Kryteria akceptowalności ryzyka poważnych awarii ... - MANHAZ
Kryteria akceptowalności ryzyka poważnych awarii ... - MANHAZ
Kryteria akceptowalności ryzyka poważnych awarii ... - MANHAZ
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Kryteria</strong> <strong>akceptowalności</strong><br />
akceptowalno ci<br />
<strong>ryzyka</strong><br />
<strong>poważnych</strong> powa nych <strong>awarii</strong><br />
przemysłowych<br />
przemys owych<br />
Mieczysław Mieczys aw Borysiewicz<br />
<strong>MANHAZ</strong>
Zagadnienia<br />
1.Ryzyko, 1. Ryzyko, wskaźniki wska niki i kryteria <strong>akceptowalności</strong><br />
akceptowalno ci<br />
<strong>ryzyka</strong><br />
Pojęcie Poj cie <strong>ryzyka</strong><br />
Wskaźniki Wska niki <strong>ryzyka</strong> (FAR, PLL, inne)<br />
Półilo ilościowe ciowe określenie okre lenie i ocena <strong>ryzyka</strong><br />
Ilościowe Ilo ciowe wskaźniki wska niki <strong>ryzyka</strong><br />
(indywidualne,grupowe)<br />
Wskaźniki Wska niki <strong>ryzyka</strong> związane zwi zane z wielkości wielko cią szkód szk<br />
Zasada ALARP<br />
2.Wykorzystanie 2. Wykorzystanie ocen <strong>ryzyka</strong><br />
3.Podstawy 3. Podstawy do ustalenia ilościowych ilo ciowych kryteriów kryteri w<br />
<strong>akceptowalności</strong> akceptowalno ci <strong>ryzyka</strong><br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Ryzyko, wskaźniki wska niki i kryteria<br />
<strong>akceptowalności</strong> akceptowalno ci <strong>ryzyka</strong><br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Pojęcie Poj cie <strong>ryzyka</strong><br />
Dla efektywnego podejmowania decyzji<br />
dotyczącej dotycz cej działalno dzia alności ci przemysłowej<br />
przemys owej<br />
wprowadzono koncepcję koncepcj <strong>ryzyka</strong> i techniki<br />
jego określenia. okre lenia.<br />
Ryzyko - prawdopodobieństwo<br />
prawdopodobie stwo<br />
wystąpienia wyst pienia niepożą niepożądanych<br />
danych skutków. skutk w.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Pojęcie Poj cie <strong>ryzyka</strong><br />
Proces podejmowania decyzji w obszarze<br />
<strong>ryzyka</strong>, a więc wi c efektywny dobór dob r środk rodków w<br />
zabezpieczeń zabezpiecze i ochrony w odniesieniu do<br />
występuj wyst pujących cych zagrożeń, zagro , w celu uzyskania<br />
co najmniej dopuszczalnego poziomu <strong>ryzyka</strong><br />
nazywamy zarządzaniem zarz dzaniem ryzykiem.<br />
ryzykiem<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Wskaźniki Wska niki <strong>ryzyka</strong><br />
Dla <strong>akceptowalności</strong> akceptowalno ci poziomu <strong>ryzyka</strong> stosowane<br />
są różne ne wskaźniki wska niki <strong>ryzyka</strong>.<br />
W przypadku awaryjnych uwolnień uwolnie<br />
niebezpiecznych substancji chemicznych, rodzaje<br />
skutków skutk w mogą mog być by zmienne, od najpoważniejszych<br />
najpowa niejszych<br />
czyli ofiar śmiertelnych miertelnych do pomijalnie małych. ma ych.<br />
Mogą Mog obejmować obejmowa równie wnież skutki materialne i<br />
środowiskowe.<br />
rodowiskowe.<br />
Skutki śmiertelne miertelne przyjęto przyj to traktować traktowa jako<br />
reprezentujące reprezentuj ce wszystkie inne rodzaje skutków skutk w lub<br />
strat.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Wskaźniki Wska niki <strong>ryzyka</strong><br />
Omówione Om wione zostaną zostan następuj nast pujące ce wskaźniki wska niki<br />
<strong>ryzyka</strong>:<br />
Wskaźniki Wska niki <strong>ryzyka</strong> (FAR, PLL, inne)<br />
Półilo ilościowe ciowe określenie okre lenie i ocena <strong>ryzyka</strong><br />
Ilościowe Ilo ciowe wskaźniki wska niki <strong>ryzyka</strong><br />
(indywidualne,grupowe)<br />
Wskaźniki Wska niki <strong>ryzyka</strong> związane zwi zane z wielkości wielko cią<br />
szkód<br />
szk<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Wskaźnik Wska nik wypadków<br />
wypadk w śmiertelnych<br />
miertelnych<br />
(FAR)<br />
Wskaźnik Wska nik FAR wyraża wyra a oczekiwaną oczekiwan liczbę liczb<br />
ofiar śmiertelnych miertelnych przypadającą przypadaj na 100<br />
milionów milion w godzin narażenia nara enia w określonej okre lonej<br />
grupie pracowników.<br />
pracownik .<br />
Wyrażony Wyra ony za pomocą pomoc liczby, (np. FAR = 4<br />
dla pracy w przemyśle przemy le chemicznym).<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Ogólny Og lny wskaźnik wska nik FAR<br />
Wskaźnik Wska nik ten może mo e mieć mie równie wnież<br />
zastosowanie do całej ca ej instalacji i wówczas w wczas<br />
jest oczekiwaną oczekiwan liczbą liczb ofiar śmiertelnych miertelnych na<br />
100 milionów milion w godzin narażenia nara enia od jednej<br />
albo kilku wyszczególnionych wyszczeg lnionych instalacji.<br />
Poziom <strong>ryzyka</strong> jest uśredniany u redniany po<br />
wszystkich stanowiskach / obszarach<br />
instalacji.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Zalety i wady<br />
ogólnego og lnego wskaźnika wska nika FAR<br />
Aspekt Dodatnie i ujemne strony FAR w odniesieniu do<br />
całej ca ej instalacji<br />
Możliwo Mo liwości ci wspierania<br />
decyzji<br />
Dostosowanie do potrzeb<br />
komunikowania<br />
- łatwo atwość ść zrozumienia<br />
przez nieekspertów,<br />
nieekspert w,<br />
- możliwo mo liwość ść porównywania<br />
por wnywania<br />
z innymi działalno dzia alnościami ciami<br />
Wartość Wartość<br />
FAR w odniesieniu do całej ca ej instalacji nie<br />
najlepiej nadaje się si do wspierania procesu decyzyjnego<br />
w kontekście kontek cie odzwierciedlenia efektów efekt w z zastosowania<br />
środk rodków w ograniczania <strong>ryzyka</strong>. Jest ona zależna zale na od<br />
średniej redniej ze wszystkich narażonych nara onych pracowników, pracownik w, w<br />
której kt rej środki rodki ograniczające ograniczaj ce skutki będą b zwykle zanikać zanika<br />
niemal całkowicie ca kowicie (w tym kontekście kontek cie obszar FAR jest<br />
bardziej odpowiedni).<br />
Wartość Wartość<br />
FAR jest względnie wzgl dnie łatwo atwo przyswajana przez<br />
nieekspertów nieekspert w i jest najłatwiejsza naj atwiejsza ze wszystkich<br />
wskaźnik wska ników w do porównywania por wnywania <strong>ryzyka</strong><br />
charakteryzującego charakteryzuj cego różne r ne działalno dzia alności. ci.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Zalety i wady<br />
ogólnego og lnego wskaźnika wska nika FAR c.d.<br />
Niedwuznaczność<br />
Niedwuznaczność,<br />
