasz sygna∏ „Fala ¸ódzka” 

„Powi´kszajàce si´ programy Rozg∏o- 

Êni ¸ódzkiej zmusi∏y Kierownictwo Techniczne 

do skonstruowania sygna∏u specjalnie 

dla ¸odzi. By∏o kilka projektów. 

Poczàtkowo chciano nadawaç gwizd 

syreny, poniewa˝ odpowiada∏aby ona 

charakterowi miasta wybitnie fabrycznego. 

Jednak projekt ten upad∏, gdy˝ 

w ¸odzi jest za du˝o syren fabrycznych, 

a w dodatku »gwi˝d˝àca« Rozg∏oÊnia 

mog∏aby staç si´ utrapieniem mieszkaƒców. 

Postanowiono wtedy skonstruowaç 

sygna∏ melodyjny, a jednoczeÊnie 

nie mćzàcy. Uruchomiono sygna∏ dajàcy 

po cztery harmonijne akordy. Mechanizm 

jest wykonany z ˝elaza, mosiàdzu 

i drzewa, dzia∏a bardzo pewnie i nie powoduje 

˝adnych dodatkowych szmerów. 

Sygna∏ zosta∏ pomyÊlany, skonstruowany 

i wykonany w Rozg∏oÊni ¸ódzkiej 

Polskiego Radja przez jej pracowników 

– Emili´ i Jaros∏awa Bo∏doków.” 

Narodziny Radia w ¸odzi 

„Radjo, ten niewàtpliwie najwspanialszy 

wynalazek dziesićioleci, dla laika graniczy 

niemal z jakimÊ cudem. Jest to 

coÊ olÊniewajàcego, a zarazem zdumiewajàcego 

swà prostotà. Duch ludzki 

zdoby∏ nowe, czarodziejskie narz´dzie 

dzia∏ania. Jak w bajce wyglàda 

ono zwykle i prosto, choç rozporzàdza 

PREZENTACJE 

pot´gà wprost magicznà. Troch´ drutu, 

kryszta∏ek, igie∏ka – i oto wkraczamy 

w krain´ baÊni. Powietrze dooko∏a nas 

nabiera ˝ycia, drga myÊlà, wibruje 

dêwi´kami muzyki i pieÊni, Êpiewa 

i przemawia do nas. 

DziÊ przyzwyczailiÊmy si´ do tych 

zawrotnych w´drówek, cud spowszednia∏ 

przez codzienne obcowanie. Lecz 

niemniej geniuszowi ludzkiemu w radju 

i jego u˝ytkowaniu uda∏o si´ zrealizowaç 

zaprawd´ osza∏amiajàce nieprawdopodobieƒstwo. 

Pami´tam, b´dzie to 

kilkanaÊcie lat temu, jeden z mych kolegów 

po przyjeêdzie z Warszawy opowiada∏ 

mi o pierwszym radjo-odbiorniku, 

jaki zosta∏ zamontowany w Polskiej 

Agencji Telegraficznej. 

By∏ rozentuzjazmowany i zaskoczony. 

Radjo stanowi∏o coÊ zupe∏nie nowego 

i nieznanego u nas. W Polsce nie 

posiadaliÊmy jeszcze ani jednej radjostacji. 

Opowiada∏ mi wić kolega o ma- 

∏ej skrzynce palisandrowej, o kilku Êrubkach, 

za pokrćeniem których s∏ysza∏o 

si´ g∏osy ludzkie, przemówienia, koncerty 

– nadawane, zale˝nie od woli z tego 

lub innego miejsca globu. Przyznam 

si´, ˝e nie bardzo temu wszystkiemu 

wierzy∏em. W g∏´bi myÊli sàdzi∏em, ˝e 

w rewelacji mego przyjaciela musia∏o 

byç du˝o przesady. 

Zamierza∏em kiedyÊ przy sposobno- 

Êci obejrzeç w Warszawie ten aparat, 

o którym tak entuzjastyczne rewelacje 

zdawa∏ mi mój przyjaciel. Ale jakoÊ nie 

sk∏ada∏o mi si´. W mi´dzyczasie i na te- 

7 

13

enie ¸odzi znalaz∏ si´ pierwszy radjo- 

-odbiornik. Tym niezapomnianym pionierem 

radja w naszym mieÊcie by∏ 

sympatyczny dyrektor Miejskiej Galerii 

Sztuki w Parku Sienkiewicza p∏k. Marjan 

Dienstl-Dàbrowa. D∏ugo za beznadziejnie 

po˝ar∏ si´ i zmaga∏ z oboj´tnoÊcià 

∏ódzkiej publicznoÊci dla sztuk plastycznych. 

Cz´sto zmieniane, urozmaicane, 

uÊwietnione udzia∏em samych 

mistrzów, wystawy notorycznie Êwieci∏y 

pustkami. Przedsi´biorczy i pomys∏owy 

dyrektor Dàbrowa nie traci∏ jednak 

energji, wysila∏ swà bogatà inwencj´ na 

wcià˝ nowe atrakcje, urzàdzi∏ przy wystawie 

czytelnie czasopism, sprowadza∏ 

stylowe meble, kilimy, dywany, itp. 

W koƒcu zainstalowa∏ radjo. By∏ to 

pierwszy radjo-odbiornik w ¸odzi. 

Wreszcie publicznoÊç ruszy∏a, umiej´tna 

reklama zainteresowa∏a ludzi. Licznie 

Êciàgali na te g∏osy ze Êwiata. Naturalnie 

mo˝na by∏o chwytaç tylko stacje 

zagraniczne. Polska jeszcze milcza∏a. 

W uroczystym nastroju w ma∏ej salce 

zasiad∏o kilkadziesiàt osób naprzeciwko 

tajemniczej blaszanej tuby, wiszàcej 

obok drzwi, prowadzàcych do sàsiedniego 

pokoiku. Tam mieÊci∏ si´ magiczny 

aparat. Stamtàd te˝ dochodzi∏y odg∏osy 

jakiegoÊ krzàtania, niesamowite 

zgrzyty, stukania. OczekiwaliÊmy w skupieniu, 

przejći uroczystoÊcià chwili. 

CzuliÊmy si´ niemal, jak na seansie spirytystycznym. 

W koƒcu tajemnicze drzwi 

uchyla∏ sam dyrektor Dàbrowa, nieco 

zziajany i zasapany, ale promieniejàcy. 

Oznajmia∏ z tryumfem prosz´ paƒstwa – 

za chwil´ zaczynamy – i uroczyÊcie zawiesza∏ 

na drzwiach tablic´ z napisem 

np. Londyn (czasami by∏ to Berlin, Pary˝ 

lub inna wielka stolica). 

Wyt´˝amy s∏uch. Zapieramy oddech. 

Na razie cisza. Nic jakoÊ nie s∏ychaç. 

Ale nie tracimy cierpliwoÊci. Tylko 

serca bijà wyczekujàcym niepokojem. 

Nagle coÊ – coÊ jakby si´ odzywa∏o? 

JakieÊ zgrzyty, piski – to znowu przeciàg∏y 

gwizd, niby syreny fabrycznej – to 

dziwne chichoty lub miarowe, l´kliwe 

zawodzenia, przypominajàce dêwićzenie 

przeciàg∏e wiatru na drutach telegraficznych. 

W ten chaos fonetyczny 

wpad∏o czasem kilka s∏ów, wypowiedzianych 

w obcym j´zyku niewàtpliwie, 

ale tak niewyraênie, ˝e niewiadomo 

w jakim. I znów orgja nieskoordynowanych 

ha∏asów. Potem d∏ugie przenikliwe 

14 

PREZENTACJE 

gwizdy. Tak trwa∏o dziesi´ç minut, kwadrans. 

PublicznoÊç traci cierpliwoÊç, 

s∏ychaç szuranie, Êmiechy. Za drzwiami 

dwa jakieÊ g∏osy pomieszane, jakby 

sprzeczka. Wreszcie tajemnicze drzwi 

otwierajà si´ – znów dyrektor Dàbrowa. 

Teraz jest nieco stropiony – ale widocznie 

nadrabia minà. To nic, prosz´ paƒstwa 

– uspakaja nas – Burza na morzu 

– przeszkadza. 

Innym razem by∏ znów jakiÊ orkan, 

czy tajfun. Niekiedy dyr. Dàbrowa 

oÊwiadcza∏, ˝e atmosfera jest zbyt 

prze∏adowana elektrycznoÊcià. Albo 

powietrze jest zbyt suche lub wilgotne – 

zawsze coÊ stawa∏o na zawadzie, lub 

przerywa∏o. 

Odchodzi∏em rozczarowany. Przy 

osobistem póêniej zetknićiu kochany 

dyrektor Dàbrowa, pociesza∏ mnie, ˝e 

potem (gdy mnie ju˝ nie by∏o) uda∏o mu 

si´ schwyciç nadzwyczaj pi´kny koncert 

z Pary˝a lub fenomenalny Êpiew 

z Wiednia. I perswadowa∏ mi, ˝ebym si´ 

nie zra˝a∏ i jest faktem, ˝e z czasem 

uda∏o si´ zapanowaç nad kaprysami 

radjo-odbiornika w galerji miejskiej. S∏uchano 

tam pi´knych koncertów, ludzie 

si´ zachwycali. jednak˝e mnie ju˝ przy 

tym nie by∏o.” 

CCzzeess∏∏aaww GGuummkkoowwsskkii 

PPrreezzeess SSyynnddyykkaattuu DDzziieennnniikkaarrzzyy 

¸¸óóddzzkkiicchh 

Nasi s∏uchacze 

„Jednym z podstawowych czynników, 

zapewniajàcych rozwój radjofonji jest 

nieustanny i ˝ywy kontakt Polskiego Radja 

ze s∏uchaczami i wspó∏praca s∏uchaczy 

przy uk∏adaniu programów. 

Analizujàc listy bardziej szczegó∏owo, 

Biuro Studjów dosz∏o do wniosku, ˝e 

istniejà cztery grupy s∏uchaczy. 

Jedni, a stanowià oni niestety 

ogromnà wi´kszoÊç, s∏uchajà radja na 

chybi∏ trafi∏, np. wracajàc do domu, w∏àczajà 

radjo, no i oczywiÊcie, nie zawsze 

im audycja odpowiada; stàd narzekania. 

Ci sami s∏uchacze, gdy pójdà do 

restauracji, wybierajà starannie potrawy, 

w ksi´garni wybierajà ksià˝ki, a do 

kina lub teatru nigdy nie chodzà na chybi∏ 

trafi∏, lecz poinformujà si´ przedtem 

o repertuarze. Tymczasem od radja ˝àdajà, 

˝eby zawsze by∏a taka audycja, 

na którà oni majà w∏aÊnie ochot´ 

w chwili, gdy w∏àczajà radjo. 

Drugà grup´ s∏uchaczy stanowià ci 

amatorzy radja, w których domu radjo 

gada, Êpiewa i gra ca∏y dzieƒ. Zdawa∏oby 

si´ – sto procent wykorzystania. Ale 

wykorzystania czego, radja? Nie! – tylko 

mechanicznej si∏y w∏asnego odbiornika, 

bo radjo tak czy tak nadaje audycje 

prawie ca∏y dzieƒ. Ten system s∏uchania 

nie jest dobry, bo ucho tak si´ przyzwyczaja 

do dêwi´ków, p∏ynàcych 

z g∏oÊnika, ˝e je przestaje s∏yszeç. Kto 

w ten sposób s∏ucha radja, ten wreszcie 

dochodzi do tego, ˝e spostrzega jedynie 

momenty, w których radjo przestaje 

graç. 

Trzecià grup´ s∏uchaczy stanowià ci, 

którzy krćà w radjo i je˝d˝à z gwizdem 

i wyciem po ca∏ej Europie, bez chwili wytchnienia. 

Nie chodzi im o treÊç audycji 

odbieranej, ale o fakt, ˝e z∏apali takà a takà 

stacj´ zagranicznà. Objaw ten spotyka 

si´ najcz´Êciej u nowicjuszy radja. 

Sà jednak s∏uchacze, którzy majà 

zwyczaj natychmiastowego s∏uchania 

zagranicà audycji, w wypadku, gdy audycja 

krajowa im si´ nie podoba. To 

oczywiÊcie wolno. I s∏usznie czynià, nie 

s∏uchajàc audycji krajowej, która ich nie 

interesuje. Dlaczego jednak twierdzà, 

˝e zagranicà zawsze sà dobre audycje, 

a w Polsce zawsze z∏e? Jest przecie˝ 

rzeczà zrozumia∏à, ˝e wybierajàc wÊród 

wszystkich stacyj zagranicznych, a jest 

ich ze dwieÊcie – zawsze mo˝na znaleêç 

coÊ ciekawszego lub bardziej odpowiadajàcego; 

to jeszcze nie upowa˝nia 

do twierdzenia, ˝e naturalnie 

wszystko w Polsce musi byç najgorsze. 

Czwartà grup´ s∏uchaczy stanowià 

ludzie, którzy zrozumieli istot´ radja 

i korzystajà zeƒ, wybierajàc przezornie 

te audycje, których chcà s∏uchaç. 

Wszak ka˝da gazeta podaje program 

radjowy. Pozatem radjo dwa razy dziennie 

nadaje program. Istnieje Antena 

i Fala. Jednem s∏owem niema ˝adnych 

trudnoÊci w zorientowaniu si´ w programie 

– trzeba tylko chcieç.” 

KKaazziimmiieerrzz EEyyddzziiaattoowwiicczz 

SSzzeeff BBiiuurraa SSttuuddjjóóww PPoollsskkiieeggoo 

RRaaddjjaa ((WWaarrsszzaawwaa)) 

Artyku∏y „Zwyci´ski sygna∏”, „Narodziny 

radja w ¸odzi” i „Nasi s∏uchacze” 

pochodzà z „Fali ¸ódzkiej”, jednodniówki 

wydanej z okazji 5-lecia 

Rozg∏oÊni ¸ódzkiej Polskiego Radja 

w roku 1935. 

styczeƒ/luty 2007

Pó∏fina∏ konkursu PiNkubator 

Biznesu 2007 

Jury Konkursu PiNkubator Biznesu 2007 pod przewodnictwem Andrzeja 

Arendarskiego, prezesa Krajowej Izby Gospodarczej og∏osi∏o 8 lutego 2007 

roku list´ pó∏finalistów IV edycji konkursu PiNkubator Biznesu organizowanego 

przez warszawskie Radio PIN 102FM. Pó∏finaliÊci konkursu, który wspiera 

polskich przedsi´biorców stawiajàcych swoje pierwsze kroki, otrzymujà 

gotówk´ na rozpoczćie swojej dzia∏alnoÊci gospodarczej lub te˝ uruchomienie 

nowych projektów biznesowych w ramach prowadzonej ju˝ dzia∏alno- 

Êci. Pod koniec roku z grupy pó∏finalistów wybrany zostanie ostateczny zwyci´zca 

ca∏ego konkursu, który najlepiej poradzi sobie w biznesowej rzeczywistoÊci 

i zrealizuje za∏o˝one przez siebie cele. 

Po przeanalizowaniu przes∏anych projektów i rozmowach z autorami sze- 

Êciu najciekawszych i najlepszych biznesplanów Jury postanowi∏o przyznaç 

nagrody pieni´˝ne w nast´pujàcy sposób: 

Nagrody gotówkowe w wysokoÊci 24.000 z∏otych uzyska∏y nast´pujàce 

projekty i ich autorzy: 

Projekt Denco-logic.com (zarzàdzanie prawem do wynalazku Slidepad), 

autor: Patrycjusz Kosuƒ z Karczewa; 

Projekt firmy Polconn – Complete Sailing Service (rozwój firmy dzia∏ajàcej 

w bran˝y ˝eglarskiej o nowe obszary dzia∏ania), 

autor: Bartosz Obracaj z Bielska-Bia∏ej; 

Projekt „Yearbook”, 

autorki: Iwona Piotrkowska, Joanna Piotrkowska, 

Joanna Jalinik z Warszawy 

Nagrody gotówkowe w wysokoÊci 15.000 z∏otych uzyska∏y nast´pujàce 

projekty i ich autorzy: 

Projekt Web-kredyt (udzielanie kredytów na zakupy w Internecie), 

autorzy: Rafa∏ Skar˝yski, Marcin Malinowski z Warszawy 

Projekt strony i spo∏ecznoÊci internetowej Rodzinka.net.pl, 

autor: Piotr Witak z O˝arowa Mazowieckiego 

Za awans do Pó∏fina∏u Konkursu PiNkubator Biznesu 2007 Dyplom Wyró˝nienia 

otrzyma∏ Pan Maciej Majkusiak z Warszawy za projekt us∏ugi monitoringu 

sieciowego dla oÊrodków oÊwiatowych oraz stworzenie portalu Nasze 

Pociechy. 

O powodzeniu ca∏ej idei PiNkubatora Êwiadczy fakt, ˝e zwyci´zcy nie tylko 

rozpoczynajà swój biznes, ale odnoszà rynkowy sukces w dziedzinach, 

w których prowadzà swojà dzia∏alnoÊç gospodarczà. W ostatniej, III edycji 

Konkursu z 2006 roku, jej zwyci´zca Pan ¸ukasz Denejko, nie tylko otworzy∏ 

swój biznes – internetowà platform´ gad˝ety.biz i z powodzeniem rozpoczà∏ 

swojà dzia∏alnoÊç, ale zosta∏ szybko zauwa˝ony przez du˝à medialnà firm´ 

VIP Communications, która kupi∏a ca∏à firm´ Pana ¸ukasza, co u∏atwi mu 

dalszy rozwój tego oryginalnego projektu. 

Patronami medialnymi konkursu PiNkubator Biznesu 2007 sà: Metromedia, 

Forbes, Brief, Wprost, Puls Biznesu, Wirtualna Polska, Bankier.pl. 

A˝ 75% doros∏ych Polaków dobrze ocenia 

dzia∏alnoÊç Polskiego Radia – wynika z najnowszych 

badaƒ CBOS. To najlepsza ocena w porównaniu z innymi 

stacjami radiowymi. 

Wyniki badania „Opinie o dzia∏alnoÊci instytucji publicznych” 

przeprowadzonego przez CBOS pokazujà, ˝e 


CO? GDZIE? KIEDY? 

Jurek Owsiak 

w Radiu WAWA 

Polskie Radio najlepiej ocenianà radiofonià 

Jurek Owsiak, postaç, której w zasadzie 

przedstawiaç nie trzeba, zasili∏ 

szeregi zespo∏u Radia WAWA. 

Od 11 lutego prowadzi swój autorski 

program na antenie WAWY. Z tej 

okazji Jurek wyda∏ specjalne 

oÊwiadczenie, którego treÊç prezentujemy 

poni˝ej: 

Jak to mi∏o znowu usiàÊç przed 

radiowym mikrofonem pochylajàc 

si´ nad polskà muzykà, co przez tyle 

lat by∏o mi najmilsze sercu. Te audycje 

to kilkadziesiàt minut niezwyk∏ej 

atmosfery zarejestrowanych na 

˝ywo koncertów polskiej muzyki rockowej. 

