36164_Árbók 2005 - Háskóli Íslands

Árbók Háskóla
Íslands 2005

Efnisyfirlit
FORMÁLI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
STJÓRN HÁSKÓLA ÍSLANDS OG SAMEIGINLEG MÁL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Stjórn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Skipurit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Sameiginleg mál . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Háskólinn í hnotskurn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
STJÓRNSýSLA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Skrifstofa rektors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Markaðs- og samskiptamál . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Akademísk stjórnsýsla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Stjórnsýsla, lög og reglur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Kennslumál, stúdentar, brautskráningar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Kennslumiðstöð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Námsráðgjöf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Tungumálamiðstöð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Rannsóknir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Rannsóknatengdir sjóðir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Alþjóðasamskipti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Starfsmanna- og starfsþróunarmál . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Jafnréttismál . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Skjalasafn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Rekstur og framkvæmdir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Fjárreiður og rekstur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
Ársreikningur Háskóla Íslands 2005 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Sjóðir og gjafir í vörslu Háskóla Íslands . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
DEILDIR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Félagsvísindadeild og fræðasvið hennar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Félagsvísindastofnun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Stofnun stjórnsýslufræða og stjórnmála . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Guðfræðideild og fræðasvið hennar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Guðfræðistofnun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Hjúkrunarfræðideild og fræðasvið hennar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Rannsóknastofnun í hjúkrunarfræði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Hugvísindadeild og fræðasvið hennar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Hugvísindastofnun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Bókmenntafræðistofnun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Heimspekistofnun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Málvísindastofnun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Sagnfræðistofnun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum . . . . . . . . . . . 125
Lagadeild og fræðasvið hennar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Lagastofnun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Lyfjafræðideild og fræðasvið hennar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Læknadeild og fræðasvið hennar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Læknisfræðiskor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Sjúkraþjálfunarskor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Lífeðlisfræðistofnun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Lífefna- og sameindalíffræðistofa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
Rannsóknastofa í heilbrigðisfræði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Rannsóknastofa í líffærafræði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Rannsóknastofa í lyfja- og eiturefnafræði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Raunvísindadeild og fræðasvið hennar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
Raunvísindastofnun Háskólans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
Eðlisfræðistofa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
Efnafræðistofa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Lífefnafræðistofa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Reiknifræðistofa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Stærðfræðistofa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Jarðvísindastofnun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
Rannsóknastofa í matvælafræði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
Tannlæknadeild og fræðasvið hennar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
Verkfræðideild og fræðasvið hennar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
Verkfræðistofnun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
2

Vatnaverkfræðistofa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Upplýsinga- og merkjafræðistofa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
Kerfisverkfræðistofa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Varma- og straumfræðistofa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
Sjálfstætt starfandi einstaklingar – ýmis verkefni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
Viðskipta- og hagfræðideild og fræðasvið hennar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
Hagfræðistofnun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
Viðskiptafræðistofnun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
RANNSÓKNASTOFNANIR Í TENGSLUM VIð HÁSKÓLANN . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
Alþjóðamálastofnun Háskóla Íslands og Rannsóknasetur um smáríki . . . 193
Háskólasetrið á Hornafirði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Háskólasetrið í Hveragerði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
Háskólasetur Suðurnesja, Sandgerði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
Háskóli Íslands í Vestmannaeyjum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
Íslensk málstöð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
Mannréttindastofnun Háskóla Íslands . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
Orðabók Háskólans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
Rannsóknarmiðstöð í jarðskjálftaverkfræði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Rannsóknastofa í kvenna- og kynjafræðum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
Rannsóknastofa Krabbameinsfélags Íslands í sameinda- og frumulíffræði . 209
Rannsóknastofa um mannlegt atferli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Rannsóknastofa í meinafræði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
Rannsóknastofa í næringarfræði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
Rannsóknastofa í ónæmisfræði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
Rannsóknastofa í sýklafræði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
Rannsóknastofa í veirufræði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
Rannsóknastöðin í Sandgerði . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
Siðfræðistofnun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
Sjávarútvegsstofnun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
Stofnun Sigurðar Nordals . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
Umhverfisstofnun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
Tilraunastöð Háskóla Íslands í meinafræði að Keldum . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
ÞJÓNUSTUSTOFNANIR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
Endurmenntunarstofnun Háskóla Íslands . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
Happdrætti Háskóla Íslands . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
Háskólaútgáfan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
Landsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
Listasafn Háskóla Íslands . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
Rannsóknaþjónusta Háskólans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
Reiknistofnun Háskóla Íslands . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Upplýsingaþjónusta Háskólans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
BRAUTSKRÁNINGARRÆðUR HÁSKÓLAREKTORS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
Páll Skúlason:
Háskólasamfélagið - Brautskráningarræða 26. febrúar 2005 . . . . . . . . . . . 251
Páll Skúlason:
Framtíð Háskóla Íslands - Brautskráningarræða 25. júní 2005 . . . . . . . . . . . 255
Páll Skúlason:
Háskólahugsjónin - Ræða við rektorsskipti 30. júní 2005 . . . . . . . . . . . . . . . 258
Kristín Ingólfsdóttir:
Hlutverk Háskóla Íslands - Ræða við embættistöku rektors
Háskóla Íslands 30 júní 2005 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
Kristín Ingólfsdóttir:
Háskóli í fremstu röð - Brautskráningarræða 22. október 2005 . . . . . . . . . . 266
BRAUTSKRÁðIR KANDÍDATAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
DOKTORSPRÓF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
Ný OG BREYTT STÖRF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
HELSTU SÍMANÚMER, FAXNÚMER, NETFÖNG
OG VEFFÖNG HÁSKÓLA ÍSLANDS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
UNIVERSITY OF ICELAND – BRIEF OVERVIEW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
3

Formáli
Árið 2005 var viðburðaríkt í sögu Háskóla Íslands. Allt starf skólans var metið
og árangurinn borinn saman við erlenda háskóla. Á miðju ári urðu rektorsskipti
og í kjölfarið hófst umfangsmikil stefnumótunarvinna Háskólans fyrir tímabilið
2006-2011.
Að frumkvæði menntamálaráðuneytisins og Háskólans sjálfs voru utanaðkomandi
sérfræðingar og stofnanir, innlendar og erlendar, fengnar til að meta rekstur
skólans, kennslu, rannsóknir og stjórnsýslu. Niðurstöðurnar úr þessu mati voru
birtar opinberlega. Stjórnsýslu- og fjárhagsúttekt Ríkisendurskoðunar sýndi að
rekstur Háskólans er hagkvæmur og að skólinn fer vel með fé. Árangur, mældur í
afköstum vísindamanna og kennara, er meiri en hjá sambærilegum erlendum
háskólum og á sama tíma er rekstur Háskóla Íslands ódýrari en hjá erlendum
samanburðarskólum. Úttekt á akademískri stöðu og rannsóknavirkni sýndi að
vísindamenn skólans skila miklu og góðu verki. Úttekt á vegum Samtaka
evrópskra háskóla (European University Association) sýndi að grunnstarfsemi
Háskólans er traust hvað varðar kennslu og stjórnun, árangur í vísindastarfi er
framúrskarandi í mörgum greinum og skólinn hefur góð alþjóðleg tengsl. Í matsgerðunum
komu einnig fram ýmsar ábendingar og hugmyndir um hvað hægt
væri að gera til að efla og styrkja Háskólann enn frekar.
Á miðju ári 2005 urðu rektorsskipti við Háskóla Íslands. Páll Skúlason lét af
embætti eftir 8 ára farsælt starf. Árbókinni fylgir ítarleg greinargerð um rektorstíð
Páls Skúlasonar.
Kristín Ingólfsdóttir, prófessor í lyfjafræðideild, var kjörin nýr rektor af háskólasamfélaginu
og tók við embætti 1. júlí við hátíðlega athöfn í Hátíðasal. Um haustið
hófst viðamikil vinna við stefnumótun Háskóla Íslands fyrir tímabilið 2006-2011
með þátttöku starfsmanna og stúdenta í öllum deildum og stjórnsýslu. Þessi
vinna byggði á þeirri meginforsendu að menntun og þekkingarsköpun á heimsmælikvarða
sé grundvöllur lífskjara og velsældar eins og best þekkist, forsenda
velgengni í alþjóðlegu samkeppnisumhverfi og að við getum skapað áhugaverðan
starfsvettvang á Íslandi fyrir okkar best menntaða og hæfileikaríkasta fólk.
Við lestur þessarar Árbókar og Ritaskrár sem fylgir, má ljóst vera að rannsóknaog
kennslustarf við Háskóla Íslands hefur aldrei verið fjölbreyttara og blómlegra
en nú. Þörfin fyrir menntun og þekkingarsköpun í samfélagi okkar hefur aldrei
verið meiri og Háskóli Íslands hefur brugðist við því með fjölgun námsleiða og
eflingu framhaldsnáms og rannsóknarstarfs, sem í vaxandi mæli fer fram í gagnvirkum
og gjöfulum tengslum við atvinnulífið og í samstarfi við erlenda háskóla.
Kristín Ingólfsdóttir
rektor Háskóla Íslands
5

Stjórn
Háskóla Íslands
og sameginleg mál
Stjórn
Stjórnskipulag
Mælt er fyrir um stjórnskipulag Háskóla Íslands í lögum nr. 136/1997 um háskóla
og lögum nr. 41/1999 um Háskóla Íslands og síðan ítarlegar í reglum sem háskólaráð
hefur sett á grundvelli laganna, sbr. reglur nr. 458/2000 fyrir Háskóla Íslands.
Rektor
Háskólarektor er yfirmaður stjórnsýslu Háskólans og æðsti fulltrúi hans gagnvart
mönnum og stofnunum innan skólans og utan. Hann á frumkvæði að því að háskólafundur
marki heildarstefnu í málefnum Háskólans. Á milli funda háskólaráðs
fer rektor í umboði þess með ákvörðunarvald í öllum málum Háskólans.
Menntamálaráðherra skipar rektor til fimm ára samkvæmt tilnefningu háskólaráðs,
að undangengnum almennum kosningum í Háskólanum. Á árinu fór fram
rektorskjör og tók Kristín Ingólfsdóttir prófessor við embætti af Páli Skúlasyni
prófessor 1. júlí.
Háskólafundur
Háskólafundur er samráðsvettvangur háskóladeilda og háskólastofnana, en fer
hvorki með beina framkvæmd mála né stjórnsýslulegt úrskurðarvald. Háskólafundur
vinnur að þróun og eflingu Háskóla Íslands og mótar og setur fram sameiginlega
vísinda- og menntastefnu Háskólans. Á háskólafundi eiga sæti rektor,
forsetar háskóladeilda og viðbótarfulltrúar deilda, kjörnir samkvæmt reglum þar
að lútandi, og fulltrúar helstu stofnana, kennarafélaga, stúdenta, auk fulltrúa
starfsmanna stjórnsýslu og fulltrúa þjóðlífs. Háskólafundur er haldinn a.m.k. einu
sinni á misseri og sitja hann um 80 manns. Haldnir voru þrír háskólafundir á
árinu.
Háskólaráð
Háskólaráð er æðsti ákvörðunaraðili innan Háskólans sem fer með úrskurðarvald
í málefnum skólans og stofnana er honum tengjast og hefur almennt eftirlit
með starfsemi hans og rekstri. Háskólaráð hefur yfirumsjón með einstökum háskólastofnunum,
fyrirtækjum, sjóðum og öðrum eignum Háskólans. Rektor er
forseti háskólaráðs og auk hans eiga þar sæti fjórir fulltrúar deilda, kjörnir úr
hópi fastra kennara eftir ákveðnum reglum, tveir fulltrúar samtaka nemenda,
einn fulltrúi samtaka háskólakennara og tveir fulltrúar þjólífs skipaðir af menntamálaráðherra.
Skipan háskólaráðs var sem hér segir á árinu 2005:
• Páll Skúlason prófessor, rektor og forseti til 30. júní, en Kristín Ingólfsdóttir
prófessor tók við báðum embættum 1. júlí.
• Eiríkur Tómasson prófessor, fulltrúi félagsvísindasviðs (félagsvísindadeildar,
lagadeildar og viðskipta- og hagfræðideildar) og varaforseti.
• Jón Ólafur Skarphéðinsson prófessor, fulltrúi heilbrigðisvísindasviðs (hjúkrunarfræðideildar,
lyfjafræðideildar, læknadeildar og tannlæknadeildar).
• Rögnvaldur Ólafsson dósent, fulltrúi raunvísindasviðs (raunvísindadeildar og
verkfræðideildar).
7

• Vilhjálmur Árnason prófessor, fulltrúi hugvísindasviðs (guðfræðideildar og
hugvísindadeildar).
• Jóhannes Rúnar Sveinsson dósent, fulltrúi Félags háskólakennara og Félags
prófessora.
• Inga Jóna Þórðardóttir viðskiptafræðingur, fulltrúi þjóðlífs.
• Matthías Páll Imsland deildarsérfræðingur, fulltrúi þjóðlífs.
• Bryndís Harðardóttir hagfræðinemi, fulltrúi stúdenta í Vöku.
• Anna Pála Sverrisdóttir laganemi, fulltrúi stúdenta í Röskvu.
Magnús Diðrik Baldursson, skrifstofustjóri rektorsskrifstofu, var fundarritari háskólaráðs
og sat fundi án atkvæðisréttar. Haldnir voru 17 háskólaráðsfundir á
árinu.
Stjórn deilda
Deildarfundur fer með ákvörðunarvald í málefnum hverrar deildar og er deildarforseti
framkvæmdastjóri hennar. Deildarfundir geta framselt ákvörðunarvald sitt
í einstökum málum eða málaflokkum til deildarráða. Deildarforseti á m.a. frumkvæði
að mótun heildarstefnu fyrir deild, hefur eftirlit með starfi og stjórnsýslu
deildar, ræður starfslið að stjórnsýslu hennar og ber ábyrgð á fjármálum deildar
gagnvart háskólaráði og rektor. Deildarforsetar voru þessir á árinu:
• Félagsvísindadeild: Ólafur Þ. Harðarson prófessor.
• Guðfræðideild: Einar Sigurbjörnsson prófessor.
• Hugvísindadeild: Oddný G. Sverrisdóttir dósent.
• Hjúkrunarfræðideild: Erla Kolbrún Svavarsdóttir dósent.
• Lagadeild: Eiríkur Tómasson prófessor. Páll Hreinsson prófessor tók við af
honum 1. júlí.
• Lyfjafræðideild: Þorsteinn Loftsson prófessor.
• Læknadeild: Stefán B. Sigurðsson prófessor.
• Raunvísindadeild: Hörður Filippusson prófessor.
• Tannlæknadeild: Einar Ragnarsson dósent. Sigfús Þór Elíasson prófessor tók
við af honum 1. september.
• Verkfræðideild: Sigurður Brynjólfsson prófessor.
• Viðskipta- og hagfræðideild: Gylfi Magnússon dósent.
Stjórnsýsla Háskólans
Stjórnsýsla Háskólans fer annars vegar fram í deildum og hins vegar er sameiginleg
stjórnsýsla. Skrifstofustjórar og/eða deildarfulltrúar í deildum sjá um
framkvæmdastjórn og rekstur deildarskrifstofu í umboði deildarforseta. Sameiginleg
stjórnsýsla, sem að stærstum hluta er til húsa í Aðalbyggingu, skiptist í
akademíska stjórnsýslu undir framkvæmdastjórn Þórðar Kristinssonar og rekstur
og framkvæmdir undir framkvæmdastjórn Guðmundar R. Jónssonar.
Undir akademíska stjórnsýslu heyra alþjóðamál, jafnréttismál, kennslumál, rannsóknamál,
starfsmannamál, skjalasafn og lög og reglur. Undir rekstrar- og framkvæmdasvið
heyra byggingar og tækni, fjárreiður, rekstur fasteigna og íþróttahús.
Rektorsskrifstofa, gæðamál, og markaðs- og samskiptamál heyra beint undir
rektor.
8

Skipurit Háskóla Íslands
Háskólaráð
Háskólafundur
Rektor
Nefndir háskólaráðs
Sameiginleg stjórnsýsla
Deildir og stofnanir
Stofnanir utan deilda
Skipurit sameiginlegrar stjórnsýslu Háskóla Íslands
Rektor
Markaðs- og samskiptamál
Skrifstofa rektors
Gæðamál
Rekstur og framkvæmdir
Akademísk stjórnsýsla
Byggingar og
tækni
Fjárreiður
Rekstur fasteigna
Lög og reglur
Skjalasafn
Starfsmannamál
Jafnréttismál
Kennsla
Rannsóknir
Alþjóðamál
Lög og reglur um Háskóla Íslands er að finna á slóðinni: http://www2.hi.is/page/logogreglur
Upplýsingar um háskólaráð, þ.m.t. fundagerðir, er að finna undir: http://www.hi.is/page/haskolarad
Upplýsingar um háskólafund, þ.m.t. fundargerðir og ýmis stefnuskjöl, er að finna undir: http://www.hi.is/page/haskolafundur
9

Deildir og skorir við Háskóla Íslands
Félagsvísindadeild
Bókasafns- og upplýsingafræðiskor
Félagsfræðiskor
Félagsráðgjafarskor
Mannfræði- og þjóðfræðiskor
Sálfræðiskor
Stjórnmálafræðiskor
Uppeldis- og menntunarfræðiskor
Guðfræðideild
Hjúkrunarfræðideild
Hugvísindadeild
Bókmenntafræði- og málvísindaskor
Enskuskor
Heimspekiskor
Íslenskuskor
Sagnfræðiskor
Skor rómanskra og klassískra mála
Skor þýsku og Norðurlandamála
Lagadeild
Lyfjafræðideild
Læknadeild
Geisla- og lífeindafræðiskor
Læknisfræðiskor
Sjúkraþjálfunarskor
Raunvísindadeild
Eðlisfræðiskor
Efnafræðiskor
Jarð- og landfræðiskor
Líffræðiskor
Matvælafræðiskor
Stærðfræðiskor
Tannlæknadeild
Verkfræðideild
Rafmagns- og tölvuverkfræðiskor
Tölvunarfræðiskor
Umhverfis- og byggingarverkfræðiskor
Véla- og iðnaðarverkfræðiskor
Viðskipta- og
hagfræðideild
Hagfræðiskor
Viðskiptafræðiskor
10

Sameiginleg mál
Í forystu íslenskra háskóla
Háskóli Íslands er í forystu íslenskra háskóla, framsækin mennta- og vísindastofnun
á traustum grunni. Háskólinn er viðurkenndur rannsóknaháskóla í hinu
alþjóðlega vísindasamfélagi og hann er stærsta þekkingarsamfélag landsins. Háskóli
Íslands hefur lagt grunn að velferð og hagsæld Íslendinga og ætlar hér eftir
sem hingað til að vera styrkasti hornsteinn þekkingaruppbyggingar í íslensku
samfélagi.
Við Háskóla Íslands eru ellefu deildir og námsleiðirnar skipta hundruðum. Háskólinn
býður fjölbreytt nám á öllum háskólastigum og sveigjanlegar námsleiðir
sem mæta þörfum nútímans fyrir fjölþætta og haldgóða menntun. Háskóli Íslands
er eini háskóli landsins sem býður grunnám og framhaldsnám á öllum helstu
fræðastigum.
Við Háskóla Íslands eru gerðar miklar kröfur um gæði og árangur í námi,
kennslu og rannsóknum. Kennarar skólans og nemendur í rannsóknatengdu
framhaldsnámi stunda fjölþættar rannsóknir í nánum tengslum við íslenskt samfélag
og atvinnulíf. Það má með sanni segja að dag hvern fari fram öflugt nýsköpunar-
og frumkvöðlastarf í Háskóla Íslands.
Við Háskólann starfar stór hópur vel menntaðra og þjálfaðra kennara. Mikill
meirihluti fastráðinna kennara er með doktorspróf og hefur sá hópur stundað
bæði nám og rannsóknir við virta erlenda háskóla. Alþjóðleg tengsl kennaranna
eru því mikil og sterk og margir þeirra eru í fremstu röð í sínum fræðum í alþjóðlegu
vísindasamfélagi.
Háskóli Íslands á samstarf við mörg hundruð erlenda háskóla og rannsóknastofnanir
um nemendaskipti, rannsóknir, starfsmannaskipti og fleira. Öllum nemendum
Háskólans gefst kostur á að taka hluta af námi sínu við erlenda háskóla.
Hundruð erlendra nemenda stunda nám við Háskóla Íslands ár hvert og fer þeim
stöðugt fjölgandi. Við skólann starfar fjöldi erlendra gestakennara og vísindamanna
auk ótal erlendra fyrirlesara og gesta. Háskólinn er því afar litríkt og fjölbreytilegt
samfélag.
Nýr rektor Háskóla Íslands
Rektorskjör fór fram í Háskóla Íslands 10. mars. Í framboði voru fjórir kennarar
Háskólans, þau Ágúst Einarsson prófessor, Einar Stefánsson prófessor, Jón Torfi
Jónasson prófessor og Kristín Ingólfsdóttir prófessor. Á kjörskrá voru 9.907, þar
af 1.086 starfsmenn og 8.821 stúdent. Atkvæði háskólakennara og annarra starfsmanna
sem hafa háskólapróf giltu sem 60% greiddra atkvæða, atkvæði stúdenta
giltu sem 30% og atkvæði annarra atkvæðisbærra aðila giltu sem 10% greiddra atkvæða.
Að teknu tilliti til vægis kjósendahópa skiptust atkvæði milli frambjóðenda
þannig að Ágúst Einarsson fékk 27,3% gildra atkvæða, Einar Stefánsson 18,5%, Jón
Torfi Jónasson 24,7% og Kristín Ingólfsdóttir 29,6%. Þar sem enginn frambjóðenda
fékk meirihluta atkvæða var skv. reglum Háskólans kosið að nýju milli Ágústs
Einarssonar og Kristínar Ingólfsdóttur 17. mars. Voru úrslit rektorskjörs þau að
Ágúst Einarsson hlaut 47,7% gildra atkvæða en Kristín Ingólfsdóttir 52,3% og hlaut
hún því tilnefningu í embætti rektors Háskóla Íslands, en menntamálaráðherra
skipar háskólarektor samkvæmt tilnefningu háskólaráðs.
Rektorsskiptin fóru fram við hátíðlega athöfn í Hátíðasal Háskóla Íslands 30. júní
að viðstöddu fjölmenni, þar á meðal forseta Íslands, forsætisráðherra og menntamálaráðherra.
Páll Skúlason, fráfarandi rektor Háskólans ávarpaði samkomugesti
og afhenti síðan nýkjörnum rektor, Kristínu Ingólfsdóttur, rektorsfestina,
tákn embættisins. Kristín Ingólfsdóttir ávarpaði samkomugesti og síðan var boðið
til móttöku. Tók Kristín formlega við embætti 1. júlí og er skipunartími hennar
fimm ár. Er hún tuttugasti og áttundi rektor Háskólans og fyrsta konan sem
gegnir embætti háskólarektors.
Kristín Ingólfsdóttir útskrifaðist úr eðlisfræðideild Menntaskólans í Reykjavík,
stundaði nám í frönsku og efnafræði í Frakklandi og lyfjafræðinám við Háskóla
Íslands. Hún lauk doktorsprófi (Ph.D.) frá King´s College, University of London
1983 og hefur frá þeim tíma starfað við Háskóla Íslands, sem prófessor við lyfjafræðideild
frá 1997. Auk kennslu- og vísindastarfa við lyfjafræðideild hefur Kristín
tekið þátt í margvíslegu starfi innan Háskólans og utan. Hún hefur setið í deildarráði
og vísindanefnd læknadeildar, stjórn Reykjavíkur apóteks og fjármálanefnd
11

háskólaráðs. Þá hefur Kristín átt sæti í stjórn RANNÍS og hún var varamaður í
stjórn Vísindasjóðs Vísinda- og tækniráðs. Hún var formaður vísindanefndar
Krabbameinsfélags Íslands og fulltrúi Íslands í stjórn Nordisk Forskerutdannings
Akademi (NorFA). Kristín átti sæti í Lyfjanefnd ríkisins og í Lyfjanefnd Lyfjastofnunar.
Hún hefur tekið þátt í starfi evrópsku lyfjamálastofnunarinnar (EMEA) og
hefur setið í stjórnum sprotafyrirtækja.
Kristín hefur verið mjög virk í rannsóknum og eftir hana liggur fjöldi vísindagreina.
Hún hefur unnið að rannsóknum í samstarfi við fjölmarga innlenda og erlenda
vísindamenn, og hafa rannsóknirnar einkum snúið að einangrun efna úr íslenskum
fléttum, lyngplöntum og sjávardýrum og prófunum á virkni þeirra á
sjúkdómsvaldandi veirur og bakteríur, frumur ónæmiskerfisins og illkynja frumur.
Kristín hefur flutt erindi fyrir fagfólk í heilbrigðisvísindum víða um heim auk
fjölda erinda fyrir innlend fagfélög, félagasamtök og almenning. Hún hefur flutt
erindi á ráðstefnum krabbameinsfélaga á Norðurlöndum um hættur sem geta
fylgt samtímis inntöku lyfja og náttúrumeðala. Hún hefur sýnt fræðslu fyrir almenning
og sjúklingahópa mikinn áhuga, séð um námskeið fyrir Opinn háskóla
og haldið endurmenntunarnámskeið fyrir starfandi lyfjafræðinga í samstarfi við
Endurmenntunarstofnun Háskóla Íslands.
Kristín er gift Einari Sigurðssyni, framkvæmdastjóra hjá IMG og eiga þau tvær
dætur.
Rekstur Háskólans
Útgjöld námu alls 7.179,2 m.kr. samanborið við 6.658,0 m.kr. árið 2004. Tekjuhalli
nam 29,8 m.kr. samanborið við 136,1 m.kr. halla árið áður. Heildarútgjöld jukust
um 521,2 m.kr. eða 7,8% milli ára. Þetta skiptist þannig að rekstrarútgjöld hækkuðu
um 710,0 m.kr. eða 11,6% milli ára en framkvæmdaliðir lækkuðu um 188,8
m.kr. Lækkun framkvæmdaliða endurspeglar að bygginga Náttúrufræðahúss
lauk á árinu 2004. Ársverkum fjölgaði ekki og voru 985. Launakostnaður óx um
14,4% úr 4.269,4 m.kr. í 4.883,6 m.kr. Fjölgun starfsmann og aukning launa- og
annars rekstrarkostnaðar á undanförnum árum er mun minni en sem nemur
fjölgun nemenda og verðlagshækkunum. Sértekjur námu alls 2.442,6 m.kr.
samanborið við 2.299,3 m.kr. árið áður, aukning milli ára var 6,2%. Erlendar tekjur
námu 444,4 m.kr. og lækkuðu um 17,7% fá fyrra ári. Samtals námu fjárheimildir
4.706,8 m.kr. og uxu um 11,5% frá fyrra ári. Rekstrartekjur alls námu 7.149,4 m.kr.
samanborið við 6.521,9 m.kr. árið áður og hækkuðu um 9,6%.
Nemendum fjölgaði um 34,6% á þrem árum og voru yfir níu þúsund háskólaárið
2003-2004. Sett voru strangari inntökuskilyrði á árinu 2004 og nemendur voru
8.939 í október 2005. Á sama tíma hefur föstum kennurum ekki fjölgað og raunkostnaður
við kennslu hefur lækkað verulega. Þrátt fyrir það hafa kennsludeildir
safnað upp verulegum halla á undanförnum árum.
Hinn 1. nóvember 2005 skilaði Háskóli Íslands kennsluuppgjöri vegna ársins 2005
í samræmi við kennslusamning. Þar kom fram að á háskólaárinu 2004-2005 voru
skráðir 8.725 nemendur við Háskólann. Virkni nemenda jókst og var að meðaltali
66,6% og virkir nemendur til uppgjörs vegna kennslu 5.807. Virkum nemendum
fjölgaði um 78 (1,4%) milli ára. Á fjárlögum var aðeins reiknað með 5.450 virkum
nemendum. Ekki fékkst greitt fyrir 321 nemanda sem samkvæmt reiknilíkani
hefði gefið háskólanum 203,3 m.kr. viðbótarfjárveitingu. Á síðustu 5 árum hefur
Háskóli Íslands skilað 25.756 virkum nemendum samanborið við 23.627 samkvæmt
forsendum fjárlaga. Eftir standa 2.129 virkir nemendur sem ekki hefur
fengist greitt fyrir að fullu. Samkvæmt útreikningum nemur óuppgerð kennsla
759 m.kr. á síðustu 5 árum.
Þjóðin ber mest traust til Háskóla Íslands
IMG Gallup hefur kannað traust almennings til nokkurra helstu stofnana þjóðarinnar
frá árinu 1993. Spurt er um traust til Alþingis, dómskerfisins, Háskóla Íslands,
heilbrigðiskerfisins, ríkissáttasemjara, lögreglunnar, umboðsmanns Alþingis
og þjóðkirkjunnar. Enn sem fyrr nýtur Háskóli Íslands langmest trausts af
þessum stofnunum og bera 86% þjóðarinnar traust til hans samkvæmt könnuninni.
Samkvæmt könnuninni ber þjóðin minnst traust til Alþingis og dómskerfisins
en einungis rúmlega þriðjungur þjóðarinnar ber traust til þessara tveggja
stofnana. Helstu breytingar frá síðasta ári eru að traust til heilbrigðiskerfisins
jókst um 7 prósentustig, en traust til Alþingis minnkaði um 8 prósentustig og
traust til ríkissáttasemjara minnkaði um 6 prósentustig. Þá jókst traust til Háskóla
Íslands um 1 prósentustig frá fyrra ári.
12

Mynd 1. Traust til stofnana.
Háskóli Íslands
86%
Heilbrigðiskerfið
Lögreglan
Umboðsmaður Alþingis
Ríkissáttasemjari
Þjóðkirkjan
70%
67%
62%
56%
55%
Dómskerfið
Alþingi
35%
35%
0% 25% 50% 75% 100%
Háskólafundur
Haldnir voru þrír háskólafundir á árinu. Fyrsti fundurinn fór fram 18. febrúar og
voru fimm mál á dagskrá. Hófst fundurinn á umræðum um niðurstöður síðasta
fundar ársins 2004 sem fram fór í ráðstefnuhúsi Bláa lónsins og var helgaður
þeirri spurningu, hvernig styrkja mætti háskólafund enn frekar. Næst var fjallað
um framlögð drög að viðmiðum og kröfum um gæði meistara- og doktorsnáms.
Var málið rætt ítarlega og samþykkt að greina skýrt á milli gæðareglna fyrir
meistaranám og fyrir doktorsnám. Þá voru til umræðu og afgreiðslu drög að
stefnu Háskóla Íslands gegn mismunun og voru þau samþykkt. Voru fulltrúar á
háskólafundi á einu máli um það að hér væri á ferðinni afar mikilvægt mál og
að það væri Háskóla Íslands til sóma að vera í fararbroddi og til fyrirmyndar í
þessum efnum. Fjórða mál á dagskrá fundarins var kynning á hugmyndum
kennslumálanefndar að nýju stigamatskerfi kennslu. Var málið rætt ítarlega og
ákveðið að vísa því til rektors og deildarforseta til frekari meðferðar. Seinast á
dagskrá fundarins var kynning á þverfræðilegu námi og rannsóknum. Flutt voru
tvö fróðleg framsöguerindi og að þeim loknum fóru fram umræður.
Annar háskólafundur ársins var haldinn 26. maí og voru þrjú mál á dagskrá.
Fyrsta málið var siðareglur Háskólans og staða þeirra. Fyrir fundinum lá greinargerð
starfshóps sem skipaður hafði verið í kjölfar þess að Héraðsdómur
Reykjavíkur komst að því í úrskurði að lagalegar forsendur siðareglna Háskólans
og starfsreglna siðanefndar skólans væru óljósar. Málið var rætt og ákveðið
að fela starfshópnum að halda áfram vinnu sinni. Næsta mál á dagskrá fundarins
var ítarleg kynning á nýlega birtum niðurstöðum stjórnsýsluúttektar Ríkisendurskoðunar.
Helstu niðurstöður úttektarinnar eru þær að Háskóli Íslands er
tiltölulega ódýr í rekstri miðað við sambærilega evrópska háskóla og að árangur
hans á mörgum sviðum kennslu og rannsókna er sömuleiðis ágætur. Ljóst
er hins vegar að möguleikar hans til að þróast sem öflugur alþjóðlegur rannsóknaháskóli
hljóta að ráðast verulega af því hvaða stefna í uppbyggingu og
stjórnun verður valin á komandi árum. Þá kemur fram í skýrslunni að stjórnendur
Háskólans hafa gætt þess á liðnum árum að haga rekstri skólans í samræmi
við fjárveitingar og aðrar tekjur og að gripið hefur verið til ýmissa aðhaldsaðgerða.
Hlutfall annarra tekna en ríkisframlaga er tiltölulega hátt hjá Háskóla
Íslands miðað við erlenda háskóla sem gerður var samanburður við.
Fjárhagsvandi Háskóla Íslands er því ekki fólginn í stöðugum hallarekstri og
skuldasöfnun heldur er skólanum óhægt um vik að mæta auknum kostnaði
vegna fleiri nemenda, nýrra námsbrauta og dýrari starfsmanna, án þess að það
komi niður á gæðum kennslu og rannsókna. Síðasta mál á dagskrá fundarins,
sem jafnframt var síðasti háskólafundur undir stjórn Páls Skúlasonar, var kynning
á framkvæmd stefnumála Háskóla Íslands. Fór rektor yfir starfsemi og
stefnumótun sem fram hefur farið á vettvangi fundarins frá upphafi og létu
fundarmenn í ljós þá skoðun að fundurinn hefði unnið sér sess á síðustu árum
og væri orðinn ómissandi þáttur í háskólastarfinu.
Þriðji og síðasti háskólafundur ársins fór fram 17. nóvember. Þetta var fyrsti háskólafundur
undir stjórn Kristínar Ingólfsdóttur rektors. Fjögur mál voru á dagskrá.
Fyrir fundinum lá dagskrártillaga viðskipta- og hagfræðideildar og laga-
13

deildar um að umfjöllun um tillögu þeirra um heimild til að innheimta skólagjöld
í meistaranámi yrði frestað til næsta háskólafundar. Var tillagan samþykkt.
Fyrsta mál á dagskrá var kynning á skýrslu starfshóps rektors um viðbrögð við
niðurstöðum ytri úttekta á Háskóla Íslands 2004 og 2005. Fram var lögð ítarleg
skýrsla sem starfshópurinn samdi í kjölfar þriggja viðamikilla úttekta á Háskólanum
og geymir yfir 90 tillögur um viðbrögð við athugasemdum og ábendingum
sem fram koma í skýrslunum. Málið var rætt ítarlega og var skýrslunni mjög
vel tekið. Næst á dagskrá var mótun stefnu og framkvæmdaáætlunar Háskóla
Íslands fyrir tímabilið 2006-2010. Reifaði rektor helstu ástæður fyrir því að
ákveðið hefði verið að ráðast í þetta verk, rakti forsendurnar sem stefnumótunin
tæki mið af og lýsti verklagi og tímaáætlun. Þriðja mál á dagskrá fundarins var
jafnréttisáætlun Háskóla Íslands 2005-2009 sem tekur við af fyrri jafnréttisáætlun.
Málið var kynnt og rætt ítarlega og að því búnu samþykkt. Fjórða og síðasta
mál á dagskrá voru siðareglur Háskóla Íslands. Kynnti starfshópur sem skipaður
hafði verið á næsta háskólafundi á undan niðurstöður sínar og voru þær
ræddar. Var ákveðið að vísa tillögum hópsins til umsagnar deilda, stofnana og
kennarafélaganna.
Jákvæðar niðurstöður úr viðamiklum gæðaúttektum
Á árunum 2004-2005 voru gerðar þrjár viðamiklar ytri úttektir á Háskóla Íslands.
Í fyrsta lagi fól menntamálaráðherra Ríkisendurskoðun árið 2004 að gera
úttekt á fjárhagsstöðu, fjármögnun, árangri, gæðum, rekstrarformi og
stjórnsýslu Háskólans. Úttektin samanstendur af þremur meginþáttum: 1.
greiningu Ríkisendurskoðunar á framangreindum þáttum, 2. viðhorfskönnun
meðal starfsfólks Háskólans og 3. alþjóðlegum samanburði á völdum kennitölum
og starfsþáttum. Lokaskýrsla Ríkisendurskoðunar var birt vorið 2005.
Í öðru lagi fól menntamálaráðherra árið 2004 fjögurra manna sérfræðingahópi að
framkvæma úttekt á akademískri stöðu Háskólans, einkum rannsóknastarfinu.
Tekur úttektin til rannsóknastarfs við skólann á árunum 1999–2002. Lokaskýrsla
vegna úttektarinnar var birt í september 2005.
Í þriðja lagi átti Háskóli Íslands frumkvæði að því að Samtök evrópskra háskóla
(European University Association, EUA) gerðu úttekt á Háskóla Íslands þar sem
lögð var sérstök áhersla á uppbyggingu framhaldsnáms og gæðastarf innan skólans.
Úttekt EUA er ekki liður í opinberu eftirliti með Háskólanum, heldur er tilgangur
hennar fyrst og fremst að fá ábendingar og ráðleggingar frá virtum erlendum
háskólamönnum sem geta nýst við framtíðaruppbyggingu skólans. EUA eru
stærstu og öflugustu samtök sinnar tegundar í Evrópu og eiga 665 háskólar frá 45
löndum aðild að þeim. Hlutverk EUA er að efla æðri menntun í Evrópu og auka
samkeppnishæfni álfunnar á þessu sviði. EUA hefur framkvæmt háskólaúttektir
með góðum árangri um árabil og hafa vel á annað hundrað evrópskir háskólar tekið
þátt í þeim. Hófst úttektin í ársbyrjun 2005 á ritun sjálfsmatsskýrslu. Að því búnu
kom hópur erlendra sérfræðinga á vegum EUA í tvær vettvangsheimsóknir í mars
og maí og loks var lokaskýrsla birt stjórn Háskólans í september 2005.
Heildarniðurstöður allra úttektanna eru mjög jákvæðar fyrir Háskóla Íslands. Af
úttektarskýrslunum má ráða að skólinn hefur á að skipa góðu starfsliði sem á
undanförnum árum hefur náð ágætum árangri í rannsóknum og kennslu. Hvatakerfi
skólans hafa komið ýmsu góðu til leiðar og rannsóknaafköstin eru mikil
þrátt fyrir að doktorsnám sé rétt að ná flugi við skólann. Stjórnendur Háskólans
hafa gætt þess að haga rekstrinum í samræmi við fjárveitingar og aðrar tekjur
sem hann aflar, og skólinn kemur ágætlega út úr samanburði á hagkvæmni og
skilvirkni sem gerður var við erlenda háskóla.
Reglulegar ytri úttektir á grundvelli alþjóðlegra viðmiða og krafna eru mikilvægur
og eðlilegur þáttur í gæðastarfi Háskóla Íslands. Þrátt fyrir mjög góða heildarniðurstöðu
er í úttektarskýrslunum bent á atriði sem betur mega fara í starfsemi
skólans. Háskóli Íslands leggur ríka áherslu á að bregðast við ábendingum
skýrsluhöfunda með formlegum hætti og að nýta sér tillögur þeirra í umbótastarfi
næstu ára.
Í kjölfar úttektanna skipaði rektor starfshóp til að yfirfara úttektirnar þrjár og gera
tillögur um úrbætur. Hópurinn skilaði í nóvember skýrslu til rektors þar sem teknar
eru saman helstu athugasemdir og ábendingar úttektanna og settar fram 90 tillögur
að breytingum og endurbótum á öllum sviðum starfseminnar. Markmiðið með
tillögunum er að styðja við þá yfirlýstu stefnu Háskóla Íslands að verða á meðal 100
bestu háskóla í heimi, stórefla doktorsnám og birtingar rannsóknaniðurstaðna í
viðurkenndum alþjóðlegum vísindatímaritum og að mæla gæði skólans með sama
hætti og gert er í evrópskum og bandarískum rannsóknaháskólum.
15

Húsnæðismál
Mikið verður um að vera á vettvangi byggingamála Háskólans á næstu árum og
fyrirhugaðar eru framkvæmdir sem munu stórbæta starfsaðstöðu skólans. Helstu
byggingaverkefni framundan eru í fyrsta lagi nýbygging Landspítala-háskólasjúkrahúss.
Ríkisstjórnin hefur ákveðið að verja 18 milljörðum króna af söluandvirði
Símans til þessa verkefnis sem felur m.a. í sér nýbyggingar fyrir heilbrigðisvísindadeildir
Háskólans og Tilraunastöð Háskóla Íslands í meinafræði að Keldum.
Í öðru lagi hefur verið ákveðið að hefjast handa við byggingu Háskólatorgs
vorið 2006. Um er að ræða tvær byggingar sem hafa verið skipulagðar að lokinni
greiningu á húsnæðisaðstöðu deilda. Jafnframt verður þar komið fyrir skrifstofum
nokkurra deilda og þjónustuskrifstofum sameiginlegrar stjórnsýslu við nemendur.
Í þriðja lagi hefur ríkisstjórnin ákveðið að verja einum milljarði króna til
byggingar nýs húss íslenskra fræða sem væntanlega verður staðsett vestan Suðurgötu.
Miðað er við að húsið verði tekið í notkun á aldarafmæli Háskólans árið
2011. Loks er í fjórða lagi áfram unnið að því að undirbúa byggingu Vísindagarða í
Vatnsmýrinni. Skipuð hefur verið stjórn Vísindagarða ehf. og ráðinn starfsmaður
til að sinna verkefninu. Á árinu fóru fram viðræður við Framkvæmdasýslu ríkisins
um framkvæmdina og unnið var að því að ræða við stofnanir og fyrirtæki um þátttöku
í þessu stóra verkefni.
Háskólasjóður Eimskipafélags Íslands styrkir doktorsnema
og Háskólatorg
Björgólfur Thor Björgólfsson, formaður stjórnar Háskólasjóðs Eimskipafélags Íslands,
og Páll Skúlason, rektor Háskólans undirrituðu þann 9. febrúar sameiginlega
viljayfirlýsingu um breytingar á starfsemi Háskólasjóðs Eimskipafélags Íslands,
sem fela í sér stóraukna styrki úr sjóðnum til rannsóknatengds framhaldsnáms
við Háskóla Íslands. Þá mun Háskólasjóður Eimskipafélags Íslands leggja
500 milljónir króna á næstu þremur árum til byggingar Háskólatorgs.
Háskólasjóður Eimskipafélags Íslands var stofnaður árið 1964 til minningar um
þá Vestur-Íslendinga sem hlut áttu í stofnun H/f Eimskipafélags Íslands. Stofneign
sjóðsins voru hlutabréf í Eimskipafélaginu og hefur sjóðurinn verið varðveittur í
hlutabréfum í félaginu, fyrst Eimskipafélaginu og síðar í Burðarási hf. Samkvæmt
endurskoðuðum ársreikningi sjóðsins fyrir árið 2003, nam bókfært nafnverð
hlutafjáreignar sjóðsins rúmum 168 milljónum króna eða um 2,2 milljörðum kr.
miðað við gengi í ársbyrjun 2005. Vegna fyrirhugaðra breytinga á starfsemi sjóðsins
verður eignasamsetningu hans breytt með það að markmiði að jafna sveiflur í
ávöxtun eigna og minnka áhættu, samhliða því að ná hámarksávöxtun.
Í fyrsta lagi mun Háskólasjóður Eimskipafélags Íslands veita fjárstyrki til stúdenta
í rannsóknartengdu framhaldsnámi sem stundað er við Háskóla Íslands. Frá og
með árinu 2009 verður árlega varið til þessara styrkja aldrei minna en 2,5% af
hreinni eign sjóðsins og að hámarki meðalávöxtun undanfarinna þriggja ára að
frádregnu einu prósentustigi. Fyrstu styrkir úr sjóðnum verða veittir árið 2006 og
mun heildarfjárhæð styrkjanna þá nema 2% af bókfærðri hreinni eign. Heildarstyrkfjárhæð
fer síðan hækkandi árin 2007 og 2008. Ætla má að frá og með árinu
2009 muni sjóðurinn veita styrki fyrir um 100 milljónir króna árlega, fyrst og
fremst til stúdenta í doktorsnámi.
Rannsóknatengt framhaldsnám til meistara- og doktorsgráðu er helsti vaxtarbroddurinn
í starfi Háskóla Íslands og eitt mikilvægasta stefnumál hans. Uppbygging
þess styrkir stöðu Háskólans sem alþjóðlegs rannsóknaháskóla og gerir honum
kleift að gegna hlutverki sínu sem hornsteinn æðri menntunar á Íslandi. Háskóli
Íslands er eini íslenski háskólinn sem útskrifað hefur doktora en alþjóðlegar
viðmiðanir á rannsóknaháskóla gera ráð fyrir að þaðan brautskráist hið minnsta 10
doktorar árlega frá a.m.k. fjórum deildum. Með því að geta boðið stúdentum tækifæri
til að sækja um styrki meðan á doktorsnámi þeirra stendur, sambærilega þeim
sem tíðkast í viðurkenndum erlendum rannsóknaháskólum, laðar Háskólinn til sín
úrvalsnemendur og styrkir enn frekar alþjóðleg tengsl í rannsóknum.
Í öðru lagi mun Háskólasjóður Eimskipafélags Íslands framfylgja markmiðum
sínum með því að leggja 500 m.kr. til byggingar Háskólatorgs sem fyrirhugað er
að rísi milli aðalbyggingar Háskólans og íþróttahússins og á milli Odda, Lögbergs
og Nýja Garðs.
Háskóli Íslands telur að með þeim breytingum sem nú eru gerðar á starfsemi
Háskólasjóðs Eimskipafélags Íslands séu mörkuð tímamót í uppbyggingu háskólastarfs
í landinu og þakkar stofnendum sjóðsins og stjórnendum ómetanlegt
framlag til skólans.
16