precyzja,<br />
granice systemu,<br />
uśrednianie rednianie<br />
Istnieje możliwo mo liwość ść niedwuznacznego zdefiniowania<br />
FAR w odniesieniu do całej ca ej instalacji, ale średnia rednia z<br />
całej ca ej instalacji może mo e implikować implikowa trochę troch niedokładny<br />
niedok adny<br />
obraz <strong>ryzyka</strong>.<br />
Niezależno Niezale ności ci FAR w odniesieniu do całej ca ej instalacji będzie b dzie<br />
faworyzować faworyzowa koncepcję koncepcj z wysokim poziomem<br />
obsługi obs ugi w niskim obszarze <strong>ryzyka</strong>, co determinuje,<br />
że e poziom <strong>ryzyka</strong> może mo e być by wysoki w kilku<br />
mniejszych obszarach bez koniecznego<br />
pokazywania skutków skutk w FAR w odniesieniu do całej ca ej<br />
instalacji.<br />
Niepewności<br />
Niepewno ci Do określenia okre lenia wskaźnika wska nika FAR w odniesieniu do<br />
całej ca ej instalacji wymagane jest obliczenie możliwie mo liwie<br />
wszystkich scenariuszy awaryjnych i następnie nast pnie<br />
uśrednienie rednienie wyników wynik w dla całej ca ej zagrożonej zagro onej załogi. za ogi.<br />
Dlatego wyniki obarczone są s względnie wzgl dnie wysokim<br />
poziomem niepewności.<br />
niepewno ci.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Grupowy wskaźnik wska nik FAR<br />
Wskaźnik Wska nik FAR może mo e równie r wnież odnosić odnosi się si do<br />
grupy pracowników pracownik w narażonych nara onych na<br />
jednorodne ryzyko np. do operatorów operator w w<br />
sterowni.<br />
Grupowy FAR jest oczekiwaną oczekiwan liczbą liczb ofiar<br />
śmiertelnych miertelnych na 100 milionów milion w godzin<br />
narażenia nara enia danej grupy.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Zalety i wady grupowego<br />
wskaźnika wska nika FAR<br />
Aspekt Dodatnie i ujemne strony grupowego FAR<br />
Możliwo Mo liwości ci wspierania<br />
decyzji<br />
Dostosowanie do potrzeb<br />
komunikowania<br />
- łatwo atwość ść zrozumienia<br />
przez nieekspertów,<br />
nieekspert w,<br />
- możliwo mo liwość ść<br />
porównywania por wnywania z innymi<br />
działalno dzia alnościami ciami<br />
Bardziej odpowiednim wskaźnikiem wska nikiem niż ni FAR w<br />
odniesieniu do całej ca ej instalacji jest grupowe FAR,<br />
ponieważ poniewa uśrednia rednia po mniejszej liczbie stanowisk.<br />
Grupowe FAR jest podobne do FAR w odniesieniu<br />
do całej ca ej instalacji, co determinuje mimowolne<br />
łączenie łączenie<br />
obu wartości. warto ci.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Niedwuznaczność<br />
Niedwuznaczność,<br />
precyzja,<br />
granice systemu,<br />
uśrednianie rednianie<br />
Zalety i wady grupowego<br />
wskaźnika wska nika FAR c.d.<br />
Tak jak wskaźnik wska nik FAR w odniesieniu do całej ca ej<br />
instalacji, ale z wyższ wy szą precyzją precyzj poziomu<br />
uśrednienia. rednienia.<br />
Niezależno Niezale ności ci W porównaniu por wnaniu z FAR w odniesieniu do całej ca ej<br />
instalacji, z PLL i z krzywymi F-N F N mniejsza<br />
niezależno niezale ność ść wskaźnika wska nika wskutek jego skupienia na<br />
mniejszej grupie personelu.<br />
Niepewności<br />
Niepewno ci Niepewność<br />
Niepewność<br />
wskaźnika wska nika jest względnie wzgl dnie wysoka,<br />
ponieważ poniewa wszystkie obliczenia FAR stosuje się si<br />
daleko od następstwa nast pstwa zdarzenia. Grupowe FAR<br />
jest lepszym wskaźnikiem wska nikiem niż ni FAR w odniesieniu<br />
do całej ca ej instalacji wskutek jego uśredniania<br />
u redniania<br />
mniejszej grupy.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Obszarowy wskaźnik wska nik FAR<br />
Wskaźnik Wska nik FAR można mo na zdefiniować zdefiniowa także tak e w<br />
odniesieniu obszaru.<br />
do fizycznie wyznaczonego<br />
Wskaźnik Wska nik ten nazywany obszarowym FAR<br />
jest oczekiwaną oczekiwan liczbą liczb ofiar śmiertelnych miertelnych na<br />
100 milionów milion w godzin narażenia nara enia w fizycznie<br />
wyznaczonym obszarze.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Zalety i wady wskaźnika wska nika<br />
obszarowego FAR<br />
Aspekt Dodatnie i ujemne strony obszarowego FAR<br />
Możliwo Mo liwości ci wspierania<br />
decyzji<br />
Dostosowanie do potrzeb<br />
komunikowania<br />
- łatwo atwość ść zrozumienia<br />
przez nieekspertów,<br />
nieekspert w,<br />
- możliwo mo liwość ść<br />
porównywania por wnywania z innymi<br />
działalno dzia alnościami ciami<br />
Obszarowe FAR jest odpowiedniejszym<br />
wskaźnikiem wska nikiem do wspierania procesu podejmowania<br />
decyzji niż ni PLL, krzywe F-N, F N, IR, FAR w<br />
odniesieniu do całej ca ej instalacji i grupowe FAR w<br />
wyniku jego skupienia na jednym, szczególnym<br />
szczeg lnym<br />
obszarze instalacji.<br />
Istnieją Istniej trudności trudno ci w porównaniu por wnaniu z innymi<br />
działalno dzia alnościami, ciami, ponieważ poniewa definiowany obszar się si<br />
zmienia. Alternatywne porównania por wnania muszą musz być by<br />
robione obszar po obszarze.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Niedwuznaczność<br />
Niedwuznaczność,<br />
precyzja,<br />
granice systemu,<br />
uśrednianie rednianie<br />
Zalety i wady wskaźnika wska nika<br />
obszarowego FAR c.d.<br />
Niezależno Niezale ności ci Tak jak grupowy FAR.<br />
Tak samo jak FAR w odniesieniu do całej ca ej instalacji<br />
w stosunku do precyzji i granic systemu. Znacznie<br />
lepiej niż ni FAR w odniesieniu do całej ca ej instalacji,<br />
ponieważ poniewa uśrednia rednia ryzyko.<br />
Niepewności<br />
Niepewno ci Tak jak grupowy FAR z tym wyjątkiem, wyj tkiem, że e<br />
uśrednienie rednienie jest inne.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Wskaźnik Wska nik <strong>ryzyka</strong> - PLL<br />
Innym wskaźnikiem wska nikiem <strong>ryzyka</strong> jest Potencjalna<br />
Utrata Życia ycia (PLL).<br />
Wartość Wartość<br />
PLL jest statystycznie oczekiwaną<br />
oczekiwan<br />
liczbą liczb ofiar śmiertelnych miertelnych w obrębie obr bie<br />
wyszczególnionej wyszczeg lnionej populacji podczas<br />
określonego okre lonego okresu czasu.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Zalety i wady wskaźnika wska nika PLL<br />
Aspekt Dodatnie i ujemne strony wskaźnika wska nika PLL<br />
Możliwo Mo liwości ci wspierania<br />
decyzji<br />
Dostosowanie do potrzeb<br />
komunikowania<br />
- łatwo atwość ść zrozumienia<br />
przez nieekspertów,<br />
nieekspert w,<br />
- możliwo mo liwość ść<br />
