Wojciech Góralski - Gandalf

More documents

Recommendations

Info

Wstęp Odtąd kanoniczne prawo małżeńskie staje się – na długie stulecia – jedynym punktem odniesienia także na forum państwowym. Utrwalanie się wyłącznej jurysdykcji kościelnej nad małżeństwem szło w parze z konsolidowaniem się małżeńskiego systemu prawnego. W okresie klasycznym rozwoju prawa kanonicznego (XII–XIV wiek) system ten stał się podstawą późniejszego prawa małżeńskiego na wiele stuleci. Dopiero w XVI wieku, pod wpływem protestantyzmu, poszczególne państwa europejskie zaczynają rewindykować utracone kompetencje nad małżeństwem, nie zawsze licząc się we własnych ustawodawstwach z normami prawa kanonicznego. „Monopol” Kościoła w stosunku do małżeństwa wygasa stopniowo, w miarę posuwania się procesu odzyskiwania przez władzę świecką własnych uprawnień. W pierwszym okresie tego procesu nie kwestionowano wprost utrwalonej już mocno zasady jurysdykcji Kościoła nad małżeństwem, lecz system kanoniczny jedynie uzupełniano przepisami zmierzającymi do zachowania i ochrony określonych interesów porządku społecznego, które prawo kanoniczne pozostawiło bez odpowiedniego zabezpieczenia (np. dopuszczanie do zawierania małżeństwa przez małoletnich czy uznawanie związków zawieranych tajnie, a więc bez zastosowania określonej formy, czemu usiłował zapobiec dopiero Sobór Trydencki (1545–1563). Natomiast w okresie wzrostu absolutystycznych uprawnień osób panujących wobec własnych obywateli w poszczególnych krajach oraz rozwoju doktryn tzw. jurysdykcjonalnych świeckie ustawodawstwo małżeńskie wypierało już definitywnie z obszaru małżeńskiego jurysdykcję kościelną. W myśl założeń wspomnianych doktryn należało odróżnić kontrakt i sakrament. Ten pierwszy, jako akt ludzki, znany już prawu naturalnemu, a więc przed podniesieniem małżeństwa przez Chrystusa do rangi sakramentu, miał być przedmiotem wyłącznej kompetencji władzy świeckiej i być regulowany przez prawo świeckie. Natomiast sakrament, jako rzeczywistość duchowa, miał być z kolei przedmiotem wyłącznej kompetencji Kościoła. Ponieważ jednak kontrakt i sakrament są ze sobą ściśle powiązane, do państwa należy – i nie ogranicza to wolności Kościoła – stanowienie przeszkód, udzielanie 15
16 Wstęp od nich dyspens oraz orzekanie w sprawach ważności związków małżeńskich. Tego rodzaju władza, jak motywowano, ma za przedmiot wyłącznie wymiar kontraktualny małżeństwa i nie dochodzi więc do stanowczego uwarunkowania przez państwo samego istnienia i ważności sakramentu. Ten nowy sposób rozumienia prerogatyw państwa w stosunku do instytucji małżeństwa stał się przyczyną głębokiego konfliktu z Kościołem, który, opierając się na przesłankach tradycyjnych, nieuznających w sposób absolutny uprawnień innych podmiotów co do jurysdykcji nad małżeństwem, negował słuszność teorii rozdzielającej kontrakt i sakrament i opowiadał się za wyłącznością własnej jurysdykcji. W długim procesie rewindykowania przez państwo jurysdykcji nad małżeństwem szczególnym momentem okazała się rewolucja francuska z 1789 roku, dając początek nowemu spojrzeniu na kompetencje państwa i Kościoła. Konstytucja francuska z 14 września 1791 r. sankcjonowała naturę kontraktu czysto cywilnego małżeństwa w stosunku do prawa świeckiego („Prawo uznaje małżeństwo wyłącznie jako kontrakt cywilny”), wprowadzając małżeństwo cywilne jako jedyny typ małżeństwa uznanego przez państwo dla wszystkich obywateli, niezależnie od ich wyznania religijnego. Przyjął się więc tym samym system separacji między sferą świecką i sferą religijną, znajdując zastosowanie we wszystkich kolejnych – w stosunku do Kodeksu Napoleona – kodyfikacjach. System ten charakteryzuje aż do dzisiaj porządek prawny większości państw. Z punktu widzenia państwa małżeństwo jest regulowane w każdym swoim aspekcie (zdolność stron, sposób zawarcia, skutki, rozwiązanie, nieważność, konwalidacja) przez prawo świeckie i do niego powinni się stosować ci obywatele, którzy zamierzają uzyskać status małżonków w porządku prawnym państwa 5 . Małżeństwo religijne stanowi w systemie separacji zwykły akt kultu, który Kościół może swobodnie regulować od strony prawnej, i do 5 W. <strong>Góralski</strong>, Kościelne prawo małżeńskie, Warszawa 2006, s. 16–17.
Page 2 and 3: Małżeństwo kanoniczne Wojciech G
Page 4 and 5: spis treści wykaz skrótów ......
Page 6 and 7: Spis treści Rozdział Viii. niezdo
Page 8 and 9: Spis treści Rozdział XVi. Rozłą
Page 10 and 11: wykaz skrótów AAS - Acta Apostoli
Page 12 and 13: wstęp Instytucja małżeństwa, na
Page 16 and 17: Wstęp którego obywatele mogą prz
Page 18 and 19: Wstęp ści kościelnej, a nie z in
Page 20 and 21: Wstęp czonego dla Kościoła Łaci
Page 22 and 23: Wstęp dekret Kongregacji Doktryny

Wojciech Góralski - Gandalf

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?