Styrkir til doktorsnáms á sviði nanótækni
Í upphafi ársins afhenti Kristín Ingólfsdóttir, rektor Háskóla Íslands, tvo styrki til
doktorsnáms á sviði nanótækni (örtækni). Styrkirnir eru til þriggja ára og nemur
hvor þeirra um 3 m.kr. á ári. Styrkirnir eru veittir fyrir tilstilli Steinmaur
Foundation í Liechtenstein, en stofnandi er Gunnar Björgvinsson. Tilgangur
styrkjanna er að stuðla að framförum á sviði nanótækni og efla rannsóknir á
þessu sviði á Íslandi. Við mat á umsóknum var einnig litið til þess hvort þau væru
líkleg til að leiða til hagnýtingar og eflingar atvinnulífs á Íslandi.
Nanótækni er samheiti yfir tækni og vísindi sem fást við hluti sem eru í stærðarbilinu
1-100 nanómetrar, þ.e. milljarðasti til tugmilljónasti af metra að stærð. Yfirleitt
er átt við manngerða hluti eða náttúrulega hluti sem menn meðhöndla, t.d.
raða upp á ákveðinn hátt, ýmist með beina hagnýtingu í huga eða til þess að
rannsaka grundvallarfyrirbæri.
Styrkina hlutu Kristinn Björgvin Gylfason og Árni Sigurður Ingason. Þeir luku
báðir meistaranámi frá verkfræðideild Háskóla Íslands. Kristinn mun hefja doktorsnám
við Kungliga Tekniska Högskolan (KTH) í Stokkhólmi. Hann hefur unnið
við þróun örtækninema hjá Lyfjaþróun og stefnir með doktorsnámi sínu enn frekar
inn á þá braut þar sem örtækni og lífvísindi skarast.
Árni mun hefja doktorsnám við Háskóla Íslands þar sem hann hefur með meistaraprófsverkefni
sínu, sem og vísindagreinum sem því tengjast, unnið að tækni
er lýtur að rannsóknum á þunnum málmhimnum. Slíkar himnur eru um þessar
mundir einn af áhugaverðustu kostunum í tengslum við geymslu á vetni.
Við Háskóla Íslands fara meðal annars fram rannsóknir á rafleiðni nanókerfa,
eiginleikum einstakra nanókristalla og ljósleiðni eftir nanóvírum. Við Háskólann
er einnig verið að þróa aðferðir til geymslu vetnis í magnesíum nanóstrúktúrum í
viðleitni til að finna betri geymsluaðferðir fyrir vetni sem orkugjafa. Annað dæmi
um nýtingu nanótækni eru rannsóknir sem tengjast líftækni, m.a. þróun á efnanema
til greiningar á stórum sameindum, og á aðferðum til svæðisbundinnar
lyfjagjafar í auga. Flest þessara rannsóknaverkefna við Háskóla Íslands eru unnin
í tengslum við hátæknifyrirtæki.
Fjölmennasta brautskráning í sögu Háskólans
Laugardaginn 25. júní fór fram fjölmennasta brautskráning í sögu Háskóla Íslands.
Alls brautskráðist 801 kandídat og fór athöfnin að þessu sinni fram í Egilshöll.
Þetta var jafnframt 24. og síðasta brautskráning í rektorstíð Páls Skúlasonar.
Frá því að Páll tók við embætti árið 1997 luku rúmlega 9 þúsund nemendur námi
við Háskóla Íslands, en til samanburðar má geta þess að frá 1911 til 1997 höfðu
brautskráðst alls um 16 þúsund kandídatar.
Tímamót í sögu Háskólans: Tvær doktorsvarnir sama dag
Þann 26. ágúst átti sér stað sá viðburður að tvær doktorsvarnir fóru fram við Háskóla
Íslands sama daginn þegar Guðrún Ólafsdóttir og Sóley Sesselja Bender
vörðu doktorsritgerðir sínar, önnur frá raunvísindadeild, hin frá læknadeild. Doktorsnám
hefur farið ört vaxandi við Háskóla Íslands á síðustu árum og árið 2005
voru 192 doktorsnemar skráðir og fram fóru 14 doktorsvarnir.
Viðurkenningar til starfsmanna fyrir lofsverðan árangur í
starfi
Frá árinu 1999 hefur þremur starfsmönnum Háskóla Íslands verið veitt viðurkenning
fyrir lofsvert framlag til skólans og hefur viðurkenningin verið veitt á Háskólahátíð
fyrsta vetrardag. Hefur einn starfsmaður hlotið viðurkenningu fyrir
rannsóknir, einn fyrir kennslu og einn fyrir önnur störf í þágu Háskólans. Að
þessu sinni hlotnaðist viðurkenningin fyrir rannsóknir Bjarnheiði Kristínu Guðmundsdóttur,
vísindamanni við Tilraunastöð Háskóla Íslands í meinafræði að
Keldum, viðurkenningin fyrir kennslu var veitt Runólfi Smári Steinþórssyni, dósent
við viðskipta- og hagfræðideild og loks hlaut Páll Melsted, garðyrkjustjóri Háskólans,
viðurkenningu fyrir framlag til garðyrkjumála og umhirðu lóða Háskóla
Íslands. Auk viðurkenningarskjals og skriflegri greinargerð valnefndar fékk hvert
þeirra 300 þús. kr. peningaverðlaun.
Háskóli Íslands hlaut viðurkenningu Jafnréttisráðs
Háskóli Íslands hlaut viðurkenningu Jafnréttisráðs árið 2005 og veitti Kristín Ingólfsdóttir
rektor viðurkenningunni viðtöku við hátíðlega athöfn á Hótel Sögu 27.
október. Í rökstuðningi Jafnréttisráðs fyrir viðurkenningunni sagði að hún hafi
17

m.a. verið veitt fyrir það að á árinu 2005 hafi háskólasamfélagið í fyrsta sinn kosið
í leynilegri kosningu konu sem rektor og þar með æðsta stjórnanda stofnunarinnar
sem jafnframt væri fjölmennasti vinnustaður landsins. Þetta lýsir jafnréttisvilja
og að hæfileikar, reynsla, þekking og framtíðarsýn konu eru metnir til jafns á við
karla. Háskólinn hefur um langt árabil látið jafnréttismál sig miklu varða með því
að leggja sérstaka rækt við rannsóknir og kennslu á sviði jafnréttismála, enda
segir í jafnréttisáætlun Háskólans að stefnt sé að því að jafnréttissjónarmið verði
samþætt allri starfsemi háskólasamfélagsins. Innan Háskólans hefur verið unnið
að því að jafna launamun kynjanna, að jafna kynjahlutföll í hinum ýmsu greinum
og að hafa jafnréttissjónarmið að leiðarljósi í kennsluaðferðum og við val á
kennsluefni. Þetta þýðir að jafnrétti kynjanna er haft í huga við alla stefnumótun,
ákvarðanatöku og áætlanagerð og litið er á jafnréttisstarf sem lið í gæðaumbótum
innan skólans.
Úrslit í samkeppni um Háskólatorg
Íslenskir aðalverktakar ásamt arkitektunum Ögmundi Skarphéðinssyni og Ingimundi
Sveinssyni urðu hlutskarpastir í samkeppni um tillögu að hönnun og byggingu
Háskólatorgs Háskóla Íslands. Niðurstaða dómnefnar í samkeppninni var
kynnt 18. október með viðhöfn í Hátíðasal Háskóla Íslands. Í ávarpi Kristínar Ingólfsdóttur
rektors kom fram að með byggingu Háskólatorgs verður stigið stórt
skref í byggingasögu Háskóla Íslands. Háskólatorg muni leysa úr brýnni húsnæðisþörf
fyrir skrifstofur og fyrirlestrarsali, en jafnframt bæta þjónustu við nemendur
auk þess sem það mun skapa frjóan vettvang fyrir kennara og nemendur úr
ólíkum deildum til að hittast og blanda geði.
Í umsögn dómnefndar um vinningstillöguna segir meðal annars að hún beri vott
um þroskaða heildarmynd og í henni sé unnið með fá og einföld grunnform. Sú
hugmynd að steypa byggingarnar ekki í sama mót, heldur laga hvora að sínu umhverfi,
sé djörf og útfærslan heppnist vel. Innra fyrirkomulag sé hnitmiðað í öllum
megindráttum og að í tillögunni hafi tekist að skapa lifandi flæði.
Fjórar tillögur bárust um Háskólatorg og var það mat dómnefndar að þær væru allar
metnaðarfullar og fjölbreyttar og gæfu hver um sig nýja sýn á verkefnið. Auk vinningshafa
lögðu fram tillögu um Háskólatorg hóparnir ÞG verktakar ehf. og Sigurður
Halldórsson arkitekt hjá Glámu Kím, Ístak og Steve Christer arkitekt hjá Studio
Granda og Keflavíkurverktakar ásamt Sigurði Hallgrímssyni arkitekt hjá Arkþingi.
Áætlað er að hefja byggingarframkvæmdir vorið 2006 og að vígsla fari fram í árslok
2007. Mikilsvert framlag Háskólasjóðs Eimskipafélags Íslands gerir Háskólanum
kleift að ráðast í byggingarframkvæmdirnar en jafnframt verða þær fjármagnaðar
með sölu fasteigna og lántöku Happdrættis Háskóla Íslands.
Háskólatorg Háskóla Íslands er samheiti tveggja bygginga á háskólasvæðinu,
sem verða alls um 8.500 fermetrar að stærð með tengibyggingum. Ætlað er að
Háskólatorg hýsi á þriðja hundrað starfsmenn og um 1.500 stúdenta á hverjum
tíma, auk gesta. Háskólatorg 1 rís á lóð milli Aðalbyggingar og Íþróttahúss og
tengist Lögbergi. Einnig er ætlunin að tengja bygginguna við háskólasvæðið vestan
Suðurgötu með undirgöngum. Háskólatorg 2 rís þar sem nú er bílastæði á
milli Lögbergs, Nýja Garðs, Árnagarðs og Odda. Háskólatorg 2 tengist Odda á
fyrstu og annarri hæð og Lögbergi á fyrstu hæð.
Háskólatorgi er ætlað að vera lifandi og aðlaðandi staður þar sem fólk kemur
saman til að stunda nám, sinna erindum, nærast og eiga samskipti. Háskólatorg
hýsir ýmsa starfsemi sem snýr að umsýslu og þjónustu við stúdenta og starfsfólk.
Þá verða í Háskólatorgi fyrirlestrarsalir, kennslustofur, rannsóknastofur,
lesrými og vinnuaðstaða nemenda í grunnnámi og framhaldsnámi, skrifstofur
kennara, tölvuver og ýmis fjölnota rými sem þjóna margvíslegum þörfum. Í Háskólatorgi
verður Bóksala stúdenta, veitingasala, nemendaskrá Háskólans,
námsráðgjöf og Alþjóðaskrifstofa sem og starfsemi Stúdentaráðs og Félagsstofnunar
stúdenta. Áhersla er lögð á opið rými – torg sem nýtist nær allan sólarhringinn.
Veitingasala verður við Torgið allan daginn og síðdegis og um helgar má
hafa lítinn hluta veitingasölunnar opinn til að þjóna félagslífi. Upphækkun eða lítið
svið á Torginu er kjörið fyrir ýmsar uppákomur árið um kring. Bóksala stúdenta
opnast út á Torgið í nokkrar vikur að hausti og í janúar og nemendur geta setið á
Torgi við lestur síðla dags og á kvöldin.
19

Samkeppni um skipulag á lóð
Landspítala-háskólasjúkrahúss
Hópur sem skipaður er íslensku arkitektastofunni Arkitektur.is, Verkfræðistofu
Norðurlands, norsku verkfræðistofunni SWECO Grøner og dönsku arkitekta- og
landslagsarkitektastofunum C.F. Møller og Schønherr Landskab bar sigur úr
býtum í samkeppni um deiliskipulag á lóð Landspítala-háskólasjúkrahúss við
Hringbraut. Niðurstaða dómnefndar var kynnt heilbrigðisráðherra við hátíðlega
athöfn í Öskju 12. október.
Í febrúar samþykkti ríkisstjórn Íslands tillögu Jóns Kristjánssonar, heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherra, um að halda áfram uppbyggingu Landspítala-háskólasjúkrahúss
við Hringbraut. Forval var auglýst í byrjun febrúar og sóttu 18 fjölþjóðlegir
hópar sérfræðinga um þátttöku í samkeppninni og var sjö stigahæstu boðið
að keppa um skipulagið samkvæmt keppnislýsingu sem samin var af fulltrúum
Landspítala-háskólasjúkrahúss, Háskóla Íslands og Framkvæmdasýslu ríkisins á
grundvelli samþykktar ríkisstjórnarinnar.
Við athöfnina sagði heilbrigðisráðherra að ekki væri eftir neinu að bíða varðandi
áframhaldandi undirbúning eftir að ríkisstjórnin samþykkti að 18 milljarðar kr. af
söluandvirði Landssímans myndu renna til byggingar á nýju sjúkrahúsi. Næst á
dagskrá væri áframhaldandi skipulagsvinna og hönnun mannvirkja en alls væri
gert ráð fyrir því í áætlunum að um 85 þúsund fermetrar af nýbyggingum myndu
rísa á spítalalóðinni á árunum 2009 til 2018. Jafnfram væri gert ráð fyrir umtalsverðum
endurbótum á eldri húsum Landspítala-háskólasjúkrahúss.
Allir Öndvegisstyrkir Rannsóknasjóðs til Háskóla Íslands
Á fundi stjórnar Rannsóknasjóðs 15. janúar var samþykkt úthlutun til átta verkefna,
þar af fjögurra framhaldsverkefna og fjögurra nýrra verkefna. Vísindamenn
við Háskóla Íslands hlutu alla styrkina. Öll framhaldsverkefnin eru verkefni prófessora
við raunvísindadeild Háskólans, en þeir eru: Hannes Jónsson sem hlaut
7,5 m.kr. styrk fyrir verkefnið Ný efni til geymslu á vetni: Leit byggð á nanotækni
og tölvuútreikningum, Lárus Thorlacius sem hlaut 7,2 m.kr. styrk fyrir verkefnið
Skammtarúmfræði, Einar Árnason sem hlaut 10 m.kr. styrk fyrir verkefnið DNA
fiskur: DNA stofnerfðafræði og upprunalandafræði fiska úr Norður-Atlantshafi, og
Guðmundur Hrafn Guðmundsson sem hlaut 6 m.kr. styrk fyrir verkefnið Innanfrumuboðleiðir
náttúrulega varnarkerfisins.
Öndvegisstyrki fyrir ný rannsóknaverkefni hlutu: Bjarni Þjóðleifsson, prófessor við
læknadeild, en hann fékk 10 m.kr. fyrir verkefnið Áhrif sýkingarálags og bólgu á
æða- og lungnasjúkdóma og ofnæmi. Einar Stefánsson, prófessor við læknadeild
hlaut 6 m.kr. styrk fyrir verkefnið Súrefnismælingar í augnbotnum og Þórarinn
Guðjónsson, sérfræðingur við læknadeild hlaut 6 m.kr. fyrir verkefnið Þekjuvefur
brjóstkirtils: þroskun og sérhæfing. Loks hlaut Höskuldur Þráinsson, prófessor
við hugvísindadeild, 10 m.kr. styrk fyrir verkefnið Tilbrigði í setningagerð.
Samtals hlutu vísindamenn Háskóla Íslands því öndvegisstyrki að upphæð 62,7
m.kr.
Hvatningarverðlaun Vísinda- og tækniráðs
Freysteinn Sigmundsson jarðeðlisfræðingur á Norræna eldfjallasetrinu við Jarðvísindastofnun
Háskóla Íslands veitti viðtöku hvatningarverðlaunum Vísinda- og
tækniráðs við athöfn að loknu Rannsóknaþingi á Grand hótel 18. maí. Dómnefnd
fyrri verðlaunaþega valdi Freystein úr hópi tilnefndra vísindamanna. Forsætisráðherra,
sem jafnframt er formaður Vísinda- og tækniráðs, afhenti verðlaunin. Meginviðfangsefni
Freysteins er að rannsaka eðli og orsakir jarðskorpuhreyfinga á Íslandi,
þ. á m. flotjafnvægishreyfingar jarðskorpunnar vegna jöklabreytinga, fylgjast
með tilfærslu bergkviku í jarðskorpunni og rannsaka fyrirboða eldgosa og
hegðun eldfjalla. Hann hefur tekið þátt í að byggja upp þekkingu og aðstöðu til
rannsókna á þessum sviðum hér á landi, þ. á m. til landmælinga með GPS-gervitunglatækni.
Hann hefur einnig verið leiðandi í notkun svokallaðra bylgjuvíxlmælinga
úr ratsjárgervitunglum við mat á jarðskorpuhreyfingum. Þetta eru nákvæmustu
landmælingar sem völ er á og með þeim má meta jarðskorpuhreyfingar yfir
stór svæði með um 5-10 millimetra nákvæmni. Freysteinn er vel þekktur á alþjóðlegum
vettvangi fyrir rannsóknir sínar á jarðskorpuhreyfingum og eldfjallavöktun.
Sameiginlegt yfirlýsing allra háskóla landsins
Rektorar allra háskóla í landinu undirrituðu við athöfn í Hátíðasal 15. júní sameiginlega
yfirlýsingu um forsendur og frelsi háskóla. Undanfarin ár hafa háskólar í
20

Evrópu átt aukið samstarf í því skyni að byggja upp háskólakerfi sem standi fyllilega
jafnfætis því norður-ameríska. Þessi sókn felur í sér samræmingu námseininga,
skipulegt gæðamat, eflingu rannsóknasjóða og síðast en ekki síst sameiginlegan
skilning á háskólastarfi og þeim skuldbindingum sem í því felast. Ein mikilvægasta
skuldbinding háskóla er sú að standa vörð um akademískt frelsi. Það er
forsendan fyrir því að háskólastarf þróist áfram og sagan sýnir að þar sem akademískt
frelsi hefur verið brotið niður hefur það þýtt hnignun þjóðfélaga. Íslenskir
háskólar gefa nú út í fyrsta skipti sameiginlega yfirlýsingu um forsendur háskólastarfs
og akademískt frelsi. Í yfirlýsingunni kemur fram að hlutverk háskóla sé að
skapa skilyrði til frjálsrar þekkingarleitar, -sköpunar, -varðveislu, og -miðlunar á
sviði vísinda, fræða og lista. Með starfsemi sinni þjóni háskólar fræðunum og
langtímahagsmunum samfélagsins.
Akademískt frelsi felur í sér, samkvæmt yfirlýsingu háskólanna, að einstaklingur
geti leitað þekkingar og tjáð sannfæringu sína án þess að eiga á hættu að það
bitni á starfsöryggi hans eða öðrum mikilvægum hagsmunum. Akademísku frelsi
er skipt í frelsi til kennslu, frelsi til rannsókna, og frelsi til tjáningar og birtingar.
Því fylgir sú ábyrgð að starfa af heilindum, gangast undir fræðileg viðmið og forðast
hagsmunaárekstra.
Í yfirlýsingu háskólanna er kveðið á um þá stjórnunarhætti sem standa vörð um
akademískt frelsi. Tryggt skuli að akademískir starfsmenn taki þátt í mótun og
skipulagi fræðilegrar starfsemi á jafningjagrundvelli. Háskólar skuli haga ráðningum
og framgangi akademískra starfsmanna samkvæmt faglegu matsferli og
ekki segja þeim upp nema hlutlægar ástæður krefjist.
Loks er í yfirlýsingu háskólanna kveðið á um fjárhagsleg skilyrði þess að háskólar
geti sinnt hlutverki sínu. Þeim skuli heimilt að skapa sér sína eigin tekjustofna,
ákveða sjálfir hvernig þeir fara með sjálfsaflafé sitt og stofna fyrirtæki sjálfum sér
til hagsbóta. Ennfremur lýsa háskólarnir því yfir að það sé hlutverk ríkisvaldsins
að tryggja jöfn tækifæri til náms.
Samhliða því að háskólarnir standa að gerð þessarar yfirlýsingar hafa þeir ákveðið
að formgera samstarf sín á milli um margvísleg fagleg háskólamálefni. Stefnt
er að því að háskólarnir standi sameiginlega að ýmsum verkefnum í þágu fjölbreyttrar
og góðrar háskólamenntunar sem fyllilega stenst alþjóðlegar kröfur.
Sprotafyrirtækið Líf-Hlaup hlýtur verðlaun
Rannsóknarhópur sem stendur að sprotafyrirtækinu Líf-Hlaup hlaut verðlaun
International Association for Dental Research (IADR) og GlaxoSmithKline (GSK)
fyrir rannsóknir á lyfjagjöf við herpes simplex sýkingum í munni. Verðlaunin voru
afhent 9. mars á fundi IADR og tók Peter Holbrook, prófessor við tannlæknadeild
Háskóla Íslands, við verðlaununum fyrir hönd rannsóknarhópsins sem auk hans
er skipaður Þórdísi Kristmundsdóttur, prófessor við lyfjafræðideild Háskólans,
Halldóri Þormar, prófessor emeritus við Líffræðistofnun Háskólans, og Skúla
Skúlasyni, framkvæmdastjóra Líf-Hlaup. Sprotafyrirtækin Líf-Hlaup og LipoMedica
sameinuðust í byrjun árs en þau hafa unnið að rannsóknum á lyfjaformum til
notkunar á slímhúð svo og á virkni fituefna á bakteríur, sveppi og veirur. Markmið
verkefnisins er þróun á lyfjasamsetningu sem er virk gegn herpes sýkingum í
munni sem leiða til sáramyndunar, þ.e. frunsu.
Meistaranemar fengu Nýsköpunarverðlaun forseta Íslands
Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands, afhenti í febrúar Nýsköpunarverðlaun
sín í tíunda sinn. Verðlaunin hlutu þeir Gunnar Örn Erlingsson og Björn Björnsson,
meistaranemar í verkfræðideild, fyrir verkefni sitt um öryggismál í miðborg
Reykjavíkur. Í verkefninu er unnið hermilíkan fyrir skyndilega rýmingu miðbæjarins
á Menningarnótt. Meginmarkmið verkefnisins var að til yrði umbótaáætlun á
öryggis- og rýmingarmálum í mannþröng í miðbæ Reykjavíkur. Niðurstöður þess
skyldu geta nýst við skipulagningu mannfagnaða ýmiss konar í miðbæ Reykjavíkur
og verið til hliðsjónar við gerð allsherjarrýmingaráætlunar Miðbæjarins.
Tveir nemendur hlutu verðlaun fyrir árangur í eðlisog
efnafræði
Tveimur nemendur sem útskrifuðust úr eðlis- og efnafræðiskorum raunvísindadeildar
Háskóla Íslands árið 2005 voru veitt verðlaun úr Verðlaunasjóði Guðmundar
P. Bjarnasonar í júní. Nema verðlaunin 750 þús.kr. til hvors þeirra en báðir
hlutu þeir ágætiseinkunn í BS námi sínu við skorirnar. Verðlaunahafarnir eru Sigurður
Örn Stefánsson fyrir framúrskarandi námsárangur í eðlisfræði og Kristján
Friðrik Alexandersson fyrir sama árangur í efnafræði. Sigurður Örn og Kristján
21

eru bekkjarfélagar úr Menntaskólanum á Akureyri og útskrifuðust þaðan vorið
2002. Þeir voru báðir keppendur í ólympíulandsliði Íslands í eðlisfræði 2001 í
Tyrklandi og 2002 í Indónesíu. Verðlaunin eru meðal þeirra allra veglegustu sem
veitt eru nemendum við háskóla á Íslandi.
Verðlaunasjóður Guðmundar P. Bjarnasonar frá Akranesi var stofnaður árið 2000
með 35 m.kr. gjöf Guðmundar sem fæddur er á Sýruparti á Akranesi 1909 en býr nú
á Höfða, dvalarheimili aldraðra á Akranesi. Tilgangur sjóðsins er að verðlauna efnilega
útskriftarnemendur í eðlisfræði og efnafræði við Háskóla Íslands. Guðmundur
átti þess ekki kost að stunda háskólanám en starfaði sem netagerðamaður og fiskmatsmaður
á Akranesi auk þess að stunda útgerð í félagi við bróður sinn. Guðmundur
var einn af stofnendum Knattspyrnufélagsins Kára árið 1922 og Taflfélags
Akraness árið 1933. Guðmundur hefur einnig stofnað sjóði til stuðnings efnilegum
nemendum úr Brekkubæjarskóla, Grundarskóla og Fjölbrautaskóla Vesturlands.
Hlutfallslega færri nemendur sækja háskólanám í eðlis- og efnafræði á Íslandi en
í sambærilegum löndum. Stuðningur Guðmundar við háskólanemendur í eðlisog
efnafræði er tvímælalaust afar mikilvægt lóð á þá vogarskál að hvetja unga Íslendinga
að sækja nám á þessum sviðum.
Fjögur af fimm bestu nemendaverkefnum um ferðamál frá
Háskóla Íslands
Á árlegri ráðstefnu Ferðamálaráðs, sem fram fór 30. október, veitti Ferðamálasetur
Íslands í fyrsta sinn verðlaun fyrir framúrskarandi lokaverkefni um ferðamál,
að upphæð 100 þús. kr. hvert verkefni. Dómnefnd mat fimm verkefni skólaársins
2004-2005 sem mjög athyglisverð og voru fjögur þeirra verk nemenda við Háskóla
Íslands. Þessi niðurstaða ber vott um leiðandi hlutverk og sterka stöðu
skólans á landsvísu í kennslu og rannsóknum á sviði ferðamála.
Verðlaunahafar voru þessir: Anne Maria Sparf fyrir verkefnið Comparing Environmental
Performance: Environmental benchmarking for SMEs in the Nordic tourism
industry. Verkefnið fjallaði um möguleika lítilla og meðalstórra ferðaþjónustufyrirtækja
til að bæta frammistöðu sína í umhverfismálum með hjálp umhverfisviðmiðunar.
Gerður Sveinsdóttir fyrir verkefnið Fjölmenningarleg hæfni
sem lykill árangursríkra samskipta. Athugun á stöðu fjölmenningarlegra mála á
Íslandi. Hjördís María Ólafsdóttir hlaut verðlaun fyrir verkefnið Markaðssetning Íslands
á Bretlandi. Samanburður á framkvæmd markaðssetningarinnar og ferlum
fræðimanna. Sunna Þórðardóttir fékk verðlaun fyrir verkefnið Ímyndir og ímyndarsköpun:
Fósturlandsins Freyja í markaðssetningu landsins. Loks hlaut Ingibjörg
Sigurðardóttir verðlaun fyrir verkefnið Hestatengd ferðaþjónusta á Íslandi.
Háskóli Íslands og Háskólinn á Akureyri starfrækja sameiginlega Ferðamálasetur
Íslands, sem er miðstöð rannsókna, fræðslu og samstarfs í greinum sem tengjast
ferðamálum.
Hugur og heilsa hlýtur hagnýtingarverðlaun Háskólans
Kristín Ingólfsdóttir rektor afhenti hagnýtingarverðlaun Háskóla Íslands við hátíðlega
athöfn í Tæknigarði 2. desember. Veitt voru verðlaun til þriggja bestu verkefnanna
í samkeppninni Uppúr skúffunum, sem er samstarfsverkefni Rannsóknaþjónustu
Háskóla Íslands, Tæknigarðs, rektors Háskóla Íslands og A&P
Árnasonar einkaleyfastofu. Megintilgangur verkefnisins er að draga fram í dagsljósið
ýmsar hugmyndir sem starfsmenn og nemendur Háskóla Íslands og Landspítala-háskólaskjúkrahúss
vinna að.
Fyrstu verðlaun hlaut Eiríkur Örn Arnarson, dósent í sálfræði við læknadeild Háskóla
Íslands, fyrir verkefnið Hugur og heilsa, en tilgangur þess er þróa heildrænt
kerfi sem auðveldar starfsfólki í félags-, skóla og heilbrigðisgeiranum að veita
ungu fólki markvissa aðstoð til að koma í veg fyrir þunglyndi. Það er gert með því
að meta áhættuþætti og veita ráðgjöf varðandi þau viðhorf og venjur sem síðar á
lífsleiðinni geta leitt til þunglyndis.
Önnur verðlaun voru veitt verkefninu Icelandic On-line 2, en aðstandendur þess
eru Birna Arnbjörnsdóttir, Kolbrún Friðriksdóttir, Áki G. Karlsson og fleiri aðilar
frá Hugvísindastofnun Háskóla Íslands. Icelandic On-line er gagnvirkt og samfellt
íslenskunámskeið á netinu sem byggist á nýjustu rannsóknum í kennslufræði
varðandi erlend tungumál. Einnig byggir það á áralangri reynslu af kennslu íslensku
sem annað tungumál við Háskóla Íslands. Beitt er nýjustu tæknilausnum
til að kenna tungumálið og þjálfa helstu færniþætti málsins. Með kennslukerfinu
hafa verið þróaðir stuðningsmiðlar (málfræðigrunnur, rafræn orðabók o.fl.). Ice-
22

landic On-line er þróað á vegum Háskóla Íslands í samstarfi Stofnunar Sigurðar
Nordals, íslenskuskorar Háskóla Íslands, Hugvísindastofnunar Háskóla Íslands,
fimm evrópskra háskóla og háskólans í Wisconsin í Bandaríkjunum.
Þriðju verðlaun hlaut verkefnið Samspil gæðaþátta, fasteignaverðs og verðbólgu,
sem var lagt fram af Ásdísi Kristjánsdóttur og Ásgeiri Jónssyni. Nákvæmni við
mælingar á vísitölu neysluverðs skiptir gríðarmiklu máli þar sem flest íslensk lán
eru verðtryggð og Seðlabanki Íslands hefur sérstakt tölulegt verðbólgumarkmið
sem miðast við vísitölu neysluverðs. Niðurstöður umfangsmikilla rannsókna á
fasteignamarkaðnum Reykjavík og tölfræðigreiningar á 16.000 kaupsamningum í
meistararitgerð Ásdísar Kristjánsdóttur benda til þess að hugsanlega séu núverandi
viðmið ekki nægjanlega góð. En ljóst er að skekkja í mælingum getur leitt af
sér milljarðatap fyrir heimilin í landinu vegna ofáætlaðra verðtrygginga. Niðurstöður
verkefnisins eru afar hagnýtar og munu væntanlega leiða til meiri nákvæmni
í verðbólgumælingum hérlendis sem ættu að nýtast þeim aðilum sem
með málið fara, s.s. Hagstofu Íslands og Seðlabankanum.
Samkeppnin Uppúr skúffunum var nú haldin í sjöunda sinn. Í máli háskólarektors
kom fram að unnið hefur verið með mörg þeirra verkefna sem hafa verið verðlaunuð.
Fimm af sex hugmyndum sem hafa fengið fyrstu verðlaun hafa fundið sér
farveg í sprotafyrirtækjum og af þeim eru þrjú sprotafyrirtæki sem talsverðar
vonir eru bundnar við. Rektor gat þess að þau sprotafyrirtæki sem stofnuð hafa
verið síðustu árin hafa látið Háskóla Íslands fá nokkurn eignarhlut, sem viðurkenningu
á því framlagi sem aðstaða og allt umhverfi hefur lagt af mörkum til að
gera hugmynd að veruleika.
Þrír doktorsnemar hlutu viðurkenningar úr Verðlaunasjóði
Bergþóru og Þorsteins Scheving Thorsteinssonar
Verðlaunasjóður Bergþóru og Þorsteins Scheving Thorsteinssonar lyfsala veitti í
október í annað sinn viðurkenningar fyrir rannsóknir á sviði lyfjafræði. Að þessu
sinni voru verðlaunahafarnir þrír doktorsnemar í lyfjafræði við Háskóla Íslands,
þau Hákon Hrafn Sigurðsson, Sesselja Sigurborg Ómarsdóttir og Þórunn Ósk
Þorgeirsdóttir. Bent Scheving Thorsteinsson stofnaði sjóðinn í maí árið 2001 til
minningar um föður sinn Þorstein Scheving Thorsteinsson lyfsala í Reykjavíkurapóteki
og eiginkonu hans Bergþóru Patursson. Sjóðurinn er í vörslu Háskóla Íslands
og er ætlað að styrka vísindaleg afrek á sviði lyfjafræði, rannsóknir og
framhaldsnám í faginu.
Hákon Hrafn Sigurðsson lauk kandídatsprófi frá lyfjafræðideild Háskóla Íslands
árið 1999 og hóf doktorsnám 2001 undir leiðsögn Þorsteins Loftssonar prófessors.
Rannsóknir Hákons snúa að því hvernig lyf fer inn í augað og dreifist þegar
þangað er komið, með það að markmiði að þróa nýja augndropa sem skila lyfjum
betur inn í auga en almennt þekkist í dag.
Sesselja Sigurborg Ómarsdóttir lauk kandídatsprófi frá lyfjafræðideild Háskóla Íslands
árið 2000 og hóf doktorsnám haustið 2001 á sviði lyfja- og efnafræði náttúruefna
undir leiðsögn Elínar Soffíu Ólafsdóttur dósents. Doktorsverkefni Sesselju
felst í því að einangra og ákvarða byggingu fjölsykra úr íslenskum fléttutegundum
og kanna áhrif þeirra á hina ýmsu þætti ónæmiskerfisins með það að
meginmarkmiði að finna tengsl milli byggingar þeirra og verkunar.
Þórunn Ósk Þorgeirsdóttir lauk kandídatsnámi frá lyfjafræðideild Háskóla Íslands
vorið 2000 og hóf doktorsnám haustið 2000 undir leiðsögn Þórdísar Kristmundsdóttur
prófessors. Doktorsverkefni Þórunnar felst í rannsóknum á fitusýrum og
mónóglýseríðum sem sýnt hafa veiru-, bakteríu- og sveppadrepandi eiginleika en
markmið verkefnisins er að hanna stöðugt og virkt lyfjaform til meðferðar á húð
og slímhúðarsýkingum.
Þorsteinn Scheving Thorsteinsson var lyfjafræðingur og apótekari í Reykjavíkurvíkurapóteki
frá því hann lauk námi 1918 og fram til ársins 1962. Hann var einn af
stofnendum Lyfsalafélags Íslands sem síðar varð Apótekarafélag Íslands og formaður
Félags íslenskra lyfjafræðinga um hríð. Þorsteinn var velgjörðarmaður
Háskóla Íslands, stofnaði meðal annars styrktarsjóð við skólann í minningu foreldra
Þórunnar og Davíðs Scheving Thorsteinssonar árið 1940 og gaf Háskólanum
kortasafn sitt, sem prýðir fundarstofu háskólaráðs í Aðalbyggingu skólans. Þá
prýða fágætir munir úr Reykjavíkurapóteki húsnæði lyfjafræðideildar í Haga við
Hofsvallagötu. Þeir voru fluttir þangað úr húsnæði apóteksins í Austurstræti þegar
Háskólinn lagði niður rekstur þess og seldi húsnæðið. Margir þessara muna
bera fagurt vitni um stórhug og fagmennsku apótekaranna í Reykjavíkurapóteki á
fyrri hluta síðustu aldar.
24

Verðlaunasjóður Bergþóru og Þorsteins Scheving Thorsteinssonar er einn þriggja
sjóða sem Bent Scheving Thorsteinsson hefur stofnað við Háskóla Íslands. Hinir
eru Verðlaunasjóður Óskars Þórðarsonar barnalæknis sem úthlutað var úr síðastliðið
haust og styrktarsjóður Margaret og Bent Scheving Thorsteinssonar sem
ætlað er að styðja við rannsóknir á sviði eineltis.
Opin kerfi styrkja verkfræðideild Háskóla Íslands
Opin kerfi í samvinnu við Hewlett-Packard afhentu Sigurði Brynjólfssyni forseta
verkfræðideildar Háskóla Íslands styrk að fjárhæð 2 m.kr. í tilefni af því að 20 ár
voru liðin síðan Hewlett-Packard opnaði útibú hér á landi, nú Opin kerfi. Styrkurinn
var afhentur formlega á afmælisráðstefnu félagsins sem haldin var í Öskju
12. maí. Styrkurinn er notaður til að gera nokkrum nemendum sem eru að ljúka
framhaldsnámi í verkfræðideild kleift að hrinda verkefnum sínum í framkvæmd.
Við afhendingu styrksins sagði Agnar Már Jónsson, forstjóri Opinna kerfa ehf.,
það mjög ánægjulegt að afhenda Háskóla Íslands þennan styrk núna á þessum
tímamótum. „Það hefur verið leiðarljós fyrirtækisins frá upphafi að vera virkur
þátttakandi í samfélaginu og þegar Hewlett-Packard opnuðu skrifstofuna fyrir 20
árum, þá var Háskóla Íslands gefin öflug tölva frá Hewlett-Packard af því tilefni.“
Háskóli Íslands semur um fjármögnun stöðu dósents í tryggingalæknisfræði
Háskóli Íslands gerði samning við Tryggingastofnun ríkisins, Landssamtök lífeyrissjóða
og Samband íslenskra tryggingafélaga um fjármögnun á starfi dósents í
tryggingalæknisfræði við læknadeild Háskólans. Markmiðið er að efla rannsóknir
og kennslu á þessu sviði, en um er að ræða stöðu dósents í fullu starfi til fimm
ára. Sigurður Thorlacius tryggingayfirlæknir hefur verið ráðinn í stöðuna. Dósentinn
fær aðstöðu við læknadeild og nýtur réttinda sem einn af dósentum hennar.
Gert er ráð fyrir því að staðan breytist í prófessorsstöðu á samningstímanum.
Sigurður mun stunda rannsóknir á sviði tryggingalæknisfræði, m.a. á grundvelli
gagna frá Tryggingastofnun, lífeyrissjóðum og vátryggingafélögum og í samvinnu
við þessa aðila og fræðimenn. Rannsóknirnar geta m.a. fjallað um forsendur örorku
sem metin er hjá TR vegna lífeyristrygginga almannatrygginga, orsakir orkutaps
samkvæmt niðurstöðum örorkumats hjá lífeyrissjóðunum, forsendur matsgerða
samkvæmt skaðbótalögum vegna slysa, samspil heilsufars og félagslegra
aðstæðna í örorku/orkutapi, viðfangsefni í sjúkra-, slysa- og líftryggingum og viðfangsefni
í sjúklingatryggingu. Ennfremur er honum ætlað að stunda kennslu og
fjalla m.a. um uppbyggingu velferðarkerfisins á Íslandi og gerð læknisvottorða.
Samstarfssamningur við EMBL um þjálfun doktorsnema
Háskóli Íslands skrifaði í mars undir samstarfssamningi við EMBL (European
Molecular Biology Laboratory) um þjálfun doktorsnema. Samstarfssamningur
Háskóla Íslands kemur í kjölfar aðildar Íslands að stofnuninni sem undirrituð var
af menntamálaráðherra 7. desember 2004.
EMBL er ein fremsta rannsóknastofnun veraldar á sviði sameinda-, erfða- og
frumulíffræði. Með samstarfssamningi Háskóla Íslands skapast forsendur fyrir
enn frekari þróun rannsókna á þessu sviði hérlendis. Með aðild Íslands að EMBL
gefst íslenskum nemum á sviði líf- og erfðavísinda kostur á að taka þátt í alþjóðlegu
og eftirsóttu doktorsnámi hjá EMBL. Með samstarfssamningi Háskóla Íslands
og EMBL gefst þessum nemum kostur á að útskrifast með doktorspróf
sameiginlega frá EMBL og Háskóla Íslands. Gert er ráð fyrir að kennarar frá Háskólanum
sitji í doktorsnefndum þessara nema en þannig skapast náin tengsl
skólans við EMBL.
Rannsóknastofnun í hjúkrunarfræði færð peningagjöf
Rannsóknastofnun í hjúkrunarfræði tók við höfðinglegri gjöf frá Ingibjörgu R.
Magnúsdóttur 1. nóvember þegar dagur hjúkrunarfræðideildar Háskóla Íslands
var haldinn hátíðlegur með málþingi í Norræna húsinu. Ingibjörg færði stofnuninni
500 þús. kr. ávísun með orðunum „Megi þessi stofnun vaxa og blómgast og
vinna að mörgum góðum verkefnum, landi og þjóð til blessunar.“ Ingibjörg gegndi
m.a. stöðu námsbrautarstjóra við námsbraut í hjúkrunarfræði við Háskóla Íslands
frá 1975 og stöðu skrifstofustjóra í heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti.
Háskóli Íslands hlaut styrk frá Jean Monnet áætlun ESB
Háskóli Íslands hlaut um vorið styrk frá Jean Monnet áætlun ESB í Evrópufræðum
til að kenna námskeiðið Nýjungar í Evrópusamrunanum (e. The new European
Union) til fimm ára. Námskeiðið er hluti af nýju meistaranámi stjórnmála-
25

fræðiskorar í alþjóðasamskiptum og hófst um haustið. Styrknum fylgir mikil viðurkenning
fyrir Háskóla Ísland en Jean Monnet áætlunin styrkir einungis þá háskóla
í álfunni sem þykja í fararbroddi í rannsóknum og kennslu í Evrópufræðum.
Þetta er fyrsti Jean Monnet styrkurinn sem kemur til Íslands. Í námskeiðinu verður
farið í gegnum helstu kenningar um Evrópusamrunann og þeim beitt til að
fjalla um þýðingarmestu breytingar sem orðið hafa á Evrópusamrunanum undanfarin
ár; svo sem upptöku sameiginlegs gjaldmiðils, stækkun til austurs, þróun
sameiginlegrar utanríkisstefnu og nýja stjórnarskrá sem leiðtogar sambandsins
hafa undirritað.
Vísindavefurinn í útrás á 5 ára afmæli sínu
Vísindavefur Háskóla Íslands fagnaði 5 ára afmæli sínu snemma á árinu. Á þessum
tímamótum var Þorsteini Vilhjálmssyni prófessor veitt heiðursviðurkenning
menntamálaráðuneytisins fyrir áratuga starf og framúrskarandi árangur í miðlun
vísinda til almennings með leiðbeiningarstarfi fyrir grunnskóla og framhaldsskóla,
ritun fræðandi bóka fyrir almenning og uppbyggingu á Vísindavef Háskóla
Íslands.
Á afmælisárinu urðu þau tíðindi í sögu Vísindavefsins að honum var breytt í
fræðslu- og upplýsingavef á alþjóðavísu með því að spurningar og svör í völdum
flokkum eru birt á ensku og íslensku. Með þessum hætti verður Vísindavefurinn
leitarhæfur fyrir allar helstu leitarvélar veraldarvefsins og getur miðlað sérfræðiþekkingu
íslenskra vísindamanna og upplýsingum um land og þjóð um víða veröld.
Í mars tók Vísindavefurinn þátt í umfangsmikilli ráðstefnu og kynningu í Brüssel,
European Forum for Science and Society, þar sem viðfangsefnið var miðlun vísinda
til almennings. Háskóli Íslands kynnti þar einnig önnur dæmi um vísindamiðlun
til barna og unglinga með verkefnum eins og Bráðger börn – verkefni við
hæfi, Háskóli unga fólksins og Ungir vísindamenn. Er Háskóli Íslands eini íslenski
þáttakandinn á ráðstefnunni, sem er á vegum Evrópusambandsins.
Vísindavef Háskóla Íslands var hleypt af stokkunum 29. janúar árið 2000 og var í
fyrstu framlag Háskóla Íslands til verkefnisins Reykjavík - menningarborg Evrópu
árið 2000. Áhugi almennings á Vísindavefnum reyndist hins vegar miklu meiri en
nokkur hafði ímyndað sér og gestafjöldi eykst stöðugt á milli ára. Vísindavefurinn
fjallar um öll vísindi, hverju nafni sem þau nefnast, allt frá stjörnufræði til handrita
og frá sameindalíffræði til sálarfræði. Gestir geta lesið sér til á vefnum um
flest milli himins og jarðar og einnig lagt fram nýjar spurningar um hvaðeina sem
ætla má að starfsmenn Háskólans og stuðningsmenn vefsins geti svarað eða
fundið svör við. Höfundar sem skrifað hafa svör fyrir Vísindavefinn eru nú um 500
talsins, flestir þeirra kennarar við Háskóla Íslands.
Aðalstyrktaraðili Vísindavefsins er Happdrætti Háskóla Íslands sem hefur lagt
fram fjárhagslega kjölfestu og Orkuveita Reykjavíkur og Landsbanki Íslands
gengu til samstarfs við vefinn strax á fyrsta árinu og hefur það staðið allar götur
síðan. Fræðslumiðstöð Reykjavíkurborgar hefur styrkt Vísindavefinn nokkrum
sinnum með fjárframlögum og sömuleiðis umhverfisráðuneytið.
Heimsóknir á vefinn árið 2005 voru um 500.000 talsins og er stærsti hluti gestanna
á aldrinum 10-20 ára. Vísindavefurinn er tíundi fjölsóttasti vefurinn á Íslandi
samkvæmt samræmdri vefmælingu. Þegar hafa borist yfir 20 þúsund spurningar
og eru svör á vefnum komin á sjötta þúsund. Meðal nýjunga á árinu var áhugavert
tilraunaverkefni með Melaskóla, og er það markmið Vísindavefsins að vera í
enn frekari samstarfi við skóla á öllum stigum. Til viðbótar við enska hluta vefsins
er stefnt á að auka enn margmiðlunarþátt vefsins og gagnvirkni, fjölga þrautum,
spurningakeppnum og dægradvöl af ýmsu tagi og síðast en ekki síst er hafinn
undirbúningur að bókaröð fyrir börn. Valin svör af Vísindavefnum hafa áður verið
gefin út í bókinni Af hverju er himinninn blár?
Descartesverðlaunin: Þorsteinn Vilhjálmsson heiðraður
Þorsteinn Vilhjálmsson, prófessor við Háskóla Íslands og ritstjóri Vísindavefsins
var einn af 23 aðilum sem tilnefndir voru til Descartes-verðlauna Evrópusambandsins
fyrir vísindamiðlun árið 2004. Alls hafði verið bent á 63 aðila til verðlaunanna
og var Þorsteinn tilnefndur úr þeim hópi. Íslenska menntamálaráðuneytið
hafði bent á Þorstein vegna verðlaunanna, en það veitti honum sérstakt
heiðursskjal í janúar í tilefni af 5 ára afmæli Vísindavefsins.
Í umsögn um Þorstein í kynningarriti vegna verðlaunanna segir m.a. að hann hafi
skrifað og staðið að læsilegum bókum um vísindi, verið ötull að kynna vísindi í
26

öðrum fjölmiðlum og gegnt mikilvægu hlutverki í ýmsum verkefnum í menntamálum
á vegum íslenskra menntastofnana. Merkasta þrekvirki hans á síðustu
árum sé þó það að hafa komið Vísindavefnum á laggirnar og ritstýrt honum. Vefurinn
sé eins konar rafræn alfræðibók þar sem fólk getur fengið svör við spurningum
sínum frá sérfróðu fólki. Vefurinn hvetji til samræðu milli vísindamanna og
almennings og eftir fimm og hálfs árs starf séu svör á vefnum komin á sjötta
þúsund. Aðsóknin jafngildi því að 3-5% íslensku þjóðarinnar heimsæki vefsetrið í
hverri viku.
Lokahátíð Háskóla unga fólksins
Skólahaldi Háskóla unga fólksins 2005 lauk 25. júní með glæsilegri lokahátíð í Sal
1 í Háskólabíói. Páll Skúlason rektor Háskóla Íslands hóf hátíðina með stuttu
ávarpi og að því búnu voru nemendur HUF kallaðir upp á svið, einn af öðrum, og
afhent viðurkenningarskjal til staðfestingar á námi sínu í skólanum. Alls skráðu
145 nemendur sig í skólann og það var því fríður hópur sem tók við dynjandi lófataki
hátíðargesta þegar síðasta viðurkenningarskjalið hafði verið afhent.
Að brautskráningunni lokinni tóku við dagskráratriði þar sem nemendur HUF
veittu innsýn í það sem fengist var við í skólanum. Kór japönskunema steig á svið
og flutti þrjár útgáfur af vinsælu japönsku dægurlagi sem fjallar um góða kosti
heitra baða. Þar á eftir fræddu þrír nemendur gesti um aðferðir og viðfangsefni
þjóðfræðinnar og að lokum fluttu tveir nemendur stuttan og bráðsmellinn leikþátt
á frönsku. Einnig gafst kostur á að kynna sér starfsemi vetnisvélar, rannsaka
segulsvið í koparröri, skoða plaköt um kynjafræði og fleira. Gríðargóður andi ríkti
á hátíðinni og er óhætt að segja að ánægja foreldra og nemenda með skólahaldið
hafi verið mikil.
Vísindalist á Menningarnótt
Háskóli Íslands tók á árinu í þriðja sinn þátt í dagskrá Menningarnætur í Reykjavík
með óvenjulegu tilraunaverkefni undir heitinu Vísindalist sem unnið var í
samstarfi við Listasmiðjuna Klink og Bank. Vísindamenn og listamenn leiddu
saman hesta sína og freistuðu þess að bregða ljósi á spurningar á borð við: Eru
vísindi list? Er list vísindi? Hvaða orka losnar úr læðingi þegar vísindi og listir
sameina krafta sína? Menningarnótt markaði upphaf þessa samstarfsverkefnis
sem stendur fram á vorið 2006 og lýkur með sýningu og útgáfu heimildarits.
Þróunarsamvinnustofnun Íslands kostar nýja lektorsstöðu í
þróunarfræðum
Í ársbyrjun var Jónína Einarsdóttir ráðin í nýja lektorsstöðu í mannfræði þróunar
við mannfræði- og þróunarskor félagsvísindadeildar Háskóla Íslands, sem Þróunarsamvinnustofnun
Íslands kostar til þriggja ára. Hlutverk Jónínu verður meðal
annars að byggja upp meistaranám við Háskóla Íslands á þessu sviði, en það
verður í fyrsta sinn sem boðið er upp á slíkt nám við íslenskan háskóla. Með eflingu
náms og rannsókna í þróunarfræðum eru Háskólinn og Þróunarsamvinnustofnun
í senn að vinna frumkvöðlastarf í þessum málaflokki hérlendis og koma
til móts við þann mikla áhuga sem þróunarmálum hefur verið sýndur undanfarin
ár og m.a. hefur birst í afar góðri aðsókn á opin málþing og ráðstefnur sem þessir
aðilar hafa efnt til undanfarin misseri.
Öflugt samstarf Actavis og Háskóla Íslands
Háskóli Íslands og lyfjafyrirtækið Actavis gerðu í upphafi árs með sér samstarfssamning
sem veitir nemendum við Háskólann tækifæri til þess að glíma við verkefni
sem tengjast starfsemi Actavis. Jafnframt nýtur fyrirtækið þekkingar kennara
og nemenda við Háskóla Íslands. Til þess að stuðla að þessu markmiði var með
undirritun samningsins stofnsettur sjóður sem úthlutar styrkjum til nemenda.
Actavis leggur til árlega allt að 4 m.kr. í verkefnasjóðinn í þrjú ár, samtals 12 m.kr.
Styrkveitingar miðast að mestu leyti við verkefni nemenda við lyfjafræðideild,
verkfræðideild og viðskipta- og hagfræðideild Háskóla Íslands.
Háskóli Íslands og Samskip í samstarf um kvikmyndafræði
Kennsla hófst um haustið í kvikmyndafræði sem sjálfstæð námsgrein við hugvísindadeild
Háskóla Íslands og styður Samskip námið rausnarlega með því að
kosta stöðu kennara. Til að byrja með verður kvikmyndafræðin 30 eininga aukagrein
á BA stigi en stefnt er að því að byggja upp framhaldsnám í greininni á
næstu árum. Styrkur Samskipa til Háskóla Íslands vegna kvikmyndafræðinámsins
nemur 3,6 m.kr. á næsta ári og var samningur þar að lútandi undirritaður 10.
maí af Páli Skúlasyni rektor og Ólafi Ólafssyni, starfandi stjórnarformanni Samskipa,
að viðstöddum fulltrúum beggja samningsaðila.
27