porównywania por wnywania z innymi<br />
działalno dzia alnościami ciami<br />
PLL jest odpowiednim wskaźnikiem wska nikiem do<br />
porównywania por wnywania alternatywnych rozwiąza rozwi zań<br />
ukierunkowanych na osiągni osi gnięcie cie tego samego celu.<br />
PLL jest względnie wzgl dnie łatwy atwy do rozumienia dla<br />
nieekspertów nieekspert w ze względu wzgl du na wyliczenie<br />
absolutnego poziomu ofiar śmiertelnych. miertelnych. Jednak<br />
granica <strong>akceptowalności</strong> akceptowalno ci nie uwzględnia uwzgl dnia liczby<br />
pojedynczych osób os b w populacji. Dlatego należy nale y na<br />
to zwróci zwr cić szczególn szczeg lną uwagę uwag podczas<br />
dokonywania porówna por wnań z innymi działalno dzia alnościami, ciami,<br />
specjalnie w przypadku, gdy liczba pojedynczych<br />
osób os b jest różna. r na.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Zalety i wady wskaźnika wska nika PLL c.d.<br />
Niedwuznaczność<br />
Niedwuznaczność,<br />
precyzja,<br />
granice systemu,<br />
uśrednianie rednianie<br />
Zwykle istnieje możliwo mo liwość ść zdefiniowania wskaźnika wska nika<br />
PLL niedwuznacznie. PLL jest odpowiednim<br />
wskaźnikiem wska nikiem do uśredniania u redniania różnic r nic między mi dzy<br />
grupami pracowniczymi itd.<br />
Niezależno Niezale ności ci Wartość Wartość<br />
PLL będzie b dzie faworyzować faworyzowa rozwój rozw j<br />
koncepcji, która kt ra charakteryzuje się si mniejszym<br />
poziomem zatrudnienia/obsługi, zatrudnienia/obs ugi, co implikuje, że e<br />
niższa ni sza liczba pojedynczych osób os b jest narażona nara ona na<br />
ryzyko.<br />
Niepewności<br />
Niepewno ci Właściwie ciwie obliczona wartość wartość<br />
PLL jest daleko na<br />
końcu ko cu łańcucha cucha zdarzeń zdarze i dlatego posiada<br />
najwyższy najwy szy poziom niepewności, niepewno ci, wyższy wy szy niż ni<br />
często cz stości ci naruszeń narusze głównych wnych funkcji<br />
bezpieczeństwa bezpiecze stwa i często cz stości ci pogorszenia się si stanu<br />
awaryjnego. Wartość Wartość<br />
PLL jest mniej niepewna niż ni<br />
wartości warto ci FAR wskutek pominięcia pomini cia uśredniania<br />
u redniania<br />
osób. os b.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Inne bardziej znane ogólne og lne<br />
wskaźniki wska niki<br />
Do innych bardziej znanych ogólnych og lnych wskaźnik wska ników w<br />
<strong>ryzyka</strong> można mo na zaliczyć: zaliczy<br />
Indeks Pożarowo Po arowo wybuchowy DOW; DOW<br />
Indeks Oceny Zagrożeń Zagro Pożarowych,<br />
Po arowych,<br />
Wybuchowych i Toksyczności<br />
Toksyczno ci MOND; MOND;<br />
oraz<br />
Indeks System Identyfikacji, Oceny i Klasyfikacji<br />
Zagrożeń Zagro Procesowych w Przemyśle Przemy le<br />
Chemicznym – TEMCLEV (opracowany przez<br />
Instytut Przemysłu Przemys u Organicznego w Warszawie i<br />
Politechnikę Politechnik Wrocławsk Wroc awską). ).<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Półilo ilościowe ciowe określenie okre lenie i ocena<br />
<strong>ryzyka</strong> (kategoryzacja)<br />
Dla półilo p ilościowego ciowego oszacowania poziomu<br />
<strong>ryzyka</strong> służą s żą kategorie <strong>ryzyka</strong>.<br />
Wynikają Wynikaj z zastosowania określonych<br />
okre lonych<br />
półilo ilościowych ciowych metod analizy i oceny <strong>ryzyka</strong>,<br />
a mianowicie tzw.:<br />
macierzy <strong>ryzyka</strong>,<br />
grafu <strong>ryzyka</strong> i<br />
kalkulatora <strong>ryzyka</strong>. <strong>ryzyka</strong>.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Półilo ilościowe ciowe określenie okre lenie i ocena<br />
<strong>ryzyka</strong> (kategoryzacja)<br />
Macierz <strong>ryzyka</strong> wyznacza poziom <strong>ryzyka</strong> na<br />
postawie wcześniej wcze niej oszacowywanych kategorii<br />
wielkości wielko ci skutków skutk w oraz kategorii<br />
prawdopodobieństwa prawdopodobie stwa ich występowania.<br />
wyst powania.<br />
Liczba kategorii jest dobierana w każdej ka dej analizie i<br />
zwykle obejmuje od 5 do 7 kategorii i jest<br />
dopasowana do potencjalnych wielkości wielko ci skutków. skutk w.<br />
Wielkości Wielko ci prawdopodobieństwa prawdopodobie stwa wystąpienia wyst pienia <strong>awarii</strong><br />
procesowych są s zwykle zawarte między mi dzy 10 0 a 10 -7<br />
/rok.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Półilo ilościowe ciowe określenie okre lenie i ocena<br />
<strong>ryzyka</strong> (kategoryzacja)<br />
Zwykle, macierz <strong>ryzyka</strong> jest<br />
dzielona na 3 do 5<br />
obszarów obszar w <strong>ryzyka</strong> w<br />
zależno zale ności ci od dokładno dok adności ci<br />
wyników wynik w jakie chcemy<br />
osiągn osi gnąć ąć. .<br />
W przypadku trzech obszarów obszar w<br />
<strong>ryzyka</strong> wyróżnia wyr nia się: si :<br />
ryzyko nieakceptowalne,<br />
nieakceptowalne<br />
ryzyko akceptowalne,<br />
ryzyko tolerowane lub<br />
dopuszczalne zawarte<br />
między mi dzy ryzykiem<br />
nieakceptowanym i<br />
akceptowalnym.<br />
Macierz <strong>ryzyka</strong><br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Wady i zalety kategoryzacji<br />
poziomu <strong>ryzyka</strong><br />
Aspekt Dodatnie i ujemne strony macierzy <strong>ryzyka</strong><br />
Możliwo Mo liwości ci wspierania<br />
decyzji<br />
Dostosowanie do potrzeb<br />
komunikowania<br />
- łatwo atwość ść zrozumienia<br />
przez nieekspertów,<br />
nieekspert w,<br />
- możliwo mo liwość ść<br />
porównywania por wnywania z innymi<br />
działalno dzia alnościami ciami<br />
Nieszczególnie Nieszczeg lnie pasuje do procesu podejmowania<br />
decyzji, ponieważ poniewa ryzyko jest szacowane zgrubnie<br />
w postaci kategorii i często cz sto jest wyrażane wyra ane<br />
subiektywnie. Wobec tego mogą mog być by podejmowane<br />
działania dzia ania ograniczające ograniczaj ce ryzyko, które kt re nie<br />
odzwierciedlają odzwierciedlaj skutków skutk w w macierzy <strong>ryzyka</strong>.<br />
Macierz jest łatwo atwo rozumiana przez nieekspertów.<br />
nieekspert w.<br />
Daje optyczną optyczn prezentację prezentacj <strong>ryzyka</strong>. Nie koniecznie<br />
jest najodpowiedniejsza do porówna por wnań z innymi<br />
działalno dzia alnościami, ciami, ponieważ poniewa macierz <strong>ryzyka</strong> jest<br />
tworzona pod kątem k tem przeprowadzanej analizy.<br />
Generalnie stosowana w odniesieniu do<br />
ograniczonych problemów.<br />