Po niektóre si´gaç b´dziemy 

z wielkiego magazynu dêwi´ków Radia 

WAWA, a wiele z nich b´dziemy 

przynosiç ze sobà, tworzàc osobi- 

Êcie ich jeden jedyny nastrój, dêwi´k 

i charakter. Us∏yszycie moc i si∏´ jedynie 

polskiej muzyki, która rozkrći 

Was w dobrym nastroju do nadchodzàcego 

szybkimi krokami nowego 

tygodnia, wić nie ma lepszego pomys∏u 

na niedzielny wieczór jak 

„Dêwi´koszczelna audycja Jurka 

Owsiaka”, którà kieruj´ do ka˝dego 

z Was osobiÊcie. Wystarczy zamknàç 

oczy, aby razem z nami 

wszystkimi, razem z artystami i zgromadzonà 

publicznoÊcià byç w Êrodku 

tych muzycznych wydarzeƒ. 

RADIO WAWA ZAWSZE POLSKA 

MUZYKA – to coÊ absolutnie dla 

mnie. Ruszam z przytupem. 

Sie ma. Jurek 

„Dêwi´koszczelny magazyn Jurka 

Owsiaka” pojawia∏ si´ b´dzie na antenie 

RADIA WAWA w ka˝dà niedziel´ 

o 21.00. 

trzy czwarte Polaków pozytywnie ocenia Polskie Radio. Na 

kolejnych miejscach, pod wzgl´dem przychylnej oceny, 

plasujà si´ radiofonie komercyjne: RMF FM (72%), Radio 

Zet (71%) oraz Radio Maryja (21%). Badanie przeprowadzono 

w dniach 12-15 stycznia br. na grupie 922 doros∏ych 

respondentów. 

15

16 


Redakcja Hebrajska w Polskim Radiu dla Zagranicy 

24 stycznia br. 

Zarzàd PR SA 

podjà∏ decyzj´ 

o utworzeniu w programie Polskiego 

Radia dla Zagranicy Redakcji Hebrajskiej. 

Obecnie trwajà prace zwiàzane 

z organizacjà Redakcji, która rozpocznie 

nadawanie audycji 1 marca br. 

Polskie Radio dla Zagranicy oferuje 

s∏uchaczom ponad 25 godzin na dob´ 

audycji w j´zykach: polskim, angielskim, 

niemieckim, rosyjskim, bia∏oruskim 

i ukraiƒskim, zawierajàcych 

m.in.: serwisy informacyjne krajowe 

i zagraniczne, komentarze ekspertów, 

analizy i dyskusje dotyczàce najwa˝niejszych 

wydarzeƒ spo∏eczno-politycznych, 

gospodarczych i kulturalnych 

w Polsce oraz na Êwiecie, ze 

szczególnym uwzgl´dnieniem uczestnictwa 

Polski w strukturach Unii Europejskiej, 

a tak˝e jej dzia∏aƒ na forum 

mi´dzynarodowym. 

Si∏à Polskiego Radia dla Zagranicy 

jest wiele sposobów nadawania: fale 

krótkie, przekaz satelitarny, Êwiatowa 

sieç nadawców World Radio Network 

oraz transmisje i retransmisje w sta- 

cjach lokalnych za granicà m.in.: 

w Wilnie, Lwowie, Sankt Petersburgu, 

Pary˝u, Berlinie, Dublinie i Nowym Jorku. 

Program wspó∏pracuje z innymi 

Êwiatowymi rozg∏oÊniami dla zagranicy 

m.in. z Radio France Internationale, 

Deutsche Welle, BBC i Radio Praha. 

Programy Polskiego Radia dla Zagranicy 

mogà si´ pochwaliç du˝à 

s∏uchalnoÊcià. Np. serwis ukraiƒski 

i polski obecny na falach UKF w 11 

miastach Ukrainy dociera do ok. 

4 mln 20 tys. osób (wg TNS z poczàtku 

sierpnia 2006). W kwietniu 2006 

zwi´kszono emitowanie na falach 

UKF audycji w j´zyku polskim i bia∏oruskim 

dla s∏uchaczy na Bia∏orusi. 

Wed∏ug analizy Niezale˝nego Instytutu 

Badaƒ Spo∏eczno-Ekonomicznych 

i Politycznych NISEPD, audycji 

tych s∏ucha 4,4% doros∏ej ludnoÊci 

Bia∏orusi. 

W styczniu br. audycje w j´zyku 

esperanto przeniesione zosta∏y z Programu 

dla Zagranicy do Nowych Mediów 

i sà dost´pne w Internecie (wej- 

Êcie przez stron´ g∏ównà Polskiego 

Radia: www.polskieradio.pl). 

Wićej „Eko Radia” w Programie 1 

„Eko Radio” – teraz codziennie na antenie! Od poniedzia∏ku do piàtku 

o ciekawostkach meteorologicznych pos∏uchamy trzy razy w ciàgu 

dnia: o godz. 6.10, 8.31 oraz 12.37, a w sobot´ o godz. 6.10 i 8.31. NowoÊcià 

jest niedzielne „Eko radio” – o godz. 7.05 i 12.10. S∏uchacze dowiedzà si´ jaki 

b´dzie nadchodzàcy tydzieƒ. Autor „Eko radia” – Andrzej Zalewski jest wieloletnim, 

cenionym przez s∏uchaczy wspó∏pracownikiem Polskiego Radia. S∏ynie 

z wszechstronnej wiedzy na temat pogody i zagadnieƒ natury. Jego prognozy nie 

sprowadzajà si´ jedynie do informacji o przewidywanej temperaturze, ale sà 

wzbogacone popularyzatorskimi opowieÊciami o warunkach klimatycznych, zmianach 

zachodzàcych w Êrodowisku naturalnym, faunie i florze. 

Podsumowano oceny pracy reporterów Informacyjnej 

Agencji Radiowej w ostatnim kwartale 2006 roku. 

Og∏oszono „Z∏otà dziesiàtk´”, czyli czo∏owych 

dziennikarzy IAR ostatnich miesićy. „Mamy Êwietnych 

reporterów. Takie okresowe podsumowania i wyró˝nianie 

najlepszych sà dla nich dodatkowà satysfakcjà.” – mówi 

dyrektor IAR Maciej ¸´towski. 

Najlepszym reporterem w ostatnim kwartale ubieg∏ego 

roku by∏ Wojciech Cegielski, specjalizujàcy si´ w 

tematyce wojskowej i edukacji. Na kolejnych miejscach 

plasujà si´ nast´pujàcy dziennikarze: 

„Z∏ota dziesiàtka” reporterów IAR 

Radiostacja w pakiecie 

z RMF Maxxx 

Broker FM i RRM Dom Sprzeda˝y 

Radia wprowadzi∏y na rynek nowy, 

jedyny tego rodzaju pakiet handlowy, 

który obejmuje ponadregionalnà 

RADIOSTACJ¢ i sieç RMF MA- 

XXX. Nowy pakiet RADIOSTACJA 

i RMF MAXXX jest wyjàtkowo 

atrakcyjny dla reklamodawców nie 

tylko z uwagi na specjalny wspólny 

cennik, ni˝szy od sumy cen poszczególnych 

stacji sk∏adowych. 

Dodatkowym jego atutem jest 

przewidywany 5% rabat od cennika 

specjalnego pakietu. 

KonkurencyjnoÊç rynkowà pakietu 

wzmacnia atrakcyjnoÊç programowa 

i jasno okreÊlona grupa 

docelowa obu stacji. Zarówno Radiostacja 

jaki i sieç RMF MAXXX to 

stacje m∏odzie˝owe, kierowane do 

m∏odych, aktywnych s∏uchaczy 

du˝ych miast, w wieku 15–29 lat. 

Target obu stacji zapewnia reklamodawcom 

skuteczne dotarcie do 

okreÊlonej grupy docelowej, a u˝ycie 

pakietu pozwala na obni˝enie 

kosztów dotarcia. Po∏àczenie pakietowe 

RADIOSTACJI nadajàcej 

w 10 miastach i 12 stacji lokalnych 

wchodzàcych w sk∏ad sieci radiowej 

RMF MAXXX gwarantuje klientom 

zasi´g niemal w ca∏ym kraju 

na zasadzie uzupe∏niania si´. 

Wspólny pakiet Broker FM i RRM – 

„RADIOSTACJA i RMF MAXXX” 

jest pierwszà tego rodzaju formà 

wspó∏pracy mi´dzy dwoma domami 

sprzeda˝y. 

Ewa Ho∏ubowicz (koÊció∏, kultura), 

Andrzej Mitrowski (polityka krajowa, gospodarka, 

rolnictwo), 

Beata P∏omecka (korespondentka z Brukseli), 

Anna Godzwon (reporterka parlamentarna), 

Sylwia Bia∏ek (zagranica), 

Witold Banach (historia, IPN), 

Micha∏ Gajewski (producent), 

Iwona Szcz´sna (rzàd, partie polityczne), 

Marek Wa∏kuski (korespondent w USA). 

styczeƒ/luty 2007

Radio Kampus zmienia koncesj´ 

Decyzjà nr DK – 317/2006 – 1/316 z dnia 18 grudnia 2006 

roku na wniosek Uniwersytetu Warszawskiego, Akademickiemu 

Radiu Kampus (97,1 FM) zmieniono koncesj´. Zmiana 

zapisów dotyczy udzia∏u reklam w dobowym czasie nadawania, zerowy 

próg obowiàzujàcy do tej pory zamieniono na 2% udzia∏u reklam i audycji 

sponsorowanych. „Dotychczasowa misja AR Kampus – szkolenie dziennikarzy 

radiowych – przynios∏a zaskakujàco dobre rezultaty. Studenci, którzy 

pierwsze kroki w eter stawiali w naszej rozg∏oÊni w tej chwili sà ju˝ wykwalifikowanymi 

pracownikami zdecydowanej wi´kszoÊci stacji radiowych lokalnych 

i ogólnopolskich. Dlatego te˝ postanowiliÊmy rozszerzyç mo˝liwoÊci 

szkoleniowe Radia Kampus o Pion Promocji i Reklamy, który b´dzie szkoli∏ 

studentów warszawskich uczelni w tym zakresie.” – mówi Iwona Kostka-- 

Kwiatkowska Redaktor Naczelna Akademickiego Radia Kampus. „Nasze Radio 

odnios∏o ogromny sukces. Reklamodawcy sami pytajà o mo˝liwoÊç emisji 

reklam na antenie Akademickiego Radia Kampus, postanowiliÊmy zatem 

wyjÊç im naprzeciw.” – dodaje Artur Lompart Rzecznik Prasowy Uniwersytetu 

Warszawskiego, w∏aÊciciela koncesji AR Kampus. „Nasza grupa docelowa 

jest doskonale sprecyzowana, myÊl´, ˝e wype∏nimy luk´ na rynku reklamowym, 

podobnie zresztà jak wype∏niamy jà, jeÊli chodzi o nasz program.” 

– powiedzia∏a Anna Paczuska, koordynator Pionu Promocji i Reklamy Akademickiego 

Radia Kampus. Roczny koszt utrzymania akademickiej rozg∏oÊni 

w Warszawie wynosi 600 tys. z∏ i jest w ca∏oÊci pokrywany przez w∏aÊciciela 

– Uniwersytet Warszawski. 

„Nieprzeci´tny 2006” 

Ruszy∏a trzecia edycja plebiscytu „Nieprzeci´tni.” Od 22 stycznia 

br. mo˝na zg∏aszaç kandydatury do tytu∏u „Nieprzeci´tny 2006”. 

Celem akcji jest promocja m∏odych ludzi, którzy nie ukoƒczyli 25 roku ˝ycia, 

a w minionym roku kalendarzowym zrobili coÊ, co sprawi∏o, ˝e mo˝na ich 

okreÊliç mianem wyjàtkowych. Kandydatów – m∏odych ludzi posiadajàcych 

nietypowe zainteresowania, pasje, zdolnoÊci i osiàgnićia, mogà zg∏aszaç 

szko∏y, kluby, rodzice lub prawni opiekunowie, stowarzyszenia i organizacje 

studenckie, koledzy oraz sami zainteresowani. 

SpoÊród wszystkich zg∏oszonych kandydatów, jury wy∏oni 10 finalistów. 

Ich sylwetki prezentowane b´dà na stronach internetowych Radia BIS i – 

oczywiÊcie – na antenie Bardzo Innej Stacji. Laureatem plebiscytu zostanie 

osoba, na którà s∏uchacze Radia BIS oddadzà najwićej g∏osów. S∏uchacze 

mogà g∏osowaç wysy∏ajàc SMS, e-mail lub kart´ pocztowà. 

Og∏oszenie wyników odb´dzie si´ 24 marca podczas uroczystej gali 

w Studiu im. Agnieszki Osieckiej w Warszawie. Wielki fina∏ akcji transmitowany 

b´dzie na antenie Radia BIS. Dotychczasowymi laureatami „Nieprzeci´tnych” 

byli m. in.; muzycy, re˝yserzy, sportowcy, wolontariusze oraz m∏odzi ludzie 

podejmujàcy ró˝ne inicjatywy spo∏eczne. 

Regulamin plebiscytu, formularze zg∏oszeniowe i wićej szczegó∏owych 

informacji na stronie internetowej: www.polskieradio.pl/bis/nieprzecietni 

05 lutego o godz. 6.00 Radio ESKA 

Tarnów zastàpi∏o w eterze Radio Maks. 

Tydzieƒ wczeÊniej Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wyda∏a 

zgod´ na zmian´ nazwy stacji. Radio ESKA SA kupi∏o udzia∏y 

w tarnowskiej rozg∏oÊni na poczàtku wrzeÊnia 2006 r. Wówczas 

z∏o˝y∏o do KRRiT wniosek o zmian´ nazwy z Radio Maks na 


Start Radia ESKA Tarnów 


Zmiany w PORANNYM 

EKSPRESIE Radia WAWA 

Od 5 lutego Radio WAWA zmienia 

uk∏ad porannego programu. 

– Nasz program b´dzie jeszcze 

szybszy i jeszcze bardziej aktualny 

– mówià Monika Tarka i Robert Kilen 

– autorzy i prowadzàcy Poranny 

Ekspres Radia WAWA – Wićej b´dzie 

bie˝àcej tematyki. Chcemy 

aby nasi s∏uchacze jeszcze przed 

wyjÊciem z domu dostali pe∏ny baga˝ 

informacji, stàd wićej materia- 

∏ów reporterskich, opinii ekspertów, 

rozmów z interesujàcymi osobami 

na goràce tematy interesujàce 

wszystkich Polaków. 

W programie pojawià si´ te˝ nowe 

pozycje: „60 sekund – polityczny 

blog Radia WAWA” oraz nowy 

konkurs „GRA W PIKI”. 

„60 sekund” – to forma Hyde 

Parku dla polityków ró˝nych opcji, 

ma to byç swoisty blog pisany ró˝nymi 

r´kami – mówi Jaros∏aw Paszkowski 

– Dyrektor Programowy Radia 

WAWA – PostanowiliÊmy 

sprawdziç co od siebie majà do 

powiedzenia polscy politycy nie pytani 

o nic. Codziennie ranno oddajemy 

im, tylko i a˝, 60 sekund naszej 

cennej anteny. Spodziewamy 

si´ trafnych spostrze˝eƒ, prowokacyjnych 

wypowiedzi, goràcej polemiki 

i celnych puent. 

„GRA W PIKI” – to z kolei propozycja 

nowego konkursu dla s∏uchaczy. 

Codziennie wybieraç b´dziemy 

jednà z najciekawszych, najzabawniejszych 

lub najbardziej 

kontrowersyjnych wypowiedzi osób 

publicznych. 

Radio ESKA Tarnów. Wraz ze zmianà nazwy wprowadzony zosta∏ 

jednolity dla ca∏ego Radia ESKA format muzyczny CHR, 

czyli najnowsze przeboje. Na program lokalny sk∏adajà si´ serwisy 

informacyjne i poranne magazyny. Radio ESKA nale˝y do 

Grupy Radiowej Time (Radio ESKA, ESKA Rock, Radio VOX 

FM) i od dziÊ sk∏ada si´ z 33 stacji. 

17

Zastosowanie radiodyfuzji cyfrowej zapewnia 

programom radiowym i telewizyjnym 

lepszà jakoÊç technicznà przy 

równoczesnym bardziej wydajnym wykorzystaniu 

dost´pnego widma fal radiowych. 

Wy˝szoÊç technologii cyfrowej 

nad analogowà zosta∏a powszechnie 

uznana. Okaza∏o si´ jednak, ˝e 

przydzia∏y cz´stotliwoÊci dla nowej 

technologii cyfrowej trudno jest dopasowaç 

do struktury planu ST61. Potrze- 

by rozwoju technologii cyfrowej i zwiàzana 

z tym koniecznoÊç pe∏nego wykorzystania 

zasobów widma fal 

radiowych spowodowa∏y, ˝e opracowanie 

nowego planu cz´stotliwoÊci 

sta∏o si´ niezb´dne. 

Po wielu dyskusjach na licznych zebraniach 

ITU (International Telecommunication 

Union – Mi´dzynarodowa 

Unia Telekomunikacyjna) w latach 

2001–2003, Rada ITU postanowi∏a 

zwo∏aç dwie sesje Regionalnej Konferencji 

Radiokomunikacyjnej (RRC). Celem 

Konferencji by∏o opracowanie planu 

cyfrowych naziemnych s∏u˝b radiodyfuzyjnych 

dla paƒstw Regionu 1 ITU 

18 

TECHNIKA 

Nowy plan 

rozdzia∏u cz´stotliwoÊci 

dla radiodyfuzji naziemnej 

w Europie 

Do niedawna podstawà planowania radiodyfuzji w Europie 

by∏ Plan Sztokholmski z 1961 r. (ST61). Plan ten powstawa∏ w warunkach 

Êrodowiska technologii analogowej. W mi´dzyczasie pojawi∏a si´ technologia 

cyfrowa, w dziedzinie której – zw∏aszcza w ostatnich dwu dekadach 

– nastàpi∏ olbrzymi post´p. 

(Europa, azjatycka cz´Êç by∏ego 

ZSRR, Bliski Wschód i Afryka) oraz Islamskiej 

Republiki Iranu. Obszar obj´ty 

planem zaznaczono na poni˝szym rysunku 

kolorem czerwonym. 

W wyniku pierwszej sesji (RRC-04, 

Genewa, maj 2004) ustanowiono podstawy 

techniczne (kryteria planowania 

i parametry) dla nowego planu T-DAB 

(Terrestrial Digital Audiobroadcasting – 

naziemna radiofonia cyfrowa) i DVB-T 

Wy˝szoÊç technologii cyfrowej 

nad analogowà zosta∏a powszechnie uznana. 

(Digital Video Broadcasting – Terrestrial 

– naziemna telewizja cyfrowa) 

w zakresie III (fale metrowe) oraz dla 

DVB-T w zakresach IV/V (fale decymetrowe). 

RRC-04 by∏a jedynie wst´pem 

do rzeczywistych prac planistycznych, 

zakoƒczonych na drugiej sesji (RRC- 

-06, Genewa 15 maja – 16 czerwca 

2006). 