Samskip eru alhliða flutningafyrirtæki sem býður hvers kyns flutninga og tengda
þjónustu, hvort sem er í lofti, á láði eða legi. Félagið rekur nú 47 skrifstofur í 21
landi auk þess sem umboðsmenn eru starfandi um allan heim. Það er stefna félagsins
að vera virkur og virtur þátttakandi í íslensku samfélagi og styðja við góð
málefni. Er kvikmyndafræðin annað verkefnið á vegum Háskóla Íslands sem
Samskip leggja lið því skemmst er að minnast þriggja ára samstarfssamnings
sem gerður var við verkfræðideild Háskóla Íslands – og metinn er á rúmar 10
m.kr. að heildarverðmæti.
Samstarfssamningur um Rannsóknasetur í barna- og fjölskylduvernd
undirritaður
Þann 20. desember var undirritaður samstarfssamningur milli félagsvísindadeildar
Háskóla Íslands og sjö samstarfsaðila um rekstur Rannsóknaseturs í
barna- og fjölskylduvernd við félagsráðgjafarskor Háskóla Íslands. Setrið verður
staðsett við Félagsvísindastofnun á grundvelli undirritaðs samstarfssamnings við
stjórnvaldsaðila, hagsmunafélög og þjónustustofnanir.
Rannsóknasetrið þjónar margþættum tilgangi en fyrst og fremst að efla rannsóknir
á félags- og tilfinningalegum aðstæðum barna og fjölskyldna á Íslandi, og
stuðla að virkara rannsóknar- og þróunarstarfi fræðigreinarinnar innan háskólans
og í samstarfi við aðila á vettvangi, en einnig í alþjóðlegu samstarfi. Í þessu
felst m.a að samhæfa og þróa þekkingar- og gagnagrunn um málefni barna og
fjölskyldna í bæði fagfræðilegum og fjölskyldupólitískum tilgangi og styrkja undirstöðu
fyrir skipulegt rannsóknayfirlit og rannsóknagæðamat. Starfseminni er
ætlað að skapa farveg fyrir kynningu á umfangi og niðurstöðum rannsókna í félagsráðgjöf
til fræðasamfélagsins, fjölmiðla og almennings og gera þær sýnilegri.
Þannig verða niðurstöður rannsókna í félagsráðgjöf áhrifaríkari fyrir hagsmuni
almennings, vinumarkaðar og notendur í hinum ýmsu þjónustugeirum heilbrigðis-,
félags-, skóla- og réttarkerfis og annarra sviða félagsráðgjafar sem snerta
félagslega velferð og heill barna og fjölskyldna.
Vaxandi gróska er í rannsóknarverkefnum á sviði barna- og fjölskyldurannsókna í
félagsráðgjöf við félagsvísindadeild Háskóla Íslands. Námskeið í fjölskyldufræðum
eru kennd á BA- og MA-stigi og sérstök námslína til starfstengds fjölskyldumiðaðs
meistaraprófs, MSW er í boði. Velferðarsvið Reykjavíkur (áður Félagsþjónustan)
kostar lektorsstöðu í barnavernd, framkvæmdasjóður aldraðra kostar
lektorsstöðu í öldrunarrannsóknum og unnið er að uppbyggingu rannsókna og
kennslu á sviði sjálfboðastarfa (NGO) og opinberrar þjónustu með styrk frá RKÍ.
Rannsóknasetur um barna- og fjölskylduvernd er vettvangur fyrir samræmda
starfsemi í rannsóknum, fræðslu og kennslu er snerta fjölskylduvernd.
Með stofnun Rannsóknaseturs í barna- og fjölskylduvernd við félagsvísindadeild
Háskóla Íslands er komið á móts við ákall stjórnvalda, almennings og vinnumarkaðar
um frumkvæði vísindamanna og fagfólks að markvissum viðbrögðum í
fjölskyldumálefnum. Samstarfsaðilar um rekstur Rannsóknaseturs í barna- og
fjölskylduvernd við félagsráðgjafaskor Háskóla Íslands eru Barnaverndarstofa,
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið, Félagsmálaráðuneytið, Velferðarsvið
Reykjavíkurborgar, Þjóðkirkjan, Reykjanesbær og Efling-stéttarfélag.
Indlandsforseti heimsótti Háskóla Íslands
Forseti Indlands, dr. A.P.J. Abdul Kalam, heimsótti Háskóla Íslands 30. maí, en
heimsóknin var liður í opinberri heimsókn hans til Íslands. Í heimsókninni kynnti
Indlandsforseti sér m.a. rannsóknir Íslendinga á sviði jarðskjálftamælinga og
starfsemi Jarðvísindastofnunar. Að því loknu átti hann fund með starfsfólki og
nemendum Háskólans.
Samræður menningarheima: Afmælisráðstefna til heiðurs
Vigdísi Finnbogadóttur 75 ára
Í tilefni af 75 ára afmæli Vigdísar Finnbogadóttur, fyrrverandi forseta Íslands,
gekkst Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum fyrir glæsilegri
alþjóðlegri ráðstefnu undir heitinu „Dialogue of Cultures“ dagana 13.-15. apríl.
Ráðstefnan var haldin í samvinnu við utanríkisráðuneytið, menntamálaráðuneytið
og Reykjavíkurborg. Sérstök heiðursnefnd var tengd ráðstefnunni en í henni voru:
Kofi Annan, aðalritari Sameinuðu þjóðanna, Valéry Giscard d’Estaing, fv. forseti
Frakklands, Richard von Weizsäcker, fv. forseti Sambandslýðveldisins Þýskalands,
Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra, Davíð Oddsson utanríkisráðherra,
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir menntamálaráðherra, Steinunn Valdís Óskars-
28

dóttir borgarstjóri, Rannveig Guðmundsdóttir, forseti Norðurlandaráðs, Sigríður
Th. Erlendsdóttir sagnfræðingur, Sigurður Blöndal, fv. skógræktarstjóri og Páll
Skúlason rektor.
Ráðstefnan hófst 13. apríl með móttöku í Hátíðasal Háskóla Íslands þar sem Páll
Skúlason rektor afhjúpaði brjóstmynd af Vigdísi eftir myndlistarmanninn Erling
Jónsson. Ráðstefnunni lauk með kvöldverði í Perlunni að kvöldi afmælisdagsins
15. apríl. Setning fór fram við hátíðlega athöfn í Háskólabíói að morgni 14. apríl að
viðstöddum ráðamönnum og fjölda innlendra og erlendra gesta. Páll Skúlason
rektor setti ráðstefnuna, en forseti Íslands herra Ólafur Ragnar Grímsson flutti
opnunarræðu. Einnig flutti menntamálaráðherra frú Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
ávarp. Prófessor David Crystal flutti fyrsta lykilfyrirlestur ráðstefnunnar: Towards
a Philosophy of Language Diversity, og kór Kársnesskóla söng undir stjórn
Þórunnar Björnsdóttur.
Auk prófessors David Crystal voru eftirtaldir lykilfyrirlesarar á ráðstefnunni: Mary
Robinson, forseti Írlands 1990-1997 og mannréttindafulltrúi Sameinuðu þjóðanna
1997-2002, Blandine Kriegel, prófessor og sérfræðingur í málefnum nýbúa og
ráðgjafi Jacques Chirac, forseta Frakklands, um mannréttindi og nýbúa, Shinako
Tsuchyia, þingkona í Japan, Rufus H. Yerxa, aðstoðarframkvæmdastjóri Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar
(WTO), Kristín Ingólfsdóttir, rektor Háskóla Íslands, og
Kristín Ástgeirsdóttir, sérfræðingur hjá Rannsóknastofu í kynjafræðum og fv. Alþingismaður.
Þá voru haldnar 20 málstofur þar sem á annað hundruð fræðimanna
fluttu erindi.
Samstarf milli Hólaskóla og Háskólans
Til þess að ná sem mestum árangri í alþjóðlegri samkeppni þurfa íslenskir háskólar
að leggja áherslu á að vinna náið saman, meðal annars með því að
samnýta kennara, sérfræðinga og aðstöðu. Með þetta að leiðarljósi undirrituðu
Stofnun fræðasetra Háskóla Íslands og Háskólinn á Hólum samstarfssamning
um kennslu og rannsóknir í febrúar.
Hólaskóli og Háskóli Íslands hafa haft með sér gott samstarf um árabil. Þetta
samstarf hefur tengst margháttuðum rannsóknum, m.a. verkefnum meistara- og
doktorsnema við Háskóla Íslands, sem og gagnkvæmu mati á námi. Stofnun
fræðasetra er vettvangur Háskóla Íslands fyrir margháttað samstarf við stofnanir,
sveitarfélög, fyrirtæki, félagasamtök og einstaklinga á landsbyggðinni. Samningurinn
mun greiða enn frekar fyrir virku samstarfi skólanna m.a. á sviði fiskalíffræði
og fiskeldis, ferðamálafræði, fornleifafræði, sagnfræði, guðfræði og hestafræði
en aðstæður til kennslu og rannsókna á þessum sviðum eru afar góðar
hjá Hólaskóla.
Samningurinn gerir m.a. ráð fyrir því að Háskóli Íslands staðsetji kennara hjá Hólaskóla
sem taki virkan þátt í rannsóknum og kennslu. Einnig er stefnt að því að
Hólaskóli og Háskóli Íslands komi á fót sameiginlegum stöðum háskólakennara.
Unnið með Bandaríkjamönnum að verkefni um flugstjórn
framtíðarinnar
Dagana 22.-23. ágúst var haldinn í Reykjavík árlegur samstarfsfundur sérfræðinga
og vísindamanna Háskóla Íslands, MIT háskólans í Boston, Bandaríkjunum
og bandarísku geimferðstofnunarinnar NASA. Háskóli Íslands hefur í samstarfi
við Flugmálastjórn Íslands um árabil verið frumkvöðull í rannsóknum á flugumferðarstjórn
og meðal annars þróað hugbúnað fyrir hermi sem nýtist við ýmiss
konar greiningu og prófanir. Sérfræðiþekking í flugumferðarstjórn yfir hafi er afar
mikilvæg þegar þróa á ný tölvukerfi sem flugumferðarstjórar nota við að stýra
umferð. Sú þekking sem hefur byggst upp, bæði hér á landi og í samstarfi sem
Íslendingar hafa tekið þátt í á alþjóðavettvangi, hefur haft mikil áhrif á hugmyndasmíði
og nýst við prófanir.
Tækni- og skipulagsumhverfi íslenska flugstjórnunarsvæðisins gerir það að verkum
að það er eftirsótt til prófana á nýjungum í flugumferðarstjórnun. Slíkar prófanir
eru nauðsynlegar vegna aukinnar umferðar, kröfu um sífellt betri þjónustu
og framsýnna markmiða. Eitt af markmiðunum er að ná heildrænni stjórnun á
Evrópska flugumferðarsvæðinu og að nýta vel nýjungar í tæknibúnaði flugvéla,
þ.m.t. eftirlits- og fjarskiptabúnaði.
Háskóli Íslands hefur um nokkurt skeið átt farsælt samstarf við MIT háskólann í
Boston, Flugmálastjórn og Flugkerfi ehf. í rannsóknaverkefni sem hefur að markmiði
að þróa og prófa nýjar aðferðir og grafíska framsetningu gagna fyrir eftirlit
29

og stjórnun flugumferðar. Verkefnið getur leitt til þess að starfsumhverfi flugumferðarstjóra
muni gerbreytast. Nemendur í framhaldsnámi við verkfræðideild Háskólans
og MIT hafa tekið þátt í rannsóknarverkefninu og haft með sér náið samstarf.
Rektor býður starfsfólki til tónleika
Rektor Háskóla Íslands, Kristín Ingólfsdóttir, bauð starfsfólki Háskólans og mökum
til tónleika í Háskólabíói 24. september. Flytjendur voru Þóra Einarsdóttir
sópran, Gunnar Guðbjörnsson tenor, Anna Guðný Guðmundsdóttir píanóleikari og
Sigrún Eðvaldsdóttir fiðluleikari. Að tónleikunum loknum var boðið til haustfagnaðar
í Hátíðasal í Aðalbyggingu.
Rafrænn háskóli
Svokallað viðburðadagatal á vef HÍ er nú ein öflugasta leiðin til að kynna opna viðburði
(fyrirlestra, málþing, ráðstefnur o.fl.) sem skipulagðir eru á vegum eða í
samvinnu við Háskóla Íslands, enda vefurinn mjög fjölsóttur. Sem dæmi má
nefna að í septembermánuði sóttu vefinn að meðaltali 13.145 gestir á dag og í
þessum sama mánuði var jafnframt slegið nýtt aðsóknarmet, þann 5. september:
16.469 gestir. Þetta er um 30% meiri aðsókn að vef Háskóla Íslands en var á sama
tíma árið 2004.
Háskóli Íslands meðal þeirra sex stofnana sem veita besta
rafræna þjónustu
Þann 12. desember var haldinn kynningarfundur um úttekt á vefjum ríkis og
sveitarfélaga undir yfirskriftinni Hvað er spunnið í opinbera vefi? Í niðurstöðu úttektarinnar
kemur m.a. fram að Háskóli Íslands var meðal þeirra sex stofnana
sem taldar eru veita besta þjónustu þegar heildarniðurstöður úr úttektum á 246
vefjum voru bornar saman. Hvað innihald varðar var Háskólinn í fimmta sæti og í
því áttunda þegar nytsemi var metin.
Þetta er í fyrsta skipti sem úttekt af þessari stærðargráðu er gerð á Íslandi. Megintilgangurinn
er að fá heildstætt yfirlit yfir alla þá rafrænu þjónustu sem er í boði
hjá ríki og sveitarfélögum en einnig að auka vitund opinberra aðila um það hvar
þeir standa í samanburði við aðra og gefa betri hugmynd um möguleika og tækifæri
sem felast í rafrænni þjónustu.
Verkefnið hófst í maí og voru skoðaðir 246 vefir og þeir metnir með tilliti til rafrænnar
þjónustu, innihalds, nytsemi og aðgengis. Sjá ehf. vann verkefnið fyrir
forsætisráðuneytið og Samband íslenskra sveitarfélaga. Verkefnið er liður í stefnu
ríkisstjórnarinnar um upplýsingasamfélagið fyrir árin 2004-2007, Auðlindir í allra
þágu.
Ýmislegt efni um Háskóla Íslands er að finna á vef Háskólans, www.hi.is, og á
slóðinni: www2.hi.is/page/um_HI
Tölulegar staðreyndir um Háskólann er að finna á slóðinni:
www2.hi.is/page/stadtolur
30

Háskólinn í hnotskurn 2005
Starfsmannafjöldi
Tæknifólk
Skrifstofufólk
45
49
61
konur
karlar
150
Hér eru ekki taldir starfsmenn
háskólastofnana með
sjálfstæðan fjárhag.
Þjónustusérfr.
Rannsóknafólk
20
26
47
67
Fastráðnir kennarar eru 446
og hefur fjölgað um 13 frá
fyrra ári.
Sérfræðingar
Aðjunktar
Lektorar
2
8
11
14
46
50
Um 70% fastra kennara eru
með doktorspróf en 30% eru
með meistarapróf.
Dósentar
Prófessorar
28
46
101
150
Laun og launatengd gjöld
námu 4.883,6 m.kr. af
7.179,2 m.kr. útgjöldum alls
eða 68%.
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Fjöldi
Deildir Námsleiðir skráðir brautskráðir
Guðfræðideild 7 144 19
Læknadeild 10 450 78
Lagadeild 6 588 77
Viðskipta- og hagfræðideild 14 1.165 182
Heimspekideild 56 1.784 232
Lyfjafræðideild 5 145 5
Tannlæknadeild 3 80 8
Verkfræðideild 25 815 165
Raunvísindadeild 49 931 183
Félagsvísindadeild 53 2.287 387
Hjúkrunarfæðideild 6 580 111
Samtals 234 8.939 1.445
Þróun nemendafjölda
2000 2001 2002 2003 2004 2005
Skráðir
nemendur 6.439 7.254 8.027 8.225 8.725 8.939
Virkir
nemendur 4.175 4.328 4.677 5.242 5.697 5.807
Fjöldi
nýskráðra 2.509 2.675 2.805 2.933 3.058 2.555
Fjöldi
brautskráðra 1.007 1.068 1.149 1.243 1.391 1.445
32

Skipting heildarútgjalda
Nýbyggingar 2%
Tækjakaup 1%
Viðhald fasteigna 2%
Rekstur fasteigna 6%
Sameiginlegur kostnaður deilda 8%
Endurmenntunarstofnun 4%
Þjónustustofnanir 11%
Kennsludeildir 57%
Rannsóknastofnanir utan deilda 1%
Sameiginleg stjórnsýsla 8%
Skipting útgjalda deilda
Hjúkrunarfræðideild 5%
Félagsvísindadeild 13%
Guðfræðideild 2%
Læknadeild 15%
Lagadeild 3%
Viðskipta- og hagfræðideild 9%
Raunvísindadeild 21%
Hugvísindadeild 15%
Verkfræðideild 12%
Lyfjafræðideild 2%
Tannlæknadeild 3%
Tekjur Háskóla Íslands 2000-2005 í m.kr.
8.000
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
1.798 1.814 1.884
2.014 2.214 2.443
2.000
1.000
0
2.973 3.362 3.602 4.054 4.223 4.707
2000 2001 2002 2003 2004 2005
Sértekjur
Fjárveitingar
33

Stjórnsýsla
Skrifstofa rektors
Hlutverk rektors
Samkvæmt lögum um Háskóla Íslands nr. 41/1999 er rektor yfirmaður stjórnsýslu
Háskólans og æðsti fulltrúi hans gagnvart mönnum og stofnunum innan Háskólans
og utan. Hann hefur almennt eftirlit með allri starfsemi Háskólans, þar með
talið ráðningar- og fjármálum einstakra deilda og stofnana. Rektor á frumkvæði
að því að háskólafundur marki heildarstefnu í málefnum Háskólans. Á milli funda
háskólaráðs fer rektor í umboði þess með ákvörðunarvald í öllum málum Háskólans.
Rektor ræður starfslið sameiginlegrar stjórnsýslu Háskólans og setur
því starfslýsingar. Menntamálaráðherra skipar rektor til fimm ára samkvæmt tilnefningu
háskólaráðs, að undangengnum almennum kosningum í Háskólanum.
Rektorsskrifstofa
Starfsemi rektorsskrifstofu helgast fyrst og fremst af því að framfylgja lögskipuðu
hlutverki háskólarektors, gæta heildarhagsmuna Háskólans og greiða fyrir því
eftir bestu getu að heildarstefna Háskólans og einstakra deilda og stofnana megi
ganga vel fram, þannig að Háskólinn nái að rækja og rækta hlutverk sitt sem
allra best í kennslu og rannsóknum og þjónustu við samfélagið.
Rektorsskrifstofa hefur umsjón með málefnum sameiginlegrar stjórnsýslu Háskólans,
háskólafundi, fundum háskólaráðs, ársfundi Háskólans og samskiptum
rektors við forseta deilda og forstöðumenn stofnana. Einnig hefur rektorsskrifstofa
umsjón með samskiptum rektors við fulltrúa stjórnvalda, atvinnulífs og innlendra
og erlendra háskóla- og rannsóknastofnana og samtaka þeirra sem og
fulltrúa erlendra ríkja. Náin samvinna er við báðan meginstoðir stjórnsýslunnar,
akademíska stjórnsýslu og rekstur og framkvæmdir, og stjórnsýslu deilda.
Á rektorsskrifstofu fer ennfremur fram margvísleg önnur regluleg starfsemi, svo
sem móttaka og afgreiðsla erinda sem berast Háskólanum, afgreiðsla viðtala eftir
pöntun, miðlun upplýsinga til starfsmanna, umsjón með nefndum og starfshópum
rektors um einstök málefni, útgáfa Árbókar og Ritaskrár Háskólans, umsjón
með úthlutunum úr Háskólasjóði, starfi dómnefnda vegna nýráðninga og framgangs
akademískra starfsmanna, brautskráningum kandídata, doktorsvörnum,
viðurkenningum til starfsmanna, málþingum, ráðstefnum og fyrirlestrum á vegum
rektors, útgáfu ýmiss kynningarefnis og umsjón með boðum og samkomum
á vegum rektors.
Markaðs- og samskiptadeild heyrir beint undir rektor og vinnur með markaðsog
samskiptanefnd.
Starfslið
Á árinu áttu sér stað rektorsskipti við Háskóla Íslands og þann 1. júlí tók Kristín
Ingólfsdóttir prófessor við embætti rektors af Páli Skúlasyni prófessor. Aðrir
starfsmenn á skrifstofu rektors eru Magnús Diðrik Baldursson, skrifstofustjóri og
gæðastjóri, Guðbjörg Jóhannesdóttir verkefnisstjóri, Margrét Ludwig verkefnisstjóri
og Halla Sverrisdóttir verkefnisstjóri.
Gæðamál
Skrifstofa rektors hefur yfirumsjón með gæðamálum Háskólans. Samkvæmt
gæðakerfi Háskólans er rektor ábyrgur fyrir gæðamálum skólans almennt, en
deildarforsetar, framkvæmdastjórar, forstöðumenn og aðrir stjórnendur eru ábyrgir
fyrir gæðum starfsemi innan sinna starfseininga. Skrifstofustjóri rektorsskrifstofu
er jafnframt gæðastjóri og starfrækt er sérstök ráðgjafanefnd rektors um gæðamál.
Við Háskóla Íslands er fylgt víðtæku formlegu gæðakerfi sem tekur til lögbundins
hlutverks Háskólans á sviði kennslu og rannsókna, auk stjórnunar, rekstrar og
þjónustu. Gæðakerfið hvetur til nýsköpunar, bættrar frammistöðu og aukins sjálfstæðis
starfsmanna, en einnig til samvinnu þar sem áætlun, aðgerðir, eftirlit og
viðbrögð mynda ferli stöðugra umbóta. Gæðakerfið tekur mið af stefnumótun og
framkvæmd gæðamála á alþjóðlegum vettvangi, einkum í tengslum við Bologna-
35

ferlið og á vegum Samtaka evrópskra háskóla (European University Association),
sem og opinberum og sjálfstæðum gæðamatsstofnunum.
Rektor ber ábyrgð á gæðamálum Háskólans og deildarforsetar, forstöðumenn og
framkvæmdastjórar bera ábyrgð á gæðum starfsemi þeirra rekstrareininga sem
þeir stýra. Gæðastjóri og gæðanefnd annast framkvæmd gæðakerfisins í umboði
rektors. Rektor heldur mánaðarlega fundi með deildarforsetum þar sem m.a. er
fjallað um framkvæmd og þróun gæðakerfisins. Auk þessa starfar innan Háskólans
sérstök ráðgjafanefnd rektors um gæðamál. Hlutverk nefndarinnar er að
fylgjast með framkvæmd gæðakerfisins, fjalla um og samræma útfærslu einstakra
þátta og móta tillögur um þróun þess, eftirfylgni og úrbætur. Í bígerð er að
festa nefndina frekar í sessi og gefa henni aukið vægi með því að gera hana að
einni af fastanefndum háskólaráðs.
Áfram var unnið með margvíslegum hætti að eflingu gæðakerfis Háskólans. Sérstök
áhersla var lögð á ytra gæðamat og bar þar hæst að á árinu lauk þremur
viðamiklum ytri úttektum á Háskóla Íslands sem fram fóru á árunum 2004 og
2005.
• Í fyrsta lagi fól menntamálaráðherra Ríkisendurskoðun árið 2004 að gera úttekt
á fjárhagsstöðu, fjármögnun, árangri, gæðum, rekstrarformi og
stjórnsýslu Háskólans. Úttektin samanstendur af þremur meginþáttum:
Greiningu Ríkisendurskoðunar á framangreindum þáttum, viðhorfskönnun
meðal starfsfólks Háskólans og alþjóðlegum samanburði á völdum kennitölum
og starfsþáttum. Lokaskýrsla Ríkisendurskoðunar var birt vorið 2005.
• Í öðru lagi fól menntamálaráðherra árið 2004 fjögurra manna sérfræðingahópi
að framkvæma úttekt á akademískri stöðu Háskólans, einkum rannsóknastarfinu.
Tekur úttektin til rannsóknastarfs við skólann á árunum
1999–2002. Lokaskýrsla var birt í september 2005.
• Í þriðja lagi átti Háskóli Íslands frumkvæði að því að Samtök evrópskra háskóla
(European University Association, EUA) gerðu úttekt á Háskólanum þar
sem lögð var sérstök áhersla á uppbyggingu framhaldsnáms og gæðastarf
innan skólans. Úttekt EUA er ekki liður í opinberu eftirliti með Háskólanum,
heldur er tilgangur hennar fyrst og fremst að fá ábendingar og ráðleggingar
frá virtum erlendum háskólamönnum sem geta nýst við framtíðaruppbyggingu
skólans. EUA hefur framkvæmt slíkar háskólaúttektir með góðum árangri
um árabil og hafa vel á annað hundrað evrópskir háskólar tekið þátt í
þeim. Hófst úttektin í ársbyrjun 2005 á ritun sjálfsmatsskýrslu. Að því búnu
kom hópur erlendra sérfræðinga á vegum EUA í tvær vettvangsheimsóknir í
mars og maí og loks var lokaskýrsla birt stjórn Háskólans í september 2005.
Heildarniðurstöður allra úttektanna eru mjög jákvæðar fyrir Háskóla Íslands. Af
úttektarskýrslunum má ráða að skólinn hefur á að skipa góðu starfsliði sem á
undanförnum árum hefur náð ágætum árangri í rannsóknum og kennslu. Hvatakerfi
skólans hafa komið ýmsu góðu til leiðar og rannsóknaafköstin eru mikil
þrátt fyrir að doktorsnám sé rétt að slíta barnsskónum við skólann. Stjórnendur
skólans hafa gætt þess að haga rekstri skólans í samræmi við fjárveitingar og
aðrar tekjur sem hann aflar, og skólinn kemur ágætlega út úr samanburði á hagkvæmni
og skilvirkni sem gerður var við erlenda háskóla. Í úttektarskýrslunum
er þó einnig bent á margt sem betur má fara í starfsemi skólans. Skýrslurnar
geyma margar gagnlegar ábendingar um það hvernig bæta megi rannsóknir,
kennslu og stjórnun við skólann enn frekar.
Í kjölfar úttektanna þriggja skipaði rektor starfshóp sem hafði það hlutverk að
fara yfir úttektarskýrslunar og gera tillögur um viðbrögð við þeim athugasemdum
og ábendingum sem þar koma fram. Skilaði starfshópurinn rektor ítarlegri
skýrslu með yfir 90 tillögum í byrjun nóvember.
Þegar niðurstöðurnar lágu fyrir hratt rektor af stað viðamikilli vinnu við það að
móta stefnu og framkvæmdaáætlun Háskóla Íslands fyrir tímabilið 2006-2011.
Hófst vinnan á skipun starfshóps til að vinna úr ýmsum stefnumarkandi textum
sem fyrir liggja, s.s. vísinda- og menntastefnu Háskóla Íslands, stefnu Háskólans
í einstökum málaflokkum, lokaskýrslum vegna ytri úttekta á Háskóla Íslands,
skýrslu starfshóps rektors um niðurstöður sömu úttekta og stefnumótunarskjöl
deilda, stofnana og stjórnsýslu Háskólans, og semja á grundvelli þeirra tillögu um
sameiginlega stefnu og framkvæmdaáætlun. Þessi vinna stóð yfir veturinn 2005-
2006 og ætlað að henni myndi ljúka þá um vorið.
36

Markaðs- og samskiptamál
Markaðs- og samskiptadeild
Markaðs- og samskiptadeild stuðlar að því að efla orðspor Háskóla Íslands í
samfélaginu, að það hafi skýra mynd af hlutverki skólans og geri sér grein fyrir
sérstöðu hans.
Í starfi sínu leggur markaðs- og samskiptadeild áherslu á að:
• Móta, framkvæma og miðla stefnu og framtíðarsýn Háskóla Íslands.
• Vera aflvaki fyrir einingar skólans í markaðs- og samskiptamálum.
• Starfsemi deildarinnar einkennist af frumkvæði, þjónustulund og fagmennsku.
• Tryggja samræmingu í miðlun skilaboða frá Háskólanum til samfélagsins.
• Afla upplýsinga um starfsumhverfi Háskóla Íslands, miðla þeim til ólíkra eininga
skólans og stuðla að því að einingarnar nýti sér upplýsingarnar til að
bæta starfsemi sína.
Helstu verkefni
Meðal verkefna deildarinnar eru fjölmiðlatengsl, ritstjórn Háskólavefsins, útgáfa
kynningarefnis af margvíslegu tagi og umsjón með samræmingu útlits kynningarefnis
Háskólans. Einnig kynning á námi og annarri fjölþættri starfsemi Háskólans,
miðlun vísinda til almennings og sérstaklega til ungs fólks og margskonar
önnur skipulagningar- og framkvæmdastörf til kynningar á skólanum. Þá má
nefna ráðgjöf, þjónustu og stuðning við kynningarstarf deilda, stofnana og sameiginlegrar
stjórnsýslu HÍ og upplýsingamiðlun, samstarf og samskipti innan háskólasamfélagsins
og utan, hérlendis og erlendis.
Stjórn og starfslið
Markaðs- og samskiptadeild heyrir beint undir rektor og starfar deildarstjóri í
umboði hans. Deildarstjóri og kynningarstjóri Háskóla Íslands var Guðrún J.
Bachmann. Vefritstjóri og ritstjóri Fréttabréfs HÍ var Friðrik Rafnsson. Verkefnastjóri
og landstengiliður fyrir Unga vísindamenn var Björk Håkansson.
Vefsetur Háskóla Íslands
Á árinu var mikil vinna lögð í gagngera endurskipulagningu deildarvefja og uppfærslu
og vinnslu efnis. Snemma hausts náðist sá áfangi að allar deildir höfðu
innleitt Soloweb vefumsjónarkerfið og tekið upp nýtt og samræmt útlit. Unnið var
að verklagsreglum fyrir vefinn í samstarfi við markaðs- og samskiptanefnd.
Vefur Háskóla Íslands er samkvæmt mælingum einn af fjölsóttari vefjum landsins
og eykst umferð stöðugt um hann ár frá ári. Þegar skólastarf stendur sem hæst
fara á milli tíu og tólf þúsund manns inn á upphafssíðu HÍ (www.hi.is) daglega.
Vefurinn er einn mikilvægasti kynningar- og upplýsingavettvangur Háskóla Íslands
og er netið almennt fyrsti kostur þeirra sem hyggja á nám við HÍ og leita
sér upplýsinga um það.
Haustið 2005 voru gerðar tvær úttektir á vef Háskólans. Önnur þeirra var aðgengisúttekt
sem er ætlað að meta vefaðgengi fyrir fatlaða og í framhaldi af því var
hafist handa við að gera vefinn aðgengilegan öllum, óháð fötlun. Hin úttektin var
gerð á vegum forsætisráðuneytisins, á rafrænni þjónustu opinberra stofnana. Þar
voru 246 vefir teknir út faglega og í skemmstu máli sagt var Háskóli Íslands meðal
þeirra sex opinberu stofnana sem taldar eru veita bestu rafrænu þjónustuna.
Hönnunarstaðall Háskóla Íslands
Hönnunarstaðall Háskólans var endanlega innleiddur á árinu. Hann er aðgengilegur
öllum á vefsetri Háskólans undir hnappnum Kynningarefni og er stöðugt
unnið að endurnýjun og uppfærslu efnis. Með staðlinum er stigið stórt skref í þá
átt að tryggja og auðvelda samræmingu útlits alls kynningarefnis skólans og
næst með honum hagræðing og stóraukin þjónusta fyrir hverja þá sem vinna að
kynningarstörfum í deildum og stofnunum Háskóla Íslands.
Útgáfur
Fréttabréf Háskóla Íslands, Háskólafréttir, kom út tvisvar sinnum á árinu.
Í febrúar komu út þrjú kynningarrit:
• Sérrit um Háskóla Íslands, 24 síðna fylgirit sem dreift var með Morgunblaðinu.
• Nýr almennur kynningabæklingur um starfsemi Háskólans.
• Nýr kynningabæklingur fyrir nýnema í samstarfi við FS og HHÍ.
37

Ýmsir viðburðir og önnur kynningamál
• Námskynning Háskóla Íslands fór fram 28. febrúar. Var það í fyrsta sinn um
árabil sem Háskóli Íslands tók ekki þátt í sameiginlegri kynningu íslenskra
háskóla. Önnur nýjung var að bæði grunnnám og framhaldsnám var kynnt á
sama degi. Gestir voru um 2.500 talsins.
• Háskólinn tók þátt í Menningarnótt Reykjavíkurborgar í ágúst. Markaði Menningarnótt
upphaf 9 mánaða samstarfsverkefnis HÍ og fjöllistasmiðjunnar
Klink og Bank undir heitinu VÍSINDALIST.
• Þátttaka í Vetrarhátíð í lok febrúar með málþingi í Háskólabíói, Galdraþingi, í
samstarfi við Sinfóníuhljómsveit Íslands, Barða Jóhannesson tónskáld o.fl.
• Þátttaka í Vísindavöku RANNÍS í Listasafni Reykjavíkur í september og umsjón
með aðkomu Háskólans að verkefninu Vísindin snerta þig, einnig á vegum
RANNÍS.
• Málþingið Ný Afríka í mótun sem Háskóli Íslands, Þróunarsamvinnustofnun
Íslands og Norræna Afríkustofnunin gengust fyrir í febrúar. Á þinginu leituðust
nokkrir afrískir sérfræðingar í málefnum álfunnar við að varpa ljósi á
þann margþætta veruleika og vanda sem ríki í Afríku sunnan Saharaeyðimerkurinnar
búa við.
• Tengiliður rektors við undirbúning að ráðstefnunni Samræður menningarheima
á vegum Stofnunar Vigdísar Finnbogadóttur.
• Margþætt aðkoma að ráðstefnum, málþingum, undirritun o.fl. á vegum rektors
og kynning á þeim, þ. á m. á Háskólatorgi og Háskólasjóði Eimskips.
• Ýmis kynningarverkefni í samstarfi við deildir og stofnanir HÍ.
• Doktorsvarnir við Háskóla Íslands, kynning í fjölmiðlum og innan HÍ.
Fræðsla og tengsl
• Deildin var sem fyrr bakhjarl Vísindavefs Háskóla Íslands, sem er eitt framsæknasta
átak Háskólans í miðlun vísinda til almennings. Vísindavefurinn
fagnaði 5 ára afmæli og í tengslum við það var skipulagt kynningarátak í fjölmiðlum,
auk þess sem deildin stóð að baki útrásar Vísindavefsins í tilefni afmælisins.
Valdar spurningar og svör voru þýdd á ensku. Vefurinn var kynntur
erlendis og leitað erlendra samstarfsaðila.
• Markaðs- og samskiptadeild hefur öflugt tengslanet í deildum og stofnunum
skólans við ábyrgðaraðila kynninga- og vefmála. Deildin stóð fyrir fjölmörgum
námskeiðum í notkun Soloweb í samstarfi við starfsmannasvið og
kennslusvið. Einnig var í árslok haldin námsstefna um markaðs- og kynningarmál
með sérstakri áherslu á fjölmiðlatengsl.
• Tengiliður fyrir hönd rektors við Þróunarsamvinnustofnun Íslands, Alþjóðabankann
og Norrænu Afríkustofnunina.
• Tengiliður fyrir rektor hönd rektors við verkefnið UN módel stúdenta.
• Háskóli unga fólksins, undirbúningur og umsjón í samstarfi við verkefnisstjóra.
• Tengiliður Íslands vegna margmiðlunarverðlauna Sameinuðu þjóðanna, í
samstarfi við Samtök iðnaðarins og menntamálaráðuneytið.
• Undirbúningur að stofnun Tilraunahúss, samstarfsverkefnis HÍ, Kennaraháskólans
og Orkuveitu Reykjavíkur.
Kannanir – öflun upplýsinga um starfsumhverfi Háskólans
Deildin vann að eftirtöldum þremur könnunum í samstarfi við formann markaðsog
samskiptanefndar Háskólans, Þórhall Örn Guðlaugsson:
• Um viðhorf og væntingar nýnema við Háskóla Íslands, gefin var út ítarleg
skýrsla um niðurstöður og henni dreift til lykilaðila og tengiliða í deildum og
sameiginlegri stjórnsýslu.
• Þjónustukönnun meðal 2. árs nema við Háskóla Íslands og
• Könnun meðal gesta á námskynningum Háskólans.
Önnur verkefni
• Í samstarfi við Skjalasafn HÍ var unnið að gagnagrunni um flokkun og varðveislu
miðlægs ljósmyndasafns Háskólans, en einnig að gerð og útgáfu
Handbókar um skjalagerð.
• Ýmis menningartengd verkefni fyrir hönd rektors, s.s. umsjón með hausttónleikum
fyrir starfsfólk, fjölmiðlatengsl og kynningar á háskólatónleikum ársins,
umsjón og framkvæmd með Jazz-akademíunni o.fl.
• Samstarf við rektorsskrifstofu um brautskráningar, doktorsvarnir o.fl.
• Móttaka innlendra og erlendra gesta. Meðal erlendra gesta voru forseti Indlands
ásamt fylgdarliði og fulltrúar ýmissa háskóla.
Alþjóðlegt samstarf, tengsl og vísindamiðlun
• Young Scientists - Um mitt ár tók deildin við umsjón Evrópuverkefnisins
Young Scientists (Ungir vísindamenn) og er verkefnisstjóri deildarinnar land-
38

stengiliður verkefnisins. Að undangenginni landskeppni var skipulögð ferð í
Evrópukeppni Ungra vísindamanna til Moskvu í september, þar sem vinningsverkefni
landskeppninnar Nuddgallinn var kynnt með glæsibrag. Um
haustið var hafist handa við skipulagningu Landskeppni ungra vísindamanna
2006.
• NUAS - Kynningarstjóri situr í stjórn verkefnishóps fulltrúa kynningar- og
markaðsdeilda norrænna háskóla sem vann að undirbúningi og framkvæmd
umfangsmikillar ráðstefnu í Kaupmannahöfn í janúar 2006.
• EUSCEA (European Science Events Association) - Deildin gekk til liðs við evrópsk
samtök um vísindamiðlun og vísindaviðburði, tók m.a. þátt í hugmyndasamkeppni
um nýjungar á þeim vettvangi og hlaut þar verðlaun og viðurkenningu.
Í framhaldi af því var afráðið að árlegt þing samtakanna yrði haldið
á Íslandi í byrjun júní í umsjón deildarinnar.
• Science and Society - Meðal áhersluatriða 6. og 7. rammaáætlunar Evrópusambandsins
er miðlun vísinda til almennings undir yfirskriftinni Science
and Society. Markaðs- og samskiptadeild nýtti þann vettvang meðal annars til
þess að kynna starfsemi Vísindavefs HÍ á ráðstefnu sambandsins í Brussel í
mars, þar sem einnig voru kynnt önnur verkefni deildarinnar í vísindamiðlun,
s.s. Háskóli unga fólksins, þátttaka í Menningarnótt, Ungir vísindamenn,
Vetrarhátíð o.fl. Einnig var tækifærið nýtt til margháttar tengslamyndunar og
samstarfs, m.a. vegna Tilraunahúss.
• Nýmiðlunarverðlaun Sameinuðu þjóðanna - Landskeppni World Summit
Award var haldin hér á landi og skipulögð í samvinnu við Háskóla Íslands,
menntamálaráðuneytið og Samtök iðnaðarins. Þar var veitt viðurkenning fyrir
besta verkefnið og tilnefnt af Íslands hálfu á verðlaunahátíð sem haldin var í
Öskju, Náttúrufræðahúsi Háskóla Íslands. Landstengiliður í Nýmiðlunarverðlaunum
Sameinuðu þjóðanna var Friðrik Rafnsson, vefritstjóri HÍ.
• Descartes-verðlaun Evrópusambandsins - Í samstarfi við menntamálaráðuneytið
var unnið að framlagi Íslands til Descartes-verðlauna fyrir vísindamiðlun.
Þorsteins Vilhjálmsson prófessor og ritstjóri Vísindavefsins var einn
af 23 aðilum sem tilnefndir voru til Descartes-verðlaunanna. Alls hafði verið
bent á 63 aðila og var Þorsteinn tilnefndur úr þeim hópi. Þess má geta að
menntamálaráðuneytið hafði fyrr á árinu veitt Þorsteini Vilhjálmssyni sérstakt
heiðursskjal vegna framlags hans til vísindamiðlunar hérlendis.
Þátttaka í nefndum og verkefnahópum
• Markaðs- og samskiptanefnd Háskóla Íslands.
• Verkefnahópur um tengsl HÍ við atvinnulíf og fjármögnun rannsókna.
• Háskóli unga fólksins.
• Hugmyndahópur rektors um Vísindagarða.
• Þverfaglegur starfshópur um þróunarsamvinnu.
• Starfshópur um nýmiðlunarverkefni Sameinuðu þjóðanna.
• Starfshópur um fræðslumál starfsmanna HÍ.
• Stýrihópur kynningarstjóra norrænna háskóla í NUAS.
• Stjórn Listasafns Háskóla Íslands.
• Ritnefnd Háskólafrétta, Fréttabréfs HÍ.
• Verkefnahópur um ímynd og ásynd Háskólatorgs.
• Undirbúningshópur að ráðstefnunni Samræður menningarheima á vegum
Stofnunar Vigdísar Finnbogadóttur.
• Verkefnahópur um undirbúning stofnunar Tilraunahúss Háskóla Íslands.
• Þátttaka í stjórn Evrópuverkefnisins Ungir vísindamenn.
Akademísk stjórnsýsla
Almennt
Akademísk stjórnsýsla er önnur af tveimur meginstoðum sameiginlegrar
stjórnsýslu Háskóla Íslands.
Hlutverk hennar er að framkvæma ákvarðanir rektors og háskólaráðs, framfylgja
ályktunum háskólafundar og að skapa deildum, stofnunum og starfsfólki skilyrði
til að vinna störf sín í samræmi við lög og reglur. Innan akademískrar stjórnsýslu
eru eftirtalin meginsvið og starfseiningar:
• Stjórnsýsla – lög og reglur, samningar, málefni háskólaráðs, fjármál, jafnréttismál,
skjalavarsla, málaskráning.
• Kennsla – kennslumál, prófstjórn og prófhald, nemendaskrá, námsráðgjöf, aðstoð
við fatlaða, stúdentamálefni, kennslumiðstöð og tungumálamiðstöð.
39

• Rannsóknir – rannsóknavirkni, ritaskrá, rannsóknasjóðir.
• Starfsmannamál – starfsþróun, réttindi og fræðsla.
Alþjóðaskrifstofa háskólstigsins heyrir skipulagslega undir akademíska stjórn
sýslu en er sjálfstæð rekstrareining í reikningshaldi Háskólans.
Rannsóknaþjónusta
Háskólans starfar í nánum tengslum við rannsóknasvið en heyrir undir háskólaráð
og er sjálfstæð rekstrareining í reikningshaldi Háskólans.
Starfsnefndir háskólaráðs tengdar akademískri stjórnsýslu eru jafnréttisnefnd,
kennslumálanefnd og vísindanefnd.
Stjórnsýsla, lög og reglur
Almennt
Á sviði stjórnsýslu er eitt meginverkefnið að hafa umsjón með að ákvörðunum
háskólaráðs og rektors sé framfylgt í samræmi við gildandi lög og reglur. Þá hefur
skrifstofa akademískrar stjórnsýslu með höndum samningagerð fyrir hönd
Háskóla Íslands í mörgum málefnum, breytingar á lögum og reglum Háskólans
og setningu nýrra reglna. Veitt er lögfræðileg ráðgjöf við framkvæmd stjórnunarlegra
viðfangsefna og höfð umsjón með fjárhagsáætlun akademískrar
stjórnsýslu, stöðu einstakra eininga og skiptingu fjárveitingar á milli þeirra. Verkefnum
á sviði jafnréttismála og skjalsafns er lýst sérstaklega aftar í þessum
kafla.
Lög og reglur
Árið 2005 allmargar breytingar voru gerðar á heildarreglum skólans, sbr. yfirlit
sem birt er á heimasíðu.
Kennslumál, stúdentar,
brautskráningar
Helsta verkefni kennslusviðs er að annast sameiginleg mál Háskólans er varða
kennslu, próf, skráningu stúdenta, kennsluhúsnæði og búnað. Á vegum þess er
jafnframt starfrækt Tungumálamiðstöð, Kennslumiðstöð og Námsráðgjöf sem
sérstakar deildir.
Háskólaárið telst frá 1. júlí til jafnlengdar næsta ár og skiptist kennsluárið í tvö
misseri, haustmisseri sem lýkur 21. desember og vormisseri sem lýkur 15. maí.
Nýskráning fer fram í lok maí og byrjun júní ár hvert og einnig er tekið við skráningarbeiðnum
í byrjun janúar. Þrjár brautskráningar kandídata tilheyra hverju háskólaári,
í febrúar, júní og október.
Áfram var beitt aðhaldsaðgerðum vegna fjölda stúdenta við Háskólann. Háskólaráð
ákvað í mars 2005 að heimild til að veita undanþágur frá inntökuskilyrðum
Háskólans yrði ekki nýtt háskólaárið 2005-2006. Einnig samþykkti háskólaráð að
ekki yrðu veittar neinar undanþágur frá skráningartímabili árlegrar skráningar í
mars 2005 og greiðslu skrásetningargjalda eða vegna nýskráninga og greiðslu
skrásetningargjalds eftir 5. júní 2005.
Kennsluskrá, nemendaskrá, námskeið og próf
Í Kennsluskrá Háskólans eru tilgreind öll námskeið sem kennd eru við skólann
og skipulag námsins. Lýsingar námskeiða eru aðgengilegar á:
www.hi.is/nam/namsk Samtals eru á skrá um 4.000 námskeið (ýmist kennd
námskeið, verkefni eða ritgerðir) í ellefu deildum, en þar af voru um 2.000 virk á
árinu. Af kenndum námskeiðum voru 281 kennd á ensku. Skipulagðar námsleiðir
í grunnnámi eru 143 (nám til fyrsta háskólaprófs, nám til diplómaprófs og 30 eininga
aukagreinar), til meistaraprófs 86 og 39 til doktorsprófs. Auk þess er boðið
upp á starfsmiðað nám að lokinni fyrstu háskólagráðu á 20 námsleiðum.
Náin samvinna er um erlend samskipti við Alþjóðaskrifstofu háskólastigsins og á
milli kennslusviðs, rannsóknasviðs, kennslumálanefndar, vísindanefndar og alþjóðasamskiptaráðs.
40