problem w.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Niedwuznaczność<br />
Niedwuznaczność,<br />
precyzja,<br />
granice systemu,<br />
uśrednianie rednianie<br />
Wady i zalety kategoryzacji<br />
poziomu <strong>ryzyka</strong> c.d.<br />
Powinna istnieć istnie możliwo mo liwość ść niedwuznacznego<br />
określania, okre lania, ale często cz sto charakteryzuje się si niskim<br />
poziomem precyzji wskutek względnie wzgl dnie z grubsza<br />
dokonanego w macierzy <strong>ryzyka</strong> podziału podzia u na<br />
grupy i braku szczegółowych szczeg owych obliczeń. oblicze .<br />
Niezależno Niezale ności ci Definicja kategorii skutków skutk w i rozróżnienie rozr nienie między mi dzy<br />
nieakceptowalnym i akceptowalnym ryzykiem<br />
będą decydować decydowa czy macierz <strong>ryzyka</strong> faworyzuje<br />
pewną pewn szczególn szczeg lną koncepcję, koncepcj , czy też te nie.<br />
Niepewności<br />
Niepewno ci Macierz <strong>ryzyka</strong> jest względnie wzgl dnie nieczuła nieczu a na<br />
niepewności, niepewno ci, ponieważ poniewa wydzielenie kategorii<br />
dokonywane jest z grubsza a możliwo mo liwość ść<br />
przypisania cechy do w złej z ej komórki kom rki jest względnie wzgl dnie<br />
niska.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Krzywa Ryzyka - kategoryzacja<br />
Wyniki dla dużej du ej liczby<br />
scenariuszy zdarzeń zdarze<br />
awaryjnych,<br />
(charakteryzujących (charakteryzuj cych się si<br />
ciągłymi ci ymi zmiennymi w<br />
zakresie<br />
prawdopodobieństwa prawdopodobie stwa i<br />
skutków) skutk w) umożliwiaj umo liwiają<br />
pełną pe kwantyfikację<br />
kwantyfikacj<br />
<strong>ryzyka</strong> za pomocą pomoc tzw.<br />
krzywej <strong>ryzyka</strong>. <strong>ryzyka</strong> Przykładowa krzywa <strong>ryzyka</strong> opracowana<br />
na podstawie ciągłych zmiennych.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Ilościowe Ilo ciowe wskaźniki wska niki <strong>ryzyka</strong><br />
Ryzyko globalne powinno uwzględnia<br />
uwzgl dniać wszelkie<br />
rodzaje skutków, skutk w, lecz jak na razie jest to niewykonalne.<br />
Dla wyznaczania <strong>ryzyka</strong> globalnego bierze się si więc wi c<br />
pod uwagę uwag wskaźniki wska niki <strong>ryzyka</strong> reprezentujące reprezentuj ce różne r ne<br />
skutki.<br />
Do takich wskaźnik wska ników w <strong>ryzyka</strong> należą należą:<br />
ryzyko indywidualne oraz<br />
ryzyko grupowe.<br />
grupowe<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Ryzyko indywidualne (IR)<br />
Ryzyko indywidualne - prawdopodobieństwo<br />
prawdopodobie stwo<br />
wystąpienia wyst pienia skutków skutk w śmiertelnych miertelnych w wyniku<br />
określonego okre lonego zdarzenia awaryjnego, dla<br />
indywidualnego człowieka, cz owieka, znajdującego znajduj cego się si w<br />
punkcie (x,y) strefy zagrożenia zagro enia w okresie, po<br />
którym kt rym dokonywane jest uśrednianie u rednianie (zazwyczaj<br />
jest to okres 1 roku).<br />
Typowa wartość wartość<br />
liczbowa IR wynosi, np. 10 -6 6 /rok.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Ryzyko indywidualne (IR)<br />
Naniesienie wartości warto ci<br />
indywidualnego <strong>ryzyka</strong> w<br />
różnych nych punktach na mapie<br />
zagrożonego zagro onego obszaru daje<br />
geograficzny rozkład rozk ad <strong>ryzyka</strong>.<br />
Linia łącz łącząca<br />
ca punkty<br />
lokalizacyjne (x,y) wokół wok<br />
instalacji, posiadająca posiadaj ca tą t<br />
samą sam wartość wartość<br />
<strong>ryzyka</strong><br />
indywidualnego, nazywana<br />
jest izo-krzyw izo krzywą <strong>ryzyka</strong>. <strong>ryzyka</strong>.<br />
Krzywa <strong>ryzyka</strong> indywidualnego<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Ryzyko indywidualne (IR) c.d.<br />
W rzeczywistości, rzeczywisto ci, ze względu wzgl du na dużą dużą<br />
zmienność zmienność<br />
ludzkich<br />
zwyczajów zwyczaj w i podatności podatno ci na czynniki szkodliwe, istnieje całe ca e<br />
widmo możliwych mo liwych wartości warto ci IR.<br />
Trudno rudno jest obliczać oblicza poziom <strong>ryzyka</strong> w odniesieniu do<br />
konkretnej osoby stąd st d obliczenia są s często cz sto<br />
przeprowadzane w stosunku do „przeci przeciętnej tnej osoby”. osoby .<br />
W takim przypadku wartość warto IR będzie b dzie proporcjonalna proporcjonaln do<br />
wskaźnika wska nika grupowego FAR.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Ryzyko indywidualne (IR) c.d.<br />
Jeśli Je li w danej instalacji istnieje możliwo mo liwość ść<br />
występowania wyst powania wielu scenariuszy awaryjnych to dla<br />
obliczenia <strong>ryzyka</strong> indywidualnego należy nale y<br />
skorzystać skorzysta z równania: r wnania:<br />
gdzie:<br />
p i jest prawdopodobieństwem występowania i-tego<br />
scenariusza;<br />
c i jest skutkami występującymi w i-tym scenariuszu.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Wady i zalety<br />
<strong>ryzyka</strong> indywidualnego IR<br />
Aspekt Dodatnie i ujemne strony <strong>ryzyka</strong><br />
indywidualnego<br />
Możliwo Mo liwości ci wspierania<br />
decyzji<br />
Dostosowanie do potrzeb<br />
komunikowania<br />
- łatwo atwość ść zrozumienia<br />
przez nieekspertów,<br />
nieekspert w,<br />
- możliwo mo liwość ść<br />
porównywania por wnywania z innymi<br />
działalno dzia alnościami ciami<br />
IR względnie wzgl dnie dobrze pasuje do potrzeb<br />
podejmowania decyzji w sprawie działań, dzia , które kt re<br />
mogą mog dotyczyć dotyczy pojedynczej osoby, ponieważ poniewa są<br />
jasno ukazane skutki.<br />
IR jest względnie wzgl dnie proste do zrozumienia dla<br />
nieekspertów nieekspert w i względnie wzgl dnie łatwo atwo daje się si porówna por wnać z<br />
ryzykiem indywidualnym dla innych działalno dzia alności. ci.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Wady i zalety<br />
<strong>ryzyka</strong> indywidualnego IR c.d.<br />
Niedwuznaczność<br />
Niedwuznaczność,<br />
precyzja,<br />
granice systemu,<br />
uśrednianie rednianie<br />
Mogą Mog pojawiać pojawia się si problemy wynikające wynikaj ce z rodzaju<br />
narażenia nara enia dla konkretnej osoby. IR determinuje<br />
ograniczenia w uśrednianiu u rednianiu odpowiednie do tych z<br />
obszarowego FAR.<br />
Niezależno Niezale ności ci W rzeczywistości rzeczywisto ci mniej zależny zale ny w porównaniu por wnaniu z<br />
FAR w odniesieniu do całej ca ej instalacji, PLL i<br />
krzywych F-N. F N.<br />
Niepewności<br />