RRC-06 mia∏a bardzo trudne zadanie 

w∏aÊciwego rozdzia∏u ograniczonych 

zasobów widma fal radiowych 

dla stu osiemnastu paƒstw, których 

administracje przedstawi∏y swoje zapotrzebowania 

na cz´stotliwoÊci 

w zakresach III (174 – 230 MHz) i IV/V 

(470 – 862 MHz). Zakres III jest w ró˝nych 

paƒstwach podzielony na 7 lub 

8 kana∏ów DVB-T o szerokoÊci pasma 

odpowiednio 8 i 7 MHz lub na 32 bloki 

T-DAB o szerokoÊci pasma 1,75 

MHz. Zakres IV/V jest podzielony na 

49 kana∏ów DVB-T o szerokoÊci pasma 

8 MHz. 

Wyniki Konferencji zosta∏y uj´te 

w Porozumieniu Genewa 2006 (GE06), 

w sk∏ad którego wchodzà m.in. plany 

rozdzia∏u cz´stotliwoÊci – w formie za- 

∏àczników technicznych. 

Prace planistyczne 

Halina Smoleƒska 

W trakcie pierwszych oficjalnych çwiczeƒ 

planistycznych, przeprowadzonych 

w okresie mi´dzy sesjami stwierdzono, 

˝e mo˝liwe jest zaspokojenie 

zaledwie oko∏o 39% zg∏oszonych 

zapotrzebowaƒ cyfrowych. Badania 

przyczyn powstania takiej sytuacji wykaza∏y, 

˝e jest ona spowodowana zg∏oszeniem 

przez administracje zapotrzebowaƒ, 

znacznie przekraczajàcych na 

wielu obszarach teoretycznà pojemnoÊç 

widma. Dopiero w trakcie RRC-06 

uda∏o si´ przekonaç administracje do 

zredukowania liczby zapotrzebowaƒ 

z pierwotnych 82.000 do 72.000. Nie 

zmienia∏o to jednak faktu, ˝e ta zmniejszona 

liczba pozostawa∏a w dalszym 

ciàgu du˝à liczbà, a zaspokojenie 

styczeƒ/luty 2007

zg∏oszonych potrzeb wymaga∏o wielu 

kompromisów. 

Proces planowania by∏ kontynuowany 

przez ca∏y okres mi´dzy sesjami, 

a w ciàgu pićiu tygodni trwania 

RRC-06 szczególnie intensywnie. 

Obejmowa∏ on kolejne iteracje planowania: 

dwie w dwuletnim okresie mi´dzy 

sesjami, a dalsze cztery – w trakcie 

RRC-06. 

Do wyników ka˝dej iteracji administracje 

zainteresowanych paƒstw 

przedstawia∏y swoje uwagi i propozycje, 

które wymaga∏y nowych obliczeƒ 

pod kàtem uwzgl´dnienia mo˝liwie najwi´kszej 

liczby zg∏aszanych zapotrzebowaƒ 

na cz´stotliwoÊci. Dodatkowo 

niektóre administracje przedstawia∏y 

dwu- lub wielostronne porozumienia 

mi´dzy sobà w formie „OÊwiadczeƒ 

administracyjnych”. Z oÊwiadczeƒ tych 

cz´sto wynika∏o, ˝e zainteresowane 

administracje zgadza∏y si´, aby ten 

sam kana∏ by∏ wykorzystywany dla 

dwóch lub wićej zapotrzebowaƒ na 

cz´stotliwoÊci, chocia˝ analiza kompatybilnoÊci 

wskazywa∏a na mo˝liwoÊç 

powstawania interferencji. Niektóre administracje 

przyj´∏y w zawartych porozumieniach 

wzrost dozwolonego poziomu 

interferencji do 5 dB. Takie wzajemne 

oÊwiadczenia dotyczy∏y g∏ównie 

obszarów, w których administracje nie 

skoordynowa∏y swych zapotrzebowaƒ 

w okresie mi´dzy sesjami i nie by∏y 

w stanie doprowadziç do szczegó∏o- 


wych uzgodnieƒ. OÊwiadczenia te nazwano 

„warunkowymi”, co sugeruje, ˝e 

przed realizacjà odnoÊnych pozycji 

planu zainteresowane administracje 

powinny przeprowadziç dalsze szczegó∏owe 

uzgodnienia. 

Przypadki takich warunkowych 

oÊwiadczeƒ administracyjnych sà 

w Planie odpowiednio zaznaczone 

w pozycjach, których oÊwiadczenia te 

dotyczà. 

Przydzia∏y dla telewizji analogowej 

i innych s∏u˝b naziemnych, dla których 

zainteresowane administracje ˝àda∏y 

ochrony, zosta∏y uwzgl´dnione w danych 

wejÊciowych oprogramowania 

planistycznego. Póêniej jednak administracje 

zdecydowa∏y, ˝e ochrona telewizji 

analogowej zostaje ograniczona 

jedynie do okresu przechodzenia na telewizj´ 

cyfrowà. 

Dodatkowà analiz´ kompatybilnoÊci 

planu s∏u˝b cyfrowych z planem s∏u˝b 

analogowych przeprowadzono po 

opracowaniu ostatniej iteracji planu 

s∏u˝b cyfrowych. Analiza ta pozwoli∏a 

na wskazanie pozycji planu przydzia- 

∏ów cyfrowych, wymagajàcych koordynacji 

z sàsiednimi administracjami pod 

kàtem zapewnienia ochrony dla przydzia∏ów 

przeznaczonych dla telewizji 

analogowej. 

Zastosowanie metody kolejnych 

przybli˝eƒ (iteracje I – IV) pozwoli∏o na 

uzyskanie optymalnego w danych warunkach 

stopnia uwzgl´dnienia zg∏o- 

TECHNIKA 

szonych zapotrzebowaƒ na cz´stotliwoÊci. 

Poni˝sze tabele przedstawiajà 

popraw´ proporcji mi´dzy liczbà zg∏oszonych 

zapotrzebowaƒ na cz´stotliwoÊci 

w zakresach III i IV/V a liczbà 

przydzia∏ów. 

Ewidentnà koƒcowà popraw´ tych 

proporcji (IV iteracja w porównaniu z I – 

w zakresie III z 64,6% do 92,5%, a w zakresie 

IV/V z 73,9% do 98%) uzyskano 

g∏ównie dzi´ki kombinacji takich dzia- 

∏aƒ jak: 

redukcja o 15% liczby zapotrzebowaƒ 

w zakresie III i o oko∏o 10% 

w zakresie IV/V; 

zwi´kszenie liczby „oÊwiadczeƒ administracyjnych” 

i kompromisowych 

rozwiàzaƒ w wyniku dzia∏aƒ 

koordynacyjnych w trakcie RRC-06; 

tolerowanie wy˝szych poziomów interferencji 

za zgodà zainteresowanych 

administracji. 

Wynikiem prac planistycznych RRC-06 sà: 

1. Plan cyfrowy, sk∏adajàcy si´ z planów 

przydzia∏ów cz´stotliwoÊci 

i planów rezerwacji cz´stotliwoÊci 

(allotments) dla T-DAB i dla DVB-T; 

2. Plan przydzia∏ów cz´stotliwoÊci dla 

telewizji analogowej w okresie przej- 

Êciowym; 

3. Lista przydzia∏ów dla innych s∏u˝b 

naziemnych w odnoÊnych pasmach 

cz´stotliwoÊci. 

Z wst´pnych ocen wynika, ˝e wi´kszoÊç 

paƒstw europejskich – w tym 

Polska – uzyska∏o siedem ogólnokrajowych 

pokryç dla DVB-T w zakresie IV/V 

i jedno pokrycie DVB-T w zakresie III. 

Niektóre paƒstwa uzyska∏y pewnà liczb´ 

dodatkowych pokryç lokalnych. Dla 

T-DAB wi´kszoÊç paƒstw europejskich 

– w tym Polska – uzyska∏o w zakresie III 

trzy pokrycia ogólnokrajowe. Niektóre 

paƒstwa uzyska∏y dodatkowe pokrycia 

dla cz´Êci swojego terytorium. 

Wed∏ug oceny polskiego Urz´du 

Komunikacji Elektronicznej ustalenia te 

sà z punktu widzenia interesów naszego 

kraju zadowalajàce. 

Okres przejÊciowy 

Plan GE06 przewiduje ca∏kowite przejćie 

zakresów cz´stotliwoÊci III i IV/V 

przez radiodyfuzj´ cyfrowà. Nie ulega 

wàtpliwoÊci, ˝e w dalszej perspektywie 

radiodyfuzja cyfrowa w pe∏ni zastàpi 

radiodyfuzj´ analogowà. Nie- 

19

mniej jednak – mimo istnienia Planu 

GE06 – ze wzgl´dów praktycznych 

natychmiastowe przejÊcie z jednego 

systemu na drugi nie jest mo˝liwe. B´dzie 

ono nast´powa∏o stopniowo – 

w ciàgu ca∏ego okresu przejÊciowego. 

W procesie planowania z konieczno- 

Êci w znacznym stopniu nie uwzgl´dniano 

interferencji mi´dzy s∏u˝bami 

analogowymi a s∏u˝bami cyfrowymi: 

ochron´ w okresie przejÊciowym zapewniono 

jedynie s∏u˝bom analogowym, 

natomiast potencjalne zak∏ócenia 

s∏u˝b cyfrowych przez analogowe 

wystawiono na ryzyko. 

Osiàgnićie celu jakim jest pe∏na 

cyfryzacja wymaga zmniejszenia liczby, 

a nast´pnie ca∏kowitego zaprzestania 

emisji analogowych. Zastàpienie 

emisji analogowej przez cyfrowà jest 

procesem, który b´dzie trwa∏ do wy∏àczenia 

ostatniej stacji emitujàcej analogowo. 

Zgodnie z Porozumieniem RRC- 

-06 ma to nastàpiç najpóêniej do 

czerwca 2015 r., a w niektórych paƒstwach 

pozaeuropejskich – do roku 

2020. 

20 

TECHNIKA 

Dopóki b´dà dzia∏a∏y sieci i stacje 

nadawcze emitujàce w systemie analogowym 

i wymagajàce ochrony, podjćie 

emisji lub rozwinićie pe∏nego potencja∏u 

b´dzie dla niektórych sieci cyfrowych 

bardzo utrudnione. Powa˝nym 

hamulcem mo˝e byç fakt posiadania 

przez ludnoÊç wielkich iloÊci aparatury 

do odbioru analogowego i zrozumia∏ej 

niechći do nabywania cyfrowej aparatury 

odbiorczej przed pe∏nym uruchomieniem 

emisji cyfrowej. Naj∏atwiej b´dzie 

mo˝na przechodziç na pe∏nà cyfryzacj´ 

tam, gdzie przydzia∏y cyfrowe 

nie sà niekompatybilne z przydzia∏ami 

analogowymi. Umo˝liwia to bowiem 

symultanicznà emisj´ programów 

w obu systemach. W miar´ wprowadzania 

coraz wi´kszej liczby emisji cyfrowych 

b´dzie si´ zmniejszaç zapotrzebowanie 

na odbiór analogowy, co 

spowoduje wy∏àczanie kolejnych 

nadawczych stacji analogowych. Zwolnione 

cz´stotliwoÊci pozwolà na uruchamianie 

dalszych emisji cyfrowych 

a˝ do ca∏kowitego zaprzestania emisji 

analogowej. 

Nie ulega wàtpliwoÊci, ˝e kluczowà 

korzyÊcià z przejÊcia na radiodyfuzj´ 

cyfrowà jest istotne zwi´kszenie wydajnoÊci 

widma fal radiowych. W wielu 

paƒstwach europejskich cyfrowa 

naziemna telewizja cyfrowa jest pozbawiona 

mo˝liwoÊci rozwoju z powodu 

braku wolnych cz´stotliwoÊci. Zaprzestanie 

emisji analogowej uwolni 

znaczny potencja∏ widma, okreÊlany 

jako „dywidenda cyfrowa”, który b´dzie 

móg∏ byç wykorzystany dla takich 

celów jak: 

zwi´kszenie liczby us∏ug cyfrowej TV; 

poprawa pokrycia cyfrowà emisjà 

TV (np. wzrost pokrycia ludnoÊciowego, 

uzyskanie wi´kszego nat´- 

˝enia pola, zapewniajàcego zadawalajàcy 

odbiór ruchomy); 

us∏ugi telewizji cyfrowej, przeznaczone 

do odbioru w telewizorach 

typu handheld (kieszonkowych); 

telewizja du˝ej rozdzielczoÊci 

(HDTV); 

us∏ugi nieradiodyfuzyjne, jak np. telefonia 

komórkowa trzeciej generacji 

(3G); 

styczeƒ/luty 2007

inne nowe us∏ugi, dotychczas nie 

zdefiniowane. 

Chocia˝ od zakoƒczenia RRC-06 

up∏yn´∏o niewiele czasu, to z ustaleƒ 

GE06 mo˝na ju˝ wyciàgnàç sporo 

wniosków w sprawie przysz∏oÊci radiodyfuzji 

cyfrowej w Europie. 

Faktem jest, ˝e liczba pozycji w∏àczonych 

do planów i liczba pokryç, jakie 

plany te majà zapewniç jest bardzo 

du˝a, a poza tym przekraczajà one na 

ogó∏ teoretycznà pojemnoÊç pasm 

cz´stotliwoÊci. Oznacza to wy˝sze poziomy 

interferencji, a prócz tego mo˝e 

si´ okazaç, ˝e w wielu obszarach przewidywane 

pokrycie b´dzie powa˝nie 

zmniejszone w porównaniu z oczekiwaniami 

i potrzebami administracji. 

Poza tym znaczna liczba pozycji 

(mi´dzy 23 a 30%) jest przedmiotem 

ograniczeƒ, które muszà byç spe∏nione 

przed realizacjà odnoÊnych przydzia- 

∏ów czy rezerwacji. Np. w okresie przej- 

Êciowym ochrona analogowej TV b´dzie 

wiàza∏a si´ z ograniczeniami dla 

Epitafium dla Andrzeja 

„... Choç w P∏udach jesieƒ – 

wiosna si´ odrodzi 

Pami´ç o Tobie w Êwiat 

poniosà m∏odzi.” 1 

10 paêdziernika 2006 r. odszed∏ „na tamten Êwiat” cz∏owiek 

szlachetny i wielce zas∏u˝ony dla polskiej fonografii – 

Andrzej Karpiƒski. Niewiele osób wiedzia∏o, ˝e Andrzej by∏ 

utalentowanym, dobrze zapowiadajàcym si´ pianistà jazzowym. 

Swoje pasje muzyczne ulokowa∏ jednak w Polskich 

Nagraniach, gdzie by∏ inicjatorem i realizatorem wielu, 

jakbyÊmy dzisiaj powiedzieli, projektów, wa˝nych dla 

powojennej historii polskiej muzyki. W swojej pracy by∏ 

bardzo konsekwentny i potrafi∏ pokonywaç ka˝de bariery. 

Dzi´ki Niemu powsta∏a mi´dzy innymi dokumentalna seria 

p∏ytowa „Polish Jazz” (sk∏adajàca si´ z 76 tytu∏ów p∏ytowych), 

której mogà nam zazdroÊciç wszystkie kraje europejskie. 

Z ca∏à pewnoÊcià ta seria jest najwi´kszym zawodowym 

dorobkiem Êp. Andrzeja Karpiƒskiego dla polskiej 

kultury. 

W tym roku polski jazz obchodzi 50-lecie wyjÊcia z tzw. 

okresu katakumbowego. Oficjalne poczàtki dla tego gatunku 

muzyki nie by∏y ∏atwe z przyczyn o charakterze ideologicznym. 

Przez d∏ugi czas jazz by∏ przez kolejne w∏adze 

PRL-u kojarzony z wrogimi wzorcami kultury Zachodu, 


radiodyfuzji cyfrowej. Realizacja planów 

b´dzie wić cz´sto wymaga∏a koordynacji 

mi´dzy sàsiadujàcymi paƒstwami. 

W okresie przejÊciowym prze- 

∏àczanie z emisji analogowej na emisj´ 

cyfrowà musi byç przeprowadzone 

z wielkà ostro˝noÊcià, aby nie zdarza∏y 

si´ przypadki ca∏kowitej utraty pokrycia 

programami telewizyjnymi i radiofonicznymi 

jakichÊ obszarów. Tak czy inaczej 

pe∏ne wykorzystanie nowego planu 

nie b´dzie mo˝liwe do czasu wy∏àczenia 

emisji analogowej. RRC-06 

ustali∏a zakoƒczenie okresu przejÊciowego 

na rok 2015 (w niektórych krajach 

w odniesieniu do zakresu III – na 

rok 2020). 

Wa˝ne jest równie˝, ˝e Porozumienie 

GE06 pozwala na du˝à elastycznoÊç 

w dalszym rozwoju planu cyfrowego. 

Umo˝liwi to uwzgl´dnienie takich 

nowych rozwiàzaƒ jak HDTV czy 

telewizja typu handheld (DVB-H) jak 

równie˝ u∏atwi dopasowanie do nieprzewidzianych 

nowych elementów 

w rozwoju technologii radiodyfuzyjnej. 

TECHNIKA 

Nale˝y jednak zwróciç uwag´ na fakt, 

˝e Porozumienie GE06 pozwala na 

wprowadzenie innych s∏u˝b nieradiodyfuzyjnych 

jako u˝ytkowników cz´stotliwoÊci 

obj´tych Planem. W dalszej 

perspektywie mo˝e to doprowadziç 

do zmniejszenia udzia∏u 

radiodyfuzji w korzystaniu z widma fal 

radiowych. 

Mimo pewnych ograniczeƒ i ewentualnych 

mo˝liwych zagro˝eƒ, nadawcy 

radiowi i telewizyjni b´dà mogli 

w wi´kszym ni˝ dotychczas stopniu 

wprowadzaç nowe technologie i us∏ugi, 

a tak˝e poprawiaç jakoÊç istniejàcych. 

GE06 stanowi dla radiodyfuzji pomost 

do wejÊcia w Wiek Cyfrowy (Age of Digital 

– AD). 

Wykorzystane materia∏y: 

1. Ph. Laven – The digital dividend – EBU 

Technical Revue, October 2006 

2. T. O’Leary, E. Puigrefagut, W. Sami – 

Overview of the second session (RRC-06) 

and the main features for Broadcasters – 

EBU Technical Revue, October 2006 

przed którymi nale˝a∏o strzec nasze 

spo∏eczeƒstwo. Andrzej nigdy 

nie mówi∏ o tym, jak mu si´ uda∏o 

wdro˝yç ten pomys∏ w „minionym 

okresie” w paƒstwowym przedsi´biorstwie 

nadzorowanym przez 

czujne politycznie i ideowo Ministerstwo 

Kultury. Odszed∏ od nas 

w tym jubileuszowym roku dla jazzu, 

majàc satysfakcj´, ˝e seria 

„Polish Jazz” doczeka∏a si´ transkrypcji na p∏ytach CD, 

których wydawanie rozpocz´∏y od ponad roku Polskie Nagrania 

pod nazwà „Polish Jazz Delux”. 

Andrzej Karpiƒski by∏ absolwentem Muzykologii Uniwersytetu 

Warszawskiego. W Polskich Nagraniach pracowa∏ 

od 1961 do 1988 roku, sukcesywnie awansujàc. 