Nemendaskrá Háskólans er sá grunnur sem skipulag háskólastarfsins byggist á,
s.s. stundaskrár, skipan í stofur og bókakaup Bóksölu stúdenta. Þar fer fram
nýskráning, árleg skráning í námskeið og próf, innheimta skráningargjalds og varðveisla
einkunna. Skrifstofur deilda og námsbrauta eru tengdar tölvukerfi Nemendaskrárinnar
beint með tilteknum aðgangsmöguleikum, auk þess sem nemendaskrárkerfið
er beinlínutengt tölvukerfi LÍN. Í vefkerfi skólans, sem tekið var í notkun
á haustmisseri 2001, á hvert námskeið sína heimasíðu með dagatali, kennsluáætlun,
prófasafni og tilkynningum til nemenda. Að auki geta stúdentar nálgast margháttaðar
upplýsingar um námskeið sín og námsferil og geta þeir skráð sig úr námskeiðum
í vefkerfinu. Haldið var áfram endurskoðun nemendaskrárkerfis sem hófst
formlega haustið 2002, en átaksverkefni við endurskoðun gagnagrunns nemendaskrárkerfisins
var að mestu leyti lokið um áramótin 2004/2005.
Á árinu 2005 voru skráðar yfir 35.000 próftökur á þremur próftímabilum. Atvik utan
próftímabila voru um það bil 5.000. Ljóst er að fjölgun próftaka er umtalsverð
á milli ára, en beinn samanburður talna er varasamur þar sem margir þættir eiga
hlut að máli. Stöðupróf í ensku (TOEFL, Test of English as a Foreign Language)
voru haldin á vegum Háskólans samkvæmt samningi við Educational Testing
Service. Á árinu 2005 voru þau haldin fimm sinnum og samtals tóku 476 einstaklingar
stöðupróf. Þá voru haldin í fyrsta sinn svokölluð GRE og Gmat stöðupróf við
Háskólann og tóku 53 GRE prófið og 10 Gmat.
Fjöldi stúdenta og brautskráning
Í töflu 1 er að finna yfirlit yfir fjölda stúdenta við Háskóla Íslands háskólaárið
2004–2005 og fjölda brautskráðra árið 2005. Brautskráðir voru samtals 1.445, þar af
luku 250 meistaraprófi. Fimm doktorsvarnir fór fram í læknadeild á árinu, þrjár í
raunvísindadeild, tvær í hugvísindadeild, ein í lagadeild, tvær í tannlæknadeild, og
ein í félagsvísindadeild. Þá luku 125 viðbótarnámi (einu ári að loknu B.A.-/B.S.-prófi).
Gæðamat kennslu
Á vegum kennslumálanefndar hefur frá lokum haustmisseris 1987 verið leitað
eftir mati stúdenta á gæðum kennslu og námskeiða. Tilgangurinn er að veita
kennurum aðhald í kennslu og upplýsingar um hvað betur má fara. Kennslumiðstöð
Háskólans annast framkvæmd könnunarinnar í samráði við Reiknistofnun
og kennslusvið. Framkvæmd kennslukönnunarinnar og úrvinnsla er með rafrænum
hætti. Tekið er mið af könnuninni við framgang kennara.
Kennsluhúsnæði
Hin öra fjölgun stúdenta hefur kallað á aukið kennsluhúsnæði. Tekist hefur með
herkjum að hýsa kennsluna en ljóst er að hinn þröngi stakkur húsnæðis sem
kennslunni er víða sniðinn hefur neikvæð áhrif á kennslu og nám, svo og vinnutíma
kennara og stúdenta. Stundatöflur einstakra hópa eru tíðum sundurslitnar
og kennsla sett í óhentugt húsnæði eða nánast óhæft. Þá er með naumindum
unnt að koma skriflegum prófum fyrir á próftímabilum, einkum í desember, og
hefur þessi húsnæðisskortur iðulega áhrif á próftöflur nemenda til hins verra.
Á árinu 2005 voru lagðar niður tvær kennslustofur á annarri hæð Aðalbyggingar
og ein í Odda. Í staðinn voru teknar í notkun tvær kennslustofur í kjallara Aðalbyggingar
og leigt húsnæði undir kennslustofur í húsi Þjóðminjasafnsins og í
safnaðarheimili Neskirkju.
Kennslumálanefnd
Kennslumálanefnd fundaði 16 sinnum á árinu. Á vormisseri var m.a. rætt um
kennslukönnun, stigamat kennslu og sjúkra- og upptökupróf. Að venju var úthlutað
úr kennslumálasjóði, en 18 umsóknir bárust að þessu sinni og var samþykkt
að styrkja níu verkefni um samtals 5,6 m.kr. Á haustmisseri var rætt um
kennslukönnun, European Qualification Framework, úthlutunarreglur kennslumálasjóðs
og viðbrögð við niðurstöðum ytri úttekta á Háskóla Íslands.
Kennslumiðstöð
Hlutverk Kennslumiðstöðvar Háskóla Íslands er að stuðla að þróun kennsluhátta
við Háskólann með því að veita deildum, skorum og einstaka kennurum faglega
ráðgjöf og leiðbeiningar um þróun kennslu og kennsluhátta, hvort sem er á sviði
upplýsingatækni eða kennslufræði.
Kennslumiðstöð stendur fyrir vinnustofum, kynningum og námskeiðum tengdum
42

Tafla 1
Fjöldi stúdenta 2004-2005 og brautskráðir á árinu 2005. Tölur um skráða stúdenta (nemendur alls) eru frá janúar 2005.
Nemendur alls Brautskráðir* Viðbótarnám (lokið)
Karlar Konur Alls Karlar Konur Alls Karlar Konur Alls
Guðfræðideild 53 97 150 8 11 19
Læknadeild 166 287 453 32 46 78
Lagadeild 273 297 570 30 47 77
Viðskipta- og hagfræðideild 560 611 1.171 81 101 182
Hugvísindadeild 634 1.280 1.914 73 159 232 2 2
Lyfjafræðideild 40 97 137 1 4 5
Tannlæknadeild 29 42 71 3 5 8
Verkfræðideild 632 245 877 117 48 165
Raunvísindadeild 411 597 1.008 79 104 183 2 2 4
Félagsvísindadeild 606 1.653 2.259 86 301 387 29 90 119
Hjúkrunarfræðideild 17 570 587 0 111 111
Samtals 3.421 5.776 9.197 505 886 1.445 31 94 125
*Þar af brautskráðir í meistaranámi 250 (156 konur og 94 karlar) og 14 í doktorsnámi (8 konur og 6 karlar)
Tafla 2
Fjöldi stúdenta 2004-2005.
Breyt. Útskr. Útskr. Breyt.
okt. ’04 okt. ’05 ’04-’05% ’04 ‘05 ’04-’05%
Guðfræðideild 137 144 5% 17 19 2%
Læknadeild 449 450 0% 68 78 15%
Lagadeild 560 588 5% 37 77 108%
Viðskipta- og hagfræðideild 1.093 1.165 7% 251 182 -28%
Hugvísindadeild 1.768 1.784 1% 221 232 5%
Lyfjafræðideild 134 145 8% 19 5 -74%
Tannlæknadeild 76 80 5% 4 8 100%
Verkfræðideild 839 815 -7% 153 165 8%
Raunvísindadeild 934 931 0% 166 183 10%
Félagsvísindadeild 2.127 2.287 8% 365 387 6%
Hjúkrunarfræðideild 608 580 -5% 90 111 23%
Samtals 8.725 8.939 2% 1.391 1.445 4%
Tafla 3
Fjöldi stúdenta í meistara- og doktorsnámi 2004-2005 og brautskráðir úr meistara- og doktorsnámi á árinu 2005.
Tölur um skráða stúdenta (nemendur alls) eru frá janúar 2005.
Nemendur alls
Brautskráðir
Karlar Konur Alls Karlar Konur Alls
Guðfræðideild 8 5 13 1 0 1
Læknadeild 23 69 92 4 11 15
Lagadeild 2 6 8 1 4 5
Viðskipta- og hagfræðideild 141 182 323 19 31 50
Hugvísindadeild 77 158 235 15 19 34
Lyfjafræðideild 2 6 8 0 1 1
Tannlæknadeild 2 2 4 0 2 2
Verkfræðideild 106 42 148 33 7 40
Raunvísindadeild 78 89 167 16 16 32
Félagsvísindadeild 101 292 393 10 56 66
Hjúkrunarfræðideild 3 54 57 0 18 18
Samtals 543 905 1.448 99 165 264
43

hagnýtingu upplýsingatækni og kennslufræði í háskólakennslu. Þeim er ætlað að
mæta ólíkum þörfum kennara og misjöfnu þekkingarstigi þeirra. Boðið er m.a.
upp á fræðslu um kennsluaðferðir, kennslutækni, markmiðasetningu og námsmat
auk kennslu á ýmis notendaforrit, s.s. PowerPoint og FrontPage. Kennslumiðstöð
stendur fyrir kynningum á Uglunni, vefkerfi Háskólans.
Kennslumiðstöð hefur umsjón með fjar- og dreifkennslu í Háskólanum en deildir
ákvarða framboðið. Útfærsla námskeiða er með mismunandi hætti, allt frá því að
vera kennd með hefðbundnu sniði í fjarfundum yfir í meira netstudda kennslu;
upptökur, talglærur og umræður á vef. Einnig sér Kennslumiðstöð um skönnun
fjölvalsprófa og véllestur á gögnum.
Kennslumiðstöð er í samstarfi við fræðslu- og símenntunarmiðstöðvar á landsbyggðinni
vegna fjarnáms við HÍ og við Reiknistofnun Háskólans vegna tæknilegra
mála, meðal annars vegna vefkerfis Háskólans.
Kennslumiðstöð er í stöðugri mótun og kappkostar að styðja við bakið á þeim
kennurum sem notfæra sér upplýsingatækni í kennslu, hvort sem hún snýr að
nemendum í staðbundnu námi eða fjarnámi.
Starfsfólk Háskólans getur nýtt sér leiðbeiningavef Kennslumiðstöðvar
(www.kemst.hi.is) en þar eru kennsluleiðbeiningar um Ugluna sem og Power-
Point, Word og fleiri gagnleg forrit. Heimasíðu Kennslumiðstöðvar má finna á
slóðinni: (www.hi.is/page/kennslumidstod).
Námsráðgjöf
Eins og undanfarin ár veitti Námsráðgjöf Háskóla Íslands (NHÍ) stúdentum skólans
margvíslegan stuðning og þjónustu á árinu 2005. Ýmis nýbreytni einkenndi
starfsemina með það að markmiði að gera hana hagkvæmari og auka fjölbreytni í
þjónustu við stúdenta Háskóla Íslands.
Heildarfjöldi heimsókna í NHÍ á árinu 2005 var 4.012 þar af voru 3.170 eða 85%
skráðir nemendur háskólans og 517 óskráðir eða um 15%, langflestir þeirra
væntanlegir stúdentar. Myndin hér að neðan sýnir flokkun heimsókna eftir erindi.
Erindi 2005
1200
1000
953
800
600
400
200
0
169
484
251
466
377
57
345
27
433 450
Rafrræn
ráðgjöf
Prófkvíðanámskeið
Upplýsingaráðgjöf
Strong
(einstaklingar)
Strong
(hópar)
Námsval
Námstækninámskeið
Sérþarfir
Sálfræðileg
ráðgjöf
Persónuleg og
félagsleg úrræði
Vinnubrögð
í námi
Mikil aukning var í rafrænum fyrirspurnum og ráðgjöf á árinu.
Námsráðgjafar héldu fjölmörg námskeið fyrir nemendur skólans, til dæmis um
námsval, þar sem notuð var áhugasviðsskönnunin Strong um námstækni og
skilvirk vinnubrögð í háskólanámi og um að takast á við prófkvíða.
Í Námsráðgjöf Háskóla Íslands starfa Arnfríður Ólafsdóttir deildarstjóri, Ragna
Ólafsdóttir sálfræðingur, Auður R. Gunnarsdóttir sálfræðingur/námsráðgjafi,
Hrafnhildur Kjartansdóttir námsráðgjafi, María Dóra Björnsdóttir námsráðgjafi,
Jónína Kárdal námsráðgjafi, Magnús Stephensen skrifstofustjóri og Ásdís Björk
Jónsdóttir verkefnisstjóri.
44

Helstu nýungar í starfseminni
Helstu nýungar í starfseminni voru svokölluð örnámskeið sem felast í stuttum
fyrirlestrum í hádeginu. Námsráðgjafar fjölluðu þar t.d. um skilvirk vinnubrögð í
námi, tímaskipulagningu, prófundirbúning og próftöku. Þessi örnámskeið mæltust
afar vel fyrir og var aðsókn að þeim mjög góð. Einnig var haldið í fyrsta sinn
námskeið til að styrkja sjálfsmynd nemenda og komust færri að en vildu. Fleiri
námskeið af þessu tagi verða í boði á næstu misserum.
Ráðgjöf um námsval
Fjölmennasti hópur þeirra sem leituðu til NHÍ kom til að leita sér ráðgjafar um
námsval. Þarna er um að ræða verðandi nemendur skólans sem fá upplýsingar
og ráðgjöf um val á námi við innritun í Háskólann. Jafnframt leita nemendur HÍ
mikið til námsráðgjafa vegna breytinga á námsleiðum eða til að fá ráðgjöf um val
námskeiða eða samsetningu náms. Mikil aukning hefur orðið á að nemendur
leiti sér ráðgjafar um val á framhaldsnámi samfara aukningu á framboði á námsleiðum
í meistaranámi.
Ráðgjöf um námsval fer fram í einstaklingsviðtölum en einnig er boðið upp á
hópráðgjöf um námsval þar sem áhugasviðskönnun Strong er notuð. Þá var á
árinu 2005 tekin í notkun áhugasviðskönnunin Í leit að starfi sem stöðluð er í
samræmi við íslenskar aðstæður.
Þjónusta við fatlaða stúdenta
NHÍ ber ábyrgð á og annast þjónustu við fatlaða stúdenta og stúdenta sem þurfa á
sérúrræðum að halda í námi. Umfang þessarar þjónustu er sífellt að aukast enda
býr Háskóli Íslands við markvissa jafnréttisstefnu og stefnu í málefnum fatlaðra
þar sem grunnhugmyndin er aðgengi fyrir alla. Það er jafnframt staðreynd að
með auknum stuðningi á framhaldsskólastigi ljúka sífellt fleiri fatlaðir stúdentsprófi.
Meðfylgjandi línurit sýnir þá fjölgun sem orðið hefur undanfarin ár.
Á árinu gaf ráð um málefni fatlaðra út bæklinginn Háskóli fyrir alla. Í bæklingnum
eru upplýsingar um þjónustu, úrræði og aðgengismál fyrir fatlaða sem stunda
nám í Háskólanum. Þjónustuhlutverk NHÍ við þennan hóp er greinilega útlistað.
Þrír starfsmenn NHÍ ásamt Rannveigu Traustadóttur, prófessor við félagsvísindadeild
Háskóla Íslands, tóku þátt í málstofu um rannsóknir tengdar fötluðum stúdentum
í háskólanámi á Norðurlöndum. Málstofan var haldin í Árósum og var
lokapunktur í samnorrænu verkefni, Nordnet, sem styrkt var af Norrænu ráðherranefndinni.
Kynningarmál
Námsráðgjöf HÍ hafði náið samstarf við markaðs- og samskiptasvið HÍ eins og
undanfarin ár. Kynningarmál vega sífellt þyngra í starfsemi NHÍ. Námsráðgjafar
heimsækja framhaldsskóla bæði á höfuðborgarsvæðinu og á landsbyggðinni og
kynna stúdentum sem eru að brautskrást námsfyrirkomulag og námsframboð við
Háskóla Íslands.
Námsráðgjöf hefur átt gott samstarf við deildir Háskólans og hafa stúdentar úr
flestum deildum fylgt námsráðgjöfum í framhaldsskólana þar sem þeir hafa
kynnt sérstaklega námsleiðir innan eigin deilda.
45

Starfsþjálfun meistaranema í náms- og starfsráðgjöf
Námsráðgjafar við NHÍ hafa á undanförnum árum annast stóran hluta starfsþjálfunar
nema í meistaranámi í náms- og starfsráðgjöf við félagsvísindadeild HÍ. Allir
nemendur í meistaranáminu fá starfsþjálfun í NHÍ auk fyrirlestra um helstu verkþætti
og það verklag sem viðhaft er. Starfsþjálfunarnámið er í sífelldri þróun. Sá
hópur nemenda sem kemur í starfsþjálfun í NHÍ verður sífellt fjölmennari og kallar
það á aukið starfsframlag námsráðgjafa. Samstarfssamningur milli félagsvísindadeildar
og NHÍ um starfsþjálfun var endurnýjaður á árinu til næstu tveggja ára.
Háskólatorg
Á miðju ári hófst undirbúningsvinna vegna flutnings Námsráðgjafar og annarra
þjónustustofnana á Háskólatorg I. Starfsmenn NHÍ tóku virkan þátt í þeirri vinnu
bæði í hópastarfi sem skipulagt var af IMG ráðgjöf en einnig fór fram hugmyndavinna
innan NHÍ varðandi hugsanlegar breytingar og stefnumótun í starfseminni
með tilliti til flutnings.
Heimsókn frá Eystrasaltslöndunum
NHÍ tók á árinu þátt í Nordplus verkefni fyrir Íslands hönd ásamt Danmörku, Svíþjóð,
Finnlandi og Eystrasaltslöndunum. Tilgangur verkefnisins var að kynna Eistlandi,
Lettlandi og Litháen leið Norðurlandanna við starfsráðgjöf og stuðning við að komast
út í atvinnulífið. Starfsráðgjafar við háskóla í Eystrasaltslöndunum heimsóttu ráðgjafamiðstöðvar
á Norðurlöndum og þrír þátttakenda komu í viku námsferð til Íslands
og kynntu sér starfsemi Námsráðgjafar Háskóla Íslands. Þá sóttu tveir námsráðgjafar
frá NHÍ fund sem haldin var í Vilnius í Litháen. Þar voru samantektir heimsóknanna
kynntar og einnig þær stofnanir sem höfðu tekið þátt í verkefninu.
Starfsmenn NHÍ voru á einu máli um að þátttaka í verkefninu hefði verið afar mikilvægur
liður í að kynnast frekar starfsráðgjöf á Norðurlöndunum. Stefnt er að því að
efla enn frekar þátt starfsráðgjafar í starfsemi NHÍ með því að styrkja ráðgjöf við
nemendur Háskóla Íslands sem eru að ljúka námi og hefja þátttöku í atvinnulífinu.
Heimasíða
Átak var gert á árinu í að bæta heimasíðu NHÍ. Þar eru upplýsingar um starfsemi
NHÍ og þá þjónustu sem er í boði. Áhersla hefur verið aukin á að birta fréttir af atburðum
sem tengjast starfseminni og bæta upplýsingamiðlun til þeirra sem
heimsækja síðuna svo sem með áhugaverðum tenglum.
Innlend og erlend samstarfsverkefni
Námsráðgjöf Háskóla Íslands tók þátt í eftirtöldum samstarfsverkefnum árið
2005:
• Nordnet. Samstarfsverkefni á vegum Norrænu ráðherranefndarinnar um
málefni fatlaðra nemenda á háskólastigi.
• NUAS. Norrænt samstarf námsráðgjafa við háskóla á Norðurlöndum.
• Umsjón Leonardó-verkefnisins Admission. Verkefnið felst í að bæta greiningu
og styrkja úrræði við nemendur með lesblindu.
• Þátttaka í Nordplus verkefni um þróun starfsráðgjafar á Norðurlöndum og í
Eystrasaltslöndum.
• Samstarf við RHÍ um bætt aðgengi að nemendaskrárkerfinu.
• Samstarf við félagsvísindadeild um starfsþjálfun MA nemenda í náms- og
starfsráðgjöf.
• Samstarf við markaðs- og kynningardeild um kynningar á námi við Háskóla
Íslands.
• Samstarf við Kennslumiðstöð HÍ um skönnun námsefnis fyrir nemendur
með lesblindu.
• Árlegur samráðsfundur með námsráðgjöfum í framhaldsskólum.
• Samstarf við deildir, þátttaka í skrifstofustjórafundum.
• Þátttaka í ráði um málefni fatlaðra nemenda við Háskóla Íslands.
• Þátttaka í vinnuhópi rektors um geðheilbrigðisáætlun fyrir Háskóla Íslands.
Tungumálamiðstöð
Stjórn og starfslið
Ný stjórn var skipuð á árinu og í henni sitja: Birna Arnbjörnsdóttir, Viola Miglio,
Carsten Thomas, Ingjaldur Hannibalsson og Guðrún Theódórsdóttir sem er
stjórnarformaður. Deildarstjóri Tungumálamiðstöðvar er Eyjólfur Már Sigurðsson.
Eyjólfur var í feðraorlofi frá 1. apríl til 1. júlí og Sabine Leskopf leysti hann af á
47

meðan. Auk Eyjólfs og Sabine störfuðu 7 nemendur í tímavinnu á árinu: Frans W.
Kjartansson, Claudia Overesch, Charlotte Bartkowiak, Tinna Þ. Þorvaldsdóttir,
Katelin Parsons, Raphael Cornu og Edda Ýr Maier.
Starfsemi
Aðalhlutverk miðstöðvarinnar er að gefa öllum nemendum og starfsfólki skólans
kost á því að bæta tungumálakunnáttu sína. Í samvinnu við hugvísindadeild er
boðið upp á hagnýt tungumálanámskeið sem opin eru öllum nemendum Háskólans.
Í desember 2005 luku 64 nemendur námi á þessum námskeiðum. Sex
tungumál eru í boði, danska, enska, franska, ítalska, spænska og þýska. Hér er
um nemandastýrt tungumálanám að ræða þar sem nemendur vinna sjálfstætt
undir handleiðslu kennara og nýta sér tækja- og námsgagnakost miðstöðvarinnar.
Tungumálamiðstöðin skipuleggur einnig tungumálanámskeið fyrir starfsfólk
HÍ og er það í samvinnu við starfsmannasvið. Á vormisserinu hélt miðstöðin
dönskunámskeið fyrir starfsfólk sem var í umsjón Annette Pedersen. Á haustmisserinu
var svo boðið upp á íslenskunámskeið fyrir erlenda starfsmenn skólans
og fékkst til þess styrkur úr Háskólasjóði. Kolbrún Friðriksdóttir var umsjónarkennari
þessa námskeiðs og henni til aðstoðar var Hildur Karítas Jónsdóttir.
Auk tungumálanámskeiða býður miðstöðin upp á alþjóðleg stöðupróf í þýsku og
spænsku. Þýsku TestDaF prófin eru í umsjón Carstens Thomas en Hólmfríður
Garðarsdóttir og Isaac Juan Tomás sjá um spænsku DELE prófin.
Tungumálamiðstöðin er í margskonar samstarfi við erlenda aðila. Hún er meðlimur
í CERCLES (Confédération Européenne des Centres de Langues de l’Enseignement
Supérieur) sem eru evrópusamtök tungumálamiðstöðva á háskólastigi.
Seint á árinu hófst svo formlegt samstarf við Cervantesstofnunina á Spáni
um svo kallaða Cervantesstofu sem verður hýst í Tungumálamiðstöð. Um er að
ræða útibú frá Cervantesstofnun þar sem hægt verður að nálgast ýmsar
upplýsingar s.s. námsgögn og spænskt menningarefni. Isaac Juan Tomás verður
umsjónarmaður Cervantesstofu.
Auk þessa er miðstöðin þátttakandi í Evrópsku samstarfsverkefni er nefnist Linguanet
Europa. Um er að ræða upplýsingagátt fyrir tungumálanám og -kennslu. Hildur
Karítas Jónsdóttir og Eyjólfur Már Sigurðsson hafa starfað að þessu verkefni fyrir
Tungumálamiðstöðina frá 2003. Upplýsingagáttin verður opnuð í nýrri mynd í lok
árs 2006 og verður þá aðgengileg á 11 tungumálum m.a. íslensku.
Rannsóknir
Háskóli Íslands rekur hvatakerfi sem samanstendur af rannsóknasjóðum, akademísku
framgangskerfi og launaumbun. Forsenda hvatakerfisins er mat á rannsóknum
sem byggist á alþjóðlegum viðmiðunum. Háskólakennarar og sérfræðingar
skila árlega skýrslu um rannsóknastörf sín og birt verk. Hin birtu verk eru
metin til svokallaðra rannsóknastiga. Rannsóknavirkni kennara og fræðimanna
Mynd 1. Heildarrannsóknastig Háskóla Íslands 2001-2004.
14.000
13.475
12.000
10.000
8.000
6.000
11.777
9.683 9.426
8.720
11.191 11.096
10.333
2001
2002
2003
2004
4.000
2.000
0
1.613 1.698
1.507 1.670
Háskóli Íslands Tengdar stofnanir Samtals:
48

æður síðan launum þeirra að miklu leyti, bæði grunnlaunum og árlegri launaumbun,
sem veitt er ef virkni er umfram tiltekið lágmark. Árangur og virkni í
rannsóknum er jafnframt skilyrði fyrir akademískum framgangi, þ.e. úr starfi
lektors í dósentsstarf og loks í starf prófessors. Prófessorum er síðan raðað í sjö
launaflokka eftir virkni þeirra í starfi, þar sem rannsóknavirkni vegur þyngst.
Ennfremur er fjárveitingu Háskólans til rannsókna skipt milli deilda að hluta eftir
samanlagðri virkni kennara og fræðimanna í rannsóknum.
Á myndum 1-2 má sjá hvernig ritvirkni hefur þróast 2001-2004. Undanfarin ár
hefur ritvirkni við Háskólann, mæld í rannsóknastigum, vaxið stöðugt. Vegna
breyttra matsreglna fækkaði rannsóknastigum árið 2002. Þessar breytingar á
matsreglunum, sem tóku gildi í ársbyrjun 2002, fólu m.a. í sér að mat á útdráttum
var fellt niður og mat á bókarköflum, ráðstefnuritum og erindum var lækkað.
Rannsóknastigum fjölgaði á ný á árunum 2003 og 2004.
Mynd 2. Meðaltal rannsóknastiga akademískra starfsmanna 2001-
2004. Allir starfsmenn.
27
25
25
23
21
19
22
22
19
20
21
19
21
17
15
2001 2002 2003 2004
Meðaltal - deildir
Meðaltal - stofnanir
Meðalritvirkni
Á mynd 3 má sjá meðaltal rannsóknastiga akademískra starfsmanna eftir deildum
árin 2001-2004. Þar sést að virkni er mjög mismunandi eftir deildum, frá því
að vera um fimm rannsóknastig upp í yfir 40 stig. Einnig sést á myndinni að meðaltalið
innan hverrar deildar er talsvert sveiflukennt eftir árum. Þegar litið er til
allra deilda Háskólans sést að meðalvirkni hefur aukist aftur eða úr um 19 stigum
í 25 rannsóknastig. Rannsóknavirkni akademískra starfsmanna á stofnunum
(mynd 5) er eins og í deildum nokkuð sveiflukennd. Á mynd 4 má sjá meðaltal
rannsóknastiga akademískra starfsmanna í deildum árið 2004, reiknað á fjölda
starfsmanna í deild annars vegar og á fjölda stöðugilda hins vegar. Eins og sjá
má er mjög mismunandi eftir deildum hve mikill munurinn er, en almennt má
segja að fjöldi hlutastarfa í deild og stærð deildar hafi mest áhrif þar á.
Mynd 3. Meðaltal rannsóknastiga 2001-2004. Deildir.
50
40
30
20
10
0
2001 2002 2003 2004
Meðaltal
- allar deildir
Viðsk. - og
hagfræðideild
Verkfræðideild
Tannlæknadeild
Raunvísindadeild
Læknadeild
Lyfjafræðideild
Lagadeild
Hjúkrunarfræðideild
Hugvísindadeild
Guðfræðideild
Félagsvísindadeild
49

Mynd 4. Meðaltal rannsóknastiga 2001-2004. Deildir. Fjöldi starfsmanna/stöðugilda.
60
50
40
30
20
10
0
51
47
21
18 19
14
Stig/stöðugildi
30
35 37
25 27 30
20
14
Stig/fjöldi starfsmanna
3229
17
13
27 29
24 2422 25
Meðaltal, deildir
Viðskipta- og
hagfræðideild
Verkfræðideild
Tannlæknadeild
Raunvísindadeild
Læknadeild
Lyfjafræðideild
Lagadeild
Hugvísindadeild
Hjúkrunarfræðideild
Guðfræðideild
Félagsvísindadeild
Mynd 5. Meðaltal rannsóknastiga 2001-2004. Stofnanir tengdar Háskóla
Íslands.
35
30
25
20
15
10
5
0
2001 2002 2003 2004
Meðaltal, deildir
og stofnanir
Meðaltal, deildir
Meðaltal, stofnanir
*Aðrar stofnanir
Raunvísindastofnun
Stofnun Árna
Magnússonar
Tilraunastöðin að
Keldum
Orðabók Háskólans
*Rannsóknastofa um mannlegt atferli, Íslensk málstöð, Stofnun Sigurðar Nordals,
Landbókasafn Íslands – Háskólabókasafn og Rannsóknasetrið á Hornafirði.
50

Skil á rannsóknaskýrslum
Á myndum 6 og 7 má sjá hve mismunandi skil eru á rannsóknaskýrslum hjá
deildum og stofnunum. Skilin jukust frá árinu 2003 eða úr 79% í 86% eða svipað
því sem var á árinu 2002. Árið 2004 voru skilin síst í læknadeild (71%). Stofnanir
Háskólans með sjálfstæðan fjárhag standa sig betur en deildir þegar kemur að
skilum á rannsóknaskýrslum, en 91% starfsmanna þeirra gerði skil árið 2004.
Mynd 6. Skil á rannsóknaskýrslum 2001-2004. Deildir.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
2001 2002 2003 2004
Skil, allar deildir
Viðskipta- og
hagfræðideild
Verkfræðideild
Tannlæknadeild
Raunvísindadeild
Læknadeild
Lyfjafræðideild
Lagadeild
Hugvísindadeild
Hjúkrunarfræðideild
Guðfræðideild
Félagsvísindadeild
Mynd 7. Skil á rannsóknaskýrslum 2001-2004. Stofnanir tengdar
Háskóla Íslands.
2001 2002 2003 2004
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Skil, allar stofnanir
Orðabók Háskólans
Tilraunastöðin að
Keldum
Raunvísindastofnun
Stofnun Árna
Magnússonar
51

Ritvirkni greind eftir flokkum ritverka
Á mynd 8 sést að um 33% rannsóknastiga Háskólans eru vegna ritrýndra greina í
tímaritum og er það hlutfall svipað og árið á undan. Sá flokkur ritsmíða sem gefur
næstflest stig er erindi eða 22% en aðrir flokkar koma alllangt á eftir. Bækur og
bókarkaflar (ritrýndar ráðstefnugreinar eru hluti þess flokks) gefa 9% og 8% rannsóknastiga
hvor flokkur. Á mynd 9 má sjá hlutfall ritrýndra greina í heildarritvirkni
deilda.
Mynd 8. Ritvirkni 2001-2004. Greint eftir birtingarflokkum.
2001 2002 2003 2004
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
Bækur
Annað efni
Erindi
Bókarkaflar
Ritrýndar
greinar
Mynd 9. Hlutfall ritrýndra greina 2001-2004. Deildir.
2001 2002 2003 2004
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Viðskipta- og
hagfræðideild
Verkfræðideild
Tannlæknadeild
Raunvísindadeild
Læknadeild
Lyfjafræðideild
Lagadeild
Hjúkrunarfræðideild
Hugvísindadeild
Guðfræðideild
Félagsvísindadeild
Rannsóknatengdir sjóðir
Vinnumatssjóður
Sjóðurinn var stofnaður 1989 og byggist á kjarasamningi Félags háskólakennara
og fjármálaráðherra. Allir sem eru í Félagi háskólakennara og í meira en 50%
starfi eiga rétt á greiðslum úr sjóðnum. Vinnumatssjóður greiðir félagsmönnum
sem sýnt hafa árangur í rannsóknum í samræmi við mat á ritverkum. Birtar
greinar og rit eru metin og fari afköst yfir tiltekin mörk öðlast viðkomandi hlutdeild
í vinnumatssjóði í samræmi við stigafjölda. Á árinu 2005 voru greiddar um
116 m.kr. úr Vinnumatssjóði fyrir rannsóknarafköst ársins 2004 og er það aukning
um 12 m.kr. frá árinu áður. Á mynd 10 má sjá hlutfall fræðasviða í Vinnumatssjóði
síðustu ár.
52

Mynd 10. Hlutfall fræðasviða í Vinnumatssjóði 2001-2004 (%).
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
43 42
39
28 27
22
17 18 16
14
30 31
22
16
18
17
2002 2003 2004 2005
Félagsvísindasvið
Hugvísindasvið
Heilbrigðisvísindasvið
Verkfræði- og raunvísindasvið
Ritlauna- og rannsóknasjóður prófessora
Prófessorar fá greiðslu úr Ritlauna- og rannsóknasjóði prófessora fyrir vinnu við
rannsóknir umfram tiltekið lágmark. Sjóðurinn heyrir undir Kjaranefnd og starfar
samkvæmt úrskurði Kjaranefndar dags. 11. desember 2001 um launakjör prófessora.
Rannsóknasjóður
Vísindanefnd Háskólans fer með stjórn Rannsóknasjóðs Háskóla Íslands. Úr
Rannsóknasjóði geta kennarar og sérfræðingar fengið styrki til vel skilgreindra
verkefna, ef þau teljast hafa álitlegt vísindagildi að mati sérfróðra umsagnaraðila,
fyrri störf umsækjanda sýna að hann er líklegur til að ná árangri, og full skil hafa
verið gerð með framvinduskýrslum um nýtingu fyrri styrkja sem sjóðurinn hefur
veitt umsækjanda. Sjóðurinn skiptist í þrjár deildir eða undirsjóði, þ.e. almennan
sjóð, skráningarsjóð og lausn frá kennslu. Einnig veitir sjóðurinn styrki til nýdoktora
sem starfa við Háskólann og til rannsóknarverkefna samkvæmt umsóknum
til sjóðsins, þar sem styrkurinn er ætlaður til launa doktorsnema. Tvær síðastnefndu
styrkleiðirnar eru hluti af 10 m.kr. viðbótarfjárveitingu rektors til styrktar
rannsóknarnámi við Háskólann.
Fyrir árið 2006 var úthlutað 144.370 þús. kr. til 164 verkefna eða að meðaltali 880
þús. kr. á hverja styrkta umsókn (sjá myndir 11-14). Þar af voru tvö skráningarverkefni
styrkt. Þá hlutu fjórir umsækjendur styrk vegna tímabundinnar lausnar
frá kennslu (annarri en leiðbeiningu framhaldsnema). Sjá nánari upplýsingar um
úthlutun úr Rannsóknasjóði á slóðinni: (http://www2.hi.is/page/rsj_uthlutun).
Mynd 11. Rannsóknasjóður Háskóla Íslands. Heildarupphæð umsókna
og styrkja 2003-2006 (m.kr. á verðlagi hvers árs).
350
300
250
200
150
100
50
0
286
258
245 247
112 118 120
144
2003 2004 2005 2006*
Umsóknir
(mkr.)
Úthlutun
(mkr.)
*Fyrir árin 2003-2005 eru umsóknir og styrkir til skráningarverkefna og til lausnar
frá kennslu ekki taldir með.
53

Mynd 12. Rannsóknasjóður Háskóla Íslands. Meðalupphæð styrkja
(þús. kr.) og hlutfall úthlutunar af umbeðnu fé 2003-2006 (%).
702
652
760
880
43 41 49 58
2003 2004 2005 2006*
Meðalupphæð styrks (þús. kr.) Hlutfall styrkja af umbeðnu fé %
*Fyrir árin 2003-2005 eru umsóknir og styrkir til skráningarverkefna og til lausnar
frá kennslu ekki taldir með.
Mynd 13. Rannsóknasjóður Háskóla Íslands (almennur sjóður). Fjöldi
umsókna og styrkja og hlutfall styrktra umsókna 2002-2005 (%).
193
160
220
181
181
180
158
164
83 82 87 91
2003 2004 2005 2006*
Fjöldi umsókna Fjöldi styrkja Hlutfall styrktra umsókna %
*Fyrir árin 2003-2005 eru umsóknir og styrkir til skráningarverkefna og til lausnar
frá kennslu ekki taldir með.
Verkefnabundin tæki
Til Rannsóknasjóðs má sækja um fé til kaupa á tækjabúnaði sem er nauðsynlegur
til einstakra rannsóknarverkefna. Ráðstöfunarfé til kaupa á tækjum í þessu
skyni kemur úr Tækjakaupasjóði Háskólans. Fyrir árið 2005 var úthlutað um 4
m.kr. eftir þessari leið.
Tækjakaupasjóður
Háskólinn fær ekki fjárveitingu úr ríkissjóði til tækjakaupa en aflar fjár til þeirra
með Happdrætti Háskólans. Markmið sjóðsins er að gera kennurum og sérfræðingum
kleift að kaupa nauðsynleg tæki til rannsókna. Sjóðurinn hafði á árinu 2005
um 16 m.kr. til ráðstöfunar. Sjóðurinn skiptist í tvo undirsjóði, sérhæfðan tækjakaupasjóð
og verkefnabundinn tækjakaupasjóð. Sérhæfðu tækjakaupafé er úthlutað
á grundvelli umsókna frá kennurum og sérfræðingum, sem forgangsraðað
er af vísindanefndum deilda. Verkefnabundnu tækjakaupafé er úthlutað af vísindanefnd
háskólaráðs samhliða úthlutun úr Rannsóknasjóði.
54

Mynd 14. Úthlutun úr Tækjakaupasjóði 2002-2005 (m.kr. á verðlagi
hvers árs).
20
15
10
5
0
18,2 18,3
16
16,9
14,2
14,3
12,1
12,8
4
4 4 4,1
2002 2003 2004 2005
Sérhæft
tækjakaupafé
Verkefnabundið
tækjakaupafé
Samtals úthlutað
úr Tækjakaupasjóði
Aðstoðarmannasjóður
Aðstoðarmannasjóður var stofnaður sumarið 1996. Markmið sjóðsins er að gera
kennurum kleift að ráða sér stúdent eða nýbrautskráðan aðstoðarmann við rannsóknir
og/eða kennslu og að aðstoðarmaðurinn öðlist þjálfun og færni í faglegum
vinnubrögðum. Sjóðurinn veitir mjög hóflega styrki (85 þús. kr.) sem ætlaðir eru
til launa aðstoðarmanns á viðkomandi misseri.
Mynd 15. Aðstoðarmannasjóður Háskóla Íslands. Fjöldi umsókna
og styrkja 2003-2005.
142
124
111
90
114
107
94
126 127
107
98
84
78
118
109
92
117
82
Vormisseri
2003
Haustmisseri
2003
Vormisseri
2004
Haustmisseri
2004
Vormisseri,
2005
Haustmisseri
2005
Fjöldi
umsókna
Fjöldi
styrkja
Hlutfall styrktra
umsókna (%)
Rannsóknartengt framhaldsnám
Mikilvægasta stefnumál Háskóla Íslands og helsti vaxtarbroddurinn í starfi hans
er rannsóknartengt framhaldsnám, meistara- og doktorsnám. Þótt allt háskólanám
hvíli að nokkru leyti á rannsóknarvinnu nemenda greinir framhaldsnámið
sig frá grunnnáminu þar sem í því er lögð höfuðáhersla á rannsóknir sem nemendur
vinna undir handleiðslu leiðbeinenda. Framhaldsnámið er því einnig nefnt
rannsóknarnám. Í öllum deildum Háskólans er nú í boði framhaldsnám eða rannsóknarnám
eftir fyrsta háskólapróf. Hvatt er til þess að hluti námsins fari fram við
erlenda háskóla. Þangað eru einkum sótt sérhæfð námskeið sem Háskólinn getur
ekki boðið en rannsóknarverkefni eru yfirleitt unnin hér á landi, stundum í
samvinnu við erlenda aðila. Það er eindreginn ásetningur Háskólans að efla verulega
meistara- og doktorsnámið og fjölga nemendum í því.
Styrkir til doktorsnáms á sviði nanótækni
Fyrir tilstilli Steinmaur Foundation í Liechtenstein voru á árinu auglýstir tveir
styrkir til doktorsnáms. Tilgangur styrkjanna er að stuðla að framförum á sviði
nanótækni og efla rannsóknir á þessu sviði á Íslandi með því að styrkja stúdenta
til doktorsprófs heima og/eða erlendis. Við val á styrkþegum var m.a. tekið tillit til
55

þess hvort verkefnið væri líklegt til að leiða til hagnýtingar og eflingar atvinnulífs
á Íslandi. Styrkina hlutu Kristinn Björgvin Gylfason og Árni Sigurður Ingason.
Kristinn hefur unnið við þróun örtækninema. Hann stefnir með doktorsnámi sínu
inn á braut þar sem örtækni og lífvísindi skarast. Verkefni Árna lýtur að þeirri
tækni í tengslum við þunnar málmhimnur sem eru um þessar mundir álitin einn
af áhugaverðustu kostunum, þegar hugað er til geymslu á vetni.
Háskólasjóður Eimskipafélags Íslands
Hinn 9. febrúar 2005 undirrituðu Björgólfur Thor Björgólfsson, formaður stjórnar
Háskólasjóðs Eimskipafélags Íslands og Páll Skúlason rektor sameiginlega viljayfirlýsingu
um breytingar á starfsemi sjóðsins, sem fela í sér stóraukna styrki úr
sjóðnum til rannsóknatengds framhaldsnáms við Háskóla Íslands. Fyrstu styrkir
úr sjóðnum verða veittir árið 2006 og mun heildarfjárhæð styrkjanna þá nema 2%
af bókfærðri hreinni eign. Heildarstyrkfjárhæð fer síðan í 2,5% á árinu 2009.
Rannsóknarnámssjóður
Rannsóknamiðstöð Íslands annast umsýslu Rannsóknarnámssjóðs sem veitir
styrki til framfærslu framhaldsnema meðan rannsóknarverkefni stendur yfir.
Styrkir eru veittir samkvæmt sameiginlegri umsókn leiðbeinanda og nemanda.
Vísindanefnd háskólaráðs sér um faglegt mat umsókna sem koma frá Háskóla
Íslands. Við mat á umsóknum er horft til árangurs í námi en ekki síður til rannsóknarferils
leiðbeinandans, sem ber fræðilega ábyrgð á verkefninu. Nánari
upplýsingar eru á slóðinni: http://www.rannis.is Rannsóknarnámssjóður veitir
einnig svokallaða fyrirtækja- og stofnanastyrki (FSstyrki). Það eru styrkir til
meistara- eða doktorsnáms, sérstaklega ætlaðir til að efla samvinnu milli stofnana,
fyrirtækja og háskóla. Fyrirtæki og stofnanir sem fjármagna styrkina, gegn
mótframlagi rannsóknarnámssjóðs, skilgreina fyrir fram hvaða fagsvið skuli
styrkja en umsóknir fá faglega meðferð á forsendum sjóðsins. Frekari tölfræðiupplýsingar
um Rannsóknarnámssjóð er að finna á slóðinni
http://www.hi.is/pub/rann/stadtolur/rannsoknir/sjodir/rns_yfirlit.htm
Mynd 16. Rannsóknarnámssjóður. Fjöldi styrkja 2003-2005.
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
47
44
37 36
32
28
6
4 4 34
4
1
14
12
9
11
6 7
1
1
3
1 21 11
2003
2004
2005
Lyfjafræðideild
Hjúkrunarfræðideild
Viðskipta- og
hagfræðideild
Verkfræðideild
Tannlæknadeild
Raunvísindadeild
Læknadeild
Lagadeild
Hugvísindadeild
Guðfræðideild
Félagsvísindadeild
Háskóli Íslands
Allir styrkir
Rannsóknagagnasafn
Í samvinnu við Rannsóknarráð Íslands og Iðntæknistofnun rekur Háskólinn Rannsóknagagnasafn
Íslands, RIS. Þar eru skráðar grunnupplýsingar um rannsóknaverkefni
háskólamanna, m.a. er þar að finna útdrátt úr verkefnunum og hverjir
standa að þeim. Gagnasafninu er ekki síst ætlað að auðvelda samskipti milli vísindamanna
og auðvelda fjölmiðlum og almenningi aðgang að rannsóknum sem
stundaðar eru í Háskólanum. Í safninu eru skráð um 2.700 verkefni. Sjá nánar
vefsíðu Rannsóknagagnasafns (http://www.ris.is).
Ritaskrá Háskóla Íslands
Ritaskráin tekur til rita sem samin eru af háskólakennurum, sérfræðingum og
öðrum starfsmönnum Háskólans og byggist á upplýsingum sem starfsmenn
senda til rannsóknasviðs vegna framtals starfa. Skráin endurspeglar hversu
gróskumikið og fjölbreytt starf er við Háskóla Íslands. Efni ritaskrárinnar er
flokkað í samræmi við matsreglur, sbr. mynd 8.
56

Vísindanefnd háskólaráðs
Umfangsmikill hluti starfsemi vísindanefndar sneri að Rannsóknasjóði Háskólans.
Vinna við úthlutun úr Rannsóknasjóði fyrir árið 2006 átti sér stað í lok ársins
eins og áður og sem fyrr var faglegt mat skilið frá úthlutunarvinnu. Faglegt mat
önnuðust þrjú fagráð, fagráð heilbrigðisvísinda, fagráð hug- og félagsvísinda og
fagráð verk- og raunvísinda. Í hverju fagráði voru um fimm fulltrúar, þar af voru
einn til tveir fulltrúar úr vísindanefnd. Fagráð mátu allar umsóknir á fagsviði sínu.
Samræming og lokafrágangur úthlutunar var síðan í höndum vísindanefndar. Við
úthlutun var unnið samkvæmt svipuðum viðmiðum og áður og leitast við að
styrkja sérstaklega góð verkefni.
Umsóknir voru 180 og voru alls 164 verkefni styrkt. Alls hækkaði fjárveiting um
10 m.kr. frá fyrra ári auk þess sem rektor styrkti sjóðinn um 10 m.kr. til að launa
doktorsnema og styrkja nýdoktora. Alls var úthlutað 144 m.kr. úr Rannsóknasjóði
fyrir árið 2006. Meðalstyrkur var 880 þús. kr. (sjá nánar kafla um Rannsóknasjóð).
Vísindanefnd sá einnig um úthlutun verkefnabundinna styrkja til tækjakaupa eins
og áður.
Á árinu 2005 voru í annað sinn veittir styrkir til nýdoktora sem hluti af úthlutun
Rannsóknasjóðs. Alls voru veittir 14 styrkir (sjá nánar kafla um Rannsóknasjóð).
Tryggt hefur verið fjármagn til þessara styrkja á árinu 2006.
Vísindanefnd tilnefndi þrjá vísindamenn til verðlauna vegna árangurs í rannsóknum.
Nefnd undir forsæti rektors valdi síðan Bjarnheiði Guðmundsdóttur, vísindamann
við Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum. Henni voru veitt verðlaunin við
brautskráningu Háskólans 22. október 2005.
Nefndin fjallaði einnig um fjölmörg önnur mál á árinu. Þar má fyrst nefna skýrslu
starfshóps rektors um viðbrögð við niðurstöðum ytri úttekta á HÍ 2004-2005, en
tveir nefndarmenn áttu sæti í starfshópnum. Einnig var doktorsnám mikið til umfjöllunar
í nefndinni. Nefndin var umsagnaraðili um reglur um Háskólasjóð Eimskipafélagsins
sem mun veita styrki í fyrsta sinn á árinu 2006. Þá fjallaði nefndin
einnig um fjárveitingar til rannsókna.
Önnur mál sem voru afgreidd frá nefndinni á árinu:
• Umfjöllun um reglur deilda vegna meistaranáms.
• Fagleg umfjöllun um umsóknir fyrir Rannsóknarnámssjóð.
• Mat á umsóknum vegna styrkja Þróunarsamvinnustofnunar.
Skipan vísindanefndar
Um mitt ár 2005 urðu þær breytingar á nefndinni að Unnur Dís Skaptadóttir, dósent
í félagsvísindadeild og Þórdís Kristmundsdóttir, prófessor í lyfjafræðideild,
létu af störfum. Í stað þeirra komu Helgi Gunnlaugsson, prófessor í félagsvísindadeild
og Ingibjörg Harðardóttir, dósent í læknadeild. Þá lét Jón Atli Benediktsson,
prófessor í verkfræðideild, af störfum sem formaður nefndarinnar í árslok og við
tók Helga Ögmundsdóttir, prófessor í læknadeild. Í stað Jóns Atla tók Magnús Már
Halldórsson, prófessor í verkfræðideild, sæti í vísindanefnd. Aðrir í nefndinni eru
Guðrún Nordal, prófessor í hugvísindadeild, Snorri Þór Sigurðsson, prófessor í
raunvísindadeild og Brynhildur Thors, doktorsnemi í læknadeild, fulltrúi stúdenta.
Alþjóðasamskipti
Alþjóðaskrifstofa háskólastigsins
Alþjóðaskrifstofa háskólastigsins annast formleg alþjóðasamskipti Háskóla Íslands
svo sem stúdenta- og kennaraskipti og gerð samstarfssamninga við erlenda
háskóla, en er einnig þjónustustofnun fyrir allt háskólastigið, einkum hvað
varðar framkvæmd Sókratesáætlunar Evrópusambandsins, Nordplus-áætlunar
Norrænu ráðherranefndarinnar, Erasmus Mundus og E-learning áætlana ESB.
Alþjóðaskrifstofa háskólastigsins veitir einnig upplýsingar um háskólanám og
ýmis konar sérnám erlendis og er sú þjónusta opin öllum almenningi. Í gildi eru
samningar milli Háskóla Íslands og menntamálaráðuneytisins um rekstur skrifstofunnar
og þau verkefni sem hún sinnir fyrir aðila utan HÍ.
Sérstakur samningur var gerður um rekstur Landsskrifstofu Sókratesar og hefur
hún á að skipa sérstakri stjórn, sem í eiga sæti fulltrúar allra skólastiga, Háskóla
Íslands og menntamálaráðuneytisins.
57