Niepewno ci Jak inne wskaźniki wska niki <strong>ryzyka</strong> odnoszące odnosz ce się si do<br />
personelu, IR będzie b dzie związane zwi zane ze względnie wzgl dnie<br />
wysoką wysok niepewności<br />
niepewno cią, , ponieważ poniewa następstwo nast pstwo całej ca ej<br />
<strong>awarii</strong> musi być by określone okre lone ilościowo. ilo ciowo.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Ryzyko grupowe<br />
Ryzyko grupowe jest prawdopodobieństwem<br />
prawdopodobie stwem<br />
powstawania określonych okre lonych skutków, skutk w, na które kt re<br />
narażona nara ona jest grupa osób os b wskutek wystąpienia<br />
wyst pienia<br />
określonego okre lonego scenariusza danego zdarzenia<br />
awaryjnego.<br />
Jest przedstawiane w postaci zależno zale ności ci między mi dzy<br />
kumulatywną kumulatywn często cz stości cią występowania<br />
wyst powania<br />
scenariuszy awaryjnych (F) i liczbą liczb ofiar (N)<br />
spośród spo d danej populacji pojawiających pojawiaj cych się si w<br />
każdym ka dym z tych scenariuszy.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Ryzyko grupowe<br />
Istnieją Istniej dwa odmienne rodzaje <strong>ryzyka</strong><br />
społecznego, spo ecznego, zwanego ryzykiem grupowym: grupowym<br />
przypadek, w którym kt rym poziom fizycznych obrażeń obra<br />
dotyczy całej ca ej społeczno spo eczności ci krajowej lub<br />
międzynarodowej mi dzynarodowej i powoduje mniej lub bardziej<br />
przypadkowy udział udzia ofiar śmiertelnych miertelnych (np. w<br />
wyniku skażenia ska enia radioaktywnego);<br />
przypadek z wystąpieniem wyst pieniem fizycznych obrażeń obra w<br />
ograniczonym zasięgu zasi gu (większo (wi kszość ść <strong>poważnych</strong><br />
powa nych<br />
zagrożeń zagro chemicznych), w którym kt rym skutki<br />
społeczne spo eczne mogą mog być by bardzo poważne. powa ne.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Ryzyko grupowe jest<br />
prezentowane za pomocą pomoc<br />
charakterystycznej krzywej<br />
rozkładu rozk adu <strong>ryzyka</strong> grupowego<br />
F-N. N.<br />
Położenie Po enie krzywej <strong>ryzyka</strong><br />
grupowego względem wzgl dem linii<br />
charakteryzującej charakteryzuj cej wielkości wielko ci<br />
akceptowalnego <strong>ryzyka</strong><br />
grupowego pozwala<br />
wyciągn wyci gnąć ąć wnioski dotyczące dotycz ce<br />
potencjalnych zagrożeń zagro dla<br />
grupy ludzi oraz<br />
rozmieszczenia obiektów, obiekt w, w<br />
których kt rych na stałe sta e pracują pracuj lub<br />
przebywają przebywaj ludzie.<br />
Ryzyko grupowe<br />
Krzywa rozkładu <strong>ryzyka</strong> grupowego F-N.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Zalety i wady zastosowania<br />
wskaźnika wska nika <strong>ryzyka</strong> grupowego<br />
Aspekt Dodatnie i ujemne strony <strong>ryzyka</strong> grupowego<br />
Możliwo Mo liwości ci wspierania<br />
decyzji<br />
Dostosowanie do potrzeb<br />
komunikowania<br />
- łatwo atwość ść zrozumienia<br />
przez nieekspertów,<br />
nieekspert w,<br />
- możliwo mo liwość ść<br />
porównywania por wnywania z innymi<br />
działalno dzia alnościami ciami<br />
Zastosowanie krzywych F-N F N może mo e napotykać napotyka<br />
trudności, trudno ci, jeżeli je eli granica jest przekroczona w<br />
jednym obszarze, nawet jeśli je li w innych jest<br />
znacznie niżej. ni ej.<br />
Skumulowane wyrażenie wyra enie krzywych F-N F N nastręcza nastr cza<br />
trudności trudno ci w ich zrozumieniu. W pewnej mierze<br />
krzywe F-N F N są s odpowiednie do dokonywania<br />
porówna por wnań tak długo d ugo jak stosowne krzywe<br />
odzwierciedlają odzwierciedlaj inne działalno dzia alności. ci. Podobnie jak w<br />
przypadku wskaźnika wska nika PLL, krzywe F-N F N nie<br />
odzwierciedlają odzwierciedlaj wskaźnika wska nika <strong>ryzyka</strong> grupowego z<br />
liczbą liczb zagrożonych, zagro onych, pojedynczych osób. os b.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Zalety i wady zastosowania<br />
wskaźnika wska nika <strong>ryzyka</strong> grupowego c.d.<br />
Niedwuznaczność<br />
Niedwuznaczność,<br />
precyzja,<br />
granice systemu,<br />
uśrednianie rednianie<br />
Istnieje możliwo mo liwość ść niedwuznacznego<br />
zdefiniowania.<br />
Niezależno Niezale ności ci <strong>Kryteria</strong> <strong>akceptowalności</strong> akceptowalno ci bazujące bazuj ce na krzywych F- F<br />
N mogą mog być by formułowane formu owane w sposób spos b korzystny w<br />
odniesieniu np. do koncepcji z niskim ryzykiem<br />
wystąpienia wyst pienia <strong>poważnych</strong> powa nych <strong>awarii</strong>. Jakkolwiek,<br />
kryteria takie można mo na zdefiniować zdefiniowa niezależnie niezale nie od<br />
rodzaju sytuacji.<br />
Niepewności<br />
Niepewno ci Tak jak w stosunku do wskaźnika wska nika PLL.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Wskaźniki Wska niki <strong>ryzyka</strong> związane zwi zane z<br />
wielkości wielko cią szkód szk d<br />
Dla ustalenia globalnego poziomu <strong>ryzyka</strong> należy nale y równie r wnież<br />
określi okre lić poziom skutków skutk w powstających powstaj cych w trakcie<br />
<strong>poważnych</strong> powa nych <strong>awarii</strong>.<br />
Istotna jest metodyka określania okre lania tych strat, a do tego celu<br />
służą żą różne ne wskaźniki wska niki, , przy których kt rych wyborze należy nale y<br />
kierować kierowa się si następuj nast pującymi cymi zasadami:<br />
powinny w miarę miar możliwo mo liwości ci w pełni pe ni opisywać opisywa różne ne<br />
formy szkód szk d wynikających wynikaj cych z różnych r nych możliwych mo liwych <strong>awarii</strong>,<br />
tzn. powinno ich być by wystarczająco wystarczaj co dużo; du o;<br />
powinny być by łatwe atwe do zastosowania w praktyce, tzn. ich<br />
liczba nie powinna być by bardzo duża, du a, a same wskaźniki wska niki<br />
powinny dać da się si wyznaczyć wyznaczy w sposób spos b jednoznaczny.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Wskaźniki Wska niki <strong>ryzyka</strong> związane zwi zane z<br />
wielkości wielko cią szkód szk d<br />
.<br />
Zestaw dziewięciu dziewi ciu wskaźnik wska ników, w, zaproponowanych w<br />
Szwajcarii.<br />
Wskaźnik Wska nik Opis<br />
Ludzie i istoty żywe ywe<br />
N1 = liczba zgonów zgon w i<br />
przypadki cięż ciężkiego<br />
kiego<br />
inwalidztwa<br />
N2 = liczba rannych<br />
Zgony natychmiastowe i odległe odleg e<br />
Cięż Ciężko<br />