W tym czasie przygotowywa∏ równie˝ p∏yty z muzykà powa˝nà 

i rozrywkowà, cz´sto b´dàc autorem fachowych 

tekstów na obwolutach. W latach 1965–1975 Jego cykliczne 

audycje by∏y obecne na antenie Programu III Polskiego 

Radia. Cz´sto by∏ zapraszany jako cz∏onek jury w ró˝nego 

rodzaju konkursach i festiwalach muzycznych. Pi´tnastokrotnie 

by∏ jurorem Festiwalu Pianistyki Polskiej w S∏upsku. 

Pozostawi∏ po sobie liczàcy si´ wk∏ad w kultur´ polskà, 

oraz pogrà˝onych w smutku najbli˝szych i przyjació∏, 

którzy licznie towarzyszyli Mu w ostatniej drodze. 

1 Fragment wiersza Ireneusza Kocy∏aka – „Jesieƒ w P∏udach”, 

dedykowanego Pamići Andrzeja Karpiƒskiego. 

21

22 

KOMENTARZE 

Retrospekcja 

Ostatnie miesiàce obfitowa∏y w nadmiar ró˝nego 

rodzaju wydarzeƒ o charakterze politycznym, 

obyczajowym, religijnym itd. Ich publiczny wymiar, 

z wszelkimi konsekwencjami, zawdzićzamy 

w du˝ej mierze mediom. Warto z dziennikarskiego 

punktu widzenia g∏´biej zastanowiç si´ nad rolà, 

zachowaniami i formà komunikatów medialnych. 

Chodzi przede wszystkim o to, czy by∏ 

to swoistego rodzaju uniwersytet 

dziennikarski, czy te˝ zgo∏a coÊ zupe∏nie 

innego. Nale˝y przy tym zdawaç 

sobie spraw´, ˝e wyk∏adali na tym uniwersytecie 

najwi´ksi nadawcy radiowi 

i telewizyjni oraz czo∏owe tytu∏y prasowe. 

Przyk∏ad idzie z góry, a ryba psuje 

si´ od g∏owy. Dlatego warto z perspektywy 

up∏ywajàcego czasu przyjrzeç si´ 

na ch∏odno ca∏emu zagadnieniu. 

Zanim przedstawi´ mojà refleksj´, 

chcia∏bym zrobiç kilka zastrze˝eƒ. Po 

pierwsze, Êwiadomie nie b´d´ odnosi∏ 

si´ do konkretnych komunikatów medialnych 

i ich autorów, oraz stacji radiowych 

i telewizyjnych lub tytu∏ów prasowych. 

Po drugie, równie˝ Êwiadomie 

b´d´ pomija∏ konkretne zdarzenia spo- 

∏eczne i ich pierwszoplanowych aktorów. 

Byç mo˝e jest to z mojej strony zachowanie 

belferskie, ale to ma byç lekcja 

ze spo∏ecznej funkcji i przydatnoÊci 

mediów w realiach wspó∏czesnego 

Êwiata. 

Po takim wst´pie, spróbujmy wspólnie 

przeanalizowaç zachowania medialne. 

W pierwszym rz´dzie nale˝y zauwa˝yç, 

˝e nasze media sta∏y si´ jakby 

bardziej wnikliwe. Starajà si´ przedstawiaç 

opinii publicznej mo˝liwie jak najwićej 

podskórnych zdarzeƒ i mechanizmów 

determinujàcych oficjalny nurt 

naszego ˝ycia spo∏eczno-politycznego, 

a tak˝e gospodarczego. Mog∏oby 

si´ wydawaç, ˝e wreszcie, po kilkunastu 

latach, które dzielà nas od rozpo- 

czćia si´ procesu transformacji ustrojowej, 

media odnalaz∏y w∏aÊciwy dystans 

i autonomi´ w stosunku do g∏ównych 

si∏ „rozdajàcych karty” w naszym 

paƒstwie. Czy rzeczywiÊcie nastàpi∏, 

ten kolejny po zniesieniu cenzury, istotny 

prze∏om dla ucywilizowania mediów 

w demokratycznym paƒstwie prawa? 

Na jednoznacznà odpowiedê trzeba 

jeszcze poczekaç. Jednak ju˝ dzisiaj 

mo˝na zaobserwowaç, i ze strony 

samych mediów, i ze strony si∏ politycznych, 

zachowania, które mogà 

niepokoiç. Na pierwszy plan wysuwa 

si´ sposób prezentowania przez media 

opinii publicznej tych wszystkich 

kolejnych sensacyjnych informacji. 

Otó˝ jest to robione w sposób „tablo- 

idowy”. Mo˝na, moim zdaniem, postawiç 

nawet takà hipotez´, ˝e ta „tabloidowoÊç” 

znacznie bardziej jest widoczna 

u powa˝nych wydawców 

i nadawców, ni˝ tam, gdzie jest oczywistà 

profesjonalnà pragmatykà z za- 

∏o˝enia. Chodzi przede wszystkim o j´- 

Miko∏aj ¸. Lipowski 

zyk i poetyk´ w przekazywaniu okre- 

Êlonych informacji i komentarzy do 

nich. Zbyt ma∏o jest elegancji i wywa- 

˝enia. S∏owa sà szybsze, ni˝ to co majà 

wyraziç. Praktycznie operuje si´ 

przedwczesnymi osàdami, bez dopuszczania 

dialogu, repliki, czy te˝ 

równoleg∏ego, w tym samym wymiarze, 

sprostowania. Z góry ma byç tak, 

jak postanowiono w poszczególnych 

redakcjach. Wićej jest dialogu pomi´dzy 

okreÊlonymi tytu∏ami prasowymi 

i nadawcami, ni˝ pomi´dzy stronami 

uczestniczàcymi w tworzeniu okreÊlonych 

wydarzeƒ. Prawdà jest, ˝e bezpoÊredni 

aktorzy w sekwencjach ex 

post, zachowujà si´ ma∏o elegancko. 

Albo unikajà bezpoÊredniej konfrontacji, 

lub wówczas gdy do niej dochodzi, 

starajà si´ w nerwowy sposób, najcz´- 

Êciej po chamsku, „wykrzyczeç” swoje 

racje. 

Medialny zgie∏k zaciera merytoryczne 

argumenty i w ten sposób stara si´ 

wykluczyç z ˝ycia spo∏ecznego racjonalnà 

refleksj´ opinii publicznej. Bez 

wzgl´du na obiektywne uwarunkowania, 

to media ponoszà odpowiedzial- 

Czy rzeczywiÊcie nastàpi∏, ten kolejny 

po zniesieniu cenzury, istotny prze∏om 

dla ucywilizowania mediów w demokratycznym 

paƒstwie prawa? 

noÊç za ten jarmarczny zgie∏k. To 

wszystko mo˝e Êwiadczyç o tym, ˝e 

jeszcze jesteÊmy daleko od tego istotnego 

prze∏omu, o którym pisa∏em 

wczeÊniej. 

Innà kwestià jest problem wykreowanych 

zachowaƒ i postaw zorgani- 

styczeƒ/luty 2007

zowanych grup spo∏ecznych wykonujàcych 

funkcje polityczne lub inne, z wy- 

∏àczeniem tych, które kierujà si´ jedynie 

altruizmem i wra˝liwoÊcià spo∏ecznà. 

Otó˝ te si∏y, uzurpujàce sobie 

zgodnie z obowiàzujàcym prawem 

mandat decydowania o losach prawie 

40. milionowego narodu, najcz´Êciej 

realizujà tylko jeden fragment swojej 

przedstawicielskiej roli spo∏ecznej. Sà 

coraz bardziej finezyjne i bezkompromisowe 

w walce o w∏adz´, lub jej utrzymanie. 

Natomiast ich pomys∏y na wykonywanie 

w∏adzy sà bardzo ogólnikowe, 

a realizacja tych pomys∏ów jest 

jednà wielkà improwizacjà determinowanà 

doraênymi interesami, najcz´- 

Êciej bardzo partykularnymi. 

Czas szybko biegnie. Okres transformacji 

ustrojowo-systemowej mo˝na 

ju˝ przyrównywaç do okresu dwudziestolecia 

mi´dzywojennego, w którym 

odbudowywaliÊmy naszà suwerennà 

paƒstwowoÊç po przesz∏o wiekowej 

niewoli. Nigdy nie by∏em bezkrytycznym 

apologetà II Rzeczypospolitej, ale 

z ca∏à pewnoÊcià wówczas by∏a spo- 

∏ecznie akceptowana i czytelna strategia 

stworzenia stabilnego paƒstwa europejskiego 

nazywajàcego si´ Polska. 

Dzisiaj, po prawie 18 latach, nadal takiej 

porównywalnej strategii spo∏ecznej 

praktycznie nie ma. Nie by∏o jej równie˝ 

od samego poczàtku transformacji, co 

naukowo udowodniono ju˝ na poczàtku 

lat 90-tych ubieg∏ego wieku. Nie 

oznacza to jednak, ˝e polska paƒstwowoÊç 

w kategoriach geopolitycznych 

jest obecnie gorsza. To samo dotyczy 

naszego stanu gospodarki. Trzeba 

zdawaç sobie spraw´ z tego, ˝e ˝yjemy 

w innym otoczeniu politycznym 

i gospodarczym. Kolejne w∏adze naszego 

paƒstwa musia∏yby grzeszyç 

niebywa∏à indolencjà, aby nie wprowadziç 

nas do NATO, UE, OECD itp. 

W tym zakresie nale˝y jedynie rozwa- 

˝aç zasadnoÊç, poniesionych i nadal 

ponoszonych, spo∏ecznych kosztów 

z tego tytu∏u. Prakseologicznie ten bilans 

nie jest korzystny dla obywateli, 

ale szastanie przez paƒstwo naszymi 

pieni´dzmi sta∏o si´ chyba cechà wrodzonà 

ka˝dej kolejnej polskiej w∏adzy. 

Od dawna nasze paƒstwo okreÊlam 

trzema przymiotnikami, ˝e jest ono niesprawne, 

rozrzutne i zach∏anne wobec 

swoich obywateli. Dlatego z ut´sknie- 


niem oczkuj´, nie IV Rzeczypospolitej, 

ale Dobrej Rzeczypospolitej Polskiej. 

Wracajàc jednak do istoty poruszanego 

zagadnienia, kontekst zewn´trznych 

i wewn´trznych uwarunkowaƒ ma 

drugorz´dne znaczenie dla ka˝dego 

statystycznego obywatela. W sumie 

obywateli, którzy w swojej zbiorowoÊci 

sà podmiotowym suwerenem demokratycznego 

paƒstwa. Wszystkie kolejne 

w∏adze majà tendencj´ do prowadzenia 

monologu ze spo∏eczeƒstwem, 

nazywajàc swoje post´powanie dialogiem 

spo∏ecznym. Scenariusze takiego 

pozornego dialogu spo∏ecznego jest 

stosunkowo ∏atwo budowaç, wykorzystujàc 

do tego prawie zawsze wszechobecne 

media. Wystarczy daç jedynie 

mniej lub bardziej dyskretny sygna∏ dla 

mediów, aby z b∏ahej sprawy zrobiç 

wielkie wydarzenie o randze paƒstwowej. 

Jest to powszechnie znana metoda 

socjotechniczna, odwracania uwagi 

spo∏ecznej od spraw zasadniczych. Niby 

wszyscy o tym wiemy, a jednak, ja- 

ko pracownicy mediów, dajemy si´ 

zbyt ∏atwo wplàtywaç w te gierki polityczne. 

Wystarczy, ˝e dany sygna∏ 

okraszony zostanie sexem, religià, antykomunizmem, 

spiskiem rodzimych 

lub obcych s∏u˝b specjalnych itd., a tylko 

przyk∏adowo: „pupa pewnej niefrasobliwej 

panny z dzieçmi, aczkolwiek 

byç mo˝e zaradnej ˝yciowo” urasta do 

rangi racji stanu. Nie chodzi o brak nale˝ytej 

czujnoÊci mediów, ale o zachowanie 

w∏aÊciwych proporcji pomi´dzy 

danym wydarzeniem i jego hierarchicznym 

znaczeniem dla spo∏eczeƒstwa. 

Jak taka proporcja zostaje naruszona, 

pojawia si´ rynsztokowy j´zyk, paplanina 

rodem z magla, który udaje salon 

itp. Towarzyszà temu emocje, które zawsze 

b´dà os∏abiaç wynik u˝yteczny. 

Czy˝by chodzi∏o tylko o to, ˝e ktoÊ na 

tym ma zarobiç wi´ksze lub mniejsze 

pieniàdze? – czy kogoÊ trzeba przedwczeÊnie 

i nadmiernie skrzywdziç (mi- 

KOMENTARZE 

mo tego, ˝e rzeczywiÊcie coÊ przeskroba∏ 

w swoim ˝yciu i za to powinien byç 

stosownie ukarany), aby ktoÊ inny 

triumfowa∏ jak nad´ty balon? Sensacyjne 

i trafne „black outy” dobre sà 

w sztuce kabaretowej. Je˝eli jednak taki 

„black out” trwa zbyt d∏ugo, to traci 

ca∏y swój urok i drugi raz nie wybierzemy 

si´ na takie przedstawienie. Problem 

polega na tym, ˝e spo∏eczeƒstwo 

nie mo˝e sobie wybraç dobrego przedstawienia, 

bo to ∏àczy∏oby si´ z rzeczywistà, 

lub wewn´trznà intelektualnà, 

emigracjà. Dlatego w mediach powinno 

si´ przestrzegaç zasady: w∏aÊciwego 

szacunku w stosunku do odbiorców. 

Je˝eli tej zasady si´ nie przestrzega, 

to media stajà si´ politykierskà si∏à 

zza w´g∏a. Szanujmy swój zawód 

dziennikarski i nie wchodêmy jako bezpoÊredni 

gracze w Êwiat polityki, który 

najlepiej umie si´ kompromitowaç, bo 

z innymi, najbardziej potrzebnymi 

umiej´tnoÊciami, nie jest najlepiej 

w tym „grajdole”. 

Bez wzgl´du na obiektywne uwarunkowania, 

to media ponoszà odpowiedzialnoÊç 

za ten jarmarczny zgie∏k. 

PS. Oddajàc ten tekst do druku, dotar∏ 

do mnie medialny przeciek z raportu 

o likwidacji WSI, który za kilka dni ma 

byç podany do publicznej wiadomoÊci 

przez Prezydenta RP. Byç mo˝e rzuci 

on nowe Êwiat∏o na polskie zachowania 

mediów w okresie transformacyjnym. 

Chc´ g∏´boko wierzyç, ˝e ten 

raport nie b´dzie kolejnà sztuczkà socjotechnicznà, 

aczkolwiek przeciekowa 

uwertura nie nastraja mnie optymistycznie. 

Byç mo˝e b´dzie to kolejny 

live motyw do nast´pnej wypowiedzi 

o roli mediów w tworzeniu przyjaznego 

klimatu dla obywatelskiego spo∏eczeƒstwa. 

Nasze paƒstwo, jak dotàd, 

nie sprzyja budowaniu spo∏eczeƒstwa 

obywatelskiego. Wić tylko media mogà 

to robiç, wspierajàc w odpowiedni 

i wywa˝ony sposób atawistycznà aktywnoÊç 

spo∏ecznà, której, mam nadziej´, 

nigdy nam obywatelom nie zabraknie. 

23

2 

24 

PEZENTACJE 

Cyfrowo 

na Podlasiu 

1 

Nasi s∏uchacze na pewno 

pami´tajà dawne brzmienie 

naszej rozg∏oÊni. Od poczàtku 

jej istnienia, czyli od 1992 

a˝ do 2005 roku pracowaliÊmy 

na analogowych sto∏ach 

emisyjnych Soundcrafta. D∏ugie 

lata pracy tych konsolet, 

ich „zmćzenie”, zacz´∏y 

w koƒcu dawaç o sobie znaç. 

Wtedy to podj´to decyzj´ 

o zakupie nowego, w pe∏ni 

cyfrowego sto∏u emisyjnego, 

szwajcarskiej firmy Studer. 

Po˝egnanie 

z kilometrami przewodów 

WybraliÊmy najnowoczeÊniejszy wówczas 

model, mianowicie OnAir 3000 

w wersji Modulo. D∏ugo trwa∏y negocjacje 

techniczne, gdy˝ ca∏e urzàdzenie 

konfigurowano w Szwajcarii specjalnie 

na potrzeby naszej rozg∏oÊni. 

W tym samym czasie przygotowywane 

i modernizowane by∏o równie˝ studio 

radiowe. Zosta∏o ono profesjonalnie 

wyg∏uszone za pomocà nowoczesnych 

materia∏ów. Zmieniona zosta∏a 

ca∏a instalacja i przygotowana pod 

nowy sprz´t. W tym samym czasie 

usun´liÊmy tak˝e „kilometry” przewodów, 

których wymaga∏y poprzednie 

urzàdzenia. Po˝egnaliÊmy si´ z wielkimi 

skrzyniami peryferiów, zajmujàcych 

bardzo du˝o miejsca. No i… pojawi∏ 

si´ wyczekiwany OnAir 3000. 

Gdy wraz z firmà Polsound, od której 

zakupiliÊmy Studera, zainstalowali- 

Êmy wszystkie modu∏y, w re˝yserce 

pozosta∏o du˝o wolnego miejsca i tylko 

niewielka rynienka z przewodami – 

to ju˝ dawa∏o wi´kszy komfort pracy. 

Od tej pory rozpocz´liÊmy cyfryzacj´ 

brzmienia. Wzbogaci∏ je dodatkowo 

nowy procesor emisyjny Orban OPTI- 

MOD – FM 8300. Sygna∏ do stacji 

nadawczej równie˝ wys∏any zosta∏ 

drogà cyfrowà za pomocà radiolinii, 

na której koƒcu, tu˝ przed nadajnikiem 

zainstalowany jest tak˝e procesor 

Orban OPTIMOD – FM 8218. 

PrzemyÊlane 

rozwiàzania 

Artur Dernowski 

DziÊ ca∏a praca realizatorów w Radiu 

Podlasie wyglàda zupe∏nie inaczej ni˝ 

jeszcze oko∏o pó∏tora roku temu. Ka˝dy 

z nich posiada swój w∏asny „snapshot” 

(indywidualnà konfiguracj´) z zapisanà 

kolejnoÊcià przyporzàdkowania sygna- 

∏ów do poszczególnych t∏umików, usta- 

styczeƒ/luty 2007

3 4 

5 

6 

wieniami korekcji, procesora dynamiki. 

Wszystkie te parametry prezentowane 

sà w postaci graficznej, co daje pe∏ny 

obraz zastosowanych zmian. Wszystko 

dost´pne jest za pomocà dotykowych 

ekranów (Touch’n’Action), obrotowych 

enkoderów, a tak˝e przycisków. Wielu 

z nich u˝ytkownik mo˝e przypisaç wybrane 

przez siebie funkcje, tworzàc tym 

samym wygodne skróty dost´pów. Dodatkowo 

istnieje mo˝liwoÊç krosowania 

wejÊç i wyjÊç. Przydatne funkcje i przemyÊlane 

rozwiàzania zastosowane 

w OnAir 3000 mo˝na by mno˝yç, np.: 

rozbudowany system intercom. Najwi´kszà 

zaletà jest z pewnoÊcià intu- 


icyjnoÊç i szybkoÊç obs∏ugi. Emisja 

oparta jest na systemie DYNA-MIX. Muzyka 

programowana jest na Selekcjonerze, 

a efekty pracy zapisuje logger 

STIRLITZ. W naszym technicznym rozwoju 

nie zapomnieliÊmy o internautach 

– nadajemy tak˝e w systemie on-line. 