Auk reksturs Landsskrifstofu Sókratesar hefur Alþjóðaskrifstofan í umboði
menntamálaráðuneytisins umsjón með kynningum og umsóknum á námskeið
sem haldin eru á vegum tungumálamiðstöðvar Evrópuráðsins í Graz í Austurríki.
Skrifstofan hefur einnig í umboði menntamálaráðuneytisins umsjón með European
Label viðurkenningu Evrópusambandsins, sem er veitt fyrir nýjungar í tungumálakennslu.
Í samráðshópi um rekstur Alþjóðaskrifstofu háskólastigsins eiga sæti fulltrúar frá
Háskóla Íslands, samstarfsnefnd háskólastigsins og menntamálaráðuneytinu.
Alþjóðaskrifstofa háskólastigsins hefur frá 2004 séð um rekstur Nordplus-áætlunar
Norrænu ráðherranefndarinnar hér á landi. Alþjóðaskrifstofan er aðalstjórnandi
Nordplus sprog tungumálaáætlunarinnar og meðstjórnandi í Nordplus junior,
Nordplus voksen, Nordplus fyrir háskólastigið og Nordplus Nabo. Sérstakur
samningur um rekstur Landsskrifstofu Nordplus er á milli Alþjóðaskrifstofunnar
og Norrænu ráðherranefndarinnar.
Háskóli Íslands - samningar við erlenda háskóla og samstarfsnet
Helstu áætlanir sem Háskóli Íslands tekur þátt í eru Sókratesáætlun Evrópusambandsins,
Nordplus-áætlun Norðurlandaráðs og International Student Exchange
Programme sem er bandarísk stúdentaskiptaáætlun. Einnig hefur Háskólinn gert
tvíhliða samstarfssamninga við fjölmarga háskóla/stofnanir víðs vegar um heim.
Upplýsingar um samninga eru á heimasíðu Alþjóðaskrifstofunnar
(www.ask.hi.is). Háskóli Íslands er einnig þátttakandi í tveimur stórum evrópskum
samstarfsnetum háskóla Utrecht-neti og UNICA-neti.
Í gildi eru 370 Sókrates-/Erasmus samningar við um 260 evrópska háskóla. Árið
2005 voru gerðir 25 nýir Erasmus-samningar við 21 háskóla. Í mörgum tilvikum
voru tengsl við viðkomandi skóla í öðrum greinum. Erasmus-samningar eru
gerðir í hverju fagi og því geta verið margir samningar við suma skóla eða einn
opinn samningur. Umfang stúdentaskipta er mikið, en einnig taka kennarar HÍ
þátt í kennaraskiptum, námsefnisgerð, halda námskeið í samvinnu við evrópska
samstarfsaðila, taka þátt í þemanetum innan Sókratesar o.fl. HÍ er þátttakandi í
samstarfsneti 30 háskóla í Evrópu, svonefndu Utrecht-neti. Utrecht-netið hefur
gert samning við 16 háskóla í Bandaríkjunum um gagnkvæm stúdentaskipti.
Þessir bandarísku háskólar mynda samstarfsnet sem í daglegu tali er kallað
MAUI-netið (Mid American Universities). Utrecht hefur einnig gert samninga við 7
háskóla í Ástralíu um gagnkvæm stúdentaskipti. Utrecht-netið hefur einnig skipulagt
sumarnámskeið, sem stúdentar HÍ hafa sótt og kennarar HÍ hafa kennt á
þessum námskeiðum. Forstöðumaður Alþjóðaskrifstofunnar var kosinn í stjórn
Utrecht-netsins vorið 2004 og sækir því stjórnarfundi netsins og ársfund. Starfsmenn
HÍ hafa tekið þátt í svonefndum þemanetum innan Sókratesáætlunarinnar.
Háskóli Íslands er aðili að UNICA sem er samstarfsnet háskóla í höfuðborgum
Evrópu (sjá nánari upplýsingar á http://www.ulb.ac.be/unica/index.html).
Þátttaka HÍ í Nordplus samstarfi er umfangsmikil, en kennarar HÍ eru þátttakendur
í um 20 samstarfsnetum á um 15 fræðasviðum. HÍ er einnig þátttakandi í einu
þverfaglegu Nordplus-neti sem nefnist Nordlys, en starfsmaður á Alþjóðaskrifstofu
sér um samskipti við það net. Skólaárið 2004-2005 fékk HÍ úthlutað í gegnum
Nordlys-netið 33.600 evrum (2.939.328 ísl.kr.) til að styrkja 24 HÍ stúdenta til
að fara til Norðurlanda sem Nordplus skiptistúdentar. Skólaárið 2005-2006 fékk
Nordlys-netið 27.400 evrur (2.176.382 ísl.kr.) til að styrkja 20 HÍ stúdenta.
Forstöðumaður Alþjóðaskrifstofu á sæti í Planeringsgruppen for internationalisering
innan NUAS (Nordisk Universitets Administratørs Samarbejde).
Nýir tvíhliða samningar við erlenda háskóla
Árið 2005 voru gerðir tvíhliðasamningar utan skipulagðra áætlana milli Háskóla
Íslands og eftirtalinna háskóla: Whittier College, Bandaríkjunum, University of
Waterloo, Ontario, Kanada, École de Technologie Supérieure, Montreal, Kanada,
University of Saskatchewan, Kanada, Universidad de La Habana, Kúbu, Nordic
Optical Telescope, Las Palmas, Kanaríeyjum (rekstur stjörnusjónauka), Universidad
de Sevilla, Spáni, Universidad Autonoma de Barcelona, Spáni, Universidad
Computense de Madrid, Spáni, Universitdad de Barcelona, Spáni, Chulalongkorn
University, Bangkok, Tælandi, European Molecular Biology Laboratory (doktorsnám
í sameindalíffræði), Þýskalandi.
58

Stúdentaskipti Háskóla Íslands
Gagnkvæm stúdentaskipti eru umfangsmikill þáttur í alþjóðasamstarfi HÍ og í
starfi því sem fram fer á Alþjóðaskrifstofunni. Stúdentar HÍ sem hyggjast fara utan
sem skiptistúdentar fá upplýsingar um þá möguleika sem þeim standa til
boða varðandi stúdentaskipti á Alþjóðaskrifstofunni - Upplýsingastofu um nám
erlendis. Umsóknum skila þeir á Alþjóðaskrifstofuna og sjá starfsmenn skrifstofunnar
um að koma samþykktum umsóknum til réttra aðila erlendis. Starfsmenn
skrifstofunnar héldu á árinu fjölmarga kynningarfundi um stúdentaskipti með
stúdentum í einstökum deildum og einnig í húsakynnum skrifstofunnar að Neshaga
16. Árlega stendur Alþjóðaskrifstofan ásamt fleirum fyrir alþjóðadegi, en
megin tilgangur hans er að kynna stúdentum og kennurum þá möguleika sem
standa til boða í stúdenta- og kennaraskiptum. Einnig skipuleggja starfsmenn Alþjóðaskrifstofunnar
í samvinnu við Fulbrightstofnun og kanadíska sendiráðið árlega
upplýsingafund um nám í Norður-Ameríku.
Skólaárið 2005-2006 fóru 224 stúdentar utan sem skiptistúdentar frá Háskóla Íslands
og 293 erlendir skiptistúdentar komu til náms í Háskóla Íslands.
350
300
250
200
150
100
50
0
92/93 93/94 94/95 95/96 96/97 97/98 98/99 99/00 00/01 01/02 02/03 03/04 04/05 05/06
Til HÍ 23 32 72 85 85 130 142 174 172 186 235 259 281 293
Frá HÍ 52 78 101 136 126 153 157 139 152 175 188 231 229 224
Kennaraskipti Háskóla Íslands
Fjöldi kennara sem tekur þátt í Erasmus kennaraskiptum hefur aukist verulega á
undanförnum árum. Þar sem Alþjóðaskrifstofan sér um úthlutun styrkja til Erasmus
kennaraskiptanna liggja fyrir tölulegar upplýsingar um fjölda kennara
sem taka þátt í þeirri áætlun. Skólaárið 2004-2005 tóku 54 íslenskir háskólakennarar
þátt í Erasmus kennaraskiptum og þar af voru 34 frá Háskóla Íslands. Alþjóðaskrifstofan
sér ekki um greiðslu styrkja til kennaraskipta í Nordplus-áætlun
eða vegna tvíhliðasamninga og hefur þar af leiðandi ekki yfirlit yfir þá starfsemi,
en unnið er að því að safna þeim upplýsingum skipulega.
Móttaka erlendra skiptistúdenta
Alþjóðaskrifstofa háskólastigsins sér um móttöku erlendra skiptistúdenta. Umsóknir
frá erlendum skiptistúdentum berast til Alþjóðaskrifstofunnar. Rafrænt
umsóknareyðublað fyrir skiptistúdenta, bæði þá sem hyggjast fara utan frá HÍ og
eins þeirra sem hyggjast koma til HÍ var sett upp á heimasíðu Alþjóðaskrifstofunnar.
Stúdentar setja umsókn sína inn í gagnagrunn skrifstofunnar en prenta
einnig út eintak sem er undirritað og samþykkt af viðkomandi deild og sent Alþjóðaskrifstofu.
Rafrænu umsóknirnar fara inn í gagnagrunn, sem deildarskrifstofur
fá aðgang að. Þetta fyrirkomulag hefur reynst mjög vel og sparar mikla
skráningarvinnu á Alþjóðaskrifstofunni og auðveldar deildum að nálgast
upplýsingar um þá stúdenta sem eru að sækja um stúdentaskiptin. Deildirnar
taka afstöðu til umsókna frá erlendu skiptistúdentunum í gegnum þetta kerfi og
60

geta stúdentarnir séð á hverjum tíma hvar umsókn þeirra er stödd í ferlinu. HÍ er
samkvæmt samningum skuldbundinn til að aðstoða erlenda skiptistúdenta við útvegun
húsnæðis og er það eitt af verkefnum Alþjóðaskrifstofunnar.
Stór hópur skiptistúdenta sem hingað kemur óskar eftir því að fara á námskeið í
íslensku áður en hið eiginlega nám við skólann hefst. Alþjóðaskrifstofan samdi
við Námsflokka Reykjavíkur um kennslu í íslensku fyrir erlenda stúdenta sem
hygðust stunda nám sem skiptistúdentar við íslenska háskóla og var námskeiðið
haldið í ágústmánuði. Alls 84 stúdentar tóku þátt í námskeiðinu sumarið 2005 og
hafa þeir aldrei verið fleiri. Ekki reyndist unnt að taka við öllum umsækjendum,
en allir skiptistúdentar sem sóttu um komust á námskeiðið. Helsta vandamálið
varðandi móttöku stúdentanna á ágústnámskeiðið er að erfiðlega gengur að finna
húsnæði fyrir svo stóran hóp á ferðamannatímanum. Samhliða tungumálanámskeiðinu
var stúdentunum boðið að taka þátt í menningardagskrá, sem skipulögð
var af starfsmönnum Alþjóðaskrifstofunnar.
Starfsmenn Alþjóðaskrifstofu skipuleggja í upphafi kennslumissera kynningarfundi
um starfsemi og þjónustu fyrir nýja erlenda stúdenta sem hefja nám við HÍ.
Kynningardagskrá um Ísland og íslensk málefni, Introduction to Iceland, er fastur
liður í móttöku erlendra stúdenta og starfsmanna. Um þrír til fjórir viðburðir eru
skipulagðir á misseri og eru það m.a. skoðunarferðir, fyrirlestrar um íslensk málefni,
sýningar o.fl. Erlendir skiptistúdentar sem ætla að stunda háskólanám á Íslandi
geta sótt íslenskunámskeiðið í ágúst. Sömuleiðis er dagskráin Introduction
to Iceland einnig opin öllum erlendum stúdentum og kennurum sem koma til Íslands.
Fyrir nokkrum árum kom Alþjóðaskrifstofan á aðstoðarmannakerfi fyrir erlenda
stúdenta sem stunda nám við HÍ. Í dag er þetta samvinnuverkefni með Stúdentaráði
HÍ. Íslenskir stúdentar við HÍ taka að sér að aðstoða og leiðbeina erlendum
stúdentum sem koma til landsins. Tilgangurinn er að veita aðstoð við ýmis hagnýt
atriði sem þarf að leysa í upphafi námsdvalar og kynna erlendum nemunum félagslíf
stúdenta og koma í veg fyrir félagslega einangrun.
Kynningarstarf
Alþjóðaskrifstofan fær styrk frá Evrópusambandinu til að standa straum af kostnaði
við kynningu á Sókratesáætluninni hér á landi. Árið 2005 var gefið út fréttabréf
á ensku, og því dreift til samstarfsaðila erlendis, erlendra gesta sem koma
hingað og ýmissa annarra er áhuga kynnu að hafa á efni blaðsins. Kynningarefni
um Nordplus-áætlunina var gefið út og dreift hér innanlands. Alþjóðaskrifstofan
tók þátt í sameiginlegri kynningu Norðurlandanna á háskólanámi á Norðurlöndum
á ráðstefnu NAFSA-samtakanna í Seattle í Bandaríkjunum í maí og tók þátt í
kynningu með Utrecht-netinu á ráðstefnu EAIE í Kraká í Póllandi. Forstöðumaður
Alþjóðaskrifstofunnar flutti erindi á EAIE ráðstefnunni um reynslu okkar af rafrænni
skráningu. Mikið átak hefur verið gert í því að endurbæta heimasíðu Alþjóðaskrifstofunnar
og eru nú aðgengilegar upplýsingar um allar helstu áætlanir
og starfsþætti skrifstofunnar á heimasíðu hennar.
Upplýsingastofa um nám erlendis
Innan Alþjóðaskrifstofunnar er starfrækt Upplýsingastofa um nám erlendis, sem
er öllum opin. Markmið hennar er að safna, skipuleggja og miðla upplýsingum
um nám erlendis. Vaxandi þáttur í starfseminni er að fylgjast með nýjungum og
breytingum á netinu og tengja gagnlegar slóðir við heimasíðu Alþjóðaskrifstofu/Upplýsingastofu.
Notendur þjónustu Upplýsingastofunnar voru um 4.150
árið 2005. Stærsti notendahópurinn er háskólastúdentar og þeir sem hafa áhuga
á stúdentaskiptum.
Sókrates landsskrifstofa
Alþjóðaskrifstofan starfrækir innan sinna vébanda Sókrates landsskrifstofu
menntaáætlunar ESB. Sókratesáætluninni tilheyra nokkrar undiráætlanir og eru
þessar þær helstu og virkustu:Erasmus-áætlunin, sem nær til háskólastigsins,
Comeniusar-áætlunin, sem nær til leik- grunn- og framhaldsskóla, Grundtvigáætlunin,
sem styrkir verkefni á sviði fullorðinsfræðslu, Minerva-áætlunin sem er
verkefni um upplýsingatækni í menntamálum, Lingua tungumálaverkefni og Arionstyrkir
námsheimsóknir fyrir stjórnendur og sérfræðinga á sviði menntamála.
Landsskrifstofa Sókratesar sér auk þess um að úthluta styrkjum til undirbúningsheimsókna
vegna Sókratesverkefna sem sótt er um beint til Brussel svonefnd
miðstýrð verkefni.
61

Sókratesstyrkir sem Alþjóðaskrifstofa háskólastigsins – Landsskrifstofa Sókratesar
hafði til úthlutunar árið 2005 voru eftirtaldir:
Evrur
Sókrates-/Erasmusstyrkir til stúdentaskipta 271.588
Sókrates-/Erasmusstyrkir til kennaraskipta 72.800
Sókrates-/Erasmusstyrkir til umsýslu með skiptum (OM) 37.370
Sókrates-/Erasmus-ILPC tungumálanámskeið 16.288
Erasmus samtals: 398.046
Sókrates Comeniusstyrkir 483.227
Undirbúningsstyrkir (PVCA) fyrir tímabilið 1.6.2004-31.5.2006 10.836
Sókrates Grundtvig 50.593
Arionstyrkir 4.284
Sókrates samtals:
946.986 evrur
Auk þess fékk skrifstofan 169.717 evrur vegna útgáfu og kynningarmála og annars
sem lýtur að beinum kostnaði við framkvæmd Sókratesáætlunarinnar hér á
landi og gildir sá samningur fyrir tímabilið 1. janúar 2005 - 31. desember 2006.
Auk þess fékkst 15.000 evru styrkur til að halda tengslaráðstefnu á Íslandi.
Starfsmenn Alþjóðaskrifstofu – Sókrates landsskrifstofu stóðu fyrir Comeniusartengslaráðstefnu
sem var haldinn í Reykjavík dagana 10.-13. nóvember 2005.
Meginviðfangsefni ráðstefnunnar var tungumálakennsla; 40 þátttakendur frá 12
löndum tóku þátt í ráðstefnunni.
Í tilefni af 10 ára starfsafmæli Comeniusar-áætlunarinnar var haldin þriggja vikna
sýning í Borgarbókasafni Reykjavíkur Tryggvagötu á Comeniusar-verkefnum sem
íslenskir skólar hafa tekið þátt í.
Starfsmenn Alþjóðaskrifstofunnar fengu styrk að upphæð 83.608 evrur til að stýra
verkefni sem nefndist Assistants brake barriers en verkefni þetta var unnið í samstarfi
við landsskrifstofur Sókratesar í Finnlandi, Írlandi, Lúxemborg og Bretlandi.
Megin markmið var að kynna reynslu af starfi aðstoðarmanna í tungumálum innan
Comeniusar-áætlunarinnar, gera athugun á reynslu þátttakenda og miðla niðurstöðum
á ráðstefnu sem haldin var í Reykjavík 28. apríl – 1. maí 2005 og víðar.
Starfsmenn Alþjóðaskrifstofunnar tóku einnig þátt í samstarfsverkefni sem stýrt
var af Sókrates landsskrifstofu í Slóveníu og með þátttöku frá landsskrifstofum í
Danmörku, Litháen, Portúgal auk Íslands. Verkefnið nefndist Pro-teachers og var
tilgangurinn að greina og meta áhrif af þátttöku í Comeniusar 1 samstarfsverkefnum
á starfsþróun kennara og miðla niðurstöðunum til markhópa.
Nordplus landsskrifstofa
Eftir lokað útboð á Norðurlöndum sumarið 2003 var Alþjóðaskrifstofu háskólastigsins
falið að annast rekstur Nordplus-áætlunar Norrænu ráðherranefndarinnar
á Íslandi. Alþjóðaskrifstofan hefur aðalumsjón með Nordplus sprog tungumálaáætluninni
á Norðurlöndunum og er meðstjórnandi í hinum 4 áætlununum,
Nordplus voksen, Nordplus junior, Nordplus nabo og Nordplus fyrir háskólastigið.
Alþjóðaskrifstofan tekur við umsóknum allstaðar að frá Norðurlöndunum í Nordplus
sprog áætluninni og sér um mat á umsóknum og gerir ásamt meðstjórnendum
á hinum Norðurlöndunum tillögu að úthlutun, sem lögð er fyrir Norræna málráðið,
sem tekur endanlega ákvörðun um úthlutun styrkja. Mikill áhugi er á Nordplus-áætluninni
hér á landi og er þátttaka Íslendinga góð í þeim öllum, nema
helst í Nordplus nabo, sem lýtur að samstarfi við Eystrasaltsríkin og NV-Rússland,
en fæstar umsóknir hafa borist frá Íslandi í þá áætlun.
Erasmus Mundus, E-learning, E-twinning, Bologna kynning
Á vormánuðum 2004 fór menntamálaráðuneytið þess á leit við Alþjóðaskrifstofuna
að hún tæki að sér að annast framkvæmd eftirfarandi þriggja nýrra verkefna
á vegum ESB hér á landi:
• Erasmus Mundus áætlun lýtur að samstarfi a.m.k. þriggja háskóla í þremur
löndum að sameiginlegu meistaranámi. Erasmus Mundus áætlunin skiptist í
fjóra þætti.
• E-learning áætlun lýtur að samstarfsverkefnum á sviði upplýsinga- og tölvumála
og rafrænu námi. E-learning áætlunin skiptist í undiráætlanir og er ein
þeirra E-twinning áætlunin sem lýtur að rafrænum samskiptum grunn- og
framhaldsskóla í Evrópu. Alþjóðaskrifstofan fékk fyrir tímabilið 1. september
2005 - 31. ágúst 2006, framlag frá ESB að upphæð 67.036 evrur til reksturs E-
twinning verkefnisins.
62

• Bologna promoters. Framkvæmdastjórn ESB veitti Alþjóðaskrifstofu fyrir
tímabilið 1. júlí 2005 - 31. desember 2006, 14.065 evru fjárframlag til að standa
straum af kostnaði við kynningu á Bologna-samræmingarferli háskóla í
Evrópu. Í samvinnu við menntamálaráðuneyti og Bologna-nefnd á Íslandi.
Fyrirhugað er að halda kynningarráðstefnu og fund um Bologna-ferlið hér á
landi á tímabilinu.
Starfsmanna- og
starfsþróunarmál
Á starfsmannasviði starfa Guðrún Jóhanna Guðmundsdóttir, starfsmannastjóri,
Elísabet Þorsteinsdóttir, verkefnisstjóri/starfsmatsstjóri, Lilja Þorgeirsdóttir, verkefnisstjóri,
Sólveig B. Gunnarsdóttir, lögfræðingur/verkefnisstjóri og Þóra Margrét
Pálsdóttir, sálfræðingur/verkefnisstjóri. Um mitt árið 2005 tók Sigrún Valgarðsdóttir,
verkefnisstjóri á starfsmannasviði, við starfi jafnréttisfulltrúa Háskóla Íslands
og í september kom Elísabet Þorsteinsdóttir, starfsmatsstjóri, til starfa við
starfsmannasvið. Jafnframt að sinna áfram starfsmatinu sér Elísabet um að uppfæra
starfsmannaskrá Háskólans og yfirfæra í HRM kerfi Oracle auk þess að
sinna ýmsum öðrum verkefnum, þ. á m. ráðningum. Starfsfólk sviðsins tekur að
sér fjölbreytt verkefni þannig að sá sem leitar til sviðsins á þess kost á að hafa
einn tengilið varðandi þau mál sem þarf aðstoð við, jafnvel þó ólík séu.
Starfsmenn sviðsins eru í nánu samstarfi við yfirmenn og unnið er að því að styðja
þá sem best og leitast sviðið við að finna leiðir sem henta hverjum og einum. Einnig
tekur starfsmannasvið þátt í að endurskoða störf og skipulagseiningar m.t.t. þeirra
krafna sem gerðar eru til stjórnsýslunnar. Mikið vinnuálag er á starfsfólki Háskólans
og leitar starfsmannasvið leiða til að draga úr vinnuálagi m.a. með því að einfalda
og endurskoða verkefni. Fyrir liggur að skrá og fara yfir alla ferla í stjórnsýslu
með það að markmiði að einfalda og skýra þá og samskipti á milli eininga.
Á árinu voru haldnir tveir stefnumótunarfundir hjá sviðinu, þar sem farið var yfir
helstu verkefni sviðsins, markmið og framtíðarverkefni. Tekin var í notkun gátlisti
og verklag vegna áfengismisnotkunar með það að markmiði að auðvelda starfsfólki
og yfirmönnum þeirra að takast á við vandann. Einnig voru gátlistar vegna
slysa og óhappa yfirfarnir í samvinnu við öryggisnefnd.
Háskólatorg
Starfsmannastjóri átti sæti í verkefnisstjórn vegna svokallaðs Háskólatorgsverkefnis.
Þar var unnið með starfsfólki við að skilgreina starfsemi þeirra starfseininga
sem flytjast í Háskólatorg og taka þarf tillit til við hönnun hússins. Einnig fól
verkefnið í sér að kortleggja það sem bæta má, bæði í verkferlum og í þjónustu
við nemendur, en með tilkomu háskólatorgs verður mögulegt að hafa miðlæga
þjónustu við nemendur á einum stað og því gullið tækifæri að endurskoða þá
starfssemi.
Starfsmannasamtöl, starfslýsingar
Árlega fylgir starfsmannasvið því eftir að starfsmannasamtöl fari fram. Boðið er
upp á fræðslu og aðstoð fyrir stjórnendur og starfsfólk til að undirbúa sig. Starfsmannasamtölin
eru, þegar vandað er til þeirra, mikilvægur vettvangur fyrir
starfsmenn og yfirmenn þeirra til að ræða samstarf, samvinnu, árangur og framtíðarsýn
í því augnamiði að efla starfsmanninn og starfseininguna. Í starfsmannasamtölum
á að fara yfir starfslýsingu og endurskoða markmið. Á vormisseri gekk
vel að framkvæma starfsmannasamtöl í stjórnsýslu- og tæknistörfum og skiptu
starfsmenn sviðsins einingum á milli sín sem þeir höfðu samband við og buðu
aðstoð og fræðslu við framkvæmd samtalanna. Það er misjafnt hversu hart þurfti
að ganga á eftir yfirmönnum til að framkvæma starfsmannasamtöl, en hjá flestum
er þetta orðinn fastur liður einu sinni á ári. Hjá akademískum starfsmönnum
eru starfsmannasamtöl ekki orðin jafn fastur liður og hjá starfsfólki í stjórnsýslu
en þær deildir sem taka þau hafa lýst yfir ánægju sinni með þann umræðuvettvang
sem þau skapa.
Auglýsingar og umsóknir
Á árinu fjölgaði auglýsingum á störfum við skólann, enda lítið ráðið undanfarin ár
vegna aðhaldsaðgerða. Auglýst var 61 akademískt starf og um þau sóttu 146 einstaklingar;
45 önnur störf voru auglýst og um þau sóttu 423 einstaklingar.
63

Mynd 1. Fjöldi umsókna um hvert starf.
16,00
14,00
Akademísk störf
Önnur störf
13,94
14,83
12,00
Fjöldi
10,00
8,00
8,33
9,00
9,40
6,00
4,00
2,00
2,52
4,46
1,78
2,52
2,48
3,03
2,39
0,00
2000 2001 2002 2003 2004 2005
Ár
Meðalaldur kennara
Áhugavert er að skoða þróun á meðalaldri kennara eftir deildum Háskólans. Á
mynd 2 má sjá samanburð yfir 14 ára tímabil á meðalaldri kennara á árunum
1991 til 2005. Áberandi er t.d. hvað hjúkrunarfræðideildin hefur elst jafnt og þétt
yfir tímabilið, þó nær meðalaldurinn þar ekki upp í háan meðalaldur í guðfræði-,
tannlækna- og læknadeild. Gagnstæð þróun er í aldursdreifingu hjá lagadeild og
lyfjafræðideild sem yngjast á tímabilinu.
Mynd 2. Meðalaldur kennara í deildum.
Við skoðun á aldursdreifingu kennara innan starfsheitanna kemur fátt á óvart.
Prófessorar eru flestir í á aldursbilinu 50-59 ára, dósentar á bilinu 40-49 ára og
lektorar flestir 40-49 ára.
64

Mynd 3. Aldur kennara eftir starfsheitum
Starfsmenn
Fjöldi fastráðinna starfsmanna við Háskóla Ísands var um 920 manns í desember
2005 þar af eru fastir kennarar 446. Þá eru ekki taldir með starfsmenn háskólastofnana
með sjálfstæðan fjárhag.
Mynd 4. Skipting starfa milli starfshópa og kynja 1. desember 2005.
konur
karlar
Tæknifólk
Skrifstofufólk
Þjónustusérfr.
Rannsóknafólk
Sérfræðingar
Aðjunktar
Lektorar
Dósentar
Prófessorar
2
8
11
14
20
26
28
45
49
47
46
50
46
61
67
101
150
150
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Fjöldi
Skýringar: Fræðimenn og vísindamenn eru taldir sem sérfræðingar. Rannsóknafólk eru háskólamenntaðir
sérfræðingar sem eru ekki ráðnir samkvæmt hæfnisdómi. Þjónustusérfræðingar
starfa við sérfræðistörf hjá þjónustustofnunum eða –einingum. Tæknifólk eru
starfmenn sem koma að viðhaldi og rekstri húseigna, þ.m.t. ræstingarfólk. Önnur starfsheiti
skýra sig sjálf.
Stundakennarar axla stóran hluta kennslunnar innan Háskólans. Vinnuframlag
þeirra jafngilti 207 ársverkum aðjúnkta í fullu starfi, sjá mynd 5 á dreifingu
kennslunnar eftir deildum og greiðsluformi.
65

Mynd 5. Umfang stundakennslu við Háskóla Íslands 2005.
Deild Stundir alls Stundir A Stundir B Aðjunktar
Guðfræðideild 2.959 2.959 0 2,8
Læknadeild 18.119 16.700 1.419 16,9
Lagadeild 8.337 8.309 28 7,8
Viðskipta- og hagfræðideild 22.678 2.026 20.652 21,1
Hugvísindadeild 28.251 27.395 856 26,3
Lyfjafræðideild 3.366 2.882 484 3,1
Tannlæknadeild 5.307 5.031 276 4,9
Verkfræðideild 23.677 16.436 7.241 22,1
Raunvísindadeild 54.937 38.358 16.580 51,2
Félagsvísindadeild 35.260 29.263 5.998 32,9
Hjúkrunarfræði 18.700 17.601 1.099 17,4
Óskiptur kostnaður stundakennsla 501 0,5
222.094 166.960 54.633 207,1
Stundir A
Stundir B
Stöðugildi aðjunkta
Stundakennsla greidd í tímavinnu
Stundakennsla starfsmanna HÍ greidd í yfirvinnu
Stundakennsla umreiknuð í kennslu aðjunkts í fullu starfi = 1072,5 stundir/ári
Starfsmat
Innleiðing starfs- og hæfnismats í samræmi við stofnanasamninga lauk formlega
á árinu og tók verkefnið tvö og hálft ár. Alls voru 415 stjórnsýslu- og þjónustustörf
metin innan Háskólans og tengdra stofnanna. Leiðrétting launa í samræmi
við niðurstöðu matsins var að mestu afgreidd fyrir sumarleyfi 2005 hjá félagsmönnum
FH. Innan FH voru áhrif starfs- og hæfnismats nokkuð mikil á
dagvinnulaun félagsmanna í stjórnsýslu- og þjónustustörfum. Við matið hækkuðu
dagvinnulaun að meðaltali um 11,4%. Tenging matsins við launatöflu SFR
var samþykkt 29. apríl 2005. Leiðréttingar byggðar á starfsmatinu voru að
mestu afgreiddar fyrir haustið. Áhrif matsins á dagvinnulaun félagsmanna í
SFR eru minni en hjá starfsmönnum í Félagi háskólakennara. Það er eðlilegt og
kemur til af því að flöt hækkun kom á laun í nóvember 2002 (starfsmatið gilti frá
1. maí 2002) þar sem allir félagsmenn fengu eins launaflokks hækkun. Það
samsvarar rúmlega 3% launahækkun sem þegar var komin til framkvæmda áður
en afgreiðsla starfsmatsins hófst. Við starfs- og hæfnismatið hækkuðu dagvinnulaun
SFR að meðaltali um 7,72%. Með starfs- og hæfnismatinu liggur nú
fyrir heildstætt mat á hverju starfi um sig (starfsmat) og því til viðbótar mat á
þeirri menntun og reynslu, sem nýtist í starfinu og er umfram þess sem krafist
er (hæfnismat). Markmiðið með starfsmatinu er fyrst og fremst að gera samanburð
á umfangi starfa og tryggja launajafnrétti. Það verður að telja að því markmiði
hafi verið náð hvað varðar kynbundinn launamun, a.m.k. gagnvart dagvinnulaunum.
Þó að innleiðingu starfsmatskerfisins sé nú formlega lokið,
þarfnast matið stöðugrar endurnýjunar. Ný störf verða til og endurmeta þarf
eldri störf. Það má því gera ráð fyrir áframhaldandi vinnu við matið svo það
megi gagnast áfram sem grunnur að launaröðun starfsmanna í stjórnsýslu- og
þjónustustörfum inna Háskólans og tengdra stofnana.
Fræðsla
Fræðsla starfsfólks hefur verið ört vaxandi þáttur í starfsemi sviðsins hin síðustu
ár. Á árinu var fjölbreytt fræðsla í boði en samtals voru haldin 58 námskeið og
kynningar þar sem rúmlega 800 starfsmenn tóku þátt sem er um helmings aukning
frá árinu áður. Tölvu- og hugbúnaðarnámskeið var stór þáttur í fræðslustarfinu
en samtals voru haldin 22 námskeið og vinnustofur í samstarfi við Kennslumiðstöð
og 12 námskeið í vefumsjónarkerfinu SoloWeb í samvinnu við markaðsog
samskiptadeild.
Tveir fræðsludagar voru haldnir fyrir starfsfólk. Árlegur fræðsludagur um stjórnun
og gæðamál fyrir stjórnendur í deildum HÍ var haldinn 11. mars og voru þátttakendur
50. Fjallað var um stjórnsýslulög annarsvegar og stjórnun og stefnumótun
hinsvegar. Fræðsludagur fyrir starfsfólk í stjórnsýslu var haldinn þann 27.
maí og var dagskráin helguð tíma- og álagsstjórnun. Þátttakendur voru 123. Báðir
þessir dagar voru haldnir í Ráðhússkaffi í Þorlákshöfn.
Kynningar fyrir nýtt starfsfólk voru haldnar í mars og í desember. Boðið var upp á
67

tvö tungumálanámskeið í samvinnu við Tungumálamiðstöð. Annars vegar var
Hagnýtt námskeið í dönsku og hins vegar var Íslenska í háskólastarfi fyrir starfsfólk
með litla sem enga kunnáttu í íslensku.
Starfsfólk sviðsins bauð jafnframt upp á hádegisfundi fyrir stjórnendur þar sem
m.a. ráðningarferlið var kynnt ásamt gerð starfslýsinga. Að auki hafa hinar ýmsu
starfseiningar fengið sérsniðna fræðslu og má hér nefna einna helst samskiptanámskeið
og fræðslu um vinnustellingar ásamt úttekt á vinnuaðstöðu.
Önnur námskeið og kynningar sem voru í boði:
• Verkefnastjórnun.
• Markvissir fundir.
• Framsögn og flutningur máls.
• Íslenska. Að rita rétt mál.
• Reikningshald.
• GoPro, skjalastjórnarkerfið.
• Höfundarréttur í háskólasamfélaginu.
• Sjóðir HÍ, rannsóknir og mat á störfum.
• Árangursrík samskipti á vinnustað.
• Jafnrétti og samþætting jafnréttisjónarmiða.
• Að vinna með fötluðum í HÍ.
Fræðsluáætlunin er birt á heimasíðu starfsmannasviðs (www.hi.is/page/starfsfolkhi).
Jafnréttismál
Árið 2005 var sögulegt ár í jafnréttismálum við Háskóla Íslands. Tvö stefnumál voru
samþykkt á háskólafundi, þ.e. stefna gegn mismunun og jafnréttisáætlun 2005-
2009 en bæði þessi stefnumál marka tímamót í jafnréttismálum Háskóla Íslands. Á
árinu hlaut Háskóli Íslands jafnréttisviðurkenningu Jafnréttisráðs 2005 og í lok árs
samþykkti háskólaráð að hækka starfshlutfall jafnréttisfulltrúa í 100% starf.
Jafnréttisnefnd
Jafnréttisnefnd var fyrst skipuð í ársbyrjun 1998 og er skipunartími hvers fulltrúa
nú tvö ár. Eftirtaldir fulltrúar voru skipaðir í nefndina til tveggja ára frá 1. júlí 2005:
Hólmfríður Garðarsdóttir, dósent í hugvísindadeild, sem er formaður, Brynhildur
Flóvenz lektor í lagadeild, Þórarinn Sveinsson dósent í læknadeild og Kristín
Tómasdóttir stúdent. Gunnar Helgi Kristinsson, prófessor í félagsvísindadeild, var
fyrir í nefndinni með skipunartíma til 30. júní 2006. Með nefndinni starfa Sigrún
Valgarðsdóttir, jafnréttisfulltrúi og Amalía Skúladóttir, skrifstofustjóri akademískrar
stjórnsýslu.
Nefndin hélt 11 fundi á árinu. Helstu verkefni funda voru frágangur á stefnu gegn
mismunun, sem samþykkt var á háskólafundi í febrúar og vinna við jafnréttisáætlun
2005-2009 en hún var samþykkt á háskólafundi í nóvember.
Jafnréttisfulltrúi
Á vormánuðum sagði Berglind Rós Magnúsdóttir starfi sínu lausu og var 75% starf
jafnréttisfulltrúa auglýst laust til umsóknar. Sigrún Valgarðsdóttir var ráðin í
starfið frá 1. júlí. Í desember var samþykkt í háskólaráði að hækka starfshlutfall
jafnréttisfulltrúa í 100% starf og breytist starfshlutfallið frá 1. janúar 2006.
Stefnumál
Í febrúar var Stefna gegn mismunun samþykkt á háskólafundi. Með þeirri samþykkt
var staðfest að jafnréttismál hjá HÍ ná til jafnréttis í víðum skilningi og hvílir
jafnréttisstefna Háskóla Íslands nú á þremur megin stoðum: Jafnréttisáætlun
kynja, stefnu í málefnum fatlaðra og stefnu gegn mismunun. Háskóli Íslands er
fyrst íslenskra stofnana til að samþykkja stefnu gegn mismunun. Stefnan er byggð
á jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar og leggur bann við hvers konar mismunun. Í
henni er sérstaklega kveðið á um að í Háskóla Íslands sé mismunun á grundvelli
aldurs, fötlunar, heilsufars, kyns, kynhneigðar, trúarbragða og stjórnmálaskoðana
og þjóðernis, uppruna, litarháttar eða menningar ekki liðin. Um frumkvöðlastarf er
að ræða, ekki síst í ljósi samþykktar ríkisstjórnar Íslands um að stofna starfshóp
sem fjalla á um hvernig tengja megi tilskipanir Evrópusambandsins um bann við
mismunun við reglur sem gilda á innlendum vinnumarkaði.
68

Stefna gegn mismunun markar ekki síður mót í mannréttindamálum innan Háskóla
Íslands sem á rætur sínar í fjölbreyttu samfélagi stúdenta og starfsmanna
en Háskólinn er í senn alþjóðleg menntastofnun og fjölmenningarlegur vinnustaður.
Stúdentar og starfsfólk koma til náms og starfa með mismunandi bakgrunn,
þekkingu og reynslu í farteskinu og Háskóli Íslands vill leggja sig fram við
að hver og einn fái að njóta sín á eigin forsendum.
Jafnréttisáætlun 2005-2009: Jafnrétti kvenna og karla var samþykkt á háskólafundi
í nóvember. Áætlunin tekur til fjögurra meginsviða:
I. Að jafna aðstöðu og kjör karla og kvenna.
II. Að jafna aðild kynjanna að nefndum, stjórnum og ráðum Háskólans.
III.
IV.
Að jafna aðstöðu kvenna og karla til náms.
Að samþætta kynja- og jafnréttissjónarmið við alla stefnumótun og áætlanagerð.
Í áætluninni er deildum, stofnunum og stjórnsýslusviðum nú gert að móta eigin
jafnréttisáætlanir, sem skulu byggðar á jafnréttisáætlun HÍ. Skipaðir skulu
starfshópar innan hverrar deildar/stofnunar/stjórnsýslusviðs til að vinna að
gerð áætlananna og skal þeirri vinnu vera lokið fyrir árslok 2007. Jafnréttisfulltrúi
vann að undirbúningi þessa verkefnis í lok árs, sem m.a. fólst í vinnu við
gátlista við gerð jafnréttisáætlana.
Fræðsla
Í febrúar var haldið námskeið fyrir stjórnendur í Háskóla Íslands um samþættingu
jafnréttissjónarmiða. Námskeiðið var í umsjón Berglindar Magnúsdóttur,
jafnréttisfulltrúa HÍ og Hildar Jónsdóttur, jafnréttisráðgjafa Reykjavíkurborgar.
Samþætting er aðferð til að ná árangri í jafnréttismálum en aðferðin byggir á
þátttöku og þekkingu æðstu stjórnenda á jafnréttismálum. Námskeiðið sóttu 17
manns.
Jafnréttisnefnd stóð fyrir uppskeruhátíð í tilefni jafnréttisviðurkenningar Jafnréttisráðs
2005 til Háskóla Íslands í nóvember. Boðið var upp á dagskrá þar sem var
kynnt hvernig Háskóli Íslands hefur skipað sér í fremstu röð opinberra stofnana
með samþykkt stefnu sinnar gegn mismunun og greint var frá helstu niðurstöðum
í nýlegri rannsókn á kynbundnu námsvali við skólann. Var hátíðin vel sótt og
góður rómur gerður að erindum.
Í nóvember hélt jafnréttisfulltrúi erindi á fræðslufundi hjá stjórn og samninganefnd
Félags framhaldsskólakennara um jafnréttisáætlanir og stofnanasamninga.
Á haustmisseri var heimasíða jafnréttisnefndar endurskoðuð, bæði hvað varðar
útlit og efni. Nýtt lén var fengið og er veffang nefndarinnar nú www.jafnretti.hi.is
69

Kynjahlutfall í nefndum, ráðum og stjórnum
Í jafnréttisáætlun 2005-2009 er kveðið á um að jafnréttisnefnd skuli á ári hverju
safna gögnum um kynjahlutfall í nefndum, ráðum og stjórnum og koma þeim
upplýsingum á framfæri. Á mynd 1. má sjá hvernig kynjahlutfallið greindist á árinu
2005.
Mynd 1.
Athygli vekur að konur eru aldrei í meirihluta í flokkuninni og hversu hallar á
konur í skipuðum dómnefndum. Dómnefndirnar eru bæði nefndir vegna nýráðninga
og framgangsmála.
Rannsóknir og útgáfa
Á árinu lét jafnréttisnefnd vinna rannsókn um brottfall karla í hjúkrunarfræðinámi.
Þórður Kristinsson, mannfræðingur, var fenginn til starfsins og leit afrakstur
vinnu hans dagsins ljós í október. Skýrslan, sem ber heitið Upplifun karla á
hjúkrunarnámi: Hvað stendur í vegi fyrir auknum hlut karla í hjúkrun? er tiltæk á
heimasíðu jafnréttisnefndar.
Á haustmánuðum var ákveðið að ráðast í útgáfu á Stefnu gegn mismunun. Áður
en það verk var unnið var stefnan þýdd á ensku og síðan gefin út í einum bæklingi,
bæði á íslensku og ensku.
Jafnréttisverðlaun Jafnréttisráðs 2005
Háskóli Íslands hlaut viðurkenningu Jafnréttisráðs, sem veitt var við hátíðlega athöfn
27. október. Kristín Ingólfsdóttir, háskólarektor, veitti viðurkenningunni móttöku
og þakkaði við það tækifæri öflugu jafnréttisstarfi innan Háskólans.
Málefni sam- og tvíkynhneigðra
Samstarf við FSS, félag STK – stúdenta, var með miklum ágætum á árinu. Félagið
tók þátt í uppskeruhátíð jafnréttismála í nóvember og fulltrúi frá félaginu kom
með kynningu á fund jafnréttisnefndar í desember. Á þeim fundi ákvað jafnréttisnefnd
að gerast stofnfélagi fræðslusjóðs FSS og styrkja hann um kr. 300.000. Sá
styrkur verður greiddur á næstu fjórum árum.
Málefni erlendra starfsmanna og nemenda
Í nóvember skilaði formaður starfshóps um málefni erlendra stúdenta og starfsmanna
skýrslu um starf hópsins, sem starfaði á árunum 2003–2004. Starfshópnum
var ætlað að gera faglega úttekt á stöðu erlendra námsmanna og starfsmanna
við skólann og setja fram tillögur til úrbóta. Einnig fékk hópurinn það
verkefni að móta tillögur um stefnu Háskólans í málefnum þeirra sem teljast til
minnihlutahópa við skólann sem þróaðist í stefnu gegn mismunun en fleiri aðilar
komu að þeirri vinnu. Meðal helstu niðurstaðna starfshópsins var að taka þurfi
betur á móti útlendum nemendum og starfsmönnum og að stórbæta þurfi
upplýsingaflæði til þeirra.
70

Málefni fatlaðra
Málefni fatlaðra við Háskóla Íslands hafa öðlast sérstakan sess. Vinna í málaflokknum
tekur mið af Stefnu í málefnum fatlaðra við Háskóla Íslands, sem samþykkt
var á háskólafundi í maí 2002 og Reglum um sértæk úrræði í námi við Háskóla
Íslands, sem samþykktar voru í háskólaráði í júní 2002. Starfshópur um
málefni fatlaðra var fyrst skipaður sem vinnuhópur undir jafnréttisnefnd í byrjun
árs 2002. Níu manna ráð um málefni fatlaðra var svo skipað frá 1. júlí 2002 til
þriggja ára. Endurskipað var í ráðið til þriggja ára frá 1. júlí 2005 og er það nú ein
af nefndum háskólaráðs. Ráðið skipa Sigrún Valgarðsdóttir, jafnréttisfulltrúi, sem
er formaður þess, María Dóra Björnsdóttir og Magnús Stephensen, fulltrúar
námsráðgjafar, Lilja Þorgeirsdóttir, fulltrúi starfsmannasviðs, Gísli Fannberg, fulltrúi
kennslusviðs, Ásdís Guðmundsdóttir, fulltrúi skrifstofustjóra, Valþór Sigurðsson
fulltrúi reksturs og framkvæmda, Rannveig Traustadóttir, fulltrúi FH og FP og
Vigdís Ebenezersdóttir, fulltrúi stúdenta. Ráðið hélt sjö fundi á árinu.
Í febrúar stóð ráðið fyrir námskeiðinu Að vinna með fötluðum. Um námskeiðið
sáu Berglind Rós Magnúsdóttir, jafnréttisfulltrúi, Rannveig Traustadóttir prófessor
og María Dóra Björnsdóttir námsráðgjafi. 15 manns sóttu námskeiðið og fékk það
góða umsögn þátttakenda. Í mars fékk Háskóli Íslands heimsókn starfshóps þriggja
ráðuneyta um aðgengismál í opinberum stofnunum en formaður ráðs um
málefni fatlaðra var ein þeirra sem tók á móti hópnum. Í starfshópnum eru fulltrúar
frá félagsmálaráðuneyti, heilbrigðis- og tryggingaráðuneyti og umhverfisráðuneyti.
Fengu þeir kynningu á aðgengismálum við HÍ, þar sem greint var frá
því sem hefur verið gert, hvað þyrfti að bæta og um forgangsröðun verkefna. Í
maí tók ráð um málefni fatlaðra á móti hópi hreyfihamlaðra stúdenta. Í hópnum
voru liðlega 40 manns frá Finnlandi, Austurríki og Íslandi, þar af um helmingur
þess í hjólastólum. Ráðið tók að sér að kynna Háskóla Íslands og þjónustu fyrir
fatlaða stúdenta hér. Hinir erlendu gestir voru á vegum Hins hússins og var
heimsókn til Háskólans hluti af dagskrá þeirra hérlendis.
Eitt af verkefnum ráðsins á árinu var útgáfa bæklingsins Háskóli fyrir alla: Aðgengi
og úrræði við Háskóla Íslands. Markmiðið með útgáfunni var að gera jafnréttisstarf
og þjónustu Háskólans sýnilegri og er markhópur bæklingsins allir
þeir sem búa við einhvers konar fötlun eða hömlun. Bæklingurinn var sendur til
námsráðgjafa allra framhaldsskóla á landinu á haustmisserinu. Í lok september
stóð ráð um málefni fatlaðra fyrir kynningu um málefni fatlaðra stúdenta við Háskóla
Íslands í Öskju. Meðal annars var bæklingurinn Háskóli fyrir alla: Aðgengi
og úrræði við Háskóla Íslands kynntur og fulltrúi Fortúnu, félags um málefni fatlaðra
stúdenta við HÍ, sagði frá starfsemi félagsins. Fjölmörgum var boðið til
kynningarinnar, bæði innan sem utan skólans og var hún einkar vel sótt.
Á haustdögum fékk ráð um málefni fatlaðra styrk úr háskólasjóði til aðgengisúttektar
á vef Háskóla Íslands. Fyrirtækið SJÁ sá um úttektina og lá skýrsla um aðgengið
fyrir í desember. Markmiðið með aðgengisúttektinni var að auðvelda að
gera vefinn aðgengilegan öllum hópum, óháð fötlun. Er þá lögð áhersla á að vefurinn
sé aðgengilegur fyrir blinda, sjóndapra, lesblinda, hreyfihamlaða, flogaveika
og greindarskerta. Í ljós kom að vefur Háskólans var að ýmsu leyti til fyrirmyndar.
Einhverjar lagfæringar þarf þó að ráðast í og í desember var það mál í athugun
hjá RHÍ. Í nóvember kom út skýrslan Háskólanám án heyrnar: Skýrsla um námsog
félagslega stöðu tveggja heyrnarlausra nemenda við Háskóla Íslands.
Skýrslan er eftir Kristjönu Mjöll Sigurðardóttur MA og var hún unnin fyrir ráð um
málefni fatlaðra. Markmiðið með henni var meðal annars að ráðið geti kynnt sér
stöðu heyrnarlausra nemenda við HÍ og hugað að aðgerðum í þágu heyrnarlausra
nemenda í kjölfar hennar.
Að beiðni rektors ákvað ráð um málefni fatlaðra að kalla saman tímabundinn
starfshóp til að huga að geðheilbrigðisáætlun Háskóla Íslands. Starfshópurinn er
skipaður Rögnu Ólafsdóttur, fulltrúa námsráðgjafar, Þóru Margréti Pálsdóttur,
fulltrúa starfsmannasviðs, Bertrand Lauth, fulltrúa læknadeildar, Gabríelu Zuilmu
Sigurðardóttur, fulltrúa félagsvísindadeildar, Jóhönnu Bernharðsdóttur, fulltrúa
hjúkrunarfræðideildar og Jóni Eggert Víðissyni og Ingibjörgu Þórðardóttur, fulltrúum
Maníu, félags fólks innan Háskóla Íslands með geðraskanir. Fyrsti fundur
hópsins var í desember og er stefnt að því að afrakstur starfshópsins líti dagsins
ljós með vorinu.
71