ko i lekko ranni, a także tak e liczba<br />
osób os b z długoczasowym<br />
ugoczasowym<br />
negatywnym skutkiem dla zdrowia<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Wskaźniki Wska niki <strong>ryzyka</strong> związane zwi zane z<br />
N3 = liczba<br />
ewakuowanych<br />
N4 = współczynnik<br />
wsp czynnik<br />
alarmu<br />
N5 = liczba zabitych<br />
zwierząt zwierz t domowych<br />
wielkości wielko cią szkód szk d<br />
Liczba osób os b ewakuowanych na<br />
okres powyżej powy ej 1 roku.<br />
Iloczyn czasu trwania alarmu lub<br />
stan niepokoju i liczby osób, os b,<br />
których kt rych to dotyczy.<br />
Liczba opadłych opad ych dużych du ych zwierząt zwierz t<br />
domowych i dziko żyj yjących. cych. Liczba<br />
małych ma ych zwierząt zwierz t uwzględniona uwzgl dniona jest<br />
ze współczynnikiem wsp czynnikiem 0,01. Ryby są s<br />
uwzględnione uwzgl dnione przez współczynnik<br />
wsp czynnik<br />
N6. .<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Wskaźniki Wska niki <strong>ryzyka</strong> związane zwi zane z<br />
Podstawy życia ycia<br />
N6 = powierzchnia<br />
zdegradowanego<br />
ekosystemu<br />
N7 = powierzchnia<br />
skażonej ska onej gleby<br />
N8 = powierzchnia<br />
obszarów obszar w skażonej ska onej<br />
wody gruntowej<br />
wielkości wielko cią szkód szk<br />
Powierzchnia ekosystemu, którego kt rego<br />
naturalna równowaga r wnowaga została zosta a<br />
naruszona. Powierzchnia obszarów obszar w<br />
skażonych ska onych ważnych wa nych ekosystemów,<br />
ekosystem w,<br />
chronionych prawem powinna być by<br />
uwzględniona uwzgl dniona z mnożnikiem mno nikiem 10.<br />
Powierzchnia obszaru, który kt ry stał sta się si<br />
nieurodzajny, nie nadający nadaj cy się si do<br />
zamieszkania, nieużyteczny nieu yteczny lub<br />
wymagający wymagaj cy zastosowania<br />
specjalnych środk rodków w rekultywacji.<br />
Suma powierzchni stref ochronnych<br />
wód d gruntowych typów typ w A i S, które kt re<br />
zostały zosta y skażone ska one w taki sposób spos b i w<br />
takim rozmiarze, że e zagraża zagra a to<br />
przeniknięciem przenikni ciem skażeń ska do wód w d<br />
gruntowych.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Wskaźniki Wska niki <strong>ryzyka</strong> związane zwi zane z<br />
Dobra materialne<br />
N9 = straty dyskontowe wielkości wielko cią szkód szk<br />
Wszystkie szkody bezpośrednie bezpo rednie i<br />
pośrednie po rednie takie jak np. straty w<br />
zmniejszeniu zamieszkania,<br />
uszkodzenia dóbr d br materialnych,<br />
koszty leczenia, ewakuacji,<br />
procesów proces w sądowych, s dowych, itp.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Wskaźniki Wska niki <strong>ryzyka</strong> związane zwi zane z<br />
wielkości wielko cią szkód szk<br />
Wartości, Warto ci, jakie mogą mog przyjąć przyjąć<br />
wskaźniki wska niki <strong>ryzyka</strong> należy nale y<br />
przeliczyć przeliczy zgodnie z przyjętą przyj skalą skal osi wielkości wielko ci szkód. szk d.<br />
Wartości Warto ci wskaźnika wska nika poważnej powa nej <strong>awarii</strong> zwierają zwieraj się si w<br />
przedziale pomiędzy pomi dzy 0 a 1. Wartości Warto ci pomiędzy pomi dzy 0 a 0,3<br />
reprezentują reprezentuj awarię. awari . Wartości Warto ci przekraczające przekraczaj ce 0,5<br />
odnoszą odnosz się si do katastrofy. Pomiędzy Pomi dzy tymi dwoma<br />
znajduje się si obszar cięż ciężkich<br />
kich <strong>awarii</strong>.<br />
Skala osi wielkości wielko ci szkód szk d nie jest ograniczona z góry. g ry.<br />
Wskaźnik Wska nik <strong>poważnych</strong> powa nych <strong>awarii</strong> w przypadku szkód szk d jeszcze<br />
większych wi kszych otrzymuje wartość wartość<br />
1.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Wskaźniki Wska niki <strong>ryzyka</strong> związane zwi zane z<br />
wielkości wielko cią szkód szk<br />
Wykres P-S oraz<br />
krzywa skumulowana<br />
Opis:<br />
a wielkość szkód (wskaźnik poważnej <strong>awarii</strong>)<br />
p prawdopodobieństwo zajścia w przeliczeniu na jedno przedsiębiorstwo i na jeden rok<br />
P[A>a] skumulowana funkcja rozkładu prawdopodobieństwa tego, że wielkość szkód poważnej <strong>awarii</strong><br />
A przekracza wartość wskaźnika poważnej <strong>awarii</strong> a<br />
F(a) funkcja rozkładu F(a) = P[Aa]<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Wykorzystanie zasady ALARP w<br />
powiązaniu powi zaniu ze<br />
wskaźnikami wska nikami <strong>ryzyka</strong><br />
<strong>Kryteria</strong> <strong>akceptowalności</strong> akceptowalno ci <strong>ryzyka</strong> odnoszone są s do<br />
wskaźnik wska ników w <strong>ryzyka</strong>, a więc wi c mogą mog występowa wyst pować w<br />
zakresie :<br />
macierzy <strong>ryzyka</strong>,<br />
wskaźnika wska nika wypadków wypadk w śmiertelnych,<br />
miertelnych,<br />
<strong>ryzyka</strong> indywidualnego,<br />
<strong>ryzyka</strong> społecznego spo ecznego (grupowego).<br />
W każdej ka dej z tych grup w odniesieniu do<br />
podejmowania decyzji w obszarze <strong>ryzyka</strong> ma<br />
zastosowanie zasada ALARP. ALARP.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Zasada ALARP<br />
Właściwe ciwe zastosowanie zasady ALARP można mo na<br />
zinterpretować zinterpretowa jako spełnienie spe nienie wymagania dotyczącego<br />
dotycz cego<br />
„utrzymania utrzymania poziomu <strong>ryzyka</strong> tak niskiego jak to tylko jest<br />
praktycznie możliwe mo liwe”.<br />
Zasada ALARP zakłada, zak ada, że e cały ca y zakres <strong>ryzyka</strong> dzieli<br />
się si na trzy obszary za pomocą pomoc określonych okre lonych poziomów poziom w<br />
<strong>ryzyka</strong> wyznaczonych przez odpowiednie wskaźniki wska niki<br />
minimalnego i maksymalnego <strong>ryzyka</strong>:<br />
obszar poniżej poni ej dolnej granicy tj. <strong>ryzyka</strong> akceptowanego,<br />
obszar powyżej powy ej górnej g rnej granicy tj. <strong>ryzyka</strong> nieakceptowanego,<br />
obszar ALARP znajdujący znajduj cy się si między mi dzy tymi dwoma granicami.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Zasada ALARP a<br />
akceptacja <strong>ryzyka</strong><br />
Zasada ALARP<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Wykorzystanie ocen <strong>ryzyka</strong><br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Filozofia zarządzania<br />
zarz dzania<br />
bezpieczeństwem<br />
bezpiecze stwem<br />
Zarządzanie Zarz dzanie bezpieczeństwem<br />
bezpiecze stwem odnoszące odnosz ce się si<br />