Radio Podlasie ma równie˝ pe∏ny, dynamiczny 

system RDS. 

Nowe brzmienie 

W styczniu tego roku przyszed∏ równie˝ 

czas na wymian´ omikrofonowania studia. 

Zmćzone wieloletnià pracà mikrofony 

AKG C3000B posz∏y na zas∏u˝onà 

emerytur´. Na ich miejsce poszukiwali- 

Êmy czegoÊ, co da nam uniwersalizm 

PEZENTACJE 

1. Cyfrowy stó∏ emisyjny Studer OnAir 3000 Modulo. 

2. Mikrofon studyjny Shure KSM44. 

3. G∏ówny ekran sterujàcy miksera Studer OnAir 3000 

Modulo. 

4. Ekran wizualizacji torów wejÊciowych miksera Studer 

OnAir 3000 Modulo. 

5. Cyfrowy procesor emisyjny Orban OPTIMOD-FM 8300. 

6. Modu∏ t∏umików miksera Studer OnAir 3000 Modulo. 

zastosowaƒ i pe∏ne, czyste brzmienie. 

Bioràc pod uwag´ specyficznoÊç form 

niektórych audycji, wybraliÊmy pojemnoÊciowe 

mikrofony Shure KSM44, 

o trzech prze∏àczanych charakterystykach, 

doskona∏ych parametrach technicznych 

i akustycznych. 

Nasza rozg∏oÊnia wypracowa∏a swoje 

nowe, charakterystyczne brzmienie, które 

b´dziemy wzbogacaç i rozwijaç. 

25

W naszych wspomnieniach pora teraz 

na omówienie wa˝nej funkcji, jakà pe∏ni∏a 

rozg∏oÊnia na MyÊliwieckiej – o emisji 

programów centralnych Polskiego 

Radia. Poczàtkowo Program I na fali 

d∏ugiej i II na fali Êredniej, a póêniej, od 

1 marca 1958 r. równie˝ Program III na 

fali ultrakrótkiej. 

Nie sposób te˝ nie wspomnieç o wydziale 

technicznym, bez którego bezawaryjna 

praca aparatury zbudowanej 

na bazie elementów z amerykaƒskiego 

demobilu, by∏aby niemo˝liwa. MyÊl´ tu 

oczywiÊcie o Wydziale Konserwacji kierowanym 

wówczas przez in˝. Krzysztofa 

Wojtowicza. 

W drugim odcinku naszych wspomnieƒ 

(„Radio Lider” nr 3/4 2006) omawialiÊmy 

budow´ na MyÊliwieckiej nowoczesnych 

na owe czasy zespo∏ów 

emisyjnych. Stanowi∏y one wówczas 

prze∏om w technologii rozg∏oÊni, dzisiaj 

sà anachronizmem. Przypomnijmy naszym 

Czytelnikom, zw∏aszcza tym 

m∏odszym, jak wyglàda∏ taki zespó∏ 

emisyjny i jak funkcjonowa∏. 

Halina Dàbrowska: Ujmujàc 

rzecz lapidarnie, zespo∏em emisyjnym 

nazywamy miejsce, skàd nadawany 

jest program. Jest to grupa pomieszczeƒ 

po∏o˝onych w bezpoÊrednim sàsiedztwie 

i wyposa˝onych w odpowiednie 

urzàdzenia technologiczne po∏àczone 

w uk∏ad funkcjonalny, 

umo˝liwiajàcy emisj´ i kontrol´ jednego 

programu. Na MyÊliwieckiej ka˝dy zespó∏ 

sk∏ada∏ si´ z czterech pomieszczeƒ: 

studia spikerskiego, pokoju inspektora 

programu, amplifikatorni i sta- 

26 


Nasza MyÊliwiecka 

Z Halinà Dàbrowskà, by∏ym dyrektorem 

– naczelnym in˝ynierem Polskiego Radia 

– rozmawia Witold Kasiƒski. 

1. Amplifikatornia Programu I, przy konsolecie Barbara 

Klimkiewicz. Fot. Archiwum 

nowiska odtwarzajàcego. By∏y one (z 

wyjàtkiem Programu III) po∏àczone mi´dzy 

sobà oknami dêwi´koszczelnymi, 

pozwalajàcymi na wzajemnà widocznoÊç 

a tak˝e, gdyby zawiod∏y Êrodki komunikacji 

wewn´trznej i sygnalizacja 

Êwietlna, na wzajemne porozumiewanie 

si´ przy pomocy gestów. 

Stanowisko spikerskie by∏o wyposa- 

˝one w dwa mikrofony pracujàce równolegle 

i sfazowane, pulpit wyposa˝ony 

w interkom z priorytetem i zwieracz mikrofonu. 

Nad oknem do inspektora programu 

by∏y umieszczone 3 lampy sygnalizujàce: 

zielona – „˝àdanie otwarcia 

mikrofonu do amplifikatorni”, 

czerwona – „otwarcie mikrofonu” i bia∏a 

– „u˝ycie zwieracza”. 

Stanowisko spikerskie by∏o wyposa- 

˝one równie˝ w gramofon oraz zestaw 

p∏yt z ró˝nymi rodzajami muzyki. Spiker 

móg∏ w ten sposób uzupe∏niç luk´ 

w programie. 

1 

cz. 7 

Stanowisko inspektora programu 

by∏o wyposa˝one w g∏oÊnik kontrolny 

oraz pulpit zawierajàcy sygnalizacj´ 

Êwietlnà, interkom, telefon wewn´trzny, 

a tak˝e plombowany przycisk zwieracza 

programu. Zadaniem inspektora 

by∏o czuwanie nad nieprzerwanà emisjà 

programu i jego ewentualne zmiany 

(np. gdy nastàpi∏a jakaÊ przerwa na ∏àczach 

w czasie transmisji). 

Witold Kasiƒski: Nast´pnym 

z kolei pomieszczeniem, usytuowanym 

pomi´dzy inspektorem programu a stanowiskiem 

odtwarzajàcym by∏a amplifikatornia 

– serce zespo∏u emisyjnego. 

H.D.: Mo˝na to tak nazwaç, bo amplifikatornia, 

wyposa˝ona w zespó∏ urzàdzeƒ 

umo˝liwiajàcych kierowanie technicznym 

procesem emisji i jej kontrol´ 

by∏a nie tylko sercem, ale i mózgiem zespo∏u 

emisyjnego. Podstaw´ wyposa- 

˝enia stanowi∏o urzàdzenie manipulacyjno-kontrolne 

w postaci konsolety typu 

1020 zaprojektowanej i wykonanej 

w Centralnych Warsztatach Polskiego 

Radia. 

styczeƒ/luty 2007

2 3 4 

Z prawej strony konsolety, w zasi´gu 

r´ki znajdowa∏a si´ ma∏a krosownica 

sznurowa, umo˝liwiajàca, za poÊrednictwem 

rozdzielni elektroakustycznej, 

doprowadzenie wszystkich êróde∏ audycji 

przewidzianych do emisji w danym 

programie. Symetrycznie z lewej 

strony znajdowa∏o si´ urzàdzenie s∏u˝àce 

do komunikacji wewn´trznej – interkom 

i telefon. Ponadto w amplifikatorni 

znajdowa∏ si´ stojak wzmacniaczy i separatorów, 

wyposa˝ony w optycznà sygnalizacj´ 

zaniku fali noÊnej a tak˝e odbiornik 

radiowy i g∏oÊnik kontrolny. 

W.K.: Amplifikatornia by∏a wyposa˝ona 

w jeszcze jedno urzàdzenie: sygna∏ 

pauz, zwany te˝ sygna∏em stacji. By∏ on 

uruchamiany przez technika amplifikatorni 

na ˝àdanie spikera, sygnalizowane 

za pomocà odpowiedniej lampki. Gdy ja 

rozpoczyna∏em w 1957 r. prac´ na My- 

Êliwieckiej, w obydwu amplifikatorniach 

by∏y zainstalowane mechaniczne sygna∏y 

pauz, w których drgania strun wy- 

5 


wo∏ane uderzeniami m∏oteczków by∏y 

bezpoÊrednio, bez udzia∏u mikrofonu 

przetwarzane na drgania elektryczne. 

DoÊç cz´sto, raz w tygodniu przychodzi∏ 

je stroiç miejscowy stroiciel fortepianów. 

H.D.: Ja spotka∏am si´ ju˝ tylko z jednym 

takim urzàdzeniem, w amplifikatorni 

programu II, w drugiej by∏ ju˝ zainstalowany 

system z zamkni´tym obiegiem ta- 

Êmy, na którà by∏ przegrany sygna∏ z starego, 

mechanicznego. Sygna∏ stacji nowego, 

III Programu, pochodzàcy 

z chora∏owego tematu scherza cis – moll 

Chopina by∏ równie˝ odtwarzany z systemu 

z zamkni´tym obiegiem taÊmy. 

W.K.: Obydwie mechaniczne pozytywki, 

wygrywajàce pierwsze takty: poloneza 

A-dur Chopina (Pr. I) i Warszawianki 

(Pr. II) by∏y nap´dzane silnikami 

gramofonowymi i mia∏y to do siebie, ˝e 

czasami nie chcia∏y wystartowaç. Trzeba 

by∏o je wówczas uruchamiaç pi´- 

Êcià. Zanim przejdziemy do omawiania 


2. Operatorka Alina Lipecka. Fot. Archiwum 

3. Operatorka Krystyna Chmielewska. Fot. Archiwum 

4. Operatorka Cecylia ¸oniowa (1962 r.). Fot. W. Kasiƒski 

ostatniego ze stanowisk emisyjnych – 

stanowiska odtwarzajàcego, powiedz 

co to by∏ ów s∏ynny „Balet Rodego”? 

H.D.: In˝ynier Adolf Rode zaczyna∏ 

prac´ w Polskim Radiu jeszcze przed 

wojnà, w latach trzydziestych. Gdy 

w sierpniu 1945 r. oddano do eksploatacji 

odbudowanà radiostacj´ raszyƒskà 

i nowà rozg∏oÊni´ w wyremontowanym 

pa∏acyku Czetwertyƒskich w Alejach 

Ujazdowskich 31, pe∏ni∏ on w niej 

funkcj´ kierownika Dzia∏u Zapisu. Do 

obs∏ugi stanowisk technologicznych 

nagrywajàco-odtwarzajàcych zarówno 

w zespo∏ach emisyjnych jak i studyjnych, 

in˝ynier Rode przyjà∏ grup´ 

dziewczàt, które po specjalnym przeszkoleniu 

na kursie operatorskim i eliminacjach, 

rozpocz´∏y prac´ w rozg∏oÊni: 

poczàtkowo w Al. Ujazdowskich a póêniej 

na MyÊliwieckiej. Wkrótce sta∏y si´ 

Êwietnymi fachowcami w tej nie∏atwej 

pracy wymagajàcej dok∏adnoÊci, skupienia, 

szybkiego refleksu ale równie˝ 

kondycji fizycznej. To wówczas przylgn´∏a 

do nich sympatyczna nazwa 

„Balet Rodego”, która utrzymywa∏a si´ 

przez d∏ugi okres czasu. 

6 

5. Janusz Audycki w sekcji magnetofonowej 

wydz. konserwacji. Fot. archiwum 

6. In˝ynier Krzysztof Wojtowicz. Fot. Archiwum 

27

Jak ju˝ wspomnia∏am, nie ∏atwa to 

by∏a praca. Kilkakrotnie w czasie 12. 

godzinnego dy˝uru, na emisyjne stanowisko 

odtwarzajàce przywo˝ono 

z taÊmoteki wózki pe∏ne pude∏ek z ta- 

Êmami, które trzeba by∏o przyjàç, 

sprawdziç ich zawartoÊç na zgodnoÊç 

z arkuszem programowym a nast´pnie, 

w odpowiedniej kolejnoÊci zak∏adaç 

na magnetofony. Nale˝a∏o je odtworzyç 

zgodnie z zapowiedziami spikera, 

sprawdzajàc przedtem ich 

poczàtki, bo zdarza∏a si´ zmiana pude- 

∏ek, a tak˝e pr´dkoÊç na jakiej taÊma 

by∏a nagrana. Obowiàzywa∏y bowiem 

dwie pr´dkoÊci przesuwu: 76 i 38 cm/ 

sek., utwory by∏y krótkie – cz´sto zaledwie 

pó∏toraminutowe, wić czasu na 

28 


7 8 

9 

te czynnoÊci by∏o niewiele. A trzeba sobie 

uÊwiadomiç, ˝e w trakcie jednego, 

12. godzinnego dy˝uru operatorka odtwarza∏a 

kilkaset taÊm. 

W.K.: Nie wiem jak to jest obecnie, 

ale w czasach kiedy my rozpoczynali- 

Êmy prac´ w rozg∏oÊni jako Êwie˝o 

upieczeni in˝ynierowie, musieliÊmy 

przejÊç praktyk´ na wszystkich stanowiskach 

technologicznych i popracowaç 

na nich przez pewien czas samodzielnie. 

Zdobyta praktyka zaowocowa- 

∏a nie tylko wtedy, kiedy pe∏niliÊmy na 

MyÊliwieckiej funkcje kierowników 

zmian – kilka lat póêniej, gdy pe∏ni∏aÊ 

w Polskim Radiu ró˝ne funkcje kierownicze, 

okaza∏a si´ byç bezcennà. 

7. Technicy zespo∏ów emisyjnych, od lewej: Jerzy 

RzyÊkiewicz i W∏adys∏aw Tymczewski. Fot. archiwum 

8. Technik amplifikatorni Stanis∏aw ¸oƒ (1961 r.). 

Fot. Witold Kasiƒski 

9. Technicy konserwacji przed wejÊciem do rozg∏oÊni, od 

lewej: Zbigniew Garbaliƒski, Leszek Hetman, Tadeusz 

Jeliƒski, Bogdan Rabiƒski, Tadeusz Matusiak, Adam 

Rola i Jan Strza∏kowski. Fot. archiwum 

10. Antoni Audycki. Fot. archiwum 

11. Janusz Audycki. Fot. archiwum 

12. Krzysztof Audycki. Fot. archiwum 

H.D.: Zw∏aszcza wtedy, jak musia∏am 

podejmowaç decyzje dotyczàce modernizacji 

obiektów, nowych opracowaƒ 

czy bie˝àcych potrzeb, które by∏y 

wówczas ogromne. Niepoj´te dzisiaj 

zw∏aszcza dla m∏odego pokolenia pojćia 

takie jak: „za z∏otówki”, „za dewizy” 

czy „wsad dewizowy”, brzmiàce zgo∏a 

egzotycznie, by∏y wówczas czynnikiem, 

który decydowa∏ o szansie zmodernizowania 

rozg∏oÊni. 

W.K.: Ja równie˝, pracujàc kilka lat 

póêniej po odbytej praktyce jako konstruktor 

wyposa˝enia technologicznego 

rozg∏oÊni, cz´sto z tych doÊwiadczeƒ 

korzysta∏em. Ale wróçmy na chwil´ do 

czasów, gdy pe∏ni∏em samodzielnie dy- 

˝ury w amplifikatorni. Otó˝ rano program 

rozpoczyna∏ si´ od piania koguta 

(na który zamieniono tradycyjne „Kiedy 

ranne wstajà zorze”, jako zupe∏nie nie 

pasujàce do panujàcego wówczas 

ustroju), po czym nast´powa∏o powitanie 

radios∏uchaczy przez spikera. Jakie˝ 

by∏o moje zdziwienie, gdy us∏ysza- 

∏em to pianie przed czasem, bez udzia- 

∏u amplifikatorni, która ten sygna∏ 

wpuszcza∏a na anten´, a nawet bez 

obecnoÊci spikera w studio. Jak si´ 

okaza∏o, pod uchylonym oknem amplifikatorni 

zapia∏ kogut hodowany na terenie 

rozg∏oÊni przez sympatycznà par´, 

jak byÊmy to dzisiaj powiedzieli – 

„gospodarzy terenu”, Zygmunta i Bronis∏aw´ 

J´drzejewskich. W czasie okupacji 

oddali oni jakieÊ us∏ugi pierwszemu 

po wojnie prezesowi Polskiego Radia – 

Wilhelmowi Billigowi, który odwdzićzy∏ 

si´ im do˝ywotnià posadà i mieszkaniem 

na terenie rozg∏oÊni. Byli to podwarszawscy 

ch∏opi, którzy nijak nie mogli 

rozstaç si´ z ˝ywym inwentarzem. 

H.D.: Ja równie˝ mam wspomnienia 

z dy˝uru nocnego w amplifikatorni. Lubi∏am 

t´ prac´ z uwagi na mo˝liwoÊç 

styczeƒ/luty 2007

10 

11 

12 


bezpoÊredniego obcowania z ciekawymi 

ludêmi, których nazwiska i g∏osy zna- 

∏o si´ tylko od strony odbiornika radiowego. 

A wić mia∏am okazj´ poznaç tak 

wspania∏ych ludzi jak spikerzy: Tadeusz 

Bocheƒski, Zbigniew Âwi´tochowski, 

Ksawery Jasieƒski, Janusz Kilaƒski, Lucyna 

Przybylska, Alina Rudnicka i Jerzy 

Bokiewicz, zwany te˝ popularnie ksi´dzem. 

A to dlatego, ˝e kiedy zlikwidowano 

transmisj´ kazaƒ z koÊcio∏a, czyta∏ 

je ze studia na MyÊliwieckiej. 

Warto wspomnieç, ˝e praca w Polskim 

Radiu by∏a wówczas, w tych jak- 

˝e siermi´˝nych czasach, okazjà do 

pos∏uchania dobrej muzyki. Jak by- 

Êmy to dzisiaj powiedzieli – „hitem” 

by∏y w owym czasie utwór „Milord” 

w genialnym wykonaniu Edith Piaff. 

Z tym utworem nieodmiennie kojarzy 

mi si´ takie oto wydarzenie: pe∏ni∏am 

nocny dy˝ur w amplifikatorni, na stanowisku 

odtwarzajàcym by∏a Cecylia 

¸oniowa, jedna z Êwietnych operatorek 

z tzw. „Baletu Rodego”. By∏o wcze- 

Ênie rano, gdy dy˝urny spiker zapowiedzia∏ 

blok muzyczny, bez wymieniania 

poszczególnych utworów. 

WÊród nich by∏ równie˝ „Milord”. Po 

odtworzeniu na anten´, Celinka spyta- 

∏a: Jak ci si´ podoba∏o? Odpowiedzia- 

∏am, ˝e bardzo i po chwili us∏ysza∏am 

ten sam utwór jeszcze raz, a potem, 

pod koniec audycji, jeszcze raz. MyÊl´, 

˝e radios∏uchacze byli bardzo zadowoleni, 

niemniej jednak czujny inspektor 

programu odnotowa∏ w raporcie, ˝e 

w trzydziestominutowym odcinku muzycznym 

trzy razy powtórzono ten sam 


utwór. Kosztowa∏o to Celink´ pozbawieniem 

300. z∏otowej premii emisyjnej, 

co na owe czasy by∏o sporym zastrzykiem 

finansowym. 

