Mazowieckie Studia Humanistyczne Rocznik III 1997 Nr 2

102 Ludwik Hass
Na tym epizodzie nie zakończyły się moje kontakty z nim. W 1964 r. (może
pod koniec 1963 r.) w jednej z dyskusji na zebraniu Towarzystwa Miłośników
Historii wypowiedziałem ówcześnie heretycko brzmiące sądy na temat lewicowego,
jednolitofrontowego skrzydła PPS drugiej połowy lat trzydziestych, jego
współpracy z całkowicie zstalinizowaną KPP, zbrodni stalinowszczyzny w Hiszpanii
lat wojny domowej i ich ukrywania wtedy przez gloryfikowany w naszej
historiografii „Dziennik Popularny". Jakkolwiek wspomniany „komisarz polityczny"
nie był na sali obecny, najwidoczniej został poinformowany o tak bogoburczym
wystąpieniu i zareagował na nie surową sankcją: zarządził, żeby „Kwartalnik"
natychmiast i całkowicie zerwał stosunki ze mną, prof. Leśnodorskiemu
-jak się później zorientowałem - nie pozostawało nic innego niż wykonanie
dyrektywy. Zaś jej autor - po pewnym czasie stało się to mi wiadome - pochwalił
się na posiedzeniu Komisji Historycznej przy Wydziale Nauki KC PZPR poczynionym
przez siebie krokiem.
Opisane przeze mnie rozmaite epizody prowadzą - tak mi się wydaje - do
konkluzji ogólnej: strach ma wielkie oczy. Cenzura raczej nie zniweczyła żadnego
poważniejszego przedsięwzięcia historyka, jeśli odważył się, mimo wszystko,
podjąć je. Obecnie, po latach, najhałaśliwiej wspominają o szkodach wyrządzonych
przez cenzurę ci, którzy z wyrachowania swoje pióro dostosowywali
do wymogów, nieraz tylko przez siebie wydedukowanych, kierownictwa PZPR,
co więcej, niekiedy nawet sami organizowali pewne kampanie represyjne.