Skjalasafn
Stjórn og starfslið
Stjórn skjalasafns Háskóla Íslands 2005 skipuðu Guðmundur Jónsson prófessor,
formaður, Amalía Skúladóttir, skrifstofustjóri og Ágústa Pálsdóttir, lektor. Guðmundur
sem verið hafði í stjórn frá árinu 2001 lét af starfi í júní og í hans stað var
skipaður Már Jónsson prófessor í október og um leið tók Ágústa við formennsku.
Magnús Guðmundsson var forstöðumaður skjalasafnsins, og Ásdís Káradóttir
skjalavörður til 20. september. Pétur Valsson, nemi í sagnfræði og kvikmyndafræði
var í fullu starfi um sumarið og í 30% starfi við skráningu í málaskrá á
haustmisseri.
Hópvinnukerfið GoPro
Umsjón með málaskrár- og hópvinnukerfinu GoPro var eitt af helstu verkefnum
skjalasafnsins. Samtals voru 1.048 ný mál skráð í málaskrá á árinu með 10.199
færslum, sem gera 9,7 færslur á hvert mál. Málum fjölgaði um 8% og færslum
fjölgaði um 8% frá árinu 2004.
Fjöldi nýrra mála, færslur við þau og meðalfjöldi af skjölum við hvert mál á árunum
2000-2005
Ný mál Undirskjöl Meðalfjöldi
skjala á mál
2000 712 4.760 6,7
2001 666 4.134 6,2
2002 695 5.476 7,8
2003 800 6.000 7,5
2004 843 7.992 9,5
2005 1.048 10.199 9,7
Haldin voru einstaklingsnámskeið fyrir starfsfólk á skrifstofum og notendum
kerfisins fjölgaði. Guðrún Valgerður Bóasdóttir, kerfisfræðingur hjá Nemendaskrá,
starfaði með safninu við uppsetningu á hópvinnukerfinu, auk þess sem
María Hjaltalín, kerfisfræðingur kemur reglulega frá fyrirtækinu Hugviti og hjálpar
til með verkefni sem útaf standa.
Skil til skjalasafns Háskólans
Ýmsar stærri og smærri sendingar hafa borist skjalasafninu á árinu 2005 sérstaklega
frá skrifstofum skólans. Hér er stiklað á stóru:
• Þrjú bréfabindi bárust af uppskriftum af gögnum frá Sigurði Þórarinssyni,
prófessor sem Sigurður Steinþórsson, prófessor færði safninu. Pétur Valsson,
háskólanemi var ráðinn í sumarstarf til að flokka og skrá skjalasafn
Sigurðar Þórarinssonar og hefur skjalaskráin verið sett á heimasíðu skjalasafnsins:
http://www2.hi.is/page/skjalaskrar
• Vinnubækur nemenda í lyfjafræði sem fóru í verklega þjálfun í apótek. Þrír
kassar með slíkum bókum bárust frá Landsbókasafni Íslands-Háskólabókasafni
en upprunalega komu þeir frá Reykjavíkur apóteki.
• 24 skjalaöskjur með bréfum nemenda frá félagsvísindadeild.
• Gerðabók guðfræðideildar 1994-2003.
Ýmis konar þjónusta
• Starfsmenn safnsins fóru í fjölda skjalavitjana á skrifstofur skólans og veittu
ráð og leiðbeiningar um skjalastjórn og skjalavörslu, auk þess sem hollráð
eru daglega veitt í gegnum síma og með tölvupósti. Fjöldi fólks úr stjórnsýslu
kemur reglulega til að fá lánuð skjöl eða afrit af þeim, og vaxandi eftirspurn
er eftir ljósmyndum.
• Endurskoðuð var stefna í minjavörslu og skipuð minjanefnd sem starfar
samhliða stjórn skjalasafnsins. Minjanefnd skipa: Ebba Þóra Hvannberg,
dósent, Sigríður Jónsdóttir, fræðimaður og Valþór Sigurðsson, byggingarstjóri.
• Ásdís Káradóttir sá um ritstjórn á Handbók um skjalagerð í Háskóla Íslands
sem Jóhanna Gunnlaugsdóttir, lektor hafði tekið saman og kom út í apríl
2005.
• Forstöðumaður sá um Árbók Háskóla Íslands ásamt Magnúsi Diðriki Baldurssyni
og kom hún út fyrir háskólafund í maí. Baldvin M. Zarioh, Magnús
Diðrik og Magnús Guðmundsson sáu um útgáfu Ritaskrár Háskóla Íslands
2004 sem er fylgirit Árbókar.
72

Erlent samstarf
Magnús sótti þing háskólaskjalavarða á vegum alþjóðlega skjalaráðsins
International Council on Archives/Section on University and Research Institutions
Archives (ICA/SUV) sem haldið var í East Lansing, Michigan hinn 6.-9. september
2005.
Rekstur og framkvæmdir
Almennt
Almennt
Rekstrar og framkvæmdasvið er önnur af tveimur meginstoðum sameiginlegrar
stjórnsýslu Háskóla Íslands. Hlutverk rekstrar- og framkvæmdasviðs er að hafa
umsjón með málefnum er lúta að rekstrarlegri umsýslu Háskólans, fjármálum,
byggingum og nýframkvæmdum. Tilgangur sviðsins er að bæta rekstrarferla
skólans með það að markmiði að reksturinn sé skilvirkur og styðji við heildarmarkmið
skólans á hverjum tíma.
Framkvæmdastjóri sviðsins er Guðmundur R. Jónsson. Ásta Hrönn Maack gegndi
stöðu skrifstofustjóra árið 2005.
Með sviðinu störfuðu eftirfarandi nefndir: Fjármálanefnd, byggingarnefnd og
dómnefnd Háskólatorgs, byggingarnefnd náttúrufræðihúss, samráðsnefnd Félags
háskólakennara og Háskóla Íslands og stjórn íþróttahúss Háskóla Íslands.
Háskólatorg
Lögð var lokahönd á kröfu- og þarfalýsingu Háskólatorgs. Við undirbúning útboðs
um hönnun og byggingu Háskólatorgs var ákveðið að beita þeirri útboðsaðferð í
fyrsta sinn hérlendis að festa fjárhæð verkefnisins. Greiðsla fyrir Háskólatorg var
ákveðin 1,6 milljarður króna, sem skyldi unnið í samræmi við kröfu- og þarfalýsingu.
Útboðsaðferðin felur í sér að við mat á tillögum tekur verkkaupi einungis
afstöðu til gæða þeirra, þar sem kostnaður er fyrir fram ákveðinn í stað
þess að vega saman verðtilboð og gæði eins og tíðkast hefur. Með þessu móti er
dregið úr líkum á að lakari tillaga verði fyrir valinu á grundvelli lægra verðs, jafnvel
þótt óverulegur munur sé á milli kostnaðar við hana og kostnaði við bestu tillöguna.Í
mars 2005 var efnt til forvals þar sem verktaki og hönnuðir sóttu í sameiningu
um að taka þátt í samkeppni um hönnun og byggingu Háskólatorgs. Niðurstöður
forvalsins lágu fyrir í apríl og voru eftirtaldir fimm bjóðendur valdir til
þátttöku:
• Íslenskir aðalverktakar hf. ásamt samræmingarhönnuðunum Ögmundi
Skarphéðinssyni frá Hornsteinum og Ingimundi Sveinssyni frá TIS.
• ÞG verktakar ehf. ásamt samræmingarhönnuðinum Sigurði Halldórssyni frá
Glámu Kím.
• Ístak hf. ásamt samræmingarhönnuðinum Steve Christer frá Studio Granda.
• Keflavíkurverktakar ehf. ásamt samræmingarhönnuðinum Sigurði Hallgrímssyni
frá Arkþing.
• JB byggingarfélag ehf. ásamt samræmingarhönnuðinum Ormari Þór Guðmundssyni.
Dómnefnd um Háskólatorg tók til starfa í lok apríl. Byggingarnefnd Háskólatorgs
tók sæti í dómnefnd ásamt arkitektunum Þorsteini Gunnarssyni og Þorvaldi S.
Þorvaldssyni, fulltrúum frá Arkitektafélagi Íslands, samkvæmt sérstöku samkomulagi
Háskólans og félagsins. Þá starfaði Hildigunnur Haraldsdóttir arkitekt
einnig með dómnefndinni. Ritari dómnefndar var Ásta Hrönn Maack skrifstofustjóri.
Dómnefnd yfirfór útboðsgögn og á fundi með bjóðendum í byrjun maí voru
þeim afhentir útboðs- og samningsskilmálar ásamt kröfu- og þarfalýsingu Háskólatorgs.
Veittir voru rúmir þrír mánuðir til tillögugerðar og þrír frestir til athugasemda
og fyrirspurna. Alls bárust rúmlega 60 athugasemdir og fyrirspurnir.
Sneru flestar að fjárhæð verksins og skilafresti tillagna. Skilafrestur rann út
fimmtudaginn 22. september 2005 og skiluðu þá fjórir fyrrgreindir bjóðendur tillögu
að Háskólatorgi til tengiliðs samkeppninnar hjá Ríkiskaupum. Einn bjóðandi
skilaði jafnframt líkani sem dómnefnd tók til skoðunar. Einn bjóðandi, (JB byggingarfélag
ehf. ásamt samræmingarhönnuðinum Ormari Þór Guðmundssyni ) tilkynnti
bréflega að hann myndi ekki leggja fram tillögu.
Fundarstörfum dómnefndar var skipt í tvær lotur. Í upphafi var farið yfir almenna
kynningu sem bjóðendur skiluðu með tillögum sínum undir leiðsögn fulltrúa
74

Arkitektafélagsins. Daginn eftir rýndu dómnefndarmenn greinargerðir og teikningar.
Dómnefnd fól fulltrúa Framkvæmdasýslu ríkisins að meta hvort tillögurnar
vikju verulega frá kröfu- og þarfalýsingu svo sem um stærðir, innra fyrirkomulag
og tengsl einstakra starfseininga. Þá fól nefndin fulltrúa Skipulags- og umhverfisstofu
Reykjavíkur að meta hvort einhver tillagnanna viki verulega frá samþykktri
tillögu um deiliskipulag svæðisins. Mat beggja var að allar tillögur skyldi taka til
mats. Eftir viku fundahlé kom dómnefnd saman að nýju og vann að umsögnum
um tillögurmar. Þegar dómnefnd hafði komist að niðurstöðu voru umslög með
nöfnum bjóðenda opnuð að viðstöddum trúnaðarmanni keppenda, Haraldi Helgasyni
arkitekt skipuðum af Arkitektafélagi Íslands.
Í keppnislýsingu voru eftirtaldir þættir lagðir til grundvallar í mati dómnefndar við
val á tillögu:
• Byggingarlist, þar með talið form, efnisval og heildarmynd.
• Rýmismyndun ásamt opnu og björtu yfirbragði.
• Innra fyrirkomulag, sveigjanleiki og skipulag einstakra rýma.
• Formræn tengsl við byggingar sem fyrir eru á háskólasvæðinu.
• Tæknilegar og fagurfræðilegar tengingar nýbygginga við eldri byggingar í
samræmi við kröfulýsingu.
• Hagkvæmni í rekstri og viðhaldi.
• Umferðar-, aðgengis- og öryggismál.
• Aðlögun að umhverfinu.
• Umhverfis- og vistfræðiþættir.
• Samræmi við kröfu- og þarfalýsingu.
Dómnefnd mat hverja tillögu fyrir sig með tilliti til þessara þátta og bar síðan
saman einstaka þætti milli tillagna. Allt samstarf dómnefndar var til fyrirmyndar
og niðurstaðan einróma.
Það var mat dómnefndar að innsendar tillögur væru metnaðarfullar og fjölbreyttar
og hver um sig gæfi nýja sýn á verkefnið. Þá taldi dómnefnd að sú útboðsaðferð
sem var reynd í fyrsta sinn hérlendis og lýst er að framan hefði skilað tilætluðum
árangri. Verktakar og hönnuðir hefðu lagst á eitt um að skila vönduðum
verkum til heilla fyrir Háskólann.
Dómnefnd ákvað að velja tillögu Íslenskra aðalverktaka að Háskólatorgi og var
niðurstaðan tilkynnt við athöfn í hátíðarsal Háskólans 18. október. Í umsögn dómnefndar
um tillöguna sagði meðal annars: „Tillagan ber vott um þroskaða heildarmynd
og í henni er unnið með fá og einföld grunnform. Lagt er upp með samverkan
ferninga og þríhyrndra forma annars vegar og samspil glers og sjónsteypu
hins vegar, hvort tveggja á ferskan og árangursríkan hátt. Sú hugmynd að
steypa byggingarnar ekki í sama mót, heldur laga hvora að sínu umhverfi, er
djörf og útfærslan heppnast vel. Höfundur fléttar listaverk inn í tillöguna með
áhrifaríkum hætti. Nefna má svífandi keilu yfir Torgi sem er bæði rammi listaverks
og birtu- og ljósgjafi á báðar hæðir Torgs. Samfelldur meginþáttur í tillögunni
er sérstök tenging milli nýbygginganna tveggja – Háskólatraðir – sem skapar
fjölbreytt og áhugavert flæði milli nýbygginga og eldri húsa, með markvissu
samspili ljóss og skugga. Innra fyrirkomulag er hnitmiðað í öllum megindráttum
og kemur til móts við kröfur verkkaupa um sveigjanleika. Vel hefur tekist að
tengja fyrirlestrasali og kennslustofur við miðrými í kjallara Háskólatorgs 1 þar
sem nýtur beinnar dagsbirtu frá grasbrekku og ofanbirtu að sunnan. Á aðalhæð
Háskólatorgsins er lifandi flæði á milli miðrýmis og bóksölu. Vel tekst að fella
byggingarnar að ólíkum ytri aðstæðum. Í Háskólatorgi 1 er unnið með frjálsleg
ytri form og léttleika auk þess sem norðurhluti kallast á við gamla jarðfræðihúsið.
Háskólatorg 2 lætur lítið yfir sér á milli aðlægra húsa og endurspeglar strangt yfirbragð
þeirra og gluggasetningu.“
Þá þegar hófst fullnaðarhönnun bygginganna og var samningur milli íslenskra
aðalverktaka og Háskóla Íslands um framkvæmdina var undirritaður 1. desember
af Kristínu Ingólfsdóttur rektor og Gunnari Sverrissyni forstjóra Íslenskra aðalverktaka.
Eftirlit framkvæmdarinnar er í höndum Framkvæmdasýslu ríkisins en
byggingarnefnd Háskólatorgs fer með umboð Háskóla Íslands sem verkkaupa.
Framkvæmdir við byggingar Háskólatorgs hefjast í apríl 2006 og er ráðgert að
ljúka uppsteypun og þökum í mars árið 2007. Þá hefst frágangur innanhús og
áætlað er að vígsla fari fram 1. desember árið 2007.
75

Samkeppni um skipulag lóðar
Landspítala-háskólasjúkrahúss LSH
Rekstrar- og framkvæmdasvið hafði umsjón með þátttöku Háskólans í undirbúningi
að samkeppnislýsingu um uppbyggingu LSH-lóðarinnar. Samkeppnin fór
fram sumarið 2005 og voru niðurstöður kynntar 11. október. Allar heilbrigðisvísindadeildir
skólans áætluðu starfsemi sinna sviða til næstu 25 ára s.s. vísindastarfsemi,
nemendafjölda, þróun kennslu og þörf fyrir aðbúnað og samþættingu
sín á milli og við spítalann. Í samkeppnislýsingunni var gert ráð fyrir að allar
heilbrigðisvísindagreinar Háskólans flyttu á LSH-lóð þar sem væri að finna sjálfstætt
kennsluver fyrir grunngreinakennslu, tilraunaaðstöðu, aðstöðu fyrir nemendur
og kennara ásamt aðstöðu fyrir sameiginlega stoðþjónustu. Þá var í lýsingunni
gert ráð fyrir að kennsluaðstaða í klínískri kennslu samþættist inn í húsnæði
spítalastarfseminnar og að samnýtt yrðu ýmis rými fyrir bæði starfsemi spítalans
og háskólans.
Á árinu 2006 er áfram unnið að þarfagreiningu fyrir frumkostnaðaráætlun verkefnisins.
Ætlunin er að fyrsti áfangi byggingarframkvæmda á lóðinni hefjist í apríl
2008.
Náttúrufræðihúsið Askja
Unnið var að lokafrágangi og úttekt á framkvæmdinni með eftirliti.
Íþróttahús Háskóla Íslands
Línuhönnun lagði fram kostnaðaráætlun um að klæða íþróttahúsið að utan og
nemur hún um 40-45 milljónum króna. Endurnýjuð var kaffiaðstaða umsjónarmanna
íþróttahússins og eldhúsinnrétting sett upp. Unnin var stefnumótun fyrir
íþróttahúsið til næstu fimm ára. Skilgreint var formlegt hlutverk íþróttahúss Háskólans,
styrkleikar og veikleikar íþróttahússins/starfseminnar, tækifæri til þróunar
og breytinga á starfseminni og fyrir hverja íþróttahúsið eigi að vera – viðskiptavinir.
Vísindagarðar
Þorvarður Elíasson gegndi starfi framkvæmdastjóra Vísindagarða Háskóla Íslands
á árinu. Rætt var við ýmsa aðila um hugsanlegan flutning á svæðið. Þá var
gengið frá ýmsum atriðum er snúa að fyrirkomulagi um uppbyggingu svæðisins.
Helstu endurbætur á húsnæði
Árlega er unnið að fjölmörgum viðhaldsverkefnum í hinum ýmsu byggingum
skólans. Sem dæmi má nefna fyrirhugaðar endurbætur á ytra byrði íþróttahússins
sem munu standa yfir árið 2005-2006 og endurnýjun á salernum og gólfefnum
í Aðalbyggingu Háskóla Íslands.
Innleiðing upplýsingakerfa
Áfram verður haldið í innleiðingu fjárhags-, mannauðs og launakerfis Oracle E-
business suite. Innleiðingu launakerfis lauk í janúar 2005 og mannauðshluti kerfisins
verður tekinn í notkun á fyrri hluta ársins 2006. Þá verður unnið að endurbótum
á upplýsingagjöf og skýrslugerð úr kerfinu.
Fjárreiður og rekstur
Starfsemi fjárreiðusviðs
Helstu verkefni fjárreiðusviðs eru áætlanagerð, fjárvarsla, innkaup, launaafgreiðsla
og reikningshald. Þá vinnur sviðið með fjármálanefnd og samráðsnefnd
um kjaramál. Sú breyting varð í upphafi árs 2005 að upplýsingaskrifstofa sameinaðist
rektorsskrifstofu.
Eyrún Linda Magnúsdóttir, viðskiptafræðingur, lét af störfum á árinu og í hennar
stað kom Jón Magnús Sigurðarson, hagfræðingur. Ráðinn var nýr starfsmaður í
reikningshald, Auður Þórhildur Ingólfsdóttir, viðskiptafræðingur. Birna Björnsdóttir,
fulltrúi, tók við nýju starfi á upplýsingaskrifstofu og í hennar stað kom Jóhanna
Linda Hauksdóttir.
Leitað var sérstaklega tilboða í öll stærri innkaup og má þar nefna kaup á 130
tölvumr fyrir tölvuver og 20 tölvum og skjávarpa fyrir kennslustofur. Hagstæð
tilboð fengust í öllum tilvikum. Fundað var með Ríkiskaupum um útboð á rafrænum
viðskiptum og svokallað rafrænt markaðstorg RM var í notkun við inn-
77

kaup á rekstrarvörum. Þá hefur innkaupakort ríkisins verið notað í vaxandi
mæli við innkaup.
Framkvæmdastjóri fjárreiðusviðs og deildarstjóri áætlanadeildar unnu með fjármálanefnd
háskólaráðs eins og áður. Nefndin vann með sviðinu að mörgum þeim
verkefnum sem hér hafa verið talin upp.
Framkvæmd kennslusamnings
Rektor og menntamálaráðherra undirrituðu 5. október 1999 samning um kennslu
og fjárhagsleg samskipti. Markmið Háskóla Íslands með samningnum er að tryggja
að fjárveitingar verði í takt við nemendafjölda og virkni nemenda í námi. Á árinu
2003 var óskað eftir endurskoðun á samningnum því virkir nemendur eru nú
fleiri en gert var ráð fyrir. Endurskoðaður samningur var undirritaður en ekki
tókst að tryggja að Háskóli Íslands fengi greitt fyrir alla nemendur sem þreyttu
próf við skólann.
Hinn 1. nóvember 2005 skilaði Háskóli Íslands kennsluuppgjöri vegna ársins 2005
í samræmi við kennslusamning. Þar kom fram að á háskólaárinu 2004-2005 voru
skráðir 8.725 nemendur við skólann. Virkni nemenda jókst og var að meðaltali
66,6% og virkir nemendur til uppgjörs vegna kennslu voru 5.807. Virkum nemendum
fjölgaði um 78 (1,4%) á milli ára. Á fjárlögum var aðeins reiknað með 5.450
virkum nemendum. Ekki fékkst greitt fyrir 321 nemanda sem samkvæmt reiknilíkani
hefði gefið háskólanum 203,3 m.kr. viðbótarfjárveitingu. Á síðustu 5 árum
hefur Háskóli Íslands skilað 23.627 virkum nemendum samanborið við 25.756
samkvæmt forsendum fjárlaga. Eftir standa 2.129 virkir nemendur sem ekki hefur
fengist greitt fyrir að fullu. Samkvæmt útreikningum nemur óuppgerð kennsla
759 m.kr. á síðustu 5 árum.
Launahækkanir og þá sérstaklega laun kennara hafa hækkað mun meira en
reiknilíkan vegna kennslu á háskólastigi tekur tillit til. Talið er að 400 m.kr. vanti á
fjárveitingu menntamálaráðuneytisins til þess að einingarverð vegna kennslu taki
mið af launþróun á háskólastiginu. Háskólinn hefur farið fram á að ráðuneytið
greiði kennslu allra nemenda skólans á einingarverði sem taki tillit til núgildandi
kjarasamninga og úrskurðar kjaranefndar um laun prófessora. Útgjöld vegna
kennslu námu 3.170 m.kr. og tekjur voru 513 m.kr. Þar af voru tekjur af skrásetningargjöldum
355 m.kr.
Rannsóknasamningur og önnur verkefni
Í desember 2003 var endurnýjaður samningur við menntamálaráðuneytið um
rannsóknir. Þrátt fyrir ákvæði í fyrri samningi um að árangurstengja fjárveitingar
til rannsókna náðist ekki samkomulag um það. Hlutur rannsóknarfjárveitingar
hefur því farið lækkandi og nægir ekki til þess að mæta rannsóknarkostnaði skólans,
sem meðal annars innifelur rannsóknarhluta kennaralauna. Útgjöld vegna
rannsókna og annarra verkefna námu 3.532 m.kr., sértekjur 1.644 m.kr. og fjárveiting
1.371,5 m.kr. Það vantar því 516 m.kr. upp á að fjárveiting og sértekjur
dugi fyrir útgjöldum.
Heildartölur um rekstur 2005
Fjárveiting á fjárlögum nam 4.269,2 m.kr. Til viðbótar komu fjárheimildir frá
menntamálaráðuneytinu vegna sérstakra verkefna að upphæð 55,7 m.kr. og
vegna launahækkana 181,8 m.kr., og úr ritlauna- og rannsóknarsjóði prófessora
komu 200,5 m.kr. í hlut prófessora við HÍ. Verulegur hluti þess var vegna uppgjörs
á dómsmáli. Samtals námu fjárheimildir 4.706,8 m.kr. og uxu um 11,5% frá fyrra
ári.
Greiðslur úr ríkissjóði á árinu námu 5.016,9 m.kr. og versnaði staða Háskóla Íslands
við ríkissjóð um 310,2 m.kr. og skuldaði Háskólinn ríkissjóði 884,9 m.kr. í
árslok. Ef skólinn fær að fullu greitt fyrir kennslu áranna 2001-2005 verður hægt
að jafna stöðuna við ríkissjóð.
Sértekjur námu alls 2.442,6 m.kr. samanborið við 2.299,3 m.kr. í fyrra. Sértekjur
jukust um 143,3 m.kr. eða 5,9%. Erlendar tekjur námu 399,3 m.kr. og lækkuðu um
26,1% fá fyrra ári. Innlendir styrkir voru 598,0 m.kr. og hækkuðu um 31,6%. Rekstrartekjur
alls hækkuðu um 9,6% og námu 7.149,4 m.kr. samanborið við 6.521,9
m.kr. árið 2004.
78

Tekjur Háskóla Íslands 2000-2005 í m.kr.
8.000
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
2.014 2.214 2.443
1.798 1.814 1.884
2.973 3.362 3.602 4.054 4.223 4.707
2000 2001 2002 2003 2004 2005
Sértekjur
Fjárveitingar
Útgjöld námu alls 7.179,2 m.kr. samanborið við 6.658,0 m.kr. 2004. Tekjuhalli nam
29,8 m.kr. samanborið við 136,1 m.kr. halla síðastliðið ár. Heildarútgjöld hækkuðu
um 521,2 m.kr. eða 7,8% á milli ára. Þetta skiptist þannig að rekstrarútgjöld hækkuðu
um 710,0 m.kr. eða 11,6% á milli ára en framkvæmdaliðir lækkuðu um 188,8
m.kr. Þessi mikla lækkun framkvæmdaliða endurspeglar verklok við Öskju á árinu
2004. Ársverkum fjölgaði ekki milli ára og voru 985. Laun á hvert ársverk óx
um 14,4% og launakostnaður alls úr 4.269,7 m.kr. í 4.883,6 m.kr.
Fjölgun starfsmann og aukning launa- og annars reksturskostnaðar á liðnum árum
hefur verið mun minni en sem nemur nemendafjölgun og verðlagshækkunum.
Kennsla
Nemendum hefur fjölgað á umliðnum árum og voru í október 2005 alls 8.939. Á
sama tíma fjölgaði föstum kennurum ekki og raunkostnaður við kennslu hefur
lækkað verulega. Þrátt fyrir það hafa kennsludeildir safnað upp umtalsverðum
halla á liðnum árum. (þetta var komið áður).
Bókfærð gjöld umfram sértekjur á kennsludeildir námu 3.176,3 m.kr. og fjárveiting
3.130,4 m.kr. Halli á rekstri kennsludeilda nam því 45,9 m.kr. Tekjur Endurmenntunarstofnunar
Háskólans uxu um þriðjung á milli ára og skilaði reksturinn
afgangi eftir tímabundinn halla árið áður.
Rannsóknir
Ekki varð aukning á styrkjum til rannsókna á árinu 2005 eins og árið áður. Styrkir
námu 997,2 m.kr. samanborið við 994,7 m.kr. árið 2004. Tekjur af innlendum styrkjum
jukust um 98 m.kr. en erlendir styrkir drógust saman um 96 m.kr. Styrkirnir
eru að mestu til rannsókna, en þó er hluti erlendu styrkjanna ætlaður til aukinna
erlendra samskipta nemenda og kennara. Aðrar sértekjur af þjónustu og rannsóknum
námu 456 m.kr. samanborið við 442 m.kr. í fyrra.
Erlendar tekjur, 444 m.kr., voru til rannsókna og til þess að efla erlend samskipti.
Meðal verkefna sem hlutu erlenda styrki yfir 2 m.kr. voru: viðskipta- og hagfræðideild,
styrkur frá EFTA vegna kennslu króatískra hagfræðinema og frá Statistisk
Sentralbyrå til hagrannsókna; Hagfræðistofnun, styrkur frá ESB vegna rannsókna á
umhverfismálum; heimspekideild vegna kennslu í japönsku, norræns sumarnámskeiðs,
norræns rannsóknarverkefnis í heimspeki, Icelandic Online, vefseturs í íslensku
og þýskrar orðabókar; tannlæknadeild vegna rannsókna á bakteríum í
munni; raunvísindadeild vegna ýmissa líffræði-, heimskauta-, matvæla- og vetnisrannsókna;
félagsvísindadeild vegna rannsókna í félagsfræði; hjúkrunarfræðideild
vegna kennaraskipta; Rannsóknarstofa í kynjafræðum vegna rannsókna á stöðu
kynjanna; Rannsóknarsetrið á Höfn í Hornafirði til rannsókna á áhrifum ferðamennsku
á umhverfi, Rannsóknaþjónusta Háskólans vegna ýmissa rannsóknarverkefna,
LEONARDO og reksturs upplýsingaþjónustu ESB; Alþjóðaskrifstofa háskólastigsins
vegna COMENIUS, SOKRATES, GRUNDTVIK, NORDPLUS-stúdentaskipta,
e-TWINNING og reksturs SOKRATES skrifstofu og NORDPLUS-SPROG skrifstofu;
Námsráðgjöf vegna rannsókna á brottfalli nemenda.
79

Ársreikningur
Háskóla Íslands 2005
Rekstrarreikningur 2005 2004 Breyting
þús.kr. þús.kr. %
Rekstrartekjur:
Fjárlög 4.269.200 4.031.500 5,9%
Sérverkefni 42.500 22.000 93,2%
Fjáraukalög og fjárheimildir 395.100 169.106 133,6%
Fjárveiting alls 4.706.800 4.222.606 11,5%
Framlag Happdrættis H.Í. 255.000 345.229 -26,1%
Skrásetningargjöld 355.104 242.259 46,6%
Endurmenntun, símenntun 366.827 273.758 34,0%
Erlendar tekjur (styrkir) 444.447 540.281 -17,7%
Innlendir styrkir 552.788 454.382 21,7%
Aðrar sértekjur 455.983 441.692 3,2%
Vextir 12.427 1.700 631,0%
Sértekjur 2.442.576 2.299.301 6,2%
Rekstrartekjur alls 7.149.376 6.521.907 9,6%
Rekstrargjöld:
Sameiginleg stjórnsýsla 548.052 482.974 13,5%
Guðfræðideild 53.150 53.679 -1,0%
Læknadeild 533.013 532.714 0,1%
Lagadeild 126.347 109.635 15,2%
Viðskipta- og hagfræðideild 356.461 336.987 5,8%
Hugvísindadeild 644.530 549.670 17,3%
Lyfjafræðideild 79.537 81.451 -2,3%
Tannlæknadeild 131.526 118.748 10,8%
Verkfræðideild 453.384 425.022 6,7%
Raunvísindadeild 868.162 721.805 20,3%
Félagsvísindadeild 569.288 462.256 23,2%
Hjúkrunarfræðideild 219.773 188.402 16,7%
Rannsókastofnanir utan deilda 92.556 95.686 -3,3%
Þjónustustofnanir 774.784 767.291 1,0%
Endurmenntunarstofnun 307.958 285.925 7,7%
Sameiginlegur kostnaður deilda 601.857 447.705 34,4%
Vextir 17.828 17.828 0,0%
Rekstur fasteigna 436.929 427.374 2,2%
Rekstur alls 6.815.135 6.105.152 11,6%
Viðhald fasteigna 175.287 181.338 -3,3%
Tæjakaup 49.150 71.665 -31,4%
Nýbyggingar 139.614 299.812 -53,4%
Viðhald og nýbyggingar 364.051 552.815 -34,1%
Útgjöld alls 7.179.186 6.657.967 7,8%
Tekjuhalli ársins -29.810 -136.060 -78,1%
Efnahagsreikningur 2005 2004
þús.kr. þús.kr.
Eignir
Handbært fé 417.058 298.821
Skammtímakröfur 426.110 330.981
Hlutafé 114.371 111.371
Eignir alls 957.539 741.173
Skuldir
Langtímaskuldir 50.086 47.504
Viðskiptareikningur ríkissjóðs 884.846 574.718
Skammtímaskuldir 126.093 192.627
Höfuðstóll -103.486 -73.676
Skuldir alls 957.539 741.173
80

Yfirlit yfir rekstur einstakra verkefna árið 2005
Allar tölur eru í þúsundum króna
Útgjöld Tekjur og Mismunur Fjárveiting Afgangur Afgangur
millifærsl. /-Halli /-Halli
Kennslu- og vísindadeildir:
Guðfræðideild 53.150 4.551 48.599 47.183 -1.416 765
Læknadeild 533.013 143.244 389.769 395.612 5.843 -22.999
Lagadeild 126.347 7.887 118.460 114.686 -3.774 -3.895
Viðskipta- og hagfræðideild 356.461 54.906 301.555 276.530 -25.025 8.898
Hugvísindadeild 644.530 119.932 524.598 469.996 -54.602 -31.149
Lyfjafræðideild 79.537 19.827 59.710 64.911 5.201 -10.462
Tannlæknadeild 131.526 38.888 92.638 95.256 2.618 -9.935
Verkfræðideild 453.384 133.954 319.430 357.950 38.520 10.041
Raunvísindadeild 868.162 189.934 678.228 634.999 -43.229 -17.433
Félagsvísindadeild 569.288 133.001 436.287 448.867 12.580 35.454
Hjúkrunarfræðideild 219.773 12.713 207.060 224.388 17.328 2.825
Kennsludeildir samtals 4.035.171 858.837 3.176.334 3.130.378 -45.956 -37.890
Sameiginleg stjórnsýsla 548.052 62.155 485.897 480.806 -5.091 19.972
Rannsóknastofnanir utan deilda 92.556 77.096 15.460 23.448 7.988 6.897
Þjónustustofnanir 774.784 621.731 153.053 126.955 -26.098 23.738
Endurmenntunarstofnun 307.958 333.243 -25.285 0 25.285 -28.695
Sameiginlegur kostnaður deilda 619.685 193.195 426.490 408.565 -17.925 -51.337
Rekstur fasteigna 436.929 8.319 428.610 408.131 -20.479 -36.758
Rekstur samtals 6.815.135 2.154.576 4.660.559 4.578.283 -82.276 -104.073
Framkvæmdafé:
Viðhald fasteigna 175.287 19.945 155.342 161.054 5.712 16.558
Tækjakaup 49.150 2.623 46.527 41.963 -4.564 15.910
Nýbyggingar 139.614 10.432 129.182 180.500 51.318 -83.319
Happdrættisfé 0 255.000 -255.000 -255.000 0 0
Framkvæmdafé samtals 364.051 288.000 76.051 128.517 52.466 -50.851
Háskóli Íslands samtals 7.179.186 2.442.576 4.736.610 4.706.800 -29.810 -154.924
Framkvæmdafé Háskóla Íslands árið 2005 í þús. kr.
Háskólatorg 28.323
Náttúrufræðahús 82.192
Tölvunet 15.149
Umsjón og smærri verk 3.518
Nýbyggingar alls 129.182
Viðhald fasteigna 155.342
Tækjakaup 24.379
Húsgögn og búnaður 22.148
Framkvæmdafé alls 331.051
Sameiginleg stjórnsýsla og rekstur fasteigna
Jafnvægi var í rekstri sameiginlegrar stjórnsýslu á árinu 2005 þrátt fyrir aukin
umsvif skólans. Nokkur halli varð hins vegar á sameiginlegum kostnaði, einkum
vegna kjarabundins ákvæðis um Ritlauna- og rannsóknarsjóð prófessora og
vinnumatssjóð Félags háskólakennara. Ennfremur varð 20,5 m.kr. halli á rekstri
fasteigna samanborið við 40 m.kr. halla árið á undan.
Framkvæmdafé
Framlög frá Happdrætti Háskóla Íslands til viðhalds bygginga, framkvæmda og
tækjakaupa námu 255 m.kr. og drógust saman um 90 m.kr. frá fyrra ári. Skýringin
er sú að á árinu 2004 lauk byggingarframkvæmdum við Öskju. Þá var endurbyggt
húsnæði á jarðhæð í Haga fyrir 40,8 m.kr. og stækkuð og endurbyggð efsta
hæðin á Neshaga fyrir 15,2 m.kr. Stærstu viðhaldsverkefnin voru unnin við Neshaga
16, Raunvísindastofnunarhús og Íþróttahús.
81

Yfirlit yfir stöðu einstakra verkefna í árslok 2005 (þús.kr.)
Fært frá Afgangur Samtals
fyrri árum /-Halli
Kennslu- og vísindadeildir:
Guðfræðideild -14.983 -1.416 -16.399
Læknadeild 77.986 5.843 83.829
Lagadeild -56.473 -3.774 -60.247
Viðskipta- og hagfræðideild 12.459 -25.025 -12.566
Hugvísindadeild -148.948 -54.602 -203.550
Lyfjafræðideild 7.600 5.201 12.801
Tannlæknadeild -7.760 2.618 -5.142
Verkfræðideild 73.623 38.520 112.143
Raunvísindadeild -162.966 -43.229 -206.195
Félagsvísindadeild 53.668 12.580 66.248
Hjúkrunarfræðideild -714 17.328 16.614
Kennsludeildir samtals -166.508 -45.956 -212.464
Sameiginleg stjórnsýsla -107.737 -5.091 -112.828
Rannsókastofnanir utan deilda -8.843 7.988 -855
Þjónustustofnanir 117.842 -26.098 91.744
Endurmenntunarstofnun 74.875 25.285 100.160
Sameiginlegur kostnaður deilda 114.597 -17.925 96.672
Rekstur fasteigna -79.823 -20.479 -100.302
Rekstur samtals -55.597 -82.276 -137.873
Framkvæmdafé:
Viðhald fasteigna -24.739 5.712 -19.027
Tækjakaup 34.544 -4.564 29.980
Nýbyggingar -126.221 51.318 -74.903
Happdrættisfé 0 0 0
Framkvæmdafé samtals -116.416 52.466 -63.950
Háskóli Íslands samtals -172.013 -29.810 -201.823
Sjóðir og gjafir í vörslu
Háskóla Íslands
Almennt
Í vörslu styrktarsjóða Háskóla Íslands eru ríflega fimmtíu sjóðir og gjafir sem borist
hafa Háskólanum allt frá stofnum. Hluti sjóðanna starfar eftir staðfestri skipulagsskrá
sem ætlar þeim að úthluta styrkjum til ýmissa verkefna nemenda, kennara eða
vísindamanna. Fjárreiður styrktarsjóðanna eru aðskildar frá fjárreiðum skólans.
Bókhald sjóðanna er sjálfstætt og lýtur endurskoðun löggiltra endurskoðunar og
ríkisendurskoðunar. Endurskoðandi sjóðanna er Ólafur Viggó Sigurbergsson,
löggiltur endurskoðandi hjá endurskoðunarfyrirtækinu PWC, en PWC færir jafnframt
bókhald sjóðanna.
Stjórn styrktarsjóða Háskóla Íslands var endurskipuð á fundi háskólaráðs 9. desember
2004. Gylfi Magnússon dósent í viðskipta- og hagfræðideild er formaður en
aðrir í stjórn eru Jóhann Ómarsson, forstöðumaður eignastýringar Íslandsbanka
og Björg Thorarensen prófessor í lagadeild. Stjórnartími er til ársloka 2007. Þá
situr stjórnarfundi Gunnlaugur H. Jónsson framkvæmdastjóri fjárreiðna Háskólans.
Forstöðumaður styrktarsjóðanna er Ásta Hrönn Maack.
Helstu atriði í starfsemi sjóðanna árið 2005
Styrktarsjóðir Háskóla Íslands fengu til varðveislu og ávöxtunar minningarsjóð
Guðrúnar Marteinsdóttur. Guðrún f. 15. janúar 1952, d. 24. nóvember 1994, var
lektor og síðar dósent við námsbraut í hjúkrunarfræði við Háskóla Íslands. Hún
var formaður stjórnar námsbrautar í hjúkrunarfræði auk þess að gegna margvíslegum
nefndar-og trúnaðarstörfum fyrir námsbrautina. Skólasystur, starfsfélagar
í námsbraut í hjúkrunarfræði og aðrir hjúkrunarfræðingar sem átt höfðu samstarf
við hana stofnuðu minningarsjóð Guðrúnar Marteinsdóttur, dósents, í desember
1994 í þakklætis og virðingarskyni við hana fyrir brautryðjendastörf í þágu hjúkr-
82

unarmenntunar á Íslandi. Tilgangur sjóðsins er tvíþættur. Annars vegar að veita
nýútskrifuðum hjúkrunarfræðingum viðurkenningu fyrir góðan námsárangur á
sviði heilsugæslu og hins vegar að styrkja börn hinnar látnu. Miða skal við þessa
tilhögun á styrkveitingu úr sjóðnum fram að 25 ára aldri barna hennar. Eftir þann
tíma verður tilgangur sjóðsins einnig að styrkja hjúkrunarfræðinga til framhaldsnáms
Hinn 9. febrúar 2005 undirrituðu Björgólfur Thor Björgólfsson formaður stjórnar Háskólasjóðs
Eimskipafélags Íslands og Páll Skúlason rektor Háskóla íslands sameiginlega
viljayfirlýsingu um Háskólasjóðs h/f Eimskipafélags Íslands. Viljayfirlýsingin
fól í sér í fyrsta lagi að sjóðurinn mundi verja ákveðnum hluta af hreinni eign sinni til
að styrkja stúdenta í rannsóknatengdu framhaldsnámi við Háskóla Íslands, einkum
doktorsnámi. Gert væri ráð fyrir að fyrstu styrkirnir yrðu veittir árið 2006 og færu
heildarfjárhæð styrkja stighækkandi fram til ársins 2009. Í öðru lagi legði sjóðurinn
500 milljónir króna til byggingu Háskólatorgs sem rís á háskólalóðinni árin 2006 og
2007 og ætlunin er að taka í notkun um áramótin 2007 – 2008. Þá kom fram í viljayfirlýsingunni
að stjórn sjóðsins stefndi að breytingu á eignasamsetningu sjóðsins á
næstu þremur árum frá undirritun yfirlýsingarinnar, þannig að eignir hans yrðu
varðveittar með það að markmiði að áhætta og sveiflur yrðu lágmarkaðar og ávöxtun
hámörkuð. Stjórn sjóðsins ákveddi hverjum skyldi falin fjárvarsla og ávöxtun á
eignum sjóðsins.
Breytingar voru gerðar á skipulagsskrá Háskólasjóðs h/f Eimskipafélags Íslands og
þær birtar í B-deild Stjórnartíðinda 14. nóvember 2005. Í fyrsta lagi var stjórnarskipan
breytt þannig að nú skipa stjórn sjóðsins formaður og varaformaður Landsbanka
Íslands hf, og bankastjóri. Endurskoðandi sjóðsins er sá sami og endurskoðandi
Landsbanka Íslands hf. Þá er sjóðsstjórn heimilt að selja hlutabréf sjóðsins fyrir
hagkvæmt verð, en þó aldrei fyrr en gefandi er látinn.
Í endurskoðuðum efnahagsreikningi Háskólasjóðs Eimskipafélags Íslands 31. desember
2005 kemur fram að breyting á eignasamsetningu sjóðsins hefur farið fram
og er sjóðurinn varðveittur bæði í innlendum og erlendum verðbréfasöfnum.
Samkvæmt ákvörðun dómsmálaráðuneytisins var árið 2005, lagður niður styrktarsjóður
Hannesar Árnasonar sem áður var varðveittur hjá ráðuneytinu. Voru eignir
sjóðsins fluttar til Starfssjóðs Guðfræðistofnunar Háskóla Íslands, til varðveislu og
ávöxtunar.
Í árslok 2004 lauk máli Styrktarsjóða Háskóla Íslands gegn fjárfestingarfélaginu
Burnham lauk með samkomulagi milli Íslandsbanka f.h. Sjóvár-Almennra sem
stefnanda og Sigrúnar Eysteinsdóttur forsvarsmanni Burnham sem stefnda. SA
greiddi allan höfuðstól kröfunnar og hluta af kostnaði Styrktarsjóða HÍ vegna málarekstrarins
auk virðisaukaskatts og útlagðs kostnaðar. Lögmannskostnaður sem féll
á styrktarsjóði HÍ nam 178.000 króna. Fjórar milljónir króna sem eftir stóðu voru
lagðar inn á fjárvörslu styrktarsjóðanna í upphafi árs 2005 og skiptist fjárhæðin á
milli sjóða í sama hlutfalli og eign þeirra var í styrktarsjóðum samkvæmt reikningsskilum
31. desember 2004.
Á árinu 2005 voru veittir 315 styrkir úr sjóðum Styrktarsjóða Háskóla Íslands, 295
úr Sáttmálasjóði og 20 úr öðrum sjóðum.
Breyting var gerð á fjárfestingastefnu Styrktarsjóða HÍ á fundi stjórnar sjóðanna
24. janúar 2005. Í fyrsta lagi ákvað stjórnin að lækka lágmarkshlutföll í virkri og
óvirkri stýringu sjóðanna í 0%, en halda viðmiðum og hámarkshlutfalli óbreyttu. Í
öðru lagi ákvað stjórnin að viðmiðunarvísitala ávöxtunar fyrir innlend skuldabréf
yrði samsett þannig:
20% vísitölu: ICEX 1Y - óverðtryggð skuldabréf binditími 1 ár
40% vísitölu: ICEX 5Y - óverðtryggð skuldabréf binditími 5 ár
40% vísitölu: ICEX 10Y - verðtryggð skuldabréf með binditíma 10 ár
Tæplega 750 milljóna króna verðbréfaeign styrktarsjóðanna önnur en verðbréfaeign
Háskólasjóðs h/f Eimskipafélags Íslands, var ávöxtuð í regnhlífarsjóði hjá
Landsbanka Íslands og Íslandsbanka á grundvelli samninga þar um frá árinu
2002. Báðir fjárvörsluaðilar uppfylltu kröfu stefnunnar um 7% raunávöxtun. Raunávöxtun
safns í vörslu Íslandsbanka nam 10,80% frá 1. janúar 2005 til 31. desember
2005 og raunávöxtun safns í vörslu Landsbankans nam 10,96 % fyrir sama
tímabil, miðað við 4,1% verðbólgu.
Hlutar tveggja sjóða sem hingað til hafa verið varðveittir hjá Styrktarsjóðum Háskóla
Íslands eru nú að hluta í vörslu sjóðanna og að hluta í vörslu Háskóla Íslands.
Sóknargjöld einstaklinga sem standa utan trúfélaga og ætlað er að gangi til Há-
83

Veittir styrkir sundurliðaðir eftir sjóðum
Fjöldi styrkja 2005 2004
árið 2005
Almanakssjóður 3 900.000 506.661
Eggertssjóður 0 510.000
Gjöf Bandalags háskólamanna 0 547.006
Háskólasjóður 4 3.258.940 1.800.000
Háskólasjóður H/f Eimskipafélags Íslands í vörslu Háskóla Íslands 3 5.159.400 7.585.000
Minningarsjóður Guðrúnar Marteinsdóttur 2 130.000 0
Minningarsjóður Jóns Þorlákssonar verkfræðings 0 200.000
Minningarsjóður Theódórs Johnson 0 600.000
Minningarsjóður Þorvalds Finnbogasonar stúdents 1 125.000 125.000
Sagnfræðisjóður dr. Björns Þorsteinssonar 1 300.000 300.000
Sáttmálasjóður Háskóla Íslands 295 38.286.971 45.266.423
Selmu og Kay Langvad Legat 0 294.225
Sjóður Páls Guðmundssonar frá Rjúpnafelli 0 300.000
Starfssjóður Verkfræðistofnunar Háskóla Íslands 1 150.000 0
Styrktarsjóður Listasafns Háskóla Íslands 2 800.000 600.000
Verðlaunasjóður Bergþóru og
Þorsteins Schevings Thorsteinssonar lyfsala 3 900.000
Samtals 315 50.010.311 58.634.315
skólasjóðs voru greidd beint til Háskóla Íslands sem hluti af ríkisframlagi 2004 en
runnu ekki til Háskólasjóðs í vörslu styrktarsjóða Háskóla Íslands.
Afgjöld af prentuðum eintökum almanaka sem áður runnu í Almanakssjóð runnu
til Háskóla Íslands, árið 2005.
Sú breyting er gerð frá fyrra ári á framsetningu reikningsskila fyrir sjóðina árið
2005 að rekstrar- og efnahagsreikningur Háskólabíós er birtur í sundurliðunum
með rekstrar- og efnahagsreikningi Sáttmálasjóðs. Er það gert í ljós þess að
Sáttmálasjóður er skráður eigandi Háskólabíós og rekstrarniðurstaða Háskólabíós
hefur þar með áhrif á rekstrarniðurstöðu Sáttmálasjóðs.
Helstu niðurstöður úr rekstrar- og efnahagsreikningi 2005
Bókfærðar tekjur umfram gjöld námu tæpum 1,1 milljarði króna árið 2005 samanborið
við tæpar 845 milljónir árið 2004. Þar af nema tekjur vegna Háskólasjóðs
h/f Eimskipafélags Íslands rúmum 974 milljónum króna. Skýrast tekjur fyrst og
fremst af gengishækkun á verðbréfaeign.
Rekstrarkostnaður sjóða nemur tæpum 25 milljónum króna árið 2005 í samanburði
við 12 rúmar tólf milljónir árið 2004. Skýrist hækkunin fyrst og fremst af
hækkun rekstrarkostnaðar Háskólasjóðs h/f Eimskipafélags Íslands um 7 milljónir,
hækkunar á rekstrarkostnaði Menningar- og framfarasjóðs Ludvig Storr,
gengislækkun erlendra verðbréfaeigna og hækkun á umsýslukostnaði eigna í
verðbréfasjóðum.
Raunávöxtun nettóeigna í eigu styrktarsjóðanna samkvæmt reikningsskilunum
nam 31,4% árið 2005. Sé horft framhjá hækkun eigna Háskólasjóðs h/f Eimskipafélags
Íslands nam raunávöxtun 11,55 % árið 2005.
Meðfylgjandi er samantekinn rekstrar- og efnahagsreikningur fyrir sjóði og gjafir
í vörslu Styrktarsjóða Háskóla Íslands og listi yfir bókfærða hreina eign 31. desember
2005, sundurliðuð eftir sjóðum. Gerð er grein fyrir styrkveitingum úr einstökum
sjóðum árið 2005 og styrkir úr Sáttmálasjóði sundurliðaðir eftir deildum
og stofnunum Háskólans.
84