W.K.: MyÊl´, ˝e teraz pora na przypomnienie 

postaci, bez których bezawaryjna 

praca urzàdzeƒ technologicznych, 

zbudowanych g∏ównie na bazie amerykaƒskiego 

demobilu, by∏aby niemo˝liwa. 

MyÊl´ tu oczywiÊcie o pracownikach 

Wydzia∏u Konserwacji. A je˝eli 

o nich, to w pierwszym rz´dzie o in˝ynierze 

Krzysztofie Wojtowiczu, wspó∏twórcy 

Naszej MyÊliwieckiej w 1949 r., 

który rozpoczà∏ prac´ w Polskim Radiu 

ju˝ 12 lipca 1945 roku w Rozg∏oÊni 

Gdaƒskiej i posiada legitymacj´ s∏u˝bowà 

z numerem kolejnym 4. 

H.D.: Znajàc biegle j´zyk niemiecki, 

Krzysztof Wojtowicz by∏ zawsze najwi´kszym 

autorytetem w technice Polskiego 

Radia, a tak˝e Polskiego Radia 

i Telewizji dla kontrahentów zagranicznych. 

W.K.: Mówiàc o Wydziale Konserwacji 

na MyÊliwieckiej, nie sposób pominàç 

trzech pokoleƒ po mieczu rodziny Audyckich. 

Najstarszy – Antoni rozpoczà∏ 

prac´ jeszcze w rozg∏oÊni w Al. 

Ujazdowskich 31 („na Stalina” – jak mówili 

starzy pracownicy. Dlaczego? Ano 

bo w póênych latach czterdziestych, 

odcinek od pl. Trzech Krzy˝y do pl. Na 

Rozdro˝u przemianowano na Al. Stalina. 

A dlaczego nie dalej, do Belwederu? 

Dlatego, ˝eby nikt nie móg∏ powiedzieç, 

˝e Bierut mieszka „u wylotu 

Stalina”). Póêniej, w 1949 r. bra∏ czynny 

udzia∏ w budowie nowej rozg∏oÊni na 

MyÊliwieckiej, gdzie do odejÊcia na 

emerytur´ w 1953 r. pracowa∏ w Wydziale 

Eksploatacji. Drugi z Audyckich, 

Janusz rozpoczà∏ prac´ w Polskim Radiu 

w 1953 r. w Wydziale Konserwacji, 

w sekcji magnetofonowej, gdzie przepracowa∏ 

do emerytury, na którà odszed∏ 

w 2003 r. Trzeci, Krzysztof w 1980 

r. rozpoczà∏ prac´ w Rozg∏oÊni Centralnej 

3 na Woronicza, nowym obiekcie 

wybudowanym w ramach Centrum Radiowo-Telewizyjnego, 

w Wydziale Eksploatacji. 

Po kilku latach przeniós∏ si´ 

do Wydzia∏u Transmisji, gdzie pracuje 

do dzisiaj. 

Dzi´kuj´ za rozmow´. 

29

30 


Jak reklamowaç si´ 

Jacek ˚urawski 

zgodnie z prawem, 

gdy reklama jest zakazana? 

Tytu∏ artyku∏u mo˝e wydawaç si´ nieco zaskakujàcy. Je˝eli reklama jest zakazana to 

oznacza, ˝e nie mo˝na zamieszczaç materia∏ów promujàcych okreÊlone towary lub 

us∏ugi. Czy jednak na pewno zawsze tak by∏o i jest? 

Zacznijmy od tego jakich towarów nie 

wolno reklamowaç. Lista ta nie jest d∏uga 

– w prawie polskim mamy ca∏kowity 

zakaz reklamy wyrobów tytoniowych, 

napoje alkoholowe obj´te sà cz´Êciowym 

zakazem, podobnie jest z lekami. 

Zacznijmy od reklamy alkoholu. Proponuj´ 

na poczàtek przeÊledziç histori´ 

prawnych regulacji dotyczàcych reklamy 

alkoholu, pokazuje ona bowiem jak 

bran˝a stara∏a si´ (z niema∏ymi sukcesami) 

omijaç obowiàzujàce normy, tak 

aby nie naraziç si´ na kary. 

Reklam´ alkoholu reguluje przede 

wszystkim ustawa z 26 paêdziernika 

1982 roku o przeciwdzia∏aniu alkoholizmowi 

i wychowaniu w trzeêwoÊci. 

Ustawa ta w momencie wejÊcia w ˝ycie 

zakazywa∏a ca∏kowicie reklamy alkoholu 

na terenie ca∏ego kraju. By∏ to, warto 

zauwa˝yç, przepis abstrakcyjny bowiem 

alkohol wówczas by∏ dost´pny 

wy∏àcznie na kartki. Sytuacja zmieni∏a 

si´ po 1989 roku, kiedy to napoje alkoholowe 

znalaz∏y si´ w wolnej sprzeda˝y 

i to w niema∏ym wyborze. Jednak obowiàzywa∏ 

ciàgle zakaz wprowadzony 

w stanie wojennym. Producenci alkoholu 

wybierali wówczas dwie drogi. Pierw- 

sza by∏a ma∏o subtelna – polega∏a na 

∏amaniu prawa. Kara za zamieszczenie 

reklamy by∏a nieporównywalnie ma∏a 

w stosunku do cen reklam prasowych. 

Tak wić redakcje ch´tnie przyjmowa∏y 

reklamy trunków (by∏y to g∏ównie wina), 

inkasowa∏y nale˝noÊç i uiszcza∏y kar´. 

Drugà drog´ wybierali producenci piwa. 

Droga ta – ju˝ bardziej subtelna – 

polega∏a na opracowaniu reklamy, która 

nie narusza∏a prawa, ale jednocze- 

Ênie reklamowa∏a alkohol. Najlepszym 

przyk∏adem takiego post´powania mo- 

Najlepszym przyk∏adem reklamy, która nie 

narusza∏a prawa, ale jednoczeÊnie reklamowa∏a 

alkohol, mo˝e byç kampania reklamowa browaru 

Okocim ze s∏ynnym sloganem reklamowym 

„Mariola o kocim spojrzeniu” 

˝e byç kampania reklamowa browaru 

Okocim ze s∏ynnym sloganem reklamowym 

„Mariola o kocim spojrzeniu”. Producenci 

piwa w kampaniach reklamowych 

wybierali równoczeÊnie dwie mo˝liwoÊci. 

Po pierwsze zacz´to produkowaç 

piwo bezalkoholowe (wg. obowiàzujàcych 

wówczas przepisów by∏ to napój 

o zawartoÊci alkoholu poni˝ej 1,5%). Piwo 

niezawierajàce alkoholu mo˝na by∏o 

reklamowaç bezkarnie. I tak pojawi∏y 

si´ du˝e kampanie reklamowe piwa 

bezalkoholowego najwi´kszych polskich 

browarów – ˚ywca, Okocimia, 

EB, Lecha. Od strony prawnej wszystko 

by∏o w porzàdku. Jednak tylko pozor- 

nie, gdy˝ piwo bezalkoholowe powinno 

mieç innà etykiet´ ni˝ piwo zawierajàce 

alkohol (dotyczy∏o to reklam telewizyjnych 

i na bilbordach). Nie ma przecie˝ 

dwóch gatunków piwa z tego samego 

browaru o identycznej etykiecie. Jedynym 

wyjàtkiem by∏y piwa bezalkoholowe. 

Cz´sto piwa takie mia∏y etykiet´ takà 

jak najpopularniejsze piwo danego 

browaru (np. ˚ywiec z charakterystycznà 

parà Krakowiaków, czy Lech bezalkoholowy 

identyczny jak Lech Premium). 

Aczkolwiek nale˝y przyznaç, ˝e 

pomys∏ by∏ idealny do reklam radiowych, 

gdzie przecie˝ nie widaç etykiety. 

Wystarczy∏o tylko na wst´pie zapowiedzieç 

reklam´ piwa bezalkoholowego 

i dalej wszystko by∏o zgodne z prawem. 

Drugà metodà legalnej reklamy browarów 

by∏ pomys∏ zak∏adania przez 

producentów piwa fundacji lub stowarzyszeƒ 

wspierajàcych okreÊlonà dzia- 

∏alnoÊç. W nazwie takiego stowarzyszenia 

nale˝a∏o tylko u˝yç nazwy browaru, 

zaÊ w nazwie browaru u˝ywaç nazwy 

przynajmniej jednego gatunku piwa. 

I tak Lech Browary Wielkopolskie powo- 

∏a∏y do ˝ycia Stowarzyszenie Lech Premium 

Sport wspierajàce dzia∏alnoÊç 

sportowà. Do akcji promocyjnej wciàgni´to 

znanego wszystkim fanom sportu 

Zbigniewa Boƒka. Browary Elblàskie 

za∏o˝y∏y Stowarzyszenie „Brzmienie 

EB” – wspiera∏o ono trasy koncertowe 

wielu zespo∏ów muzycznych. Bilbordy 

reklamowe takich stowarzyszeƒ by∏y 

ca∏kowicie legalne. 

Ale by∏a jeszcze jedna metoda reklamy, 

a mianowicie wykorzystywanie 

w plakacie reklamowym nazwy browaru 

lub gatunku piwa. By∏a to najtrudniejsza 

styczeƒ/luty 2007

do tak zwanej legalizacji droga, polegajàca 

na pewnej grze s∏ów, przyk∏adem 

mo˝e byç reklamówka piwa Brok z napisem 

„Niczego mi brok”. 

Producenci alkoholi mocniejszych 

ni˝ piwo rozpocz´li wówczas nagle 

dzia∏alnoÊç gospodarczà w bran˝y turystycznej. 

Efektem by∏y rejsy ∏ódkà Bols, 

czy jazda konna w ramach WTK Soplica, 

które ju˝ legalnie reklamowano 

w mediach. Warto przypomnieç rozmow´ 

z prezesem Wypoczynkowej Turystki 

Konnej Soplica: 

MAGDALENA GRZEBA¸TOWSKA: 

– Grajmy w otwarte karty. Czy WTK 

Soplica to kryptoreklama wódki? 

DARIUSZ P¢KA¸A: 

– Ale˝ skàd! 

–– TToo ddllaacczzeeggoo mmaacciiee ttaakkiiee ssaammoo llooggoo 

jjaakk wwóóddkkaa?? 

– Wcale nie takie samo. Jakby si´ pani 

dobrze przyjrza∏a, sà drobne ró˝nice. 

–– JJeeddnnaakk nnaazzwwaa WWTTKK SSoopplliiccaa kkoojjaarrzzyy 

ssii´´ jjeeddnnoozznnaacczznniiee zz wwóóddkkàà.. 

– Komu si´ kojarzy? 

–– CChhooççbbyy mmooiimm kkoolleeggoomm ww rreeddaakkccjjii.. 

– Wam dziennikarzom wszystko kojarzy 

si´ z wódkà. NadaliÊmy takà nazw´ 

firmie bo jest zawadiacka, odnosi 

si´ do tradycji. 

–– DDoo ttrraaddyyccjjii bbaarrddzziieejj ooddnnoossii ssii´´ nnaa 

pprrzzyykk∏∏aadd kkssiiààddzz RRoobbaakk.. CCzzeemmuu nniiee 

ddaalliiÊÊcciiee EETTKK ttaakkiieejj nnaazzwwyy?? 

– Bo ksiàdz Robak nie jest tak marketingowy 

jak Soplica. 

–– RReekkllaammaa zzaacchh´ćcaa ddoo jjaazzddyy ww NNooww´´-cciinniiee.. 

JJaa ttaamm bbyy∏∏aamm.. AAnnii kkoonnii,, aannii 

jjeeêêddêêccóóww.. 

– Ziemia jest jeszcze zgruzowana. Konie 

nie mogà biegaç. Prosz´ przyjechaç 

po Wielkanocy 1 . 

Tego typu inicjatywy oraz jawna kpina 

reklamodawców z obowiàzujàcych 

przepisów w postaci reklamy „piwa 

mocno bezalkoholowego”, czy te˝ 

puszczania oka do widzów w momencie 

informowania, ˝e reklamuje si´ piwo 

bezalkoholowe spowodowa∏y, ˝e m.in. 

Paƒstwowa Agencja Rozwiàzywania 

Problemów Alkoholowych rozpocz´∏a 

walk´ o zmian´ przepisów. PARPA zo- 


• WSPANIA¸E SPEKTAKLE REWIOWE • PI¢KNE TANCERKI • ÂWIETNI WOKALIÂCI • ZNANI AKTORZY 

TEATR SABAT Ma∏gorzaty Potockiej 

Ma∏gorzata Potocka 

Zaprasza na WALENTYNKI 

W Teatrze Sabat 

14 lutego 2007 godz. 20.00 

specjalny show walentynkowy z taƒcem, piosenkà i 

mi∏oÊcià 

liczne niespodzianki, nagrody 

REVUE * DINNER * DANCING 

Teatr Sabat 

ul. Foksal 16, Warszawa, tel. 826 23 55, www.teatr-sabat.pl, 

www.eBilet.pl, www.bilecik.info, e-mail: rezerwacje@teatr-sabat.pl 

sta∏a wsparta przez ówczesnego przewodniczàcego 

KRRiT Juliusza Brauna, 

który wystàpi∏ do premiera z wnioskiem 

o zmian´ Ustawy o radiofonii i telewizji. 

By∏a to inicjatywa skuteczna. 

Zmiany wprowadzone we wrzeÊniu 

2001 roku zmieni∏y ca∏kowicie rynek reklamowy. 

Ustawodawca postara∏ si´, 

aby wyeliminowaç choçby cieƒ mo˝liwoÊci 

omijania prawa. Zmiany w szczególnoÊci 

sz∏y w kilku kierunkach: 

zdefiniowano pojćia: 

reklamy alkoholu – publiczne rozpowszechnianie 

znaków towarowych napojów 

alkoholowych lub symboli graficznych 

z nimi zwiàzanych, a tak˝e 

nazw i symboli graficznych przedsi´biorców 

produkujàcych napoje alkoholowe, 

nieró˝niàcych si´ od nazw i symboli 

graficznych napojów alkoholowych, 

s∏u˝àce popularyzowaniu znaków towarowych 

napojów alkoholowych; za reklam´ 

nie uwa˝a si´ informacji u˝ywanych 

do celów handlowych pomi´dzy 

przedsi´biorcami zajmujàcymi si´ produkcjà, 

obrotem hurtowym i handlem 

napojami alkoholowymi; 

W REPERTUARZE TEATRU: 

„POCA¸UNKI ÂWIATA” 

– Êwiat bli˝ej nas, wielkie 

widowisko rewiowe, z mi∏oÊcià, 

taƒcem i piosenkà przez Êwiat 

16, 17 lutego 2007 

1, 2, 3, 16, 17, 22, 31 marca 2007 

„WITAJ EUROPO” 

– wielka Rewia 

15, 22, 24, 27 lutego 2007 

1, 2, 3, 16, 17, 22, 31 marca 2007 

„REWIA, REWIA, REWIA” 

– show rewiowy 

15, 29 marca 2007 

„GALA JUBILEUSZOWA” 

10, 23 lutego 2007 

„SERENADA KSI¢˚YCOWA” 

– noc swingu 

10 marca 2007 

godz.19.00 dinner, 

godz. 20.00 spektakl

promocji alkoholu – publiczna degustacja 

napojów alkoholowych, rozdawanie 

rekwizytów zwiàzanych z napojami alkoholowymi, 

organizowanie premiowanej 

sprzeda˝y napojów alkoholowych, 

a tak˝e inne formy publicznego zachćania 

do nabywania napojów alkoholowych 

z wy∏àczeniem konkursów opartych 

na zakupie napojów alkoholowych; 

zmieniono definicj´ napoju alkoholowego 

– jest to produkt przeznaczony 

do spo˝ycia, zawierajàcy alkohol 

etylowy w st´˝eniu przekraczajàcym 

0,5% (dotychczas by∏o to 1,5%) 

dopuszczono reklam´ piwa pod 

pewnymi warunkami: 

Reklama piwa nie jest kierowana do 

ma∏oletnich lub prowadzona poprzez 

budowanie skojarzeƒ z: 

1) atrakcyjnoÊcià seksualnà, 

2) relaksem lub wypoczynkiem, 

3) sportem, 

4) naukà, pracà lub sukcesem zawodowym, 

5) zdrowiem lub sukcesem ˝yciowym. 

Reklama i promocja piwa, o której mowa 

nie mo˝e byç prowadzona: 

1) w telewizji, radiu, kinie i teatrze mi´dzy 

godzinà 6.00 a 23.00, 

2) na kasetach wideo i innych noÊnikach, 

3) w prasie m∏odzie˝owej i dziecićej, 

4) na ok∏adkach dzienników i czasopism, 

5) na s∏upach, tablicach oraz innych 

sta∏ych i ruchomych powierzchniach 

wykorzystywanych do reklamy, 

6) przy udziale ma∏oletnich, 

zabroniono reklamy, promocji produktów 

i us∏ug, których nazwa, znak 

towarowy, kszta∏t graficzny lub opakowanie 

wykorzystuje podobieƒstwo 

lub jest to˝same z oznaczeniem napoju 

alkoholowego lub innym symbolem 

obiektywnie odnoszàcym si´ 

do napoju alkoholowego, 

zabroniono reklamy i promocji 

przedsi´biorców oraz innych podmiotów, 

które w swoim wizerunku reklamowym 

wykorzystujà nazw´, 

znak towarowy, kszta∏t graficzny lub 

opakowanie zwiàzane z napojem alkoholowym, 

jego producentem lub 

dystrybutorem, 

stwierdzono, ˝e zakaz reklamy alkoholu 

dotyczy równie˝ wydawnictw 

promocyjno-reklamowych przekazy- 

32 


wanych przez producentów, dystrybutorów 

lub handlowców napojów 

alkoholowych klientom detalicznym, 

ograniczenia powy˝sze nie obejmowa∏y 

reklamy i promocji napojów alkoholowych 

prowadzonej wewnàtrz 

pomieszczeƒ hurtowni lub punktów 

prowadzàcych wy∏àcznie sprzeda˝ 

napojów alkoholowych oraz wewnàtrz 

punktów prowadzàcych 

sprzeda˝ napojów alkoholowych do 

spo˝ycia w miejscu sprzeda˝y oraz 

dotyczy∏y osób fizycznych, osób 

prawnych oraz jednostek organizacyjnych 

nie posiadajàcych osobowoÊci 

prawnej, które uczestniczy∏y 

w prowadzeniu reklamy w charakterze 

zleceniodawcy, zleceniobiorcy 

i realizatora niezale˝nie od sposobu 

i formy jej prezentacji. 

Komentujàc wprowadzone wówczas 

zmiany, prezes Polskiego Oddzia∏u 

Mi´dzynarodowego Stowarzyszenia 

Reklamy (IAA) Witold Gawda stwierdzi∏: 

„W Polsce, gdzie ca∏e pokolenia wyros∏y 

na okpiwaniu cenzury, trzeba mieç 

du˝o pewnoÊci siebie, by igraç z prawem 

do swobody wypowiedzi handlowej.” 

2 I trzeba przyznaç, ˝e nast´pne 

pi´ç lat potwierdzi∏o prawdziwoÊç tych 

s∏ów. Jak to by∏o mo˝liwe? 