bezpośrednio bezpo rednio do wielkości wielko ci <strong>ryzyka</strong><br />
akceptowalnego najczęś najczęściej<br />
ciej określa okre la się si<br />
zarządzaniem zarz dzaniem ryzykiem.<br />
Tradycyjne podejście podej cie do zarządzania<br />
zarz dzania<br />
bezpieczeństwem bezpiecze stwem działa dzia a w oparciu o ukrytą ukryt<br />
kontrolę kontrol poziomu <strong>ryzyka</strong>. Jest to „nakazowa nakazowa”<br />
metoda, która kt ra bazuje na rygorystycznie<br />
stosowanych i utrzymywanych standardach<br />
projektowania i eksploatacji.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Praktyczne podejście podej cie do zarządzania<br />
zarz dzania<br />
bezpieczeństwem bezpiecze stwem i ryzykiem<br />
Zarządzanie Zarz dzanie systemowe<br />
Zarządzanie Zarz dzanie systemowe najczęś najczęściej<br />
ciej łączy łączy<br />
elementy zarządzania<br />
zarz dzania<br />
deterministycznego i bezpośredniego bezpo redniego zarządzania zarz dzania ryzykiem<br />
(probabilistycznego).<br />
Podejście Podej cie systemowe w zarządzaniu zarz dzaniu ryzykiem jest ogólnie og lnie uznawane,<br />
pozostaje jednak wątpliwo w tpliwość ść co do tego, czy niektóre niekt re „systemy systemy” nie są s<br />
zbyt powierzchowne.<br />
Większo Wi kszość ść firm, które kt re przyjęł przyjęły<br />
y tę t metodę, metod , znacząco znacz co zbliżyła zbli a się si do<br />
wymagań wymaga określonych okre lonych w normie (tj. ISO 9000), natomiast strona<br />
amerykańska ameryka ska jest za wprowadzeniem bardziej wysublimowanych<br />
wymagań, wymaga , takich jakie zawarte są s np. w schemacie OSHA PSM.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Praktyczne podejście podej cie do zarządzania<br />
zarz dzania<br />
bezpieczeństwem bezpiecze stwem i ryzykiem<br />
Wykorzystanie standardów standard w technicznych<br />
W podejściu podej ciu tym zakłada zak ada się, si , że e każda ka da lekcja, z której kt rej<br />
wypływa wyp ywa wiedza w zakresie ograniczania <strong>ryzyka</strong> jest<br />
wdrażana wdra ana w życie ycie jako norma.<br />
W wielu przypadkach taka wykładnia wyk adnia może mo e się si okazać okaza<br />
daleko niewystarczająca. niewystarczaj ca. Należy Nale y wziąć wziąć<br />
to pod uwagę, uwag , np.<br />
w przypadku integrowania kilku sprawdzonych,<br />
bezpiecznych projektów. projekt w.<br />
Zaletą Zalet norm technicznych jest łatwo atwość ść udowodnienia, że e<br />
ich zastosowanie jest jednakowe dla wszystkich.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Praktyczne podejście podej cie do zarządzania<br />
zarz dzania<br />
bezpieczeństwem bezpiecze stwem i ryzykiem<br />
Scenariusze deterministyczne<br />
Pierwszym krokiem QRA jest zidentyfikowanie całego ca ego spektrum<br />
źróde deł zagrożeń, zagro , reprezentatywnych dla wszystkich możliwych mo liwych<br />
zdarzeń, zdarze , które kt re mogłyby mog yby oddziaływa oddzia ywać na bezpieczeństwo<br />
bezpiecze stwo<br />
zewnętrzne. zewn trzne.<br />
Kolejny olejny krok, tzn. oszacowanie prawdopodobieństwa prawdopodobie stwa często cz stości ci<br />
wystąpienia wyst pienia zidentyfikowanych wcześniej wcze niej zdarzeń zdarze przysparza<br />
teoretycznych i praktycznych trudności, trudno ci, które kt re nie są s łatwe atwe do<br />
pokonania z punktu widzenia teorii podejmowania decyzji.<br />
Dlatego też te popularność popularność<br />
uzyskało uzyska o stosowanie rozmaitych<br />
„scenariuszy scenariuszy”. .<br />
W scenariuszach rozważa rozwa a się si rodzaje zagrożeń zagro - antycypowane<br />
dla konkretnych substancji (takich jak: gaz płynny p ynny lub amoniak).<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Praktyczne podejście podej cie do zarządzania<br />
zarz dzania<br />
bezpieczeństwem bezpiecze stwem i ryzykiem<br />
Docelowo służą s żą one do obliczania odległości, odleg ci, a następnie nast pnie do<br />
wyznaczania stref bezpieczeństwa bezpiecze stwa i tak:<br />
we Francji nawiązuje nawi zuje się si do sformułowa sformu owań modelu MCA, w<br />
którym kt rym za zagrożenie zagro enie wyjściowe, wyj ciowe, np. uważa uwa a się si pękni knięcie cie<br />
instalacji rurociągowej ruroci gowej doprowadzającej doprowadzaj cej substancje<br />
niebezpieczne do zbiornika;<br />
w Niemczech za wiążą wiążącą<br />
uważa uwa a się si ocenę ocen ekspertów, ekspert<br />
dotyczącą dotycz adekwatności adekwatno ci norm i przepisów przepis w stosowanych w<br />
konkretnej firmie w procesach konstrukcyjnych i<br />
produkcyjnych. Surowe przepisy sprawiają, sprawiaj , że e wybrany model<br />
MCA jest często cz sto zredukowany do <strong>awarii</strong> drugorzędnych<br />
drugorz dnych<br />
instalacji rurociągowych, ruroci gowych, natomiast pojawiające pojawiaj ce się si zagrożenia zagro enia<br />
pozostają pozostaj wewnętrznym wewn trznym problemem zakładu; zak adu;<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Podstawy do ustalenia<br />
ilościowych ilo ciowych kryteriów kryteri w<br />
<strong>akceptowalności</strong> akceptowalno ci <strong>ryzyka</strong><br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Hierarchizowanie „akceptowalno<br />
<strong>akceptowalności</strong> ci<br />
<strong>ryzyka</strong>” <strong>ryzyka</strong><br />
Opracowano szereg kryteriów kryteri w które kt re pozwalają pozwalaj na<br />
hierarchizowanie „akceptowalno<br />
<strong>akceptowalności</strong> ci <strong>ryzyka</strong>” <strong>ryzyka</strong> .<br />
Można Mo na tu wymienić wymieni takie zagadnienia jak:<br />
dobrowolna, a niedobrowolna ekspozycja,<br />
ryzyko naturalne a ryzyko spowodowane przez człowieka, cz owieka,<br />
poczucie kontroli a bezradność bezradność,<br />
wiedza o ryzyku,<br />
postrzegane korzyści korzy ci albo straty,<br />
natura zagrożenia zagro enia albo jego konsekwencje,<br />
istota zagrożenia, zagro enia,<br />
podatność podatność<br />
grup szczególnie szczeg lnie „wra wrażliwych liwych”,<br />
społeczne spo eczne postrzeganie rozmiaru i rodzaju <strong>ryzyka</strong>,<br />
świadomo wiadomość ść istniejących istniej cych alternatyw,<br />
odwracalność ść skutków. skutk w.<br />
odwracalno<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Znaczenie oceny <strong>ryzyka</strong> w procesie<br />
informowania o ryzyku<br />
Podstawowym zadaniem ilościowych ilo ciowych ocen <strong>ryzyka</strong> jest informowanie o<br />
towarzyszącym towarzysz cym ryzyku. Zidentyfikowano 19 charakterystycznych<br />