Sameiginlegur efnahagsreikningur
31. desember 2005
2005 2004
Eignir
Fasteign 141.940.000 114.306.000
Verðbréfasjóðir og hlutabréf 3.956.868.630 2.770.181.612
Aðrar eignir 97.598.467 138.215.278
Innstæður á bankareikningum 117.518.153 12.809.810
4.313.925.250 3.035.512.700
Eignir samtals 4.313.925.250 3.035.512.700
Eigið fé
Höfuðstóll 4.002.898.198 2.884.332.750
4.002.898.198 2.884.332.750
Skuldir
Fjármagnstekjusk.skuldbinding
hjá Háskólasj. Hf Eimskip 31.588.948 134.653.789
Fjármagnstekjusk.skuldbinding
vegna verðbréfasjóða 18.882.205 10.124.501
Skammtímaskuldir 260.555.899 6.401.660
311.027.052 151.179.950
Eigið fé samtals 4.313.925.250 3.035.512.700
Sameiginlegur rekstrarreikningur ársins 2005
2005 2004
Tekjur
Framlög 36.100.000 47.095.000
Aðrar tekjur 1.076.821.325 893.368.743
Vaxtatekjur 4.785.206 6.092.337
Verðhækkun verðbréfa 107.637.121 68.090.994
1.225.343.652 1.014.647.074
Gjöld
Styrkir 50.010.311 58.634.315
Annar rekstrarkostnaður 24.748.483 12.353.064
Verðlækkun verðbréfa 15.401 0
Fjármagnstekjuskattur 62.284.084 95.665.449
137.058.279 166.652.828
Tekjur umfram gjöld 1.088.285.373 847.994.246
85

Hrein eign samkvæmt reikningsskilum sundurliðuð eftir sjóðum
2005 2004
Almanakssjóður 71.740.046 63.042.730
Columbiasjóður 10.748.225 9.334.234
Det Danske Selskabs Studenterlegat 229.147 199.564
Eggertssjóður 91.745.835 79.751.273
Forlagsbogh., Dr. Phil. h. c. Ejnar Munksgaards Stiftelse 591.999 658.011
Framfarasj. B. H. Bjarnasonar kaupmanns 216.452 188.507
Gjafasjóður Guðmundar J. Andréssonar gullsmiðs 67.119.573 58.454.207
Gjafasjóður Guðmundar Thorsteinssonar 4.299.156 3.744.120
Gjöf Bandalags háskólamanna 0 0
Gjöf Framkvæmdabanka Ísl. til að skreyta hátíðarsal HÍ 3.182.639 2.771.749
Gjöf Gunnars Th. Bjargmundssonar 484.690 422.115
Gjöf Soffíu Jónsdóttur Sörensen 2.648.529 2.306.595
Háskólasjóður 167.319.324 150.278.640
Háskólasjóður h/f Eimskipafélags Íslands 2.912.415.004 1.938.262.198
Háskólasjóður h/f Eimskipafélags Íslands í vörslu HÍ 19.400.990 21.844.443
Háskólasjóður Stúdentafélags Reykjavíkur 404.983 354.618
Heimspekisjóður Brynjólfs Bjarnasonar 2.560.332 2.229.784
Legat Guðmundar Magnússonar og Katrínar Skúladóttur 6.535.869 5.692.066
Menningar og framfarasjóður Ludvig Storr 236.147.478 193.050.030
Minningarsj. um aldarafmæli frjálsrar verslunar á Íslandi 2.843.179 2.476.115
Minningarsjóður Aðalsteins Kristjánssonar 46.268.704 40.295.257
Minningarsjóður dr. phil. Jóns Jóhannessonar prófessors 2.058.111 1.792.064
Minningarsjóður dr. Rögnvalds Péturssonar 14.411.083 12.550.564
Minningasjóður Guðrúnar Marteinsdóttur 660.929 0
Minningarsjóður John Mackenna Pearson 12.227.799 10.649.148
Minningarsjóður Jóns Þorlákssonar verkfræðings 2.092.228 1.822.114
Minningarsjóður norskra stúdenta 1.444.480 1.257.992
Minningarsjóður Theódórs Johnson 14.768.428 12.861.774
Minningarsjóður Þorvalds Finnbogasonar stúdents 1.525.081 1.390.498
Minningarsjóður Þórunnar og Davíðs Sch. Thorsteinssonar 1.946.097 1.694.849
Norðmannsgjöf 19.143.878 16.672.338
Sagnfræðisjóður dr. Björns Þorsteinssonar 7.137.650 6.504.052
Sáttmálasjóður Háskóla Íslands 102.848.765 95.286.438
Selmu og Kay Langvad Legat 23.597.368 25.190.732
Sjóðasafn Háskóla Íslands 22.192.200 19.329.335
Sjóður Árna Magnússonar 11.137.586 9.699.685
Sjóður Níelsar Dungals prófessors 4.215.931 3.671.640
Sjóður Páls Guðmundssonar frá Rjúpnafelli 13.057.403 11.371.648
Sjóður Sigríðar Lárusdóttur 8.504.484 900.769
Starfssjóður Guðfræðistofnunar Háskóla Íslands 11.445.732 9.786.638
Starfssjóður Læknadeildar Háskóla Íslands 1.422.793 1.239.106
Starfssjóður Verkfræðistofnunar Háskóla Íslands 2.090.372 1.954.330
Styrktarsjóður Listasafns Háskóla Íslands 10.292.103 9.714.341
Styrktarsjóður Margaretar og Bents Sch. Thorsteinssonar 14.799.237 12.888.605
Styrktarsjóður Ragnheiðar Jónsdóttur 7.874.863 6.858.191
Styrktarsjóður Stofnunar Vigdísar Finnbogadóttur 16.601.884 1.449.429
Styrktarsj. Þorbergs Þórðarsonar og Margrétar Jónsdóttur 18.338.253 16.450.748
Sögusjóður stúdenta 1.335.419 1.163.012
Tækjasjóður Verkfræðideildar - Landmælingar 1.361.653 1.185.859
Verðlaunasjóður Alfreds Benson 1.920.588 1.672.634
Verðlaunasj. Bergþóru og Þorsteins Sch. Thorsteinssonar 12.415.372 11.632.576
Verðlaunasjóður Óskars Þórðarsonar læknis 12.010.479 10.459.886
Fjármagnstekjuskattsskuldbinding vegna verðbréfasjóða (18.882.205) (10.124.501)
Samtals 4.002.898.198 2.884.332.750
86

Sáttmálasjóður árið 2005:
Fjárhæðir styrkja sundurliðaðar eftir
deildum, stofnunum og tegundum styrkja
Heiti deildar eða stofnunar Hærri utan- Lægri utan- Alls
fararstyrkir fararstyrkir
Alþjóðamálastofnun H.Í. 45.000 45.000
Árnastofnun 161.818 161.818
Borgarfræðasetur 105.790 105.790
Félagsvísindadeild 6.682.506 45.000 6.727.506
Guðfræðideild 890.469 890.469
Hagfræðistofnun 162.691 162.691
Hjúkrunarfræðideild 1.794.22 45.000 1.839.221
Hugvísindadeild 5.690.414 225.000 5.915.414
Hugvísindastofnun 45.000 45.000
Jarðvísindastofnun 877.061 45.000 922.061
Keldur 1.141.873 180.000 1.321.873
Kvennasögusafn Íslands 45.000 45.000
Lagadeild 1.236.529 1.236.529
Landsbókasafn 180.000 180.000
Líffræðistofnun 838.331 45.000 883.331
Lyfjafræðideild 463.840 463.840
Læknadeild 1.629.646 90.000 1.719.646
Námsráðgjöf 45.000 45.000
Orðabók Háskólans 495.464 495.464
Rannsóknastofa í kvenna- og kynjafræðum 45.000 45.000
Rannsóknastofa í lyfja- og eiturefnafræði 180.000 180.000
Rannsóknastofa um mannlegt aterli 181.443 181.443
Raunvísindadeild 5.320.032 5.320.032
Raunvísindastofnun 1.895.322 1.895.322
Starfsmannasvið 45.000 45.000
Stofnun Árna Magnússonar 268.849 45.000 313.849
Stofnun stjórnmála og stjórnsýslufræða 45.000 45.000
Tannlæknadeild 1.156.448 1.156.448
Verkfræðideild 3.538.953 3.538.953
Viðskipta- og hagfræðideild 2.360.271 2.360.271
Alls 36.891.971 1.395.000 38.286.971
87

Sáttmálasjóður árið 2005:
Fjöldi styrkja sundurliðaður eftir deildum,
stofnunum og tegundum styrkja
Heiti deildar eða stofnunar Hærri utan- Lægri utan- Alls
fararstyrkir fararstyrkur
Alþjóðamálastofnun H.Í. 1 1
Árnastofnun 1 1
Borgarfræðasetur 1 1
Félagsvísindadeild 52 1 53
Guðfræðideild 10 10
Hagfræðistofnun 2 2
Hjúkrunarfræðideild 12 1 13
Hugvísindadeild 44 5 49
Hugvísindastofnun 1 1
Jarðvísindastofnun 5 1 6
Keldur 8 4 12
Kvennasögusafn Íslands 1 1
Lagadeild 6 6
Landsbókasafn 4 4
Líffræðistofnun 6 1 7
Lyfjafræðideild 4 4
Læknadeild 8 2 10
Námsráðgjöf 1 1
Orðabók Háskólans 4 4
Rannsóknastofa í kvenna- og kynjafræðum 1 1
Rannsóknastofa í lyfja- og eiturefnafræði 4 4
Rannsóknastofa um mannlegt aterli 1 1
Raunvísindadeild 40 40
Raunvísindastofnun 11 11
Starfsmannasvið 1 1
Stofnun Árna Magnússonar 2 1 3
Stofnun stjórnmála og stjórnsýslufræða 1 1
Tannlæknadeild 8 8
Verkfræðideild 21 21
Viðskipta- og hagfræðideild 18 18
Alls 264 31 295
88

Deildir
Félagsvísindadeild og
fræðasvið hennar
Almennt yfirlit
Félagsvísindadeild skiptist í sjö skorir. Skorarformenn eiga sæti í deildarráði
ásamt deildarforseta, varadeildarforseta og tveimur fulltrúum stúdenta. Skorirnar
eru: bókasafns- og upplýsingafræðiskor, félagsfræðiskor, félagsráðgjafarskor,
mannfræði- og þjóðfræðiskor, sálfræðiskor, stjórnmálafræðiskor og uppeldis- og
menntunarfræðiskor. Ólafur Þ. Harðarson, prófessor í stjórnmálafræði, gegndi
starfi deildarforseta. Sigríður Dúna Kristmundsdóttir, prófessor í mannfræði, gegndi
starfi varadeildarforseta til 30. júní og Rannveig Traustadóttir gegndi starfinu
frá 1. júlí - 31. desember 2005. Skrifstofustjóri deildar var Sigurbjörg Aðalsteinsdóttir.
Skrifstofa deildarinnar er í Odda. Þar störfuðu, auk skrifstofustjóra, Aðalheiður
Ófeigsdóttir fulltrúi, Ása Bernharðsdóttir fulltrúi, Ásdís Magnúsdóttir, fulltrúi, Elva
Ellertsdóttir, verkefnisstjóri, Guðbjörg Lilja Hjartardóttir var verkefnisstjóri í félagsráðgjöf
til 1. ágúst, Inga Þórisdóttir deildarstjóri, og Kolbrún Eggertsdóttir,
deildarstjóri framhaldsnáms. Sigrún Jónsdóttir var ráðin verkefnisstjóri frá 12.
desember. Anna Kristín Jónsdóttir var aðjúnkt og verkefnisstjóri í MA- námi í
blaða- og fréttamennsku og tók við því starfi af Þorfinni Ómarssyni 1. ágúst.
Á háskólafundi sátu Baldur Þórhallsson, dósent, Guðný Björk Eydal, lektor, Helgi
Gunnlaugsson, prófessor, Jóhanna Gunnlaugsdóttir, lektor, Rannveig Traustadóttir,
prófessor, Sigríður Dúna Kristmundsdóttir, prófessor og Gabríela Zuilma Sigurðardóttir,
dósent. Gunnar Helgi Kristinsson, prófessor átti sæti í fjármálanefnd fyrir
hönd félagsvísindadeildar, viðskipta- og hagfræðideildar og lagadeildar. Sigríður
Dúna Kristmundsdóttir, prófessor var varamaður í háskólaráði fyrir hönd félagsvísindasviðs.
Baldur Þórhallsson, dósent var formaður Alþjóðamálastofnunar HÍ.
Gunnar Helgi Kristinsson, prófessor í stjórnmálafræði átti sæti í Jafnréttisnefnd.
Sigurður J. Grétarsson, prófessor var formaður kennslumálanefndar. Unnur Dís
Skaptadóttir, dósent í mannfræði átti sæti í Vísindanefnd HÍ, Jóhanna Gunnlaugsdóttir,
lektor í bókasafns- og upplýsingafræði átti sæti í markaðs- og samskiptanefnd
HÍ. Jón Torfi Jónasson, prófessor í uppeldis- og menntunarfræði var formaður
Alþjóðaráðs HÍ. Gabríela Zuilma Sigurðardóttir, dósent átti sæti í nefnd á
vegum rektors sem vinnur að því að meta þörf fyrir þjónustu fyrir nemendur með
geðraskanir. Kristín Loftsdóttir, dósent í mannfræði, átti sæti í stjórn Umhverfisstofnunar
HÍ. Þórólfur Þórlindsson, prófessor í félagsfræði, átti sæti í stjórn Sjávarútvegsstofnunar
HÍ. Guðbjörg Linda Rafnsdóttir, dósent í félagsfræði og Þorgerður
Einarsdóttir, dósent í kynjafræði áttu sæti í stjórn Rannsóknarstofnunar í
kvenna- og kynjafræðum. Terry A. Gunnell, dósent í þjóðfræði, átti sæti í samstarfsnefnd
Þjóðminjasafns og HÍ. Guðrún Geirsdóttir, lektor í kennslufræði var
forstöðumaður Kennslumiðstöðvar HÍ. Gísli Pálsson, prófessor í mannfræði sat í
stjórn meistaranáms í upplýsingatækni á heilbrigðissviði. Gabríela Zuilma Sigurðardóttir,
dósent átti sæti í nefnd á vegum rektors sem vinnur að undirbúningi að
námi í talmeinafræði. Terry Gunnell var formaður námsnefndar í safnafræði og
Þorgerður Einarsdóttir formaður námsnefndar í kynjafræði en þessar námsleiðir
eru samvinnuverkefni hugvísindadeildar og félagsvísindadeildar. Ágústa Pálsdótt-
Fjárveitingar og útgjöld félagsvísindadeildar
2003-2005 (þús. kr.).
2003 2004 2005
Útgjöld (nettó) 323.944 345.129 433.789
Fjárveiting 364.494 380.584 448.867
91

ir, lektor í bókasafns- og upplýsingafræði, Indriði H. Indriðason, lektor í stjórnmálafræði
og Sigurveig H. Sigurðardóttir, lektor í félagsráðgjöf áttu sæti í samráðsnefnd
deildar og Endurmenntunarstofnunar HÍ.
Framgangsnefnd félagsvísindadeildar var skipuð Sigrúnu Júlíusdóttur, prófessor í
félagsráðgjöf, (formaður) Sigrúnu Aðalbjarnardóttur, prófessor í uppeldis- og
menntunarfræði, Jörgen Pind, prófessor í sálfræði, varamaður Gunnar Helgi
Kristinsson, prófessor í stjórnmálafræði og gilti sú skipun til 4. nóvember en þá
var kosið í framgangsnefnd til næstu fjögurra ára. Í nefndina voru kosin: Sigrún
Aðalbjarnardóttir formaður, prófessor í uppeldis- og menntunarfræði, Helgi
Gunnlaugsson, prófessor í félagsfræði, Jakob Smári, prófessor í sálfræði og varamaður
Guðný Guðbjörnsdóttir, prófessor í uppeldis- og menntunarfræði. Rannsóknarnámsnefnd
deildar skipuðu Rannveig Traustadóttir, prófessor í uppeldisog
menntunarfræði (formaður), Ágústa Pálsdóttir, lektor í bókasafns- og
upplýsingafræði, Gabríela Zuilma Sigurðardóttir, dósent í sálfræði, Þorbjörn
Broddason, prófessor í félagsfræði þar til í september en þá tók Stefán Ólafsson,
prófessor sæti hans, Sigrún Júlíusdóttir, prófessor í félagsráðgjöf, Unnur Dís
Skaptadóttir, dósent í mannfræði, þar til í október en þá tók Jónína Einarsdóttir,
lektor sæti hennar, Indriði H. Indriðason, lektor í stjórnmálafræði.
Í ársbyrjun 2005 voru fastráðnir kennarar 46, sem skiptust þannig: 19 prófessorar,
9 dósentar og 18 lektorar. Í hópi fastra kennara voru 23 konur og 23 karlar. Árið
1976 (við stofnun deildar) voru kennararnir 11, þar af tvær konur. Auk fastra
kennara kenna fjölmargir stundakennarar við deildina og nam kennsla þeirra um
25 þúsund vinnustundum. Stundakennarar kenna allt frá nokkrum fyrirlestrum
og upp í eitt eða fleiri námskeið og eru á milli 700–800 stundakennslusamningar
gerðir við deildina árlega.
Breytingar á starfsliði fastráðinna kennara á árinu voru þær að Jón Gunnar Bernburg
var ráðinn lektor í félagsfræði 1. ágúst, Sif Einarsdóttir var ráðin dósent í
náms- og starfsráðgjöf 1. ágúst, Valdimar Tryggvi Hafstein var ráðinn lektor í
þjóðfræði 1. ágúst en var í launalausu leyfi á haustmisseri. Guðbjörg Linda Rafnsdóttir
hlaut framgang í starf dósents. Sigurlína Davíðsdóttir hlaut framgang í starf
dósents. Þorgerður Einarsdóttir hlaut framgang í starf dósents. Gabríela Zuilma
Sigurðardóttir hlaut framgang í starf dósents.
Anne Clyde, prófessor í bókasafns- og upplýsingafræði, lést þann 18. september
2005.
Félagsvísindadeild hélt áfram að vera fjölmennasta deild Háskóla Íslands með
um 2.200 nemendur. Fjölmennustu skorirnar í árslok voru stjórnmálafræðiskor
með 552 nemendur og sálfræðiskor með 539 nemendur. Nemendur hafa aldrei
verið fleiri í sögu deildarinnar en þeir voru um 300 þegar deildin var stofnuð 1976.
Húsnæðismál
Deildin bjó áfram við gífurleg húsnæðisþrengsli en fékk 4 herbergi fyrir nýja
starfsmenn í Skólabæ. Voru fastir starfsmenn deildar þá í sex byggingum á háskólasvæðinu.
Fyrirhugað er að leysa húsnæðisvanda félagsvísindadeildar og viðskipta-
og hagfræðideildar með byggingu á bílastæði norðan við Odda.
Kennsla
Í félagsvísindadeild er unnt að stunda þriggja ára nám sem lýkur með BA-prófi.
Til BA-prófs eru kenndar eftirtaldar greinar:
Bókasafns- og upplýsingafræði, félagsfræði, félagsráðgjöf, mannfræði, sálfræði,
stjórnmálafræði, uppeldis- og menntunarfræði og þjóðfræði. Þessar greinar eru
kenndar bæði sem aðalgreinar og aukagreinar nema félagsráðgjöf. Þá er boðið
upp á diplómanám í tómstundafræði í grunnnámi (45e).
Atvinnulífsfræði, borgarfræði, fjölmiðlafræði, kynjafræði (í samvinnu við hugvísindadeild),
safnafræði (í samvinnu við hugvísindadeild), almenn trúarbragðafræði (í
samvinnu við guðfræðideild og hugvísindadeild), upplýsinga- og skjalastjórn hjá
skipulagsheildum, og tómstundafræði eru kennd sem aukagreinar (30e). Þá er í
boði námsleið (20e) í stjórnmálafræði innan BA-náms, Scandinavian Studies í samvinnu
við University of Washington, Háskólann í Bergen og Háskólann í Lundi.
Bókasafns- og upplýsingafræði fyrir skólasafnverði (eins árs nám) eru einnig
kennd á vegum deildarinnar.
Til BA-prófs er krafist minnst 90 eininga. Annað hvort skal nemandi ljúka 90 einingum
í aðalgrein eða 60 einingum í aðalgrein og 30 einingum í aukagrein.
92

Skráðir og brautskráðir stúdentar í félagsvísindadeild 2003-2005
2003 2004 2005
karlar konur alls karlar konur alls karlar konur alls
Skráðir stúdentar 474 1.299 1.773 572 1.630 2.202 606 1.653 2.259
Brautskráðir
Bókasafns- og upplýsingafræði BA 18 18 1 9 10 2 18 20
Starfsréttindi í bókasafns- og
upplýsingafræði viðbótarnám 1 3 4
Skólasafnverðir viðbótarnám 1 4 5 3 3 0 1 1
Bókasafns- og upplýsingafræði MLIS 0 2 2
Sálfræði BA 22 30 52 20 50 70 14 49 63
Sálfræði MA 1 1 0 1 1
Sálfræði cand.psych. 12 12 1 4 5 4 14 18
Uppeldis- og menntunarfræði BA 1 1 12 12 2 10 12
Uppeldis- og menntunarfræði diplóma 5 5 3 3 1 5 6
Dipl. Ed. 15 15 5 5
Kennsluréttindanám 16 48 64 15 57 72 19 51 70
Fötlunarfræði MA 0 1 1
Uppeldis- og menntunarfræði MA 1 7 8 2 6 8 1 14 15
Uppeldis- og menntunarfræði doktorspróf 0 1 1
Félagsfræði BA 5 13 18 5 19 24 5 24 29
Félagsráðgjöf BA 2 6 8 6 6 1 10 11
Námsráðgjöf viðbótarnám 2 12 14 1 13 14 0 16 16
Náms- og starfsráðgjöf viðbótarnám 4 12 16
Náms- og starfsráðgjöf MA 0 2 2
Hagnýt fjölmiðlun viðbótarnám 2 9 11 5 9 14 2 4 6
Félagsráðgjöf viðbótarnám 1 8 9 5 5 0 5 5
Félagsfræði MA 1 1 2 7 7 0 1 1
Félagsráðgjöf MA 1 1 1 1 2
Félagsráðgjöf MSW 0 4 4
Mannfræði BA 7 21 28 5 21 26 2 19 21
Mannfræði MA 3 1 4 1 6 7 0 1 1
Þjóðfræði BA 5 5 7 7 1 4 5
Þjóðfræði MA 1 1 0 2 2
Umhverfisfræði MA 0 1 1
Stjórnmálafræði BA 13 28 41 21 17 38 19 21 40
Stjórnmálafræði MA 3 1 4 1 1 1 0 1
Stjórnmálafræði doktorspróf
Opinber stefnumótun og stjórnsýsla MA 1 1
Opinber stjórnsýsla diplóma 3 3 6 6 5 11
Opinber stjórnsýsla MPA 1 1 1 2 3 3 11 14
Samtals 81 245 326 86 279 365 85 301 386
*Félagsvísindastofnun meðtalin.
Tölur um skráða stúdenta miðast við janúar árið eftir, þ.e. mitt námsárið.
Að loknu BA-prófi er hægt að stunda eftirfarandi nám í deildinni:
Viðbótarnám
Nemendur sem lokið hafa BA-prófi, BS-prófi eða sambærilegri gráðu í annarri grein
gátu lokið 2ja ára námi í bókasafns- og upplýsingafræði til starfsréttinda. Þá gátu
nemendur með háskólapróf lokið námi í félagsráðgjöf, kennslufræði til kennsluréttinda,
og námsráðgjöf að uppfylltum ákveðnum inntökuskilyrðum í hverri grein.
Framhaldsnám
Boðið er uppá fjölbreytt framhaldsnám við deildina, rannsóknartengt og starfsmiðað.
Boðið er uppá meistaranám sem skipulagt er einstaklingsmiðað og/eða með
námskeiðum. Auk þess er boðið upp á diplómanám á meistarastigi í nokkrum
greinum við deildina. Doktorsnám er hægt að stunda í öllum aðalgreinum deildarinnar
ásamt kynjafræði. Það er hægt að hefja að loknu meistaranámi. Meginvöxturinn
í félagsvísindadeild síðustu ár hefur verið í meistara- og doktorsnámi. Sá vöxtur
er afleiðing markvissrar stefnumótunar. Uppbygging framhaldsnáms í deildinni
hófst 1996 með kennslu til meistaraprófs í uppeldis- og menntunarfræðum. Námið
er alla jafna skipulagt sem tveggja ára nám og er lögð áhersla á rannsóknamiðað
93

framhaldsnám. Tveggja ára meistaranám í opinberri stjórnsýslu og stefnumótun
innan stjórnmálafræðiskorar hófst haustið 1997. Námið var endurskoðað árið 2001
og lýkur nú með MPA gráðu og er þverfaglegt hagnýtt og fræðilegt nám í opinberri
stjórnsýslu fyrir þá sem lokið hafa a.m.k. BA eða BS námi í einhverri grein. Einnig
er boðið upp á diplómanám (15e) í opinberri stjórnsýslu.
Árið 1996 hófst einnig tveggja ára meistaranám í mati á skólastarfi innan uppeldis-
og menntunarfræðiskorar. Á síðasta ári var unnt að stunda nám til MA-prófs í
uppeldis- og menntunarfræði (45e), sem er starfsmiðað, á fjórum sviðum;
Fræðslustarf og stjórnun, Mat og þróunarstarf, Áhættuhegðun og forvarnir, auk
sérskipulagðs framhaldsnáms. Þá var boðið upp á diplómanám (15e) á sömu
sviðum auk Fullorðinsfræðslu.
Framhaldsnám í sálfræði, cand.psych. nám, hófst haustið 1999 og uppfyllir námið
skilyrði laga nr. 40/1986, með síðari breytingum um rétt til að kalla sig sálfræðing.
Þá er einnig hægt að stunda rannsóknartengt MA-nám í sálfræði.
MA-nám í mannfræði (60e) hófst haustið 2001 á fimm rannsóknasviðum.
Árið 2003 hófst kennsla í félagsfræði til MA-prófs (60e) á rannsóknarsviðum
greinarinnar. Þá hófst einnig MSW-nám í félagsráðgjöf (45e) á sviði félagsráðgjafar.
Árið 2004 hófst MA- nám í blaða- og fréttamennsku sem leysti af hólmi eins
árs viðbótarnám í hagnýtri fjölmiðlun og MA-nám í náms- og starfsráðgjöf í stað
eins árs viðbótarnáms í námsráðgjöf. Einnig hófst MLIS-nám það ár í bókasafnsog
upplýsingafræði.
Nemendum í framhaldsnámi hefur fjölgað mjög og stundaði 831 nemandi nám á
árinu 2005 (þar af 40 í doktorsnámi) eða 33% af skráðum nemendum deildarinnar.
Á árunum 1995-2005 útskrifuðust 190 nemendur með meistarapróf úr félagsvísindadeild
úr eftirfarandi greinum: Bókasafns- og upplýsingafræði, félagsfræði, félagsráðgjöf,
mannfræði, opinberri stjórnsýslu, sálfræði, stjórnmálafræði, uppeldis-
og menntunarfræði og þjóðfræði. Tveir nemendur hafa lokið doktorsnámi og
var það í stjórnmálafræði og uppeldis- og menntunarfræði (fötlunarfræði).
Mikil fjölgun hefur orðið á brautskráningu framhaldsnema, met var slegið sl. ár
þegar 65 nemar útskrifuðust með meistarapróf, en árið 2000 útskrifuðust níu og
hefur fjöldi þeirra því sjöfaldast á fimm árum. Til viðbótar koma útskriftir úr viðbótarnámi
og diplómanámi á framhaldsstigi.
Deildin átti einnig aðild að þverfaglegu námi; MA-námi í umhverfisfræðum, MAnámi
í sjávarútvegsfræðum og MA-námi í upplýsingatækni á heilbrigðissviði.
Mikil fjölgun hefur orðið á brautskráðum nemendum frá félagsvísindadeild undanfarin
ár. Konur eru þar í meirihluta á öllum stigum námsins. Tæplega 400 nemendur
útskrifuðust frá félagsvísindadeild árið 2005 samanborið við 81 nemanda
árið 1993.
Nýjar námsleiðir
Á árinu hófst MA-nám í eftirtöldum greinum: alþjóðasamskiptum, fötlunarfræði,
kynjafræði og þróunarfræði. Þessar greinar eru einnig kenndar til diplómaprófs
(15e) sem nemendur geta fengið metið inn í meistaranám fái þeir inngöngu í það.
Frá og með haustinu 2005 var félagsráðgjöf kennd til BA-prófs (90e) og MA-prófs
til starfsréttinda (60e) og tók þar með gildi ný námsskipan í námi í félagsráðgjöf.
Áður var félagsráðgjöf kennd til 120e til BA-prófs með starfsréttindum.
Þá hófst samstarf við University of Jyväskylä í Finnlandi og Högskolan í Jönköping
í Svíþjóð um meistaranám í öldrunarfræðum (Joint Programme) í félagsráðgjöf.
Kennsla á ensku
Félagsvísindadeild hefur ákveðið að bjóða upp á námskeið kennd á ensku sem
nema 30 einingum hið minnsta á hverju háskólaári, til þess að koma til móts við
þarfir þeirra erlendu stúdenta sem hingað sækja. Á árinu var boðið upp á 12
námskeið, samtals 39 einingar, í bókasafns- og upplýsingafræði, félagsráðgjöf,
stjórnmálafræði, mannfræði og þjóðfræði.
Fjórar 15e námsleiðir voru kenndar fyrir erlenda nemendur í samvinnu við heimspekideild,
Information, Art and Literature, Icelandic Society, Northern Culture og
Politics and History. Öll námskeið voru kennd á ensku. Þá stóð Rannsóknarsetur
um smáríki fyrir 2ja vikna sumarskóla 27. júní - 9. júlí.
94

Boðið var upp á fjarnám í framhaldsnámi í opinberri stjórnsýslu í samvinnu við
Kennslumiðstöð HÍ og geta nemendur lokið 15 eininga diplómanámi með því
móti.
Þá bauð deildin nemendum upp á 2ja kvölda námskeið um gerð lokaritgerða.
Þátttaka var nemendum að kostnaðarlausu og námskeiðin voru haldin í febrúar
og september.
Kynningarmál
Deildin hefur gefið út kynningarbæklinga um allar námsgreinar í deildinni ásamt
veggspjöldum og glærukynningu. Sérstök handbók er einnig gefin út fyrir nemendur
í framhaldsnámi. Deildin tók einnig þátt í námskynningu HÍ 27. febrúar
ásamt öðrum deildum Háskólans.
Þá voru haldnar sérstakar námskynningar í Odda fyrir stúdentsefni úr framhaldsskólum.
Nemendur úr félagsvísindadeild fóru einnig í framhaldsskóla á höfuðborgarsvæðinu
með glærukynningu og dreifðu veggspjöldum og bæklingum.
Félagsvísindadeild bauð skólameisturum, varaskólameisturum og námsráðgjöfum
framhaldsskóla á landinu til fundar föstudaginn 22. apríl. Í ljósi þeirra breytinga
sem voru fyrirhugaðar á lögum um framhaldsskóla taldi deildin brýnt að
hefja umræður um hvernig best væri að styrkja tengsl hennar við framhaldskólana.
Á fundinum voru kynntar námsgreinar í deildinni og fjallað um hvaða undirbúning
deildin telur æskilegan fyrir nám í deildinni.
Föstudaginn 11. mars var opnað nýtt vefsetur í fötlunarfræðum við Háskóla Íslands.
Árni Magnússon, félagsmálaráðherra, og Ólöf Inga Halldórsdóttir, ung
hreyfihömluð kona og nýútskrifaður grunnskólakennari, opnuðu vefsetrið formlega
og fór athöfnin fram í Norræna húsinu. Vefsetur í fötlunarfræðum
(http://www.fotlunarfraedi.hi.is) er hið fyrsta sinnar tegundar hér á landi og er
starfrækt í tengslum við framhaldsnám í fötlunarfræði við félagsvísindadeild Háskóla
Íslands.
Rannsóknir
Kennarar í félagsvísindadeild hafa á undanförnum árum verið afkastamiklir við
rannsóknir og ritstörf. Rannsóknir þeirra hafa birst í sérstökum bókum, í íslenskum
og alþjóðlegum fræðitímaritum og safnverkum.
Á árinu vann stofnunin ýmis verkefni fyrir opinberar stofnanir og einkaaðila.
Reksturinn gekk vel og var hagnaður af honum í árslok.
Við deildina starfar Félagsvísindastofnun sem hefur það markmið að auka tengsl
Háskólans við atvinnulífið og efla jafnframt fræðilegar rannsóknir í félagsvísindum.
Stjórn stofnunar skipuðu: Friðrik H. Jónsson, Ólafur Þ. Harðarson, Indriði Indriðason,
Ágústa Pálsdóttir, Guðný Björk Eydal, Sigrún Aðalbjarnardóttir, Gísli Pálsson,
Stefán Ólafsson og Kristjana Stella Blöndal.
Starfsmenn á árinu 2005 voru: Andrea Gerður Dofradóttir, verkefnastjóri, Einar
Mar Þórðarson, verkefnastjóri, Eva Heiða Önnudóttir, verkefnastjóri, Guðlaug Júlía
Sturludóttir verkefnastjóri, Heiður Hrund Jónsdóttir, verkefnastjóri, Hildur Svavarsdóttir,
verkefnastjóri (lét af störfum í september), Kristín Erla Harðardóttir
verkefnastjóri, Kristjana Stella Blöndal, verkefnastjóri og Pétur Maack Þorsteinsson
(lét af störfum í júní).
Rannsóknastofa um vinnuvernd, Rannsóknastofa um þróun menntamála, Rannsóknastofa
um þjóðmál, Rannsóknastofa um fjölmiðlarannsóknir, Rannsóknarsetur
í fötlunarfræði, Mannfræðistofnun og Rannsóknarsetur í barna- og fjölskylduvernd
starfa innan vébanda Félagsvísindastofnunar skv. 1. mgr. reglna um
Félagsvísindastofnun.
Friðrik H. Jónsson, dósent í sálfræði, var forstöðumaður stofnunarinnar.
Félagsvísindadeild á aðild að Alþjóðamálastofnun og hýsir hana, Rannsóknastofu
í kvenna- og kynjafræðum. Deildin átti aðild að Sjávarútvegsstofnun og Umhverfisstofnun.
Þær stofnanir voru sameinaðar í Stofnun Sæmundar fróða árið 2005 og
deildin á nú aðild að henni.
95

Stofnun stjórnsýslufræða og stjórnmála starfar við stjórnmálafræðiskor. Að stofnuninni
standa, auk Háskóla Íslands, Reykjavíkurborg og Landspítali-háskólasjúkrahús.
Stofnunin starfar í nánum tengslum við fyrirtæki, stofnanir og samtök,
innlend sem erlend, eftir því sem tilefni gefast. Meginmarkmið stofnunarinnar er
að efla kennslu og rannsóknir í stjórnun opinberra stofnana, bæði ríkis og sveitarfélaga.
Stofnuninni er enn fremur ætlað að vera vettvangur umræðna um
stjórnmál, stefnumörkun og stjórnun í opinberum rekstri, þar á meðal um hlutverk
fjölmiðla og hagsmunahópa í opinberri stefnumörkun. Forstöðumaður stofnunar
var Margrét S. Björnsdóttir
Doktorsvörn í uppeldis- og menntunarfræði
frá félagsvísindadeild
Snæfríður Þóra Egilson, lektor í iðjuþjálfun við Háskólann á Akureyri, varði doktorsritgerð
sína: School Participation: Icelandic Students with Physical Impairments
(Þátttaka nemenda með hreyfihömlun í skólastarfi) þann 25. nóvember.
Andmælendur voru dr. Gwynnyth Llewellyn, prófessor við University of Sydney og
dr. Grétar Marinósson, prófessor við Kennaraháskóla Íslands.
Doktorsvarnir kennara í félagsvísindadeild
Þann 30. nóvember varði Hanna Björg Sigurjónsdóttir, lektor í fötlunarfræði,
doktorsritgerð sína við University of Sheffield í Bretlandi.
Þann 9. desember varði Ágústa Pálsdóttir, lektor í bókasafns- og upplýsingafræði,
doktorsritgerð sína við Åbo Academy University í Finnlandi.
Þann 16. desember varði Guðný Björk Eydal, lektor í félagsráðgjöf, doktorsritgerð
sína við Socilogiska Institutionen (félagsfræðideild) við háskólann í Gautaborg í
Svíþjóð.
Í árslok voru 46 af 49 föstum kennurum deildarinnar með doktorsgráðu.
Kennarar deildarinnar hafa margvísleg samskipti og samstarf við erlendar stofnanir
og fræðimenn. Áhugi nemenda á því að stunda hluta náms erlendis á vegum
Erasmus og Nordplus fer vaxandi.
Kennaraskipti
Penelope Lisi, prófessor við Central Connecticut State University, kenndi við uppeldis-
og menntunarfræðiskor í marsmánuði.
Daíthí Ó hÓgáin, dósent í þjóðfræði við University College í Dublin, hélt námskeið
um forn írskar sögur og hetjufræði á vegum þjóðfræði í ágúst.
Dr. Gwynnyth Llewellyn, prófessor við University of Sydney hélt námsstefnu í fötlunarfræði
í nóvember sem hét Gott veganesti og fjallaði um aðstoð við seinfæra
foreldra og börn þeirra.
Gjafir
Þann 11. nóvember afhenti Sigríður Dúna Kristmundsdóttir, prófessor í mannfræði,
Landsbókasafni- Háskólabókasafni bókagjöf hjónanna Alfred og Grace
Gredys Harris en hjá þeim nam hún mannfræði við háskólann í Rochester. Um er
að ræða gott safn rita í mannfræði eða alls um 3.400 titla auk tímarita en mörg
þessara rita eru nú ófáanleg nema á söfnum. Í gjöfinni er að finna ýmis grunnrit
félagsvísindanna sem nýtast munu öllum greinum deildarinnar.
Styrkir og samningar
Gerðir voru samstarfssamningar við bókasöfn og upplýsingamiðstöðvar á höfuðborgarsvæðinu
og víðar. Samstarfið felur í sér vettvangsnám nemenda í bókasafns-
og upplýsingafræði, á bókasöfunum og ýmis konar verkefnavinnu fyrir
söfnin.
Styrkur Félagsþjónustunnar í Reykjavík til karla í námi í félagsráðgjöf var veittur í
6. sinn þann 23. nóvember. Tveir hlutu styrkinn að þessu sinni, þeir Kristinn Diego
og Þórarinn Þórarinsson.
Málþing og ráðstefnur
• Þann 3. febrúar hélt félagsráðgjafarskor málþing undir heitinu Félagsráðgjöf:
Fagþróun í námi og starfi í tilefni 60. ára afmælis Sigrúnar Júlíusdóttur, prófessors
í félagsráðgjöf.
• Málþing um kenningar franska félagsvísindamannsins Pierre Bourdieu var
96

haldið 11. mars á vegum félagsfræðiskorar og Félagsfræðingafélags Íslands.
• Félagsvísindadeild hélt málþing um rannsóknir í félagsvísindadeild föstudaginn
3. júní. Á dagskrá voru auk ávarps deildarforseta Ólafs Þ. Harðarsonar,
ársskýrsla Félagsvísindastofnunar, og kynntar voru niðurstöður stjórnsýsluúttektar
Ríkisendurskoðunar á HÍ.
• Ráðstefnan 5th Celtic, Nordic and Baltic Folklore Symposium on Folk Legends
var haldin 14.-18. júní 2006. (65 þátttakendur voru frá Íslandi, Noregi,
Danmörku, Svíþjóð, Finnlandi, Eistlandi, Færeyjum, Skotlandi, Írlandi, Bretlandi
og Bandaríkjunum: þjóðfræðingar í fremstu röð). Styrkt af HÍ, Nordisk
kulturråd, Kungl. Gustav Adolfs Akademie, Letterstedske föreningen, Breska
sendiráðinu, Árnastofnun og Stofnun Sigurðar Nordals.
• NOPSA-þingið; þing norrænna stjórnmálafræðinga sem haldið er annað
hvert ár var haldið dagana 11.-13. ágúst í Reykjavík. Þingið sóttu 310 stjórnmálafræðingar
sem allir héldu fyrirlestra í málstofum þingsins.
• Félagsvísindadeild, bókasafns- og upplýsingafræðiskor stóð að alþjóðlegri
ráðstefnu um bókasafns- og upplýsingamál: International Issues in Library
and Information Science, 23. ágúst í samvinnu við Upplýsingu sem er fagfélag
á sviði bókasafns- og upplýsingafræða.
• Dagana 5.-7. október stóð deildin að norrænni ráðstefnu um doktorsnám
ásamt starfsmannasviði HÍ á vegum NUAS (Nordisk universitetsadministrators
samarbete) undir heitinu: Från student till forskare. Om individen, ledningen
och organisationen i forskarutbildningen. Fyrirlesarar og þátttakendur
voru frá Danmörku, Finnlandi, Noregi og Svíþjóð. Ráðstefnuna sóttu 100
manns.
• Félagsvísindadeild hélt VI. ráðstefnu í félagsvísindum 28. október í samvinnu
við lagadeild og viðskipta- og hagfræðideild. Ráðstefnan var fjölsótt og fluttir
var fjöldi fyrirlestra. Ráðstefnurit í þremur bindum var gefið út fyrir ráðstefnuna
með greinum byggðum á fyrirlestrunum. Ráðstefnustjóri var Friðrik H.
Jónsson, dósent í sálfræði og ritstjóri ráðstefnurits deildar var Úlfar Hauksson,
aðjúnkt í stjórnmálafræði.
• Dagana 2.-3. nóvember héldu nemar í uppeldis- og menntunarfræðum við
Háskóla Íslands ráðstefnu undir heitinu: Uppeldi varðar mestu.
• Þann 4. nóvember héldu meistaranemar í blaða- og fréttamennsku við Háskóla
Íslands málþing undir heitinu: Samfélag í mynd: Málþing um innlenda
framleiðslu fyrir myndmiðla.
• Haldnar voru reglubundnar málstofur í félagsfræði, félagsráðgjöf, mannfræði
og þjóðfræði, sálfræði, stjórnmálafræði og uppeldis- og menntunarfræði.
• Stofnun stjórnsýslufræða og stjórnmála stóð að fjölmörgum málþingum og
fyrirlestrum.
• Uppeldis- og menntunarfræðiskor hélt fyrirlestraröð sem bar heitið: Heimur
unglinga: Sýn þeirra og seigla.
Eftirtaldir fyrirlesarar fluttu opinbera fyrirlestra í boði félagsvísindadeildar á árinu:
• 7. apríl. Dr. Dan Goodley , félagsfræðingur og dósent í fötlunarfræði við Háskólann
í Sheffield í Bretlandi. Foreldrar fatlaðra ungbarna: Fjölskyldusögur.
• 11. apríl. Dr. Aila-Leena Matthies, félagsráðgjafi og prófessor við Háskólann í
Magdeburg Stendal í Þýskalandi. The Relationship of the voluntary sector and
professional social work in the current stage of welfare politics.
• 23. maí. Dr. Stefan Helmreich, dósent í mannfræði við Massachusetts Institute
of Technology. Microcosmic Seas: A Maritime Anthropology of Marine
Microbiological Worlds.
• 1. nóvember. Dr Ezekiel Alembi frá Kenyatta University, Nairobi, Kenya:
Escorting the Dead with Song and Dance: Funeral Poetics among the Abanyole
of Western Province, Kenya.
Félagsvísindastofnun
Markmið og stjórn
Félagsvísindastofnun hefur starfað frá árinu 1986. Markmið stofnunarinnar er að
efla félagsvísindi á Íslandi með því að annast hagnýtar og fræðilegar rannsóknir,
auk þess að kynna almenningi nytsemd félagsvísindalegra rannsókna. Stjórn Félagsvísindastofnunar
skipa Friðrik H. Jónsson, sem er jafnframt stjórnarformaður
stofnunar og fulltrúi sálfræðiskorar, Ágústa Pálsdóttir, fulltrúi bókasafns- og
upplýsingafræðiskorar, Gísli Pálsson, fulltrúi mannfræðiskorar, Guðný Björk Eydal,
fulltrúi félagsráðgjafarskorar, Indriði H. Indriðason, fulltrúi stjórnmálafræðiskorar,
Ólafur Þ. Harðarson, deildarforseti félagsvísindadeildar, Sigrún Aðalbjarn-
98

