Untitled

wie imponujący. Dążąc do usprawnienia' dostaw surowców oraz wywozu
wyrobów o znacznych gabarytach, fabryka już w 1882 r. wystąpiła
do kolei o doprowadzenie bocznicy do terenu fabrycznego. Zapewne
ciężkie warunki finansowe tego przedsięwzięcia (budowa bocznicy na
koszt fabryki i przejście na własność kolei wszelkich wbudowanych
materiałów), przyęzyniły się do podpisania umowy w sprawie bocznicy
dopiero w 1884 r. Konieczność wykonywania pracy w porze nocnej
w celu dotrzymania terminów dostaw spowodowała, że w drugim kwartale
1885 r. w halach fabrycznych zaprowadzono elektryczne oświetlenie
28 . Zaledwie pięć fabryk w Warszawie i w miejscowościach podwarszawskich
posiadało wówczas to nowoczesne oświetlenie. Pod tym
względem fabryka Rudnickiego i Kuczyńskiego wyprzedziła znacznie
szereg innych konkurencyjnych fabryk, a duże tkackie zakłady żyrardowskie
Hiellego i Dietricha aż o 10 lat. Duże znaczenie posiadało
również uzyskanie przez pruszkowską fabrykę niedługo potem połączenia
telefonicznego z Warszawą.
W połowie 1886 r. fabryka Rudnickiego i Kuczyńskiego uzyskuje od
rządu rosyjskiego zamówienia na budowę mostów w Cesarstwie na
znaczną sumę 250.000 rb. 30 Wartość produkcji w tym roku i w następnym
wskazuje jednak, że zamówienie to mogło być zrealizowane najwyżej
w około 50%. Być może z przyczyn niezależnych od fabryki nastąpił
później podział dostaw konstrukcji mostowych między dwie lub
więcej konkurujących ze sobą firm. Uzyskiwane zamówienia rozkładają
się w czasie nierównomiernie, a w związku z tym rozmiary produkcji
ulegają znacznym wahaniom. Wskazuje na to wartość produkcji,
która wyniosła: w 1883 r. — 76.675, w 1884 r. — 56.745, w 1885 r. —
przeszło 100.000 i w 1886 r.—43.256 rubli. Ulegał też zmianom stan
zatrudnienia, chociaż nie w stopniu odpowiadającym zmianom wartości
produkcji, co wynikało prawdopodobnie z rodzaju produkowanych wyrobów.
W 1883 r. załoga fabryki liczyła 70 robotników (w tym 4 zagranicznych
specjalistów), w 1884 r. — 89, zaś w 1885 r. — 163 robotników.
31 W tym ostatnim roku załoga składała się wyłącznie z mężczyzn,
a wśród nich było zaledwie trzech małoletnich.
Zapewne w toku zabiegów o dostawy konstrukcji mostowych Rudnicki
nawiązał kontakt z resortem artylerii Ministerstwa Wojny w Petersburgu.
Na propozycję inspektora odbioru sprzętu artyleryjskiego,
według oficjalnej wersji, a najpewniej na skutek własnych starań,
Rudnicki przystępuje w końcu 1886 r. do produkcji pocisków artyleryj-
28 „Przegląd Tygodniowy", 1885, nr 21, s. 325.
29 Por. J. Pilatowicz, Początki elektryczności w Warszawie (do 1906 r.),
„Kwartalnik Historii Kultury Materialnej", 1976, nr 2, s. 275—287.
30 „Gazeta Handlowa", 1886, nr 158, s. 3.
31 AGAD, KG W, Rei. II, „Zawodskaja..." 1883. „Obzor...": za 1883, Warszawa
1884, s. 6; za 1884, Warszawa 1885, s. 7; za 1885, Warszawa 1886, s. 7; za 1886,
Warszawa 1887, s. 7. Otczot za 1885 g. Fabrycznego Inspektora Warszawskago
Okruga A. M. Blumenfelda, Petersburg 1886, s. 62. P. A. Orłów, Ukazatiel fabrik
i zawodow jewropiejskoj Rossii i Carstwa Polskogo, Petersburg 1887,
s. 390. Ponieważ Orłów w pracy swej wiąże liczbę 89 robotników iabrykl Rudnickiego
z wartością produkcji dotyczącej wg „Obzor..." roku 1884, przyjmujemy,
że ta liczba robotnikow odnosi się również do 1884 r.
Odnośnie danych Orłowa należy stwierdzić, że istnieją duże lokalizowania ich
Odnośnie danych Orłowa należy stwierdzić, że istnieją duże trudności lokalizowania
ich w czasie. Porównanie wartości produkcji i ilości robotników fabryk
pruszkowskich, podanych w „Ukazatiel..." Orłowa, z tymiż danymi w „Źródłach
do dziejów klasy robotniczej na ziemiach polskich", w „Otczot..." Blumenfelda
oraz w dokumencie z 1887 r. wymienionym pod skrótem „Zawodskaja..." wykazuje,
że dane Orłowa opublikowane w 1887 r. pochodzą sprzed 2 lub nawet
3 lat. Naogół jednak dane Orłowa przyjmowane są jak gdyby dotyczyły roku
poprzedzającego ich druk, mimo że jednego tylko roku 1887 nie można uznać
za okres wystarczający w ówczesnych warunkach na zebranie przez urzędy
odpowiednich materiałów z rozległego obszaru Cesarstwa i Królestwa Polskiego,
na opracowanie ich przez Orłowa i druk samej pracy.
21