cech <strong>ryzyka</strong>, które kt re muszą musz być by wzięte wzi te pod uwagę uwag przy stosowaniu QRA;<br />
bez nich utrudniona jest ocena <strong>ryzyka</strong> i podejmowanie właściwych w ciwych<br />
decyzji.<br />
Cechy te można mo na sklasyfikować sklasyfikowa w trzy główne g wne grupy:<br />
opisuj opisujące<br />
ce ryzyko – odnoszące odnosz ce się si do sposobów sposob w postrzegania <strong>ryzyka</strong> w<br />
oczach osób os b zainteresowanych i decydentów decydent w w kontekście kontek cie<br />
konkretnego problemu,<br />
pomiaru <strong>ryzyka</strong> – odnoszące odnosz ce się si do analitycznych wyników wynik w analiz<br />
QRA,<br />
związane zwi zane z procesem decyzyjnym – odnoszące odnosz ce się si do szerszego<br />
pojmowania możliwo mo liwości ci QRA jako środka rodka doradczego w<br />
podejmowaniu decyzji.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Znaczenie oceny <strong>ryzyka</strong> w procesie<br />
informowania o ryzyku c.d.<br />
Większo Wi kszość ść analiz QRA ukierunkowanych<br />
jest na wyznaczenie ryzyko indywidualnego<br />
i skumulowanej krzywej F-N F N dla <strong>ryzyka</strong><br />
społecznego<br />
spo ecznego. Oczekiwane ryzyko społeczne spo eczne<br />
jest po prostu oczekiwaną oczekiwan wartości warto cią krzywej<br />
F-N. N.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Dopuszczalność<br />
Dopuszczalność<br />
i akceptowalność<br />
akceptowalność<br />
<strong>ryzyka</strong> – podejścia podej cia prawne<br />
Dopuszczalność<br />
Dopuszczalność<br />
poziomu <strong>ryzyka</strong> oznacza kontynuację kontynuacj prowadzonej<br />
działalno dzia alności ci z rozważeniem rozwa eniem możliwo mo liwości ci zastosowania zasady ALARP<br />
lub innych kryteriów kryteri w natomiast akceptowalność<br />
akceptowalność<br />
uznaje, że e nie są s<br />
wymagane żadne adne dodatkowe środki rodki bezpieczeństwa bezpiecze stwa i ochrony i można mo na<br />
dalej prowadzić prowadzi działalno dzia alność ść produkcyjną. produkcyjn . Należą Należą<br />
do kryteriów kryteri w<br />
rozważanych rozwa anych przy podejmowaniu decyzji należą należą:<br />
:<br />
kryteria użyteczno u yteczności, ci, dążą dążące<br />
ce do maksymalizacji ogólnych og lnych korzyści, korzy ci,<br />
których kt rych podstawą podstaw jest zastosowanie analizy kosztów koszt w i korzyści korzy ci w<br />
obszarze <strong>ryzyka</strong> (RCBA - risk cost benefit analysis); analysis);<br />
kryteria równo r wności, ci, gdzie zasada równo r wności ci wobec prawa prowadzi do<br />
koncentracji na ochronie słabszych; s abszych;<br />
kryteria techniczne, gdzie poziom sprawowanej kontroli technicznej technicznej<br />
zwykle jest dominujący dominuj cy i przesądza przes dza o decyzjach podejmowanych w<br />
kwestii zarządzania zarz dzania ryzykiem.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Ryzyko absolutne i względne wzgl dne<br />
Kwestią Kwesti sporną sporn przy informowaniu o ryzyku jest, czy przyjęty przyj ty do<br />
analizy model QRA powinien wyrażać wyra ryzyko w kategoriach<br />
relatywnych czy absolutnych.<br />
Ryzyko absolutne jest najistotniejsze w ustalaniu priorytetów<br />
priorytet w<br />
systemów system w zabezpieczających zabezpieczaj cych wynikających wynikaj cych z analiz kosztów koszt w i<br />
korzyści korzy ci bądź b też te przy porównywaniu por wnywaniu <strong>ryzyka</strong> z ustalonymi<br />
kryteriami dopuszczalnymi.<br />
Ryzyko względne wzgl dne jest najstosowniejsze, gdy jedna z alternatyw<br />
w zakresie systemu zabezpieczeń zabezpiecze jest porównywana por wnywana z inną inn a<br />
podejmujący podejmuj cy decyzję decyzj ma możliwo mo liwość ść wyboru i nie musi<br />
definitywnie wyrokować wyrokowa o ewentualnych kosztach i zyskach albo<br />
o postrzeganiu danego zagrożenia zagro enia przez opinię opini publiczną. publiczn . W<br />
innych przypadkach istotne w procesie podejmowania decyzji<br />
byłoby by oby tyko ryzyko absolutne.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Ilościowa Ilo ciowa ocena <strong>ryzyka</strong> a wspieranie<br />
procesu decyzyjnego<br />
Podejmowanie decyzji w zakresie projektowania i<br />
eksploatacji instalacji procesowych zawierających zawieraj cych duże du e<br />
ilości ilo ci substancji niebezpiecznych może mo e być by istotnie<br />
wspomagane przez ilościow ilo ciową ocenę ocen <strong>ryzyka</strong>.<br />
Proces decyzyjny oparty na podstawie oceny wielkości wielko ci<br />
<strong>ryzyka</strong> związanego zwi zanego z użytkowaniem u ytkowaniem danej instalacji<br />
procesowej zakłada zak ada sekwencję sekwencj postępowania post powania przy<br />
podejmowaniu decyzji począwszy pocz wszy od identyfikacji źródła a<br />
zagrożenia zagro enia do podjęcia podj cia decyzji o sposobach działań dzia<br />
zapobiegawczych.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Ilościowa Ilo ciowa ocena <strong>ryzyka</strong> a wspieranie<br />
procesu decyzyjnego c.d.<br />
Pierwsze dwa człony cz ony tego procesu a mianowicie:<br />
mianowicie<br />
identyfikacja źróde deł zagrożeń zagro i<br />
oszacowanie wielkości wielko ci <strong>ryzyka</strong>,<br />
są powszechnie postrzegane jako działania dzia ania typowo naukowo-<br />
techniczne, natomiast dwa następne nast pne człony cz ony tj.: tj.<br />
ustalanie poziomu dopuszczalnego <strong>ryzyka</strong> w kategoriach<br />
akceptowanych przez daną dan społeczno spo eczność ść i<br />
porównanie por wnanie tego poziomu z oszacowanym poprzednio oraz<br />
rozwijanie skutecznej strategii służą s żącej cej kontroli i<br />
ograniczaniu <strong>ryzyka</strong>,<br />
postrzegane są s jako procesy społeczno spo eczno - polityczne, związane zwi zane<br />
silnie z uwarunkowaniami ekonomicznymi w danym<br />
przedsiębiorstwie przedsi biorstwie lub państwie. pa stwie.<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Monografia<br />
„<strong>Kryteria</strong> <strong>Kryteria</strong><br />
<strong>akceptowalności</strong><br />
akceptowalno ci<br />
<strong>ryzyka</strong> <strong>poważnych</strong><br />
powa nych<br />
<strong>awarii</strong><br />
przemysłowych<br />
przemys owych”<br />
opracowana<br />
m.in..przez CD<br />
„<strong>MANHAZ</strong> <strong>MANHAZ</strong>”<br />
przedstawia<br />
szczegółowo<br />
szczeg owo<br />
prezentowaną<br />
prezentowan<br />
tematykę.<br />
tematyk<br />
Szkoła Tematyczna „Zarządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska”
Change language