DITET E KEQIA TE EULEX'it - Gazeta Express

Denis MacShane
E shtunë, 30 korrik 2011 3
Kaluan 12 vjet që nga përfundimi i luftimeve në Kosovë. Ato
rifi lluan për pak kohë këtë javë, kur serbët vranë një polic të
Kosovës, gjatë një mosmarrëveshjeje rreth importeve ilegale
serbe në vend. Ndërkohë, doli që ushtarët amerikanë dhe
francezë ishin ata që e ndalën agresionin serb.
Luftërat tregtare në Ballkan
Serbët janë të ashpër kur bëhet fjalë për të shtëna
ndaj kosovarëve, megjithëse duket se ikin tinëzisht
kur iu duhet përballur me ushtarë të vërtetë.
Ballkani sërish po e paguan çmimin e indiferencës
së Evropës ndaj nevojës për formësimin e një zgjidhjeje
përfundimtare, e cila do të mundësonte që
këto komunitete në konfl ikt të shndërrohen në shtete
normale. Edhe pse, indiferenca mund të jetë një
fjalë shumë e ashpër. Që të dy, Ëilliam Hague dhe ministri
i tij energjik për Evropë, David Lidington, kërkuan
nga serbët dhe kosovarët që të negociojnë një
marrëveshje të bazuar në tërheqjen përfundimtare
të Serbisë nga pretendimi i saj se Kosova një ditë do
të ri-integrohet dhe të pranojë sundimin e Beogradit.
Shërbimi i Jashtëm i BE’së është gjithçka tjetër
përveç indiferent, përderisa zëvendësi i shefes, Lady
Ashton, diplomati britanik Robert Cooper, vazhdon
të endet mes Prishtinës e Beogradit, në përpjekje të
ndërtimit të urave mes tyre.
Njësoj si në vitet e 90’ta, kur vëmendja botërore
ishte përqendruar në rrethimin e Sarajevës, ose tek
8.300 evropianët që ishin marrë nga Srebrenica dhe
pastaj ishin vrarë nga serbët, edhe sot politikëbërësit
lejuan që çështja e Kosovës t’ua ndërrojë agjendat.
Është ky një veprim jetëshkurtër, sepse edhe gjatë
viteve të shtypjes serbe qindra-mijëra kosovarë u
dëbuan jashtë vendit të tyre, duke u shndërruar kështu
në grupin më të madh të refugjatëve evropianë që
prej përfundimit të Luftës së Dytë Botërore.
Më 1999 bota ishte ngopur nga dallaveret e
Milosevic’it, andaj, kur ai refuzoi të pajtohej me
marrëveshjen fi nale, që do ta lejonte Kosovën për
të qenë Kosovë, një fushatë e shkurtër ushtarake i
dha fund viteve të vuajtjes së popullit të Kosovës.
Megjithatë, sot nuk ka një zgjidhje përfundimtare.
Kosovarët janë të mbrojtur nga një pushtim tjetër i
mundshëm ushtarak serb nga forcat e miratuara nga
OKB dhe nga prania e misionit më të madh të BE’së
– nga misioni i fuqishëm 6.000-anëtarësh i EULEX’it.
Por, ata nuk gëzojnë asnjë prej të drejtave normale të
shtetësisë. Rusia i bllokon të gjitha lëvizjet në OKB,
të cilat do t’i lejonin Kosovës që të bëhej një anëtare
normale e komunitetit ndërkombëtar.
Ndryshe nga Maqedonia, Mali i Zi apo republikat
e tjera që u shfaqën pas shpërbërjes së Federatës
Jugosllave, si rezultat i epokës ultra-nacionaliste të
Milosevic-Karadzic-Mladic, Kosovës i është mohuar
e drejta për të qenë pjesë e shteteve modeste të
Ballkanit.
Negociatorët e BE’së u përpoqën tej mase që të
bindnin Beogradin për të parë kuptimin. Por, liderët
e Beogradit janë të bllokuar brenda ndjenjës së tërbuar
të humbjes - të cilën serbët përgjithësisht e
ndjejnë sa herë që e shikojnë rajonin që e sundonin
dikur, e të cilëve tani u është thënë se duhet të hapur
rrugë qeverive në Prishtinë, Podgoricë dhe Sarajevë,
që serbët instinktivisht i konsiderojnë si inferiore dhe
të papërshtatshme për të qeverisur me komunitetet
serbe në republikat fqinje të Serbisë.
Si ministër për Ballkanin, liderët në Beograd më
patën thënë se dorëzimi i Karadzic’it dhe Mladic’it
në Hagë ishte i pamundur, sepse popullata e Serbisë
ata i shihte si heronj kombëtarë dhe se, nëse do të
ndërmerrej ndonjë aksion kundër dy kriminelëve
të luftës, ata do të votonin për një qeveri ultranacionaliste.
