Shtetësia dhe Pashtetësia

Duke synuar zvogëlimin e shpeshtësisë së pashtetësisë, Koventa e 1961 u kërkon shteteve
nënshkruese të miratojnë legjislacionin mbi shtetësinë që reflekton standardet e përshkruara në
lidhje me fitimin apo humbjen e shtetësisë. Mosmarrëveshjet në lidhje me interpretimin ose
aplikimin e Konventës mes shteteve palë, të cilat nuk zgjidhen me mënyra të tjera, mund të
drejtohen tek Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë me kërkesën e secilës prej palëve në
mosmarrëveshje.
Akti Final i Konventës përfshin një rekomandim shumë të ngjashëm me atë që gjendej në Aktin
Final të Konventës së 1954 që i inkurajon shtetet palë të shtrijnë dispozitat e Konventës tek
personat pa shtetësi de facto kurdo që kjo është e mundur.
“Një ditë unë isha duke qëndruar në mes dy kufijve, dhe nuk mund të hyja në asnjërin prej
vendeve. Ishte eksperienca më e paharruar e jetës sime. Unë s’mund të hyja në vendin ku kisha
qenë; edhe as nuk mund të hyja në shtetin ku kisha lindur, isha rritur dhe kisha jetuar! Ku përkas
unë? Ende s’mund ta harroj ndjenjën e fortë të humbjes që përjetova në aeroport.”
Si e garantojnë të drejtat të njeriut të drejtën e shtetësisë?
Chen, që ka qenë më parë pa shtetësi
Disa instrumente të tjera ligjore ndërkombëtare e trajtojnë të drejtën e shtetësisë. Konventa mbi
Shtetësinë e Grave të Martuara e 1957 përforcon Deklaratën Universale të të Drejtave të
Njeriut duke parashikuar të drejtën e një shtetësie dhe të drejtën për të mos u privuar nga një
shtetësi. Ajo gjithashtu synon të promovojë “respektin universal dhe zbatimin e të drejtave të
njeriut dhe lirive themelore për të gjithë pa diskriminim në lidhje me seksin.” Tre nenet e para të
Konventës përmbajnë dispozita specifike në lidhje me shtetësinë e një bashkëshorteje:
Neni 1 deklaron se “as lidhja dhe as zgjidhja e martesës mes një prej shtetasve të tij dhe
një të huaji, as ndryshimi i shtetësisë nga bashkëshorti gjatë martesës nuk do të ndikojë
në mënyrë automatike tek shtetësia e bashkëshortes.”
Neni 2 deklaron se “as fitimi vullnetar i shtetësisë së një shteti tjetër, as lënia e
shtetësisë së tij nga një prej shtetasve të tij nuk e parandalon mbajtjen e shtetësisë
së saj nga bashkëshortja e atij shtetasi.”
Neni 3, i cili ndahet në dy pjesë deklaron se “bashkëshortja e huaj e një prej shtetasve (të
një shteti palë) mund, me kërkesën e saj, të fitojë shtetësinë e burrit të saj me anë të
procedurave të natyralizimit të privilegjuara në mënyrë të veçantë” dhe se “dhënia e
kësaj shtetësie mund të jetë në vartësi të kufizimeve që mund të vendosen për interesa të
sigurisë publike dhe politikave publike.” Ai gjithashtu parasheh se Palët Kontraktuese
nuk do ta interpretojnë Konventën “se ndikon tek ndonjë prej praktikave legjislative apo
juridike me anë të së cilës bashkëshortja e huaj e një prej shtetasve të tij mund, me
kërkesën e saj, të fitojë shtetësinë e bashkëshortit të saj si çështje të së drejtës.”
Konventa mbi Eliminimin e të Gjitha Formave të Diskriminimit Racial e 1965 i detyron
shtetet “t’i garantojnë çdo njeriu, pa dallim race, ngjyre ose origjine kombëtare apo etnike, të
drejtën e barazisë para ligjit,” veçanërisht në gëzimin e disa të drejtave themelore të njeriut,
përfshi të drejtën e shtetësisë (neni 5).
14