You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
34<br />
FOTO: Erol ZUBČEVIĆ<br />
Erol Zubčević | ISLAMSKA UMJETNOST<br />
Turska<br />
džamija<br />
Odlike turske<br />
džamije<br />
Nakon osvajanja Anadolije<br />
463/1071. hipostilni tip džamije,<br />
kako onaj sa masivnim potpornim<br />
stubovima za krovnu konstrukciju,<br />
tako i onaj sa tankim drvenim stubovima,<br />
je bio široko rasprostranjen.<br />
Dvije varijante bile su tipično turske:<br />
prva džamija sa jednom kupolom,<br />
građena na kvadratnoj osnovi i<br />
druga džamija građena prema modelu<br />
hrišćanske crkve sa uzdužno<br />
postavljenom srednjom lađom i sa<br />
bočnim lađama. Upadljiva upotreba<br />
kupole, kako ispred mihraba, tako<br />
i na drugim mjestima, zajednička<br />
je svim ovim džamijama. Ponekad<br />
može da se javi jedna kupola velikih<br />
dimenzija ili, umjesto toga, niz kupola<br />
u jednom redu. U VII/XIII vijeku<br />
dvorišta izvjesnog broja medresa<br />
bila su natkrivena velikim kupolama<br />
koje su postavljene u sredini zdanja.<br />
Kasnije, u osmansko doba u VIII/ XIV<br />
vijeku nastaje tip džamija građenih<br />
po šemi medresa koje su se razvile<br />
i u Bursi u prvoj polovini sljedećeg<br />
vijeka. Kupola natkriva kvadratno<br />
područje, a još jedna kupola vanjsko<br />
četvrtasto dvorište.<br />
Prvi podstrek za upotrebu kupole<br />
dolazi, naročito u tehničkom smislu,<br />
iz vizantijske arhitekture. Međutim,<br />
u okviru turske tradicije morala je<br />
postojati psihološka spremnost za<br />
prihvatanje ove forme. Kao što je<br />
slučaj i sa džamijama ostalih etničkih<br />
grupa, pretača turske džamije je<br />
privatna kuća, u ovom slučaju jutra,<br />
stari kupolasti šator.<br />
Nakon osmanskog osvajanja Kostatinopolisa<br />
(Istanbul) 857/1453.<br />
godine kupola dobija znatno na važnosti.<br />
Podstrek ovome bila je velika<br />
carska crkva Sveta Sofija. Kao što<br />
je bio običaj, odmah nakon pobjede<br />
ona je pretvorena u džamiju Aja Sofiju<br />
i snadbjevena je mihrabom i minaretima.<br />
Njena grandioznost, kupola<br />
koja se diže nebu pod oblake i dvije<br />
polukupole, kao i ljepota svih njenih<br />
dijelova zadivile su osvajače. Savremenik<br />
i pisac Tursun-beg bilježi:<br />
Ako žudiš za džennetom, oh, sufijo,<br />
Ljepšeg dženneta nema od Aja Sofije.<br />
A zatim objašnjava:<br />
Kakve li kupole! Može se takmičiti<br />
sa devet nebeskih sfera. Najbolji<br />
majstor je pokazao na ovom djelu<br />
svo znanje graditeljstva. Polukupole,<br />
koje nadvisuju jedna drugu, uglovi<br />
oštri i tupi, svodovi bez premca i<br />
bogati ornamenti!<br />
Prostranost ove džamije ne samo<br />
da je omogućavala okupljanje velikog<br />
broja vjernika (džamije u Kordobi<br />
i Samari su to već postigle),<br />
već je i enterijer bez stubova to<br />
omogućavao. U ovakvoj džamiji svi<br />
vjernici su mogli da budu okrenuti<br />
prema mihrabu, koji je kao i minber<br />
bio srazmjerno velik.<br />
Razvoj turske carske džamije od<br />
907/1501. do 983/1575. predstavlja<br />
samo varijaciju na temu moći. Cilj je<br />
sagraditi džamiju istu, ako ne i veću<br />
od Aja Sofije, čiji je prečnik 30,49<br />
metara i povezati bočne dijelove pod<br />
manjim kupolama i polukupolama<br />
sa središnjim prostorom u džamiji.<br />
Nastojalo se, ako je bilo moguće,<br />
da se umjesto vizantiskog tipa, kod<br />
kojeg je naglasak na dužini, načini<br />
zgrada tradicionalno muslimanska
Change language