Obok cytowanych wy˝ej przepisów 

regulujàcych reklam´ napojów alkoholowych, 

wprowadzono bowiem przepisy 

dotyczàce mo˝liwoÊci sponsorowania 

przez producentów napojów alkoholowych. 

Te przepisy by∏y bardziej 

liberalne ni˝ przepisy reklamowe. Ustawa 

wprowadzi∏a dwie podstawowe definicje: 

sponsorowanie – bezpoÊrednie lub 

poÊrednie finansowanie lub wspó∏finansowanie 

dzia∏alnoÊci osób fizycznych, 

osób prawnych lub jednostek 

organizacyjnych nie posiadajà- 

cych osobowoÊci prawnej dla upowszechniania, 

utrwalania lub podniesienia 

renomy nazwy, producenta 

lub dystrybutora, znaku towarowego 

lub inne oznaczenia indywidualizujàce 

przedsi´biorc´, jego dzia∏alnoÊç, 

towar lub us∏ug´, 

informowanie o sponsorowaniu – 

prezentowanie informacji zawierajàcej 

nazw´ sponsora lub jego znak 

towarowy w zwiàzku ze sponsorowaniem. 

Ustawa nie zakazywa∏a sponsorowania 

przez producentów alkoholu, tylko 

okreÊli∏a sposób informowania 

o sponsorowaniu, zabraniajàc: 

Informowania o sponsorowaniu 

przez producentów i dystrybutorów 

napojów zawierajàcych do 18% alkoholu 

imprez sportowych, koncertów 

muzycznych oraz innych imprez 

masowych w jakikolwiek inny sposób, 

ni˝ poprzez umieszczanie na 

zaproszeniu, bilecie, plakacie lub tablicy 

informacyjnej zwiàzanej z okre- 

Êlonà imprezà nazwy lub znaku towarowego 

producenta lub dystrybutora. 

Informowanie, takie mo˝e byç 

prowadzone w radiu i telewizji pod 

„W Polsce, gdzie ca∏e pokolenia wyros∏y 

na okpiwaniu cenzury, trzeba mieç du˝o 

pewnoÊci siebie, by igraç z prawem do swobody 

wypowiedzi handlowej.” 

warunkiem, i˝ b´dzie ograniczone 

wy∏àcznie do podania nazwy producenta 

lub dystrybutora napojów zawierajàcych 

do 18% alkoholu, a informacja 

ta nie b´dzie prezentowana 

w telewizji przez osob´ fizycznà 

lub z wykorzystaniem wizerunku postaci 

ludzkiej. 

Informowania o innym ni˝ wymieniony 

wy˝ej, sponsorowaniu przez producentów 

i dystrybutorów napojów 

zawierajàcych do 18% alkoholu oraz 

informowania o sponsorowaniu 

przez producentów i dystrybutorów 

napojów zawierajàcych powy˝ej 

18% alkoholu. 

styczeƒ/luty 2007

Zniesione zosta∏y ograniczenia dotyczàce 

sponsorowania programów telewizyjnych. 

Ustawa zabrania∏a informowania 

o sponsorowaniu przez producentów 

i dystrybutorów napojów 

zawierajàcych do 18% alkoholu imprez 

sportowych, koncertów muzycznych 

oraz innych imprez masowych. Za imprez´ 

masowà polskie prawo uznaje 

imprez´, w której na wolnym powietrzu 

uczestniczy powy˝ej 1.000 osób, 

a w hali powy˝ej 300 osób. Tak wić 

mo˝na w sposób ca∏kowicie swobodny 

sponsorowaç imprezy (i informowaç 

o tym fakcie), które spe∏niajà tylko ten 

jeden warunek – liczby uczestników. I ta 

luka ustawy spowodowa∏a, ˝e producenci 

alkoholu stali si´ sponsorami imprez, 

w których mog∏o wziàç udzia∏ 

mniej ni˝ 300 osób. Bioràc pod uwag´, 

˝e ograniczenia dotyczà napojów o zawartoÊci 

alkoholu do 18% imprezy, które 

nie spe∏nia∏y warunku masowoÊci 

mog∏y byç sponsorowane przez producentów 

alkoholi mocniejszych. Producenci 

wódek porozumieli si´ m.in. ze 

Êwiatem projektantów mody. I tak Absolut 

robi konkurs dla projektantów mody 

pod nazwà Absolut Label. W 2006 roku 

og∏oszono konkurs na kolekcj´ bielizny. 

Na zaproszenie firmy Absolut odpowiedzia∏o 

oÊmiu projektantów z ca∏ego 

Êwiata, w tym Polka Ania Kuczyƒska. 

Powsta∏a kolekcja zainspirowana warto- 

Êciami marki takimi jak czystoÊç, prostota 

i perfekcja, a tak˝e kszta∏tem butelki 

ABSOLUT VODKA oraz wa˝nà dla 

marki datà – rokiem 1879 (wynalezienie 

unikalnego procesu destylacji wódki 

ABSOLUT). „W ciàgu ostatnich dziewi´tnastu 

lat ABSOLUT zdoby∏ w Êwiecie 

mody pozycj´ marki dynamicznej, 

realizujàcej projekty z takimi znakomito- 

Êciami jak Gianni Versace, Tom Ford, 

Stella McCartney czy Jean Paul Gautier. 


Projekt ABSOLUT LABEL jest jednym 

z tych, dzi´ki którym mamy okazj´ inspirowania 

nowych talentów pojawiajàcych 

si´ w bran˝y”. – powiedzia∏a w wywiadzie 

Ulrika Lövdahl z V&S Absolut 

Spirits 3 . 

Pokaz zosta∏ poprzedzony pokazem 

kolekcji laureatki konkursu w specjalnym 

showroomie, w którym cz´stowano 

drinkami na bazie wódki Absolut. 

Podobnie ze Êwiatem mody zwiàza∏y 

si´ marki Metaxa i Bols. Dlaczego moda? 

Odpowiedê jest banalnie prosta. 

Ka˝dy z takich pokazów jest relacjonowany 

w prasie kobiecej oraz lifestylowej. 

Redaktorzy gazet pytani o reklam´ 

alkoholu mówià, ˝e zamieszczajà wy- 

∏àcznie informacje o pokazie mody. Informacje 

na ten temat trafiajà tak˝e na 

strony internetowe, w tym tak˝e na te 

skierowane do nastolatków. Informacje 

o mo˝liwoÊci prenumeraty magazynu 

„ABSOLUT REFLEXIONS” znajdujà si´ 

na stronie portalu dla nastolatek 4girls.pl. 

W tym momencie zaczynam mieç powa˝ne 

wàtpliwoÊci co do przestrzegania 

prawa przez redaktorów strony, 

zwa˝ywszy grup´ celowà strony w zestawieniu 

z nast´pujàcym tekstem: 

(magazyn ABSOLUT REFLEXIONS) 

„to 50 stron treÊci najwy˝szej jakoÊci, 

podanej w absolutnie pomys∏owej 

oprawie. Niepowtarzalnà cechà pisma 

jest to, ˝e ka˝dy numer czytajà ludzie 

z ponad 40 krajów, znajdujàc w nim inspiracj´. 

»ABSOLUT REFLEXIONS« 

jest dost´pny w Polsce w specjalnej 

prenumeracie. Dystrybucja magazynu 

jest ograniczona tak˝e ze wzgl´du na 

informacje o alkoholu, które m.in. znajdujà 

si´ na jego ∏amach. Aby otrzymywaç 

kwartalnik, nale˝y wype∏niç formularz 

dost´pny w Biurze Prasowym marki 

ABSOLUT” (tu nast´puje adres 

strony oraz e-mail) 4 . 

Mo˝na stosowaç jeszcze inne metody 

by trafiç na ∏amy prasy. Butelk´ wódki 

Wyborowa zaprojektowa∏ znany architekt 

Frank Gehry. Informacja na ten 

temat znalaz∏a si´ w Êwiàtecznym numerze 

„Polityki” w artykule „Wódka okolicznoÊciowa 

i komórka kryszta∏owa” 

o limitowanych seriach ró˝nych artyku- 


∏ów. Wreszcie zawsze mo˝na w kolorowym 

piÊmie zamieÊciç fotoreporta˝ nt. 

robienia drinków, tak jak zrobiono to 

m.in. w „Twoim Stylu”, gdzie iloÊç butelek 

produktów Bols (wódka, advocat, 

Bols Blue) sprawia∏a wra˝enie kryptoreklamy. 

Przeprowadzone badania wskazujà, 

˝e o wódce Bols pisano w 2006 

roku 339 razy, Wyborowej 286, Absolut 

2365. Nieêle, bioràc pod uwag´ obowiàzujàcy 

stan prawny. 

Na koniec chcia∏bym zwróciç uwag´ 

na jeszcze jeden problem. Zakazana 

jest reklama alkoholu, nie ma natomiast 

zakazu promocji spo˝ywania napojów 

wysokoprocentowych. Efektem jest reklama 

KC 24, z której wynika, ˝e mo˝na 

mieszaç trunki, niemal˝e piç na umór 

(iloÊç zamawianych koktajli i wódek 

w kilkunastosekundowym spocie zwali- 

∏aby z nóg najmocniejszego i, jeÊli wierzyç 

reklamie, nie poniesie ˝adnych 

skutków). Przyk∏ad ten pokazuje po raz 

kolejny, ˝e im bardziej jest kazuistyczne 

prawo, tym wićej w nim luk, które odkrywajà 

reklamodawcy. Byç mo˝e warto 

wić zrezygnowaç z przepisów dziÊ 

obowiàzujàcych, na rzecz norm ogólniejszych, 

bardziej dostosowanych do 

otaczajàcej nas rzeczywistoÊci medialnej 

(zakaz reklamy wódki w prasie i mediach 

elektronicznych, bioràc pod uwag´, 

iloÊç tytu∏ów prasy innych paƒstw 

dost´pnych w sprzeda˝y oraz kana∏ów 

telewizyjnych odbieranych via satelita, 

sprawia wra˝enie myÊlenia magicznego). 

Byç mo˝e wówczas, prawo nie b´dzie 

nagminnie omijane, a normy dotyczàce 

treÊci reklam b´dà przestrzegane 

przez reklamodawców. 

1 „Gazeta Wyborcza” 6.04.2001 r. 

2 „Rzeczpospolita” 14.09.2001 r. 

3 www.absolut.sensors.pl 

4 www.4girls.pl 

5 Szerzej na ten temat Pawe∏ Sierpiƒski „Trudny PRodukt”, „Press” nr 1/2007 

33

Zamieszanie wokó∏ 

nowelizacji dyrektywy 

Nawet uwa˝na lektura doniesieƒ polskich 

gazet z przebiegu pierwszego 

czytania w Parlamencie Europejskim 

(13 grudnia 2006 r.) projektu nowelizacji 

dyrektywy „Telewizja bez granic” 1 , 

nie dawa∏a podstaw do przypuszczeƒ, 

˝e w miesiàc po rzekomo doÊç zgodnym 

ustaleniu zakresu jej zmian – dla 

których inspiracji eurodeputowani niechybnie 

poszukiwali w projekcie rezolucji 

Parlamentu, przyj´tym przez Komisj´ 

Kultury i Edukacji jeszcze 

w czerwcu 2005 r. w sprawie stosowania 

art. 4 i 5 tej˝e dyrektywy – Komisja 

Europejska og∏osi „poczàtek bezprecedensowego 

Êledztwa w sprawie pluralizmu 

europejskich mediów”. 2 Informacje 

zamieszczone 16 i 17 stycznia 

br. w „Gazecie Wyborczej” mog∏y wić 

szokowaç zw∏aszcza tych, którzy grudniowe 

prasowe interpretacje uznali za 

potwierdzenie „faktu”, ˝e nowelizacja 

dyrektywy ju˝ si´ sta∏a i to po myÊli wy- 

∏àcznie zwolenników liberalizacji rynku 

us∏ug audiowizualnych. Otó˝ jest jednak 

inaczej; prace nad nowelizacjà 

trwajà i pewnie nie skoƒczà si´ przed 

og∏oszeniem wyników wszcz´tego 

Êledztwa. 

W okresie ostatnich 10 lat na forum 

Parlamentu, w jego komisjach, a tak˝e 

w Komisji Europejskiej toczy∏y si´ o˝ywione 

dyskusje (a nawet k∏ótnie), zwiàzane 

ze stosowaniem dyrektywy „Telewizja 

bez granic” oraz z koniecznoÊcià 

jej nowelizowania. Towarzyszy∏o temu 

niek∏amane zainteresowanie mediów 

reprezentujàcych ró˝norakie opcje: od 

kraƒcowo liberalnego podejÊcia 

w kwestiach obcià˝eƒ regulacyjnych 

europejskich dostawców us∏ug TV 

i us∏ug zwiàzanych z telewizjà (wraz 

z postulowaniem wi´kszej elastyczno- 

Êci finansowania utworów audiowizual- 

34 

KOMENTARZE 

Niezale˝ni producenci 

a pluralizm mediów 

nych za pomocà nowych form reklamy), 

a˝ po domaganie si´ pilnego doprecyzowania 

przepisów regulujàcych 

dozwolonà koncentracj´ kapita∏owà 

dla zapewnienia pluralizmu mediów. 

Z tym, ˝e to ostatnie stanowisko wyra- 

˝a∏y g∏ównie media publiczne i ich or´downicy. 

Opcja ta wydawa∏a si´ 

w zdecydowanej mniejszoÊci, zaÊ dyskusja 

11 listopada 2006 r. na posiedzeniu 

Komisji Kultury i Edukacji Parlamentu 

zaowocowa∏a w mediach 

przede wszystkim zapowiedziami rzekomo 

zdecydowanej ju˝ nowelizacji 

dyrektywy, idàcej w stron´ pe∏nej liberalizacji 

oraz unowoczeÊnienia nadà- 

˝ajàcego za szybkimi zmianami tech- 

nologicznymi i rynkowymi. W polskiej 

prasie przeczytaliÊmy nawet, ˝e: „znowelizowana 

w poniedzia∏ek unijna dyrektywa 

dopuszcza ju˝ w paƒstwach 

cz∏onkowskich legalizacj´ tzw. lokowania 

produktów” 3 . 

Zwolennicy liberalizacji rynku us∏ug 

nie tylko z tej informacji mogli wyciàgnàç 

wnioski, ˝e zakres nowelizacji 

rozwija si´ w oczekiwanym przez nich 

kierunku. W nag∏e zapomnienie odesz∏o 

wystàpienie z grudnia 2005 r. Viviane 

Reding, komisarz ds. spo∏eczeƒstwa 

informacyjnego, która wówczas 

na forum Parlamentu postulowa∏a znowelizowanie 

przepisów dyrektywy tak, 

by otwiera∏y „nowe mo˝liwoÊci w dziedzinie 

multimediów, zwi´ksza∏y konku- 


cz. 1 

rencj´ i wybór dla konsumentów, u∏atwiajàc 

jednoczeÊnie osiàgnićie celów 

le˝àcych w interesie publicznym, 

takich jak ochrona nieletnich i ró˝norodnoÊç 

kulturowà”. 4 

Tu warto przypomnieç, ˝e wspomniany 

wczeÊniej art. 5 dyrektywy „Telewizja 

bez granic” zobowiàzuje 

nadawców m.in. do przeznaczenia co 

najmniej 10 proc. czasu antenowego 

na audycje wytwarzane przez tzw. producentów 

niezale˝nych. Jednak˝e 

kwestia ta w publikacjach prasowych 

zosta∏a pomini´ta jakby jej nie by∏o. 

Jakby si´ nie pojawi∏a w czasie obrad. 

A przecie˝ do projektu rezolucji 

w sprawie stosowania art. 4 i 5 dyrek- 

Zwolennicy liberalizacji rynku us∏ug nie tylko 

z tej informacji mogli wyciàgnàç wnioski, 

˝e zakres nowelizacji rozwija si´ 

w oczekiwanym przez nich kierunku. 

tywy odnoszono si´ nie tylko w kuluarach 

Parlamentu. Sprawozdawców 

jednak˝e problemy te nie interesowa∏y 

i stàd w∏aÊnie mog∏o si´ wziàç pe∏ne 

zaskoczenie, gdy 17 stycznia br. Komisja 

Europejska postanowi∏a sprawdziç 

stan pluralizmu w mediach, przywo∏ujàc 

zg∏aszane przez europejskie organizacje 

pozarzàdowe przyk∏ady zagro- 

˝eƒ dla medialnej ró˝norodnoÊci. Tu, 

w tym kontekÊcie, pojawia si´ ponownie 

5 . Reding, która wraz z komisarz 

Margot Wollstrom, ma odpowiadaç 

„za przeprowadzenie Êledztwa w sprawie 

pluralizmu mediów”. 5 Z praktyki 

wiemy, ˝e Êledztwo zwykle prowadzi 

si´, gdy istnieje du˝e prawdopodobieƒstwo 

naruszeƒ prawa, rzadziej 

styczeƒ/luty 2007

wskutek pomówieƒ i donosów. Co zatem 

mog∏o faktycznie zaniepokoiç Komisj´ 

Europejskà? 

W pierwszym rz´dzie w∏aÊnie treÊç 

dokumentu przedstawionego przez 

Komisj´ Kultury i Edukacji (wspomniany 

projekt rezolucji), w którym europos∏owie 

po stwierdzeniu, ˝e „obrót dzie- 

∏ami europejskimi i dzie∏ami niezale˝nych 

producentów ma zasadnicze 

znaczenie dla promowania ró˝norodnoÊci 

kulturowej, wieloÊci wypowiedzi 

i pluralizmu” 6 , ubolewajà nad faktem, i˝ 

„w okresie referencyjnym poddanym 

analizie w szóstym sprawozdaniu Komisji 

w sprawie art. 4 i 5, udzia∏ produkcji 

niezale˝nych zmniejszy∏ si´ 

o 3,48 proc. w okresie czterech lat”. 7 

Projekt rezolucji jest bardzo obszerny; 

charakterystyk´ stosowania wspomnianych 

artyku∏ów dyrektywy wype∏niajà 

41 punkty przedstawiajàce sytuacje, 

które budzà zaniepokojenie Komisji 

Kultury i Edukacji, a koƒczy si´ 

opisem zagro˝eƒ pluralizmu mediów 

wskutek m.in. koncentracji (punkty od 

42 do 48), oraz takim oto zaleceniem: 

„w trosce o zagwarantowanie pluralizmu 

opinii i ró˝norodnoÊci dystrybucji 

programów, w trakcie opracowywania 

wspólnotowego i krajowego prawodawstwa 

dotyczàcego przejÊcia na 

technologie cyfrowe nale˝y zadbaç 

o to, by wi´kszoÊç nowo powsta∏ych 

us∏ug dystrybucji cyfrowej nie pad∏a 

pod naporem, lub przewa˝ajàcym 

wp∏ywem, wielkich i wielonarodowych 

grup medialnych dysponujàcych pot´˝nym 

kapita∏em, zw∏aszcza tych 

grup, których interesy sytuujà si´ poza 

Unià Europejskà” (p. 43 projektu). To 

jedno z wielu wskazaƒ Komisji. 