Edhe tani nënvizohet i njëjti argument,
se çfarëdo marrëveshje mes Serbisë e Kosovës nga
serbët e tërbuar do të shihej si një tradhti.
Si rezultat, Serbia po i krijon vetes vështirësi në
raport me pjesën tjetër të Evropës, derisa ka mbyllur
vetveten brenda një rruge qorre të vetimponuar të
izolimit, e paaftë që të arrijë paqe me Kosovën ose që
të pushtojë territoret e populluara me shumicë serbe.
Për t’i bërë gjërat edhe më keq, Serbia nxit irritim
të pafundmë në përpjekje që të parandalojë Kosovën
për të lëvizur drejt një ekonomie më normale të tregut,
përfshirë këtu rritjen e eksportit të prodhimeve
bujqësore të saj. Kosova ka miniera fi timprurëse,
ndërkohë që së fundmi ka zbuluar edhe mbetje
të rralla, të cilat kanë joshur ardhjen e kompanive
kineze në Prishtinë me qëllim të përmbylljes së
marrëveshjeve të ndryshme, të etura për rritjen e
huazi-monopolit kinez në fushën e këtyre repormaterialeve
të vlefshme.
Sipas të drejtës ndërkombëtare, tregtia qeveriset
nëpërmjet sistemit të vulave doganore, i cili iu lejon
mallrave kalimin e kufi jve - edhe atëherë kur ka mospajtime
ndërmjet qeverive. Që nga viti 2008 Serbia ka
refuzuar të pranojë mallra që bartin vula të pranuara
doganore nga BE’ja, për të hyrë nga Kosova. Ky është
njëlloj reagimi fëmijëror. Prodhimeve Made-in-Kosova
vetëm sa iu duhet një rrugëtim më të gjatë nëpër
vendet tjera të Ballkanit, shumica e të cilave e njohin
Kosovën dhe autoritetin e qeverisë së saj.
Nga ana tjetër, serbët inkurajuan eksportin e
prodhimeve serbe në Kosovë nëpërmjet zonave “të
askujt” në veri të Kosovës, mbi popullatën shumicë
serbe të së cilës pjesë Beogradi ende ka ndikim. Në
pjesën tjetër të Kosovës, komunitetet e mëdha serbe
tashmë kanë siguruar paqen dhe ekzistencën e tyre.
Gjatë bisedimeve të fundit të mbikëqyrur nga BE’ja,
Beogradi dukej sikur do të pranonte që mallrat kosovare
të mund të kalonin transit nëpër Serbi. Por, sapo
negociatorët e BE’së u kthyen në Bruksel, Beogradi
ndryshoi mendje dhe vazhdoi të refuzojë mallrat e
vulosura me vulat doganore të fqinjit të tij. Kjo gjë i
provokoi kosovarët dhe ata në shenjë hakmarrjeje
tentuan të mbyllin vendkalimet kufi tare për mallrat
serbe. Bllokimi u shndërrua në dhunë, ngase këtë
javë një grup zyrtarësh doganorë dhe policorë të Kosovës
u përball me paramilitarët e zemëruar serbë,
të cilët shtien me armë dhe hodhën granata drejt
kosovarëve.
Forcat paqeruajtëse franceze dhe amerikane tashmë
janë pozicionuar në vendngjarje, për të ndaluar
serbët që të vrasin kosovarët. Kështu që, sërish kemi
një konfrontim Ballkan. Sikurse që në fi llim të javës
John Hooper raportonte nga Beogradi, serbët mund
të mos jenë më të interesuar që anëtarësohen në BE,
nëse kjo do të nënkuptojë se sundimi serb do të jetë
i kufi zuar vetëm në Serbi. Kjo gjë i shkon për shtati
Rusisë, meqë Moska po e rrit ndjeshëm praninë
dhe ndikimin e saj në Ballkan. Kremlini e sheh intervenimin
e NATO’s, të vitit 1999, për të ndaluar një
Srebrenicë të re në Kosovë, si dështimin e fundit të
viteve të 90’ta, gjegjësisht të intervalit të para ardhjes
së Putin në pushtet, kur ai arriti të ndalojë shumicën
e bashkëpunimeve mes Rusisë dhe Perëndimit.
Mirëpo, derisa ende po luhen këto lojëra gjeopolitike,
janë popullata e Serbisë dhe ajo e Kosovës ato
që po humbasin. Të dy shtetet duhet të jenë partnere
dhe jo të rijetojnë urrejtjen e shekullit të 20’të.
Ndonëse, askush nuk është në gjendje t’i bëjë kokë
më kokë. Kthimi i dhunës dhe vrasja e kosovarëve
me armët serbe do të duhej të ishte një sinjal për
zgjim nga gjumi.
» Autori është
Ish-ministër i Britanisë së Madhe për Ballkanin, në periudhën 2001-2005.
Mirëserdhët
në botën HD!