Powy˝sze uwagi zamknàç mo˝na 

nast´pujàcà tezà: jeÊli jednà z przes∏anek 

wszczćia og∏oszonego Êledztwa 

by∏o zaniepokojenie spadkiem udzia∏u 

produkcji niezale˝nych w ofertach programowych 

(zw∏aszcza telewizyjnych), 

a Komisja Europejska nadal stoi na 

stanowisku, i˝ dla zapewnienia pluralizmu 

mediów niezb´dna jest wysoka 

ró˝norodnoÊç treÊci, êróde∏ i dostawców 

informacji, to prowadzàcy Êledztwo 

nie odstàpià od sprawdzenia, jaki 

jest faktyczny udzia∏ ofert producentów 

niezale˝nych w programach telewizji 

poszczególnych paƒstw cz∏onkowskich. 

(OczywiÊcie to jeden z mo˝li- 


wych wàtków post´powania sprawdzajàcego). 

JeÊli tak, to warto zastanowiç 

si´, jak sprawy te kszta∏tujà si´ 

w Polsce i choçby u jednego z najbli˝szych 

sàsiadów. Z tym, ˝e autor wi´kszà 

uwag´ zamierza poÊwićiç charakterystyce 

rynku niezale˝nych i zale˝nych 

producentów w Niemczech, 

zak∏adajàc, ˝e zachodzàce tam procesy 

mogà byç przydatne dla ewentualnych 

porównaƒ relacji pomi´dzy telewizjà 

a producentem; relacji oczekiwanych 

z punktu widzenia tak regulatora, 

jak i potencjalnego odbiorcy programów 

telewizyjnych. 

Uwagi porzàdkujàce 

(o statystykach 

mi´dzynarodowych) 

Analiza sektora produkcji zewn´trznej 

programów telewizyjnych (i radiowych) 

natrafia na zasadnicze trudnoÊci, sygnalizowane 

wielokrotnie przez Europejskie 

Audiowizualne Biuro Informacyjne 

– wydawc´ rocznika „Economy 

of the European audiovisual industry”. 

Indeksowana przez to biuro baza danych 

AMADEUS (prowadzona przez 

Burean Van Dijk), gromadzi bilanse 

oraz rachunki zysków i strat blisko 

30.000 europejskich przedsi´biorstw 

ró˝nych bran˝ sektora audiowizualnego, 

jednak˝e zró˝nicowanie ich dzia- 

∏alnoÊci, jak i sprawozdawczoÊci 

(ograniczenia spowodowane brakiem 

precyzji przepisów dotyczàcych np. 

przejrzystoÊci kont), nie daje mo˝liwo- 

Êci przeprowadzenia wiarygodnych 

porównaƒ statystycznych. 8 

Kolejnym problemem jest sposób 

indeksacji przedsi´biorstw tego sektora. 

Otó˝ wg metody stosowanej przez 

EABI, przedsi´biorstwa przydzielane 

sà do okreÊlonej kategorii dzia∏alnoÊci 

gospodarczej na podstawie „przypuszczalnej 

dzia∏alnoÊci zasadniczej”. 9 

I tak, przy objaÊnianiu np. dzia∏alnoÊci 

PACT-TV, rozumianej przez autorów 

rocznika 2002 jako produkcji „pakietów 

programowych”, w przedstawionym 

ujćiu nie wyodr´bniono kategorii 

niezale˝nych producentów zewn´trznych. 

Ta sfera aktywnoÊci gospodarczej 

us∏ug jakby wymyka si´ spod teleskopów 

biura. 

Powy˝sze informacje niech t∏umaczà, 

dlaczego autor uzna∏ za zb´dne 

KOMENTARZE 


– dr nauk ekonomicznych 

(SGH W-wa); pe∏nomocnik 

za∏o˝yciela Wy˝szej Szko∏y 

Humanistycznej w Szczeci- 

nie ds. rozwoju uczelni; 

arbiter Komisji Prawa 

Autorskiego, pisarz (autor 

14 ksià˝ek); d∏ugoletni 

dziennikarz – za∏o˝yciel 

i red. nacz. pism spo∏ecz- 

no-kulturalnych („Morze 

i Ziemia” 1978-1981, 

„Mi´dzy Innymi” 

1985-1988); wspó∏za∏o˝yciel 

i red. nacz. Wydawnictwa 

GLOB (1984-1990); red. 

nacz. i prezes Polskiego 

Radia Szczecin SA 

(1990-2006); specjalista 

w zakresie publicznych 

mediów; wyk∏adowca 

Zachodniopomorskiej 

Szko∏y Biznesu. 

35

porównywanie danych ze êróde∏ niemieckich 

z danymi wspomnianych 

roczników. W tym zakresie okaza∏y si´ 

one ma∏o przydatne. 

Sygnalizowana „niezbornoÊç” danych 

wskazuje m.in. na pewnà dowolnoÊç 

klasyfikowania produkcji tzw. niezale˝nych 

producentów przez paƒstwa 

cz∏onkowskie UE. Odwo∏ywanie si´ do 

dyrektywy „Telewizja bez granic” nie 

rozwiàzuje wàtpliwoÊci. Art. 5 dyrektywy 

zobowiàzuje nadawców do przeznaczenia 

co najmniej 10 proc. czasu 

antenowego (w tym, znacznej cz´Êci 

tego czasu na produkcj´ nowà) lub 10 

proc. bud˝etu programowego na programy 

wytwarzane przez producentów 

niezale˝nych. Dyrektywa nie definiuje 

jednak tego pojćia. Interesujàcy nas 

ustawodawca niemiecki tak˝e tego nie 

robi. W preambule Rundfunkstaatsvertrag… 

(Paƒstwowej Umowy Radiowej) 

zwraca uwag´ na koniecznoÊç: „tworzenia 

swobodnej, indywidualnej i publicznej 

wymiany ró˝norodnych poglàdów”, 

oraz „wzmocnienia ró˝norodno- 

Êci informacyjnej i oferty kulturalnej 

w obszarze niemieckoj´zycznym”. 10 

Jednak˝e nie wyodr´bnia sektora zewn´trznych 

us∏ug audiowizualnych. 

Pozostaje przy okreÊleniu uj´tym w § 

6 umowy jako „produkcje europejskie, 

produkcje w∏asne, zlecane i wspólne”. 

W ust´pie 3 tego˝ paragrafu czytamy: 

„Ca∏kowite programy telewizyjne powinny 

zawieraç zasadniczy (istotny) 

udzia∏ produkcji w∏asnej, produkcji 

wspólnej, oraz produkcji zleconych 

z obszaru niemieckoj´zycznego i europejskiego”. 

Zauwa˝ajà ten fakt m.in. 

autorzy raportu: „Polityka paƒstwa polskiego 

w dziedzinie mediów elektronicznych 

w kontekÊcie europejskiej 

polityki audiowizualnej”, 11 wprowadzajàc 

przy charakterystyce rynku niemieckiego 

pojćie „koprodukcji” jako 

trafniejszego dla zrozumienia nie zabronionych 

przez ustawodawc´ mo˝liwoÊci 

kooperowania nadawcy z producentem 

zewn´trznym. 

W tym samym opracowaniu zaprezentowano 

przeglàd stosowania art. 

5 dyrektywy „Telewizja bez granic” 

w wybranych paƒstwach europejskich. 

Warto – za autorami studium – zwróciç 

uwag´ na sposób definiowania produkcji 

niezale˝nych np. w Holandii 

36 

KOMENTARZE 

gdzie jest to „jedynie produkcja zamówiona 

przez nadawc´” oraz w Luksemburgu 

i Francji, gdzie „przepisy 

wymagajà niezale˝noÊci producenta 

od konkretnego nadawcy, emitujàcego 

danà audycj´, a nie od wszystkich 

nadawców w ogóle”. 12 

Niezale˝ni i zale˝ni 

producenci zewn´trzni 

w Niemczech 13 

1. Sytuacja w sektorze 

Programy telewizyjnych producentów 

zewn´trznych analitycy niemieccy ujmujà 

generalnie jako „produkcj´ zleconà”, 

która w roku 2004 osiàgn´∏a 12 

tys. godzin programu. Przy odnotowywanym 

spadku produkcji w latach 

2001 i 2002, popyt na programy producentów 

zewn´trznych zwi´kszy∏ si´ 

w roku 2004 o 4 proc. w stosunku do 

roku poprzedniego. Ocena poziomu 

obrotów w bran˝y by∏a asumptem do 

analizy poziomu popytu i zaznaczenia 

spadku zainteresowania ofertà taƒszych 

gatunków rozrywkowych przy 

wzroÊcie zamówieƒ na programy 

z dziedziny fikcji i informacji. Zwi´kszy- 

∏a si´ konkurencja; nastàpi∏ wzrost liczby 

dzia∏ajàcych producentów. 

W roku 2003 do bran˝y dosz∏o 70 

kolejnych firm, a ich ogólna liczba 

wzros∏a do ponad 800. W nast´pnym 

roku podobne tendencje si´ nie powtórzy∏y, 

odnotowano spadek o 67 

firm, t∏umaczony intensywnoÊcià konkurencyjnà 

(r. 2001 – 750 firm producenckich, 

2002 – 738, 2003 – 808, 

2004 – 741 firm). 

W analizowanym przez U. Pätzolda 

i H. Röpera rynku niemieckiej produkcji 

telewizyjnej, w 2004 roku ka˝da 

z firm zewn´trznych wyprodukowa∏a 

Êrednio ok. 980 minut emisyjnych, co 

potwierdza∏o jednoczeÊnie sta∏y co- 

roczny wzrost produkcji poczàwszy od 

roku 1998. JednoczeÊnie wykazano 

nierównomierny przyrost liczby firm 

i ich produkcji w zale˝noÊci od miejsca 

dzia∏ania producenta. I tak najwi´kszy 

przyrost firm oraz produkcji programów 

odnotowano w Berlinie i czterech 

przodujàcych krajach zwiàzkowych 

(po∏udniowo-zachodnich). 

2. Wyró˝niki sektora 

Cechà charakterystycznà tego sektora 

us∏ug audiowizualnych w Niemczech 

jest rozró˝nianie dwóch kategorii producentów 

zewn´trznych: 

a) firm producenckich zale˝nych od 

nadawcy, 

b) firm producenckich niezale˝nych 

od nadawcy. 

O podziale na te dwie kategorie 

decyduje kryterium stopnia po∏àczeƒ 

kapita∏owych (rozumianych jako zale˝noÊç) 

z nadawcami (stacjami telewizyjnymi), 

nie zaÊ stopieƒ dominacji 

tych stacji jako zleceniodawców wobec 

firm producenckich. Omawiane 

rozró˝nienie nabra∏o jeszcze wi´kszego 

znaczenia po „rozpadzie” koncernu 

Kircha na szereg odr´bnych podmiotów. 

Za typowe niezale˝ne firmy producentów 

zewn´trznych uwa˝a si´ mi´dzy 

innymi: Grup´ NDF, Grup´ Janus, 

Kirch Entertainment, czy te˝ Entertainment 

Factory. W tych dwóch ostatnich 

koncern Kircha wczeÊniej posiada∏ 

znaczàce udzia∏y. Nowi w∏aÊciciele 

firm nie sà ju˝ jednak powiàzani kapita∏owo 

z nadawcami, choç inne podmioty 

wy∏onione z tego koncernu nadal 

Kolejnà charakterystycznà cechà sektora 

jest post´pujàcy w nim proces koncentracji 

i sta∏y ruch przep∏ywu kapita∏u poprzez 

liczne przejćia, zakupy i fuzje. 

takie zwiàzki utrzymujà, np. Novafilm, 

który jest traktowany jako podmiot 

zale˝ny. 

Kolejnà charakterystycznà cechà 

sektora jest post´pujàcy w nim proces 

koncentracji i sta∏y ruch przep∏ywu ka- 

styczeƒ/luty 2007

pita∏u poprzez liczne przejćia, zakupy 

i fuzje. Do niedawna zale˝ni producenci: 

Grupa MME i Grupa Holzbrink, 

zmienili swój status „zale˝noÊci” po 

wycofaniu si´ koncernu Bauera jako 

wi´kszoÊciowego udzia∏owca i odsprzeda˝y 

swoich aktywów nowym 

w∏aÊcicielom. Trwa i rozwija si´ te˝ proces 

odwrotny: niezale˝ni dotàd producenci 

zewn´trzni, poprzez np. nabycie 

udzia∏ów UFA w Zespole Worx i Grupie 

Trebitsch, przechodzà do kategorii firm 

zale˝nych. Przy czym istotne jest przy 

ocenie stopnia „zale˝noÊci”, czy 

wspó∏w∏aÊciciel firm producenckich – 

koncern medialny, przekroczy 25 proc. 

próg w∏asnoÊci udzia∏ów w stacjach 

telewizyjnych. Zatem dla uporzàdkowania 

tej kwestii nale˝y podkreÊliç w∏a- 

Ênie znaczenie kryterium wysokoÊci 

udzia∏ów. I stàd za typowych zale˝nych 

od nadawców telewizyjnych producentów 

zewn´trznych uznaje si´ te podmioty 

(i ich filie, oddzia∏y, spó∏ki córki), 

których wysokoÊç udzia∏ów osiàga 

wartoÊç co najmniej 25 proc. Dodaç tu 

trzeba, ˝e w∏aÊciciele prywatnych stacji 

telewizyjnych traktowani sà w taki 

sam sposób, jak i te stacje, to znaczy, 

˝e jako tzw. w∏aÊcicieli zasadniczych 

uznaje si´ te firmy producenckie, które 

przy badaniu wskazanych stacji 

posiadajà w nich udzia∏y powy˝ej 25 

proc. W ostatnich latach liczba firm 

zale˝nych wyraênie si´ zmniejszy∏a, to 

jednak ta grupa producentów zewn´trznych 

(zale˝nych) wyproduko- 


wa∏a wićej programów ni˝ producenci 

niezale˝ni. 

W roku 2003 producenci zale˝ni wyprodukowali 

2.600 minut programów, 

przy 660 minutach firm niezale˝nych, 

zaÊ w roku 2004 ci pierwsi zwi´kszyli 

produkcj´ do 2.900 min, przy produkcji 

podmiotów niezale˝nych w wysoko- 

Êci 730 min. Âwiadczy to o skuteczno- 

Êci firm zale˝nych, na co sk∏ada si´ ich 

potencja∏ produkcyjny, si∏a posiadanego 

kapita∏u, skutkujàce wi´kszym dost´pem 

do pakietu zamówieƒ. 

U. Pätzold i H. Röper podkreÊlajà, 

˝e dla rozwoju oraz przeobra˝eƒ tego 

rynku istotne znaczenie mia∏a zarówno 

upad∏oÊç po roku 2002 koncernu Kircha 

i wyodr´bnienie z niego trzech odr´bnych 

grup producenckich (m.in. 

Grupa Janus), jak te˝ odsprzeda˝ 

przez Spingera udzia∏ów w wi´kszoÊci 

firm. WczeÊniej koncern Spingera na 

rynku produkcji programów telewizyjnych 

zajmowa∏ wysokie, trzecie miej- 

PRZYPISY 

1 Dyrektywa 89/552/EWG dotyczàca „Telewizji bez granic” (zmieniona dyrektywa 97/36/WE); Dz. Urz. WE 

1989 L202/60, w j. polskim opublikowana m.in. w: PHARE-SIERRA: Harmonizacja pr. polskiego z pr. 

WE, W-wa 1998, s. 281 i n. 

2 K. Niklewicz, V. Makarenko: Pluralizm w mediach i liczbach [w: ] „Gazeta Wyborcza” z dnia 17.01.07, 

s. 27. 

3 K. Lemaƒska: Zasady reklamowania... [w: ] „Rzeczpospolita” z dnia 15.11.06, B-5. 

4 Vide: http://europa.eu.inf/informationsociety (Informacja: Telewizji bez granic... Bruksela, dn. 

13.12.2005, dok. IP/05/1573. 

5 K. Niklewicz, V. Makarenko: Bruksela sprawdzi pluralizm mediów [w: ] „Gazeta Wyborcza” z dn. 

16.01.07, s. 23. 

6 Sprawozdanie Komisji Kultury i Edukacji z dn. 21.06.05 zawierajàce projekt rezolucji Parlamentu Europejskiego 

[w: ] http://www.europarl.europa.eu., s. 1. 

7 Tam˝e, s. 2. 

8 Vide: Nowa koncepcja rocznika... [w: ] Yearbook 2002, Cuncil of Europe, Strasbourg 2002, s. 5. 

9 Tam˝e, s. 6. 

10 Rundfunkstaatsvertrag [... ] in Kraff seit 1. April 2005 [w: ] „Media Perspektiven” nr 1/2005, s. 3 i n. 

11 Studium pod red K. Jakubowicza, B. Junga i T. Kowalskiego, Warszawa 2004 r. 

12 Tam˝e, s. 37. 

13 U. Pätzold, H. Röper: Rynek niemieckiej produkcji telewizyjnej w latach 2003 i 2004 [w: ] „Media Per- 

spektiven” nr 1/2006, s. 32 i n. 

KOMENTARZE 

... za typowych zale˝nych od nadawców 

telewizyjnych producentów zewn´trznych 

uznaje si´ te podmioty (i ich filie, oddzia∏y, 

spó∏ki córki), których wysokoÊç udzia∏ów 

osiàga wartoÊç co najmniej 25 proc. 

sce. (W roku 2003 – 9, a w 2004 

– 11 miejsce). Na pozycji prowadzàcej 

wÊród producentów zewn´trznych 

znajduje si´ Grupa RTL, obejmujàca 

szereg firm zale˝nych, np. grup´ 

UFA, specjalizujàcà si´ w produkcji 

telenoweli. 

Wspomniani ju˝ analitycy, przechodzàc 

do charakterystyki rodzajowej 

programów, zwracajà uwag´ na trudnoÊci 

przy klasyfikacji programów telewizyjnych 

ze wzgl´du na sta∏y rozwój 

formatów programowych i ich przeobra˝eƒ 

poprzez liczne transformacje 

kompozycyjne, idàce w stron´ tworzenia 

zupe∏nie nowych gatunków. Stwarza 

to ogromne k∏opoty przy klasyfikacji 

funkcji, treÊci, form i zdolnoÊci komunikacyjnych 

powstajàcych hybryd 

produkcyjno-formatowych. Mimo to 

nadal obowiàzuje w Niemczech ró˝nicowanie 

programów wed∏ug klasycznych 

rodzajów i form. Chodzi bowiem 

o to, by zachowaç wymagalne przez 

prawo przyporzàdkowanie tej (zlecanej) 

produkcji do gatunków klasycznych 

jako kategorii podstawowych, 

mimo wspomnianych innowacji programowych. 

KoniecznoÊç ta jest podkreÊlana 

i zwiàzana ze stosowaniem 

ustalonych przez regulatorów rynku 

wielkoÊci pomiarowych (przede 

wszystkim gatunki), co umo˝liwia Êledzenie 

i ocen´ trendów, jak i sposobów 

wype∏niania przez media podstawowych 

funkcji komunikacyjnych. 

Odpowiednie przepisy wprowadzajà 

w tym zakresie dziesi´ç kategorii 

przyporzàdkowanych trzem nadrz´dnym: 

fiction, rozrywce i informacji. Niemal 

40 proc. produkcji zewn´trznej 

w 2004 r. stanowi∏y programy informacyjne. 

Rodzaje zaliczane do kategorii 

fiction – 25 proc., zaÊ do rozrywki – ok. 

30 proc. 

37

Cyfrowo - Radio-lider Magazyn Profesjonalistów Radia

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?