ardóttir, fulltrúi uppeldis- og menntunarfræðiskorar, Stefán Ólafsson, fulltrúi félagsfræðiskorar,
og Kristjana Stella Blöndal, fulltrúi starfsmanna Félagsvísindastofnunar.
Fjármál
Árið 2005 voru heildartekjur stofnunarinnar rúmlega 69 m.kr. Félagsvísindastofnun
hefur þá sérstöðu meðal rannsóknastofnana Háskóla Íslands að fá enga
fjárveitingu frá hinu opinbera, hvorki til rannsóknastarfa né fyrir stöðuheimildir
starfsmanna. Stofnunin hefur, líkt og fyrri ár, að mestu leyti fjármagnað starfsemi
sína með því að sinna hagnýtum þjónusturannsóknum fyrir aðila innan og
utan Háskólans en að auki hefur hún notið nokkurra styrkja til fræðilegra rannsóknaverkefna
svo sem frá Kristnihátíðarsjóði, menntamálaráðuneytinu, Rannsóknarráði
Íslands og Evrópusambandinu. Stofnunin fjármagnar sjálf allan
tækjabúnað og rekstrarkostnað og greiðir Háskóla Íslands markaðsverð fyrir
aðstöðu sem hún nýtir í Háskólanum svo sem húsnæði, rafmagn, hita, bókhald
og ræstingu.
Gagnasöfn
Sem fyrr sinnir stofnunin hagnýtum þjónusturannsóknum samhliða öflun gagna
fyrir fræðilegar rannsóknir. Félagsvísindastofnun hefur byggt upp viðamikið
gagnasafn með upplýsingum um velferðarmál, menntamál, kjaramál, húsnæðismál,
atvinnumál, byggðamál, neysluhætti, fjölskyldumál, menningu og almenn
þjóðmál. Gögnin ná til upplýsinga um aðstæður, skilyrði og viðhorf fólks og þar á
meðal eru gögn sem aflað hefur verið reglubundið um árabil, t.d. ýmsar
upplýsingar um atvinnu, menntun, tekjur, fylgi stjórnamálaflokka og þjóðmál. Félagsvísindastofnun
hefur tekið þátt í fjölþjóðlegu rannsóknastarfi á síðustu árum,
t.d. á sviði lífskjara- og velferðarrannsókna og rannsókna á lífsskoðunum og viðhorfum.
Stofnunin hefur aðgang að gögnum um lífsskoðun og viðhorf frá rúmlega
40 löndum og gögnum um lífskjör og lífshætti alls staðar að af Norðurlöndum.
Stofnunin hefur eins og fyrr gert rannsóknir fyrir ráðuneyti og opinberar stofnanir,
hagsmunasamtök og almenn félagsamtök, einstaka rannsóknamenn og fjölda
fyrirtækja. Hagnaði af starfseminni er varið til að kosta fræðilega gagnaöflun og
til að byggja upp tækjabúnað og hugbúnað. Þá hefur stofnunin einnig varið umtalsverðu
fé til að kosta útgáfu fræðilegra rita á sviði félagsvísinda. Stofnunin hefur
veitt aðstöðu og haft samstarf við félagsvísindafólk sem vinnur að sjálfstæðum
rannsóknum. Allmargir meðlimir félagsvísindadeildar hafa nýtt sér þjónustu
stofnunarinnar undanfarin sex ár og nokkrir hafa einnig haft umsjón með verkefnum
á vegum hennar.
Rannsóknir
Viðamestu rannsóknarverkefni Félagsvísindastofnunar árið 2005 voru: Kannanir á
launakjörum einstakra stéttarfélaga auk rannsókna á kynbundnum launamun.
Forvarnarverkefnið Youth in Europe – A Drug Prevention Programme sem er
samvinnuverkefni tíu Evrópuborga og unnið á vegum samtakanna Eruopean
Cities Against Drugs (ECAD). Tilgangur verkefnisins var að rannsaka fíkniefnaneyslu
ungmenna í þátttökuborgunum, að bera saman ólíkar aðferðir í forvörnum
og að virkja stofnanir, stjórnvöld, skóla og almenning í samstarfsborgunum til aðferða
gegn fíkniefnavá. Verkefnið var unnið í samvinnu við Reykjavíkurborg, Háskóla
Íslands og Háskólann í Reykjavík. Mælistikur á launajafnrétti sem styrkt var
af Norrænu ráðherranefndinni og unnið undir stjórn dr. Lilju Mósesdóttur í samvinnu
við dr. Þorgerði Einarsdóttur. Meginmarkmið verkefnisins var að bæta norrænar
tölfræðiupplýsingar þannig að þær gæfu betri mynd af orsökum kynbundins
launamunar og yrðu samanburðarhæfar milli landa. Mat á starfsumhverfi
ýmissa opinberra stofnana. Rannsókn á félagslegu umhverfi Evrópubúa (European
Social Survey) sem einnig var gerð í 30 öðrum Evrópulöndum. Markmið verkefnisins
var að skoða viðhorf almennings í þessum löndum til heilsugæslu, fjölmiðla,
stjórnmála og samfélags o.fl. Einnig var spurt um lífsgildi, vellíðan, stöðu á
vinnumarkaði o.fl. Rannsóknir á brottfalli íslenskra nemenda úr framhaldsskólum.
Rannsókn á högum innflytjenda á austfjörðum og vesturlandi. Rannsókn á
viðhorfum flóttamanna til íslensks samfélags. Rannsókn á viðhorfum ungs fólks
til fiskneyslu sem unnin var í samstarfi við Rannsóknarstofnun fiskiðnaðarins,
Rannsóknastofnun í næringarfræði og Landspítala-Háskólasjúkrahús. Vikulegar
samantektir á sölu bóka fyrir jólin 2005 fyrir Félag íslenskra bókaútgefenda og félag
bóka- og ritfangaverslana. Auk þess voru smærri kannanir og verkefni fyrir
fjölmarga aðila.
Námskeið
Félagsvísindastofnun, í samstarfi við sálfræðiskor, keypti árið 1999 einkarétt á Íslandi
til að halda námskeið sem nefnast SOS! Hjálp fyrir foreldra. Á þessum nám-
99

skeiðum er fólk þjálfað í því að nota ýmsar meginreglur atferlisfræði við uppeldi
barna. Á árinu 2005 voru 19 námskeið haldin fyrir foreldra og fagfólk (kennara og
leikskólakennara) bæði á höfuðborgarsvæðinu og utan þess.
Starfsfólk
Starfslið Félagsvísindastofnunar í reglubundnu starfi árið 2005 var sem hér segir:
Andrea G. Dofradóttir, Einar Mar Þórðarson, Ella Björt Teague, Guðlaug J. Sturludóttir,
Guðrún Lilja Eysteinsdóttir, Heiður Hrund Jónsdóttir, Hildur B. Svavarsdóttir,
Kristín Erla Harðardóttir og Kristjana Stella Blöndal.
Veffang Félagsvísindastofnunar er: www.felagsvisindastofnun.is.
Stofnun stjórnsýslufræða
og stjórnmála
Í reglum sem samþykktar voru í félagsvísindadeild 27. maí, 2002 segir í 1. gr.:
„Stofnun stjórnsýslufræða og stjórnmála er rannsókna-, fræðslu- og þjónustustofnun
sem starfrækt er af Háskóla Íslands. Stofnunin er vettvangur samstarfs
Háskóla Íslands við opinbera aðila um eflingu náms og rannsókna um stjórnun
opinberra stofnana, bæði ríkis og sveitarfélaga og vettvangur umræðna um
stjórnmál og stjórnsýslu.“
Stjórn stofnunarinnar hefur verið óbreytt, formaður er Gunnar Helgi Kristinsson
prófessor og forstöðumaður er einnig sá sami frá upphafi, Margrét S. Björnsdóttir.
Stofnunin hefur aðsetur í Odda, húsi félagsvísindadeildar.
Samstarfsvettvangur, samstarfsaðilar
Stofnunin er rekin í samstarfi við Reykjavíkurborg og Landspítala – háskólasjúkrahús,
auk þess sem stofnunin hefur víðtækt samstarf við fyrirtæki, stofnanir
og samtök, innlend sem erlend, eftir því sem tilefni gefast. Stofnunin er samstarfsvettvangur
kennara í stjórnsýslu- og stjórnmálafræðum við stjórnmálafræðiskor
og í gegnum stofnunina eru þeir í samstarfi við fjölmarga aðila utan HÍ,
svo sem embætti umboðsmanns Alþingis, Ríkisendurskoðun, forsætis-, fjármálaog
utanríkisráðuneyti, Félag forstöðumanna ríkisstofnana, Samband íslenskra
sveitarfélaga, erlend sendiráð, ýmsar opinberar stofnanir og ráðgjafarfyrirtæki
sem vinna með opinberum aðilum.
Ráðstefnur, málþing, fræðsluverkefni
Eitt verkefna stofnunarinnar er að skapa umræðu- og fræðsluvettvang fyrir fagog
áhugafólk um stjórnsýslu og stjórnmál. Sem fyrr var haldinn í þeim tilgangi
fjöldi opinna fyrirlestra, málþinga og námskeiða, m.a. í samstarfi við Endurmenntun
HÍ, ráðuneyti, sveitarfélög, stofnanir, ráðgjafafyrirtæki og samtök. Fjöldi
erlendra fyrirlesara tók þátt, auk innlendra fag- og fræðimanna. Hér er aðeins
getið stærri viðburða sem snerta kjarnasvið stofnunarinnar:
• Lýðræðisþróun í sveitarfélögum, 20. janúar,
• Arðsemi opinberrar stjórnsýslu, 9. mars,
• Breytingar í lagaumhverfi opinberra innkaupa-nýjar ESB tilskipanir, 28. apríl,
• Hvað voru þeir að hugsa? Um úrslit bresku þingkosninganna, 6. maí,
• Hið opinbera sem kaupandi, 23. maí,
• Stjórnsýsla 21. aldar, 24. maí,
• Norrænt frumkvæði til friðar, 7. júní,
• Þjóðaratkvæðagreiðslur, 11. ágúst,
• Hnattvæðing og þekkingarþjóðfélag; áhrif á íslenskt samfélag, 18. október,
• Stofnanamenning; hvernig má gera stofnanabrag opinberra stofnana sem
áhrifaríkastan? 19. október,
• Framtíðarþróun Evrópusambandsins; lykilspurningar, 21. október,
• Lýðræði og vilji fólksins - þjóðaratkvæðagreiðslur og áhrif þeirra, 29.
október,
• Hlutverk stéttarfélaga í ljósi aukins sjálfstæðis ríkisstofnana, 9. nóvember,
• Hvenær gilda stjórnsýslulög? Hvaða ákvarðanir eru stjórnsýsluákvarðanir?
11. nóvember,
• Betri stjórnendur; góðir starfshættir stjórnenda í opinberum rekstri, 22.
nóvember,
• Staðbundið lýðræði, 2. desember.
100

Haldin voru tíu lengri og styttri námskeið í samstarfi við Endurmenntun Háskólans,
fjármála- og forætisráðuneyti, Lagastofnun H.Í., IMG – Gallup og Félag forstöðumanna
ríkisstofnana.
Dagana 11. – 13. ágúst var haldin ráðstefna rúmlega 300 norrænna stjórnmálafræðinga
NOPSA í Háskóla Íslands og var Stofnun stjórnsýslufræða framkvæmdaaðili
ráðstefnunnar.
Framhaldsnám við stjórnmálafræðiskor í opinberri
stjórnsýslu og alþjóðasamskiptum
Haustið 2005 hófst nýtt meistaranám í alþjóðasamskiptum við stjórnmálafræðiskor,
námið hófu um 60-70 nemendur. Stofnun stjórnsýslufræða tók virkan þátt í
undirbúningi og kynningu námsins. Áfram var haldið þróun meistaranáms í opinberri
stjórnsýslu (MPA) með nýjum námskeiðum og aukinni fjarkennslu. Efld voru
alþjóðatengsl námsins m.a. með öflun styrkja til þriggja mánaða dvalar íslenskra
skiptinema til starfsnáms í Evrópulöndum og tekið var á móti tveimur skiptinemum
til þriggja mánaða starfsnáms á árinu 2005.
Vefrit um stjórnmál og stjórnsýslu - Rannsóknir
Þann 15. desember opnaði Stofnun stjórnsýslufræða vefrit um stjórnmál og
stjórnsýslu. Veftímaritið mun gegna fjölþættu hlutverki fyrir íslenska stjórnmálafræði.
Í því er ritrýndur hluti sem gegnir hlutverki fræðitímarits í stjórnmála- og
stjórnsýslufræðum, en slíkt rit hefur ekki verið til staðar hingað til.
Stjórnmálum og Stjórnsýslu – veftímariti er ætlað að gefa stjórnmála- og
stjórnsýslufræðingum kost á að gera rannsóknir sínar aðgengilegar og auka
þannig fræðilega umfjöllun. Þess er vænst að með útgáfu veftímaritsins muni
rannsóknir á þessum fræðasviðum aukast enn frekar. Tímaritið verður öllum opið
á netinu og í lok hvers útgáfuárs verður hægt að fá prentaða útgáfu af ritrýndu
efni fyrir þá sem þess óska.
Í tímaritinu eru eftirtaldir efnisflokkar: ritrýndar fræðigreinar, greinar almenns
eðlis um stjórnmál og stjórnsýslu, bókadómar, útdrættir úr lokaritgerðum MPAnema,
stjórnmála- og stjórnsýslufræðingatal, upplýsingar um opna fundi, námskeið
og málþing á döfinni eru hverju sinni, ásamt tenglum er varða fagsvið
stjórnmála og stjórnsýslufræða s.s. fræðitímarit sem aðgengileg eru á vefnum,
samtök stjórnmálafræðinga o.fl. Félag stjórnmálafræðinga hefur einnig heimasvæði
sitt á vefnum
Nordic-Baltic-Russian PhD Network of Democratic
Governance
Á árinu 2005 hófst samstarf Stofnunar stjórnsýslufræða við háskóladeildir í Danmörku,
Finnlandi, Svíþjóð, Rússlandi og Eystrasaltslöndum um námskeiðahald,
upplýsinganet og vef- stuðningsumhverfi fyrir doktorsnema og til að efla tengsl
milli þeirra. Fengust norrænir styrkir til að kosta allt samstarfið þ.á m. 3-4 námskeið
árlega fyrir doktorsnema í stjórnsýslu- og stjórnmálafræðum. Hefjast þau á
árinu 2006. Munu doktorsnemar stjórnmálafræðiskorar eiga kost á þátttöku sér
að kostnaðarlausu, þar með talinn ferða- og uppihaldskostnaður.
Viðurkenning til sveitarfélaga fyrir umbótastarf
Í samstarfi við Samband íslenskra sveitarfélaga var þann 1. apríl veitt í fyrsta
skipti viðurkenning fyrir umbóta- og þróunarstarf í stjórnsýslu, stjórnun og rekstri,
upplýsingatækni og starfsmannamálum íslenskra sveitarfélaga. Viðurkenningu
fengu Hafnarfjarðarkaupstaður, Akureyrarkaupstaður, Blönduósbær, Garðabær,
Reykjanesbær og Vatnsleysustrandarhreppur. Í ráði er að veita viðurkenninguna
annað hvert ár á ráðstefnu um stjórnsýsluumbætur.
Fjármögnun starfsemi Stofnunar stjórnmálafræða
og stjórnmála
Föst framlög samstarfsaðila stofnunarinnar eru árlega 3,8 m.kr. Til viðbótar þarf
að afla a.m.k. 4-5 m.kr. til fasts kostnaðar, auk fjármögnunar allra verkefna stofnunarinnar.
Það tókst á árinu 2005.
101

Guðfræðideild og
fræðasvið hennar
Starfsfólk
Á árinu fékk guðfræðideild heimild til að ráða séra Sigfinn Þorleifsson sjúkrahúsprest
í 25% starf lektors í sálgæslu og er staðan tengd staða sem fellur undir
samstarfssamning Landspítalans og Háskóla Íslands. Sigfinnur hefur verið
stundakennari í sálgæslu um árabil og mun ráðning hans hafa þær afleiðingar að
nám í þessari mikilvægu grein eflist til muna.
Nýskipan náms í guðfræðideild
Meiri reynsla er nú komin á þá nýskipan guðfræðinámsins sem gerir ráð fyrir því
að allir nemendur ljúki BA-námi (90e) og eigi síðan kost á að láta þar staðar
numið eða halda áfram annaðhvort með hefðbundið nám til embættisprófs eða að
taka MA-nám með áherslu á einhverju ákveðnu fræðasviði innan guðfræðinnar.
Deildin hefur samþykkt nauðsynlegar breytingar á reglugerð guðfræðideildar til
þess að auðvelda þessar breytingar og verða þær væntanlega staðfestar af háskólaráði
fljótlega. Unnið er að frekari skipulagningu guðfræðinámsins með það í
huga að BA-prófið sé fyrsta háskólagráða og þar með þurfi að meta nám til bæði
MA-prófs og embættisprófs sem framhaldsnám. Lærdómstitillinn candidatus theologiae
mundi við það breytast í magister theologiae. Hið þverfaglega nám í almennum
trúarbragðafræðum sem hafið er við deildina sem 30 e aukagrein til
BA-náms hefur gefið góða raun. Það standa vonir til að unnt verði að auka þetta
nám enda er mikið um það spurt meðal nýstúdenta. Ástæða er til að ætla að
þarna liggi einn helsti vaxtarbroddur guðfræðideildar. Að náminu standa guðfræðideild,
heimspekideild og félagsvísindadeild.
Framhaldsnám er hafið við deildina, bæði á meistara- og doktorsstigi. Skráðir
framhaldsnemar eru 13 og er þess skammt að bíða að fyrsti doktorsneminn verji
ritgerð sína að loknu formlegu doktorsnámi við deildina.
Fjölgun nemenda
Aðsókn að guðfræðideild hefur verið tiltölulega jöfn undanfarin ár. Eins og undanfarin
ár heimsóttu guðfræðinemar framhaldsskólana og kynntu deildina. Hins
vegar var litlu sem engu fé varið til að gera kynningarbæklinga.
Alls voru 150 nemendur skráðir í deildina á árinu en ekki dugði sú fjölgun til þess
að skila deildinni auknum fjármunum. Þar spilar inn í að námsframvinda nemenda
er í mörgum tilfellum mjög hæg og skilar meðalguðfræðineminn tiltölulega
fáum þreyttum einingum. Konur eru sem fyrr í miklum meirihluta nemenda eða
tæplega 70%.
Nefndir og stjórnir
Kennarar guðfræðideildar eiga sæti í ýmsum nefndum og stjórnum á vegum
þjóðkirkjunnar. Má þar nefna þýðingarnefndir Gamla- og Nýja testamentisins,
stjórn Leikmannaskóla þjóðkirkjunnar, kenningarnefnd þjóðkirkjunnar og helgisiðanefnd
þjóðkirkjunnar. Þá eru kennarar guðfræðideildir virkir í ýmsum rannsóknaverkefnum
eins og nánar kemur fram í ársskýrslu Guðfræðistofnunar.
Samstarf við Endurmenntun Háskólans
Áfram var haldið samstarfi við Endurmenntun Háskólans á sviði sálgæslu og er
mikil eftirspurn eftir þeim námskeiðum, ekki aðeins meðal presta og guðfræðinga
heldur ekki síður meðal heilbrigðisstétta. Námskeiðin eru á meistarastigi og
ákveðnar forkröfur þarf því að uppfylla til að fá að taka þátt í þeim og hafa þau
mælst mjög vel fyrir.
102
Fjárveitingar og útgjöld guðfræðideildar
2003-2005 (þús. kr.).
2003 2004 2005
Útgjöld (nettó) 47.179 43.381 48.357
Fjárveiting 44.146 44.146 47.183

Rannsóknaleyfi
Prófessorarnir Gunnlaugur A. Jónsson og Pétur Pétursson voru báðir í rannsóknaleyfum
á haustmisseri og dvaldist Gunnlaugur erlendis.
Erfið fjárhagsstaða
Erfiður fjárhagur stendur deildinni enn fyrir þrifum. Þrátt fyrir mikið aðhald í rekstri
og niðurskurð hefur ekki tekist að skila hallalausum rekstri og virðist ljóst að
það er innbyggður halli á rekstri guðfræðideildar. Dæmi um aðhaldssemi deildarinnar
er að ekki hefur fengist fastráðinn kennari í guðfræðilegri siðfræði og heldur
ekki í grísku og Nýja testamentisfræðum. Þá hefur frjálst nám nánast allt verið
skorið niður. Er nú svo komið að sumir stúdentar eiga í erfiðleikum með að
skipuleggja vinnu sína vegna hins mikla niðurskurðar og fækkunar námskeiða.
Það hefur verið leitað til fyrirtækja um styrk til að fjármagna stöðu við guðfræðideild
í almennum trúarbragðafræðum. Sú viðleitni hefur enn ekki borið árangur.
Áðurnefnd lektorsstaða í sálgæslu er hins vegar deildinni mikill fengur.
Rannsóknavirkni
Eins og fram kemur í skýrslu Guðfræðistofnunar og í ritaskrám kennara hefur
rannsóknavirkni kennara guðfræðideildar aukist verulega á síðustu árum. Nokkur
sveifla á meðaltali rannsóknastiga er þó á milli ára sem hlýtur að teljast eðlilegt
í svo fámennri deild sem guðfræðideildin er.
Skráðir og brautskráðir stúdentar í guðfræðideild 2003-2005
2003 2004 2005
karlar konur alls karlar konur alls karlar konur alls
Skráðir stúdentar 39 93 132 53 95 148 53 97 150
Brautskráðir
Guðfræði 2 7 9 1 5 6 4 3 7
Guðfræði BA 0 6 6 3 4 7 3 3 6
Guðfræði MA 1 0 1 1 0 1
Guðfræði doktorspróf
Djáknanám BA 1 1 1 2 3 0 5 5
Djáknanám viðbótarnám 8 8
Samtals 2 22 24 6 11 17 8 11 19
Tölur um skráða stúdenta miðast við janúar árið eftir, þ.e. mitt námsárið.
Guðfræðistofnun
Almennt
Samkvæmt 7. gr. reglna fyrir Guðfræðistofnun (sbr. 27. gr. reglna fyrir Háskóla Íslands)
á stjórn stofnunarinnar að halda ársfund á haustmánuðum þar sem leggja
á fram ársskýrslu og fjalla um önnur mál. Ýmis atvik urðu þess valdandi að ekki
reyndist mögulegt að verða við þessu ákvæði s.l. haust. Af þeim sökum leggur
stjórnin fram skýrslu sína nú. Í stjórn Guðfræðistofnunar voru Hjalti Hugason, formaður,
Arnfríður Guðmundsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson og Árni Svanur Daníelsson.
Fjárhagsstaða
Eins og tekið var fram í síðustu ársskýrslum nýtur Guðfræðistofnun ekki lengur
sjálfstæðrar fjárveitingar heldur þiggur fé af fjárveitingu til guðfræðideildar. Velta
á reikningi Guðfræðistofnunar hefur þó verið nokkur þar sem styrkir frá Kristnihátíðarsjóði
sem starfsmenn stofnunarinnar fengu voru lagðir inn á reikning
Guðfræðistofnunar. Enn hefur Guðfræðistofnun ekki tekið aðstöðugjald af verkefnastyrkjum
sem hún á aðild að þar sem hún hefur ekki haft af þeim beinan
kostnað.
Málstofa
Guðfræðistofnun hefur gengist fyrir málstofum með líku sniði og undanfarin ár.
Hefur hún nú verið haldin á mánudögum milli kl. 12.15 og 13.00 í stofu V.
103

Málstofur á vormisseri:
14. febrúar: Gunnlaugur A. Jónsson, prófessor:
Þar sátum vér og grétum: Babylónska útlegðin af sjónarhóli
137. sálms Saltarans.
21. febrúar: Kristján Valur Ingólfsson, lektor:
Nýjar stefnur og straumar í guðfræði liturgíunnar á undanförnum
tveimur áratugum.
7. mars 2005: Margaret Cormack, prófessor við University of North Carolina,
Chapel Hill: Dýrlingar í sögu Íslands.
21. mars 2005: Jón Ma. Ásgeirsson, prófessor:
Þjóðsögur um munnmælageymdir og mælskufræði skrifaðra
heimilda.
4. apríl 2005: Pétur Pétursson, prófessor: Trúarlíf Íslendinga 1987 og
2004.
Málstofur á haustmisseri:
7. nóvember 2005: Mukunda Raj Patik, stundakennari við Háskólann í Nepal,
Katmandu: Sérstaða Búddatrúar í Nepal og munklífi þar í
landi.
14. nóvember: Lára Magnúsardóttir, sagnfræðingur:
Spjall um dómsvald kirkjunnar á miðöldum.
Prófessor Jón Ma. Ásgeirsson hafði umsjón með málstofunum.
Ritröð Guðfræðistofnunar
Á árinu komu út tvö hefti Ritraðarinnar, 20. og 21. hefti. Þegar Einar Sigurbjörnsson
tók við stöðu deildarforseta óskaði hann eftir því að láta af ritstjórn og eru
honum þökkuð störf hans í þágu ritraðarinnar. Stjórn stofnunarinnar fól Hjalta
Hugasyni að vera ritstjóri og tilnefndi með honum í ritnefnd prófessorana Pétur
Pétursson og Jón Ma. Ásgeirsson. Stefnt er að því að tvö hefti komi út af ritröðinni
árlega. Þá hefur ritstjórn tekið saman einfaldar ritrýni- og frágangsreglur sem
ætlað er að styrkja stöðu Ritraðarinnar sem ritrýnds fræðitímarits.
Málþing Guðfræðistofnunar
Eins og undanfarin ár gekkst Guðfræðistofnun fyrir málþingi er haldið var föstudaginn
11. mars. Yfirskriftin var að þessu sinni Hið heilaga. Fyrirlesarar voru dr.
Guðrún Kvaran forstöðumaður Orðabókar Háskólans (Merkingarsvið hins heilaga
í íslensku máli), Gunnlaugur A. Jónsson, prófessor, (Heilagur, heilagur, heilagur
er Drottinn allsherjar. Heilagleikahugtakið í Jesajaritinu), Jón Ma. Ásgeirsson
prófessor (Hin heilaga borg Jerúsalem í Bók opinberunarinnar), Hjalti Hugason,
prófessor (Hið heilaga og tíminn; þróun íslenskrar helgidagalöggjafar), Kristján
Valur Ingólfsson lektor (Pro fanum. Kirkjan andspænis hinu heilaga./Eða, Viðbrögð
praktískrar guðfræði við hinu endanlega), Oddný Sen kvikmyndafræðingur
(Helgun óttans, Hið guðlega í hrollvekjukvikmyndum), Pétur Pétursson prófessor
(Er nútíminn í hættu? Hið heilaga í kenningum félagfræðinga) og Sólveig Anna
Bóasdóttir stundakennari (Notkun Heilagrar ritningar í guðfræðilegri siðfræði).
Fundarstjóri var Elín Hrund Kristjánsdóttir cand.theol. Háskólarektor veitti
nokkurn styrk til málþingsins. Prófessor Jón Ma. Ásgeirsson hafði umsjón með
málþinginu og eru honum þökkuð þau störf.
21. mars hélt stofnunin í samvinnu við Rannsóknastofu í kvenna- og kynjafræðum
við HÍ (RIKK) málþingið Klaustrið í Kirkjubæ. Var það haldið í tengslum við
samnefnt rannsóknarverkefni sem styrkt var af Kristnihátíðarsjóði.
Flestir fastir kennarar deildarinnar tóku einnig virkan þátt í Hugvísindaþingi á
haustmisseri 2005. Þar voru alls fjórar málstofur guðfræðilegs eðlis þar af ein í
samvinnu við RIKK.
Alþjóðlegt samstarf
Starfsmenn stofnunarinnar eru allir virkir í norrænum og alþjóðlegum samstarfsverkefnum
og er of langt mál að geta þeirra allra hér.
Kristnihátíðarsjóður
Guðfræðistofnun var aðili að nokkrum styrkjum sem úthlutað var úr Kristnihátíðarsjóði
1. desember 2004.
Á sviði menningar- og trúararfs:
• Þýdd guðsorðarit á Íslandi á 17. öld. Samvinnuverkefni með Árnastofnun.
Verkefnisstjóri Einar Sigurbjörnsson, starfsmaður Þórunn Sigurðardóttir.
104

• Heilagra manna sögur. Samvinnuverkefni milli Bókmenntfræðistofnunar og
Guðfræðistofnunar. Verkefnisstjórar Sverrir Tómasson, Guðrún Nordal og
Einar Sigurbjörnsson.
• Saga klausturs í Kirkjubæ og trúarmenning kvenna í tengslum við það. Samstarfsverkefni
Kirkjubæjarstofu, Guðfræðistofnunar og RIKK. Verkefnisstjórn
Arnfríður Guðmundsóttir, Irma Erlingsdóttir, Erla Hulda Halldórsdóttir, Kristín
Ástgeirsdóttir og Hjalti Hugason.
• Kristin trú og kvennahreyfingar. Samstarfsverkefni RIKK og Guðfræðistofnunar.
Verkefnisstjóri Arnfríður Guðmundsdóttir.
• Kristur, kirkja, kvikmyndir. Samstarfsverkefni Guðfræðistofnunar, Biskupsstofu
og Neskirkju. Verkefnisstjóri sr. Sigurður Árni Þórðarson Ph.D. Arnfríður
Guðmundsdóttir er fulltrúi Guðfræðistofnunar í verkefninu.
Á sviði fornleifafræði:
• Í samvinnu við Kirkjubæjarstofu átti stofnunin aðild að styrk til fornleifarannsókna
á rústum nunnuklaustursins á Kirkjubæ, verkefnisstjóri Bjarni F. Einarsson.
Þakkarorð
Guðfræðistofnun þakkar Einari Sigurbjörnssyni fyrir vel unnin störf við ritstjórn
Ritraðar Guðfræðistofnunar og sem forstöðumaður Guðfræðistofnunar. Að eigin
ósk hefur hann látið af báðum þessum störfum sem hann hefur gegnt at einstakri
natni undanfarin ár.
106

Hjúkrunarfræðideild og
fræðasvið hennar
Almennt yfirlit og stjórn
Deildarforseti hjúkrunarfræðideildar árið 2005 var Erla Kolbrún Svavarsdóttir,
dósent. Sóley S. Bender, dósent og varadeildarforseti var í rannsóknarleyfi á vormisseri
og leysti Helga Jónsdóttir, prófessor, hana af á þeim tíma. Sóley tók svo
aftur við starfi varadeildarforseta á haustmisseri. Í lok ársins starfaði 31 fastráðinn
kennari við deildina þar af 17 í 100% starfshlutfalli, 6 í 50% starfshlutfalli, 6 í
37% starfshlutfalli, einn í 25% starfshlutfalli og einn í 16,5% starfshlutfalli. Nokkuð
var um nýráðningar akademískra starfsmanna á árinu en þær Brynja Örlygsdóttir,
Helga Bragadóttir, Sigríður Gunnarsdóttir og Þóra Jenný Gunnarsdóttir voru
allar ráðnar í lektorsstöður auk þess sem starfshlutfall Helgu Gottfreðsdóttur var
aukið úr 50% í 100%. Þá luku Dóróthea Bergs og Árdís Ólafsdóttir störfum sem
lektorar við deildina en þær voru báðar ráðnar í stöðu aðjúnkts. Einnig lauk
Hrund Sch. Thorsteinsson starfi. Herdís Sveinsdóttir fékk framgang í stöðu prófessors
á árinu og voru í lok árs samtals 7 prófessorar, 7 dósentar og 17 lektorar í
starfi við deildina árið 2005.
Tveir starfsmenn við stjórnsýslu deildarinnar fóru í barnsburðarleyfi á árinu, þær
Karólína B. Guðmundsdóttir, skrifstofu- og rekstrarstjóri og Bergþóra Kristinsdóttir.
Rósa G. Bergþórsdóttir var ráðin til að leysa Karólínu af og Karen Guðmundsdóttir
leysti Bergþóru af. Einnig hættu störfum þær Ragný Þóra Guðjónssen
og Margrét Lúðvíksdóttir. Þórana Elín Dietz og Lára Kristín Sturludóttir hófu
störf við deildina í þeirra stað. Við stjórnsýslu deildar starfa sjö starfsmenn í 5,9
stöðugildum.
Í desember var hafin vinna við stefnumótun hjúkrunarfræðideildar fyrir tímabilið
2006-2011. Forstöðumenn fræðasviða við deildina mótuðu stefnu um skiptingu
fræðigreina í fræðasvið sem samþykkt hafði verið á deildarfundi í desember 2005.
Samningar
Á árinu var til endurskoðunar samningur milli Háskóla Íslands og Landspítalaháskólasjúkrahúss
og verður hann væntanlega undirritaður á næsta ári.
Húsnæði
Fyrir utan smálegt viðhald á húsi deildarinnar innandyra og utan er helst að
nefna að kaffistofa starfsfólks á 3. hæð var algjörlega endurnýjuð. Ný eldhúsinnrétting
var sett upp og borð og stólar voru endurnýjaðir. Innri salur Rannsóknastofnunar
á 2. hæð var málaður.
BS-nám í hjúkrunarfræði
Alls þreytti 121 nemi samkeppnispróf í desember 2005, samanborið við 169 árið á
undan. Þeir 75 nemar sem hæstu meðaleinkunn fengu úr samkeppnisprófunum
héldu síðan áfram námi á vormisseri 2005.
Ljósmóðurfræði
Nemendur í ljósmóðurfræði voru 21 talsins, 10 á fyrra og 11 á seinna námsári.
Diplómanám á meistarastigi
Diplómanám á sérsviðum hjúkrunar er 20-30 eininga nám á meistarastigi sem
fram fer að loknu BS-prófi í hjúkrunarfræði. Annars vegar býðst að taka diplómanám
til 20 eininga og hins vegar til 30 eininga með því að bæta við starfsþjálfun.
Markmið með diplómanáminu er að gefa hjúkrunarfræðingum kost á að auka
þekkingu sína og færni á margvíslegum fræða- og starfssviðum hjúkrunar. Einnig
að efla áhuga nemenda á enn frekara námi svo sem meistara- eða doktorsnámi.
Fjárveitingar og útgjöld hjúkrunarfræðideildar
2003-2005 (þús. kr.).
2003 2004 2005
Útgjöld (nettó) 183.289 179.055 208.399
Fjárveiting 170.778 181.880 221.388
107

Haustið 2003 var fyrst boðið diplómanám á meistarastigi í skurð-, svæfinga-,
gjörgæslu- og bráðahjúkrun við deildina. Námið er til 30 eininga; 20e bóklegt
nám og 10e starfsþjálfun. Náminu lauk vorið 2005. Á skólaárinu 2004-2005 var
hafið diplómanám í geðhjúkrun, hjúkrun fullorðinna (þ.e. hjarta- og lungnasjúklinga,
aðgerðasjúklinga og gjörgæslusjúklinga) og krabbameinshjúkrun og lýkur
þessum námsleiðum á vormisseri 2006. Haustið 2005 hófust tvær námsleiðir í
diplómanámi á meistarastigi á sviði heilsugæslu og stjórnunar. Alls stunda 126
nemendur diplómanám við hjúkrunarfræðideild í dag.
Mikill áhugi er á diplómanáminu og er fyrirhugað að bjóða nýjar námsleiðir árlega.
Haustið 2006 er þannig áætlað að bjóða að nýju nám í skurðhjúkrun og svo
öldrunarhjúkrun haustið 2007.
Meistaranám í hjúkrunarfræði
Nám til meistaraprófs í hjúkrunarfræði er 60 eininga rannsóknatengt nám. Markmið
með því er að efla fræðilega þekkingu innan hjúkrunarfræði, þjálfa hjúkrunarfræðinga
í vísindalegum vinnubrögðum, auka færni þeirra í rannsókna- og þróunarstörfum
og gefa þeim tækifæri á að auka sérfræðiþekkingu og færni á sérsviðum
hjúkrunar. Nemandi skilgreinir og afmarkar þá sérfræðiþekkingu sem
hann hyggst einbeita sér að í samstarfi við leiðbeinanda eða forstöðumann viðkomandi
fræðasviðs. Áhersla er lögð á sveigjanleika í verkefnavali en allir nemendur
taka tiltekin kjarnafög sem heyra til námsleiðinni sem þeir velja. Gert er
ráð fyrir að nemandi ljúki náminu á 2 til 4 árum. Námið samanstendur af rannsóknarverkefni,
kjarnanámskeiðum, námskeiðum á sérsviði og valeiningum.
Við hjúkrunarfræðideild eru 55 meistaranemar skráðir. Þar af hófu 12 námið
haustið 2005. Einnig er boðið upp á námsleið þar sem áhersla er lögð á klíníska
sérhæfingu á sérsviðum hjúkrunar og er unnið að því að styrkja þá námsleið með
því að bjóða sérhæfð námskeið á ólíkum sviðum hjúkrunar.
Þverfaglegt meistaranám í upplýsingatækni á heilbrigðissviði (MHI)
Nám í upplýsingatækni á heilbrigðissviði er tveggja ára þverfaglegt, rannsóknatengt
nám á meistarastigi, sem hófst haustið 2004. Námið er skipulagt sameiginlega
af 5 háskóladeildum sem aðild eiga að náminu. Þær eru deildir félagsvísinda,
hjúkrunarfræði, lyfjafræði, verkfræði og læknisfræði. Einnig á Landspítaliháskólasjúkrahús
aðild að náminu. Alls hlutu 7 meistaranemar inngöngu í námsleiðina
á síðasta ári, en alls stunda nú 15 nemendur nám í upplýsingatækni.
Doktorsnám
Hjúkrunarfræðideild hefur boðið upp á doktorsnám síðan á haustmisseri 2004 og
stunda nú tveir doktorsnemar nám við deildina. Námið er 90 einingar að loknu
meistaraprófi og þar af skulu námskeið nema a.m.k. 30 einingum. Námið er þriggja
ára fullt nám (30 einingar á hverju skólaári).
Fjarfundabúnaður
Fjarfundabúnaður deildarinnar hefur verið í mikilli notkun síðan hann var keyptur
árið 2003 til að koma til móts við nemendur utan höfuðborgarsvæðis. Mikill fjöldi
nemenda nýtir sér þessa þjónustu og stunduðu til að mynda ríflega 45 nemendur
fjarnám á haustönn 2005. Þá voru fjarkennd 9 námskeið í diplómanámi á haustönn
og náðu þau til 12 fjarkennslustaða á landsbyggðinni. Búnaðurinn hefur einnig
verið nýttur til að fleiri fái notið málstofa Rannsóknastofnunar í hjúkrunarfræði
á fjarfundum, meðal annars á Akureyri. Loks má nefna að búnaðurinn hefur
verið notaður til að fjarkenna þverfaglegt nám á meistarastigi í upplýsingatækni
til nemenda í Iowa-ríki í Bandaríkjunum, í samstarfi við Háskólann í Iowa í
umsjón Ástu S. Thoroddsen, dósents.
Alþjóðamál
Alþjóðanefnd tók á móti erlendum gestum á árinu og komu hingað m.a. kennarar
og nemendur í grunn- og framhaldsnámi frá Pace-háskóla í New York og frá Háskólanum
í Iowa um vorið. Hefð hefur skapast fyrir árlegum heimsóknum milli
þessara skóla. Deildin tók þátt í að kynna íslenska heilbrigðiskerfið fyrir 20-25
manna hópi sænskra hjúkrunarkennara/-stjórnenda í maímánuði. Í lok júní komu
tveir kennarar frá Þrándheimi í Noregi og aðrir tveir frá Árósum í Danmörku til að
afla sér upplýsinga um nám við hjúkrunarfræðideild HÍ.
Áfram var haldið samstarfi við fyrrverandi Fulbright-kennara í geðhjúkrun, dr.
Cörlu J. Croh, dósent við Detroit Mercy háskóla. Fóru 15 nemar í diplómanámi í
geðhjúkrun í námsferð í októbermánuði til Detroit Mercy háskóla. Námsferðin var
farin sem hluti námskeiðs í geðheilsugæslu samfélagsins II.
108

Alþjóðanefnd átti mikil samskipti við skóla á Norðurlöndum fyrir tilstuðlan Erasmus
samninga, Norlys samstarfsnetið NORDINNET (svæfingahjúkrun) og NOR-
DANNET (gjörgæsluhjúkrun) netið. Alls komu 10 erlendir skiptinemar á vorönn
og 10 á haustönn vegna þessara samstarfsneta. Alls fóru 12 nemendur í klínískt
nám á vegum Norlys árið 2005, þar af 6 íslenskir.
Alþjóðanefnd hefur séð um Norlys samstarfið frá árinu 2001 og hefur umsjón
með netinu verið í höndum Jóhönnu Bernharðsdóttur. Samstarfið hefur eflst og
eru nú skólar allsstaðar af á Norðurlöndum komnir inn í samstarfið. Haldið var
stutt námskeið um lokaverkefni í hjúkrunarfræði hér á landi fyrir nemendur og
kennara í Norlys samstarfsnetinu. Áform eru um að halda fleiri slík námskeið og
hefur verið myndaður vinnuhópur kennara frá öllum samstarfsskólunum til að
þróa og stýra þeim.
Kennarar deildarinnar hafa eflt alþjóðasamskipti sín með virkum hætti með rannsóknarsamstarfi
og miðlað rannsóknarniðurstöðum á alþjóðlegum ráðstefnum
bæði vestan hafs og austan.
Útgáfa
Annar árgangur fréttablaðs hjúkrunarfræðideildar kom út á fyrrihluta árs og var
blaðið birt bæði á Netinu og gefið út á prenti.
Kynningarstarf
Vefsetur deildarinnar var endurhannað og flutt í vefumsjónarkerfið SoloWeb til
samræmis við stefnu HÍ um samræmt útlit vefsins. Með flutningnum yfir í SoloWeb
náðist það hagræði að fleiri en einn starfsmaður getur unnið í vefnum í
einu.
Hinn árlegi kynningardagur var haldinn í mars og hafði hjúkrunarfræðideild aðsetur
í Íþróttahúsi HÍ. Myndum af nemendum við nám og störf og hjúkrunarfræðingum
við vinnu sína var varpað á vegginn með skjávarpa sem gerði kynninguna
lifandi og skemmtilega. Ekki má gleyma stórum þætti nemenda í þessum degi,
þeir stóðu sig með prýði eins og undanfarin ár og höfðu veg og vanda af því að
laða nemendur að deildinni. Gefnir voru út einblöðungar með kynningarefni um
framhaldsnámið sem og veggspjöld.
Í september var svo tekið á móti öllum fyrsta árs nemendum í Eirbergi. Þar var
þeim kynnt húsnæðið og skipulag námsins. Þessi móttaka hefur mælst vel fyrir á
meðal nemenda sem hafa látið í ljósi ánægju með að fá góðar móttökur í deildinni.
Skráðir og brautskráðir stúdentar í hjúkrunarfræðideild 2003-2005
2003 2004 2005
karlar konur alls karlar konur alls Karlar konur alls
Skráðir stúdentar 8 428 436 15 525 540 17 570 587
Brautskráðir
Hjúkrunarfræði BS 75 75 2 74 76 0 53 53
Hjúkrunarfræði diplómapróf 0 40 40
Hjúkrunarfræði MS 7 7 4 4 0 6 6
Upplýsingatækni á heilbrigðissviði MS 0 1 1
Ljósmóðurfræði cand.obst. 8 8 10 10 0 11 11
Samtals 0 90 90 2 88 90 111 111
Tölur um skráða stúdenta miðast við janúar árið eftir, þ.e. mitt námsárið.
Opinberir fyrirlestrar og ráðstefnur
Hjúkrunarfræðideild tók þátt í Tólftu ráðstefnu um rannsóknir og líf- og heilbrigðisvísindi
í Háskóla Íslands 4. og 5. janúar 2005. Kennarar og nemendur í hjúkrunarfræðideild
og hjúkrunarfræðingar og ljósmæður á LSH stóðu að 20 erindum og
10 veggspjöldum á ráðstefnunni.
109

Rannsóknastofnun í
hjúkrunarfræði
Stjórn og starfslið
Stjórn Rannsóknastofnunar árið 2005 var skipuð Herdísi Sveinsdóttur, prófessor,
formanni og Sóleyju S. Bender, dósent, úr hópi fastráðinna kennara við hjúkrunarfræðideild
og Helgu Bragadóttur, sviðsstjóra á Landspítala-háskólasjúkrahúsi
(LSH), til 1. október og Hrund Sch. Thorsteinsson, sviðsstjóra LSH, frá 1. október,
tilnefndar af hjúkrunarforstjóra LSH. Helga Gottfreðsdóttir, lektor, var skipuð
varamaður.
Starfsmenn stofnunarinnar voru Margrét Lúðvíksdóttir í 20% starfi ritara til 10.
júní, Ragnar Ólafsson, sálfræðingur í 50% starfi sérfræðings til 1. maí, Þóra Jenný
Gunnarsdóttir, hjúkrunarfræðingur í 40% starfi verkefnisstjóra frá 1. mars til 1.
ágúst, Lára Kristín Sturludóttir í 10% starfi verkefnisstjóra frá 1. október og Helga
Bragadóttir, hjúkrunarfræðingur og lektor í 63% starfi forstöðumanns frá 1. október.
Starfsemin
Rannsóknastofnun í hjúkrunarfræði vinnur samkvæmt reglum um Rannsóknastofnun
í hjúkrunarfræði við Háskóla Íslands og Landspítala-háskólasjúkrahús
frá 22. september 2004. Aðalviðfangsefni stofnunarinnar er að styðja við og efla
rannsóknir kennara við hjúkrunarfræðideild og hjúkrunarfræðinga og ljósmæðra
á Landspítala-háskólasjúkrahúsi.
Stjórn Rannsóknastofnunar í hjúkrunarfræði leggur ríka áherslu á að bjóða rannsakendum
í hjúkrunarfræði og ljósmóðurfræði þjónustu til að auðvelda þeim
vinnu að framgangi og útgáfu verka sinna. Stefnt er að því að stofnunin búi yfir
úrræðum og geti vísað fólki á viðeigandi aðila sem geta veitt aðstoð t.d. sérfræðinga
í ólíkum tölfræðiaðferðum, yfirlesara og aðstoðarmenn. Stofnunin leitast einnig
við að bæta aðstöðu til rannsókna í samræmi við þarfir kennara/hjúkrunarrannsakenda
og veitir kennurum /hjúkrunarrannsakendum aðstoð við að birta
niðurstöður sínar.
Fræðsla og útgáfa
Unnið hefur verið að því að efla útgáfu á vegum Rannsóknastofnunar í hjúkrunarfræði.
Vorið 2005 gaf stofnunin út rannsóknaskýrslu Jóhönnu Bernharðsdóttur,
lektors í hjúkrunarfræðideild og Ástu Snorradóttur og Rannveigar Þallar Þórsdóttur,
hjúkrunarfræðinga á LSH. Í skýrslunni er gerð grein fyrir rannsókn á tíðni
og eðli sálrænna vandamála hjá sjúklingum og aðstandendum og þörf þeirra fyrir
ráðgjöf frá geðhjúkrunarfræðingi.
Stofnunin styrkti útgáfu á bók Kristínar Björnsdóttur, dósents við hjúkrunarfræðideild.
Bókin ber heitið Líkami og Sál: Hugmyndir, þekking og aðferðir í hjúkrun.
Bókin var á meðal 10 rita sem tilnefnd voru til verðlauna Hagþenkis sem framúrskarandi
fræðirit.
Þjónusturannsókn var unnin fyrir Sjálfsbjörgu og voru niðurstöður hennar gefnar
út í skýrslunni: Viðhorf þjónustuþega til heimahjúkrunar og félagslegrar heimaþjónustu;
Viðhorfskönnun meðal félagsmanna Sjálfsbjargar.
Rannsóknastofnun í hjúkrunarfræði stóð fyrir opinberum erindum, málstofum,
ráðstefnum, málþingum og umræðufundum. Árið 2005 voru haldin tvö opinber
erindi og 11 málstofur.
Rannsóknastofnun í hjúkrunarfræði hélt ráðstefnuna Frá skilningi til aðgerða;
þekkingarþróun í hjúkrunarfræði, 24. maí í Norræna húsinu. Ráðstefnan var liður
í undirbúningi að útgáfu bókar hjúkrunarfræðideildar sem kemur út 2006. Kennarar
kynntu framlag sitt til bókarinnar.
Dr. Marcia Von Riper, dósent við háskólann í Chapel Hill í Norður-Karólínu ríki í
Bandaríkjunum, stýrði vinnusmiðju Rannsóknastofnunar um genafræði 17. mars.
Yfirskrift vinnusmiðjunnar var Strategies for Integrating Genetics into the Curricula.
Kennurum hjúkrunarfræðideildar, sérfræðingum í hjúkrun við LSH og hjúkrunarfræðingum
á fræðasviðum sem tengjast genafræði var boðið til vinnusmiðjunnar.
110

Dr. Jean Watson frá Háskólanum í Colorado í Bandaríkjunum og dr. Christopher
Johns frá Háskólanum í Luton í Bretlandi héldu vinnusmiðju um umhyggju í
hjúkrun á vegum Rannsóknastofnunar í hjúkrunarfræði 2. júní. Til vinnusmiðjunnar
var boðið klínískum sérfræðingum á LSH og kennurum við hjúkrunarfræðideild
HÍ.
Í tilefni af útkomu bókar dr. Kristínar Björnsdóttur, dósents við hjúkrunarfræðideild,
var haldið málþing í Norræna húsinu um bókina á degi hjúkrunar 1. nóvember.
Málþingið bar yfirskriftina Málþing um bók Kristínar Björnsdóttur, Líkami
og Sál: Hugmyndir, þekking og aðferðir í hjúkrun. Kristín kynnti bók sína og í kjölfarið
hófust umræður um bókina við pallborði.
Hinn 9. desember stóð Rannsóknastofnun í hjúkrunarfræði fyrir málþingi um
rannsóknir kennara í hjúkrunarfræðideild. Alls voru haldin 14 erindi á málþinginu.
Sameiginlegir umræðufundir Rannsóknastofnunar í hjúkrunarfræði og kennsluog
fræðasviðs LSH um rannsóknir og vísindi voru haldnir 6 sinnum á árinu.
Stofnunin stóð fyrir tveimur umræðufundum með kennurum hjúkrunarfræðideildar
á haustmánuðum 2005. Herdís Sveinsdóttir stýrði 9. nóvember umræðum
um Rannsóknastofnun í hjúkrunarfræði – hlutverk og starf og 21. nóvember
stýrði Helga Bragadóttir umræðum um Birtingaferlið - reynslu kennara - með
hvaða hætti getur Rannsóknastofnun í hjúkrunarfræði stutt við birtingaferlið?
Frekari upplýsingar um starfsemina árið 2005 er að finna í ársskýrslu stofnunarinnar:
www.hjukrun.hi.is/Apps/WebObjects/HI.woa/swdocument/1008001/Arsskyrsla+RSH+2005.pdf.
Vefur Rannsóknastofnunar í hjúkrunarfræði er www.hjukrun.hi.is/page/
hjfr_rannsoknastofnun
111

Hugvísindadeild og
fræðasvið hennar
Almennt yfirlit
Hugvísindadeild skiptist í sjö skorir: bókmenntafræði- og málvísindaskor, enskuskor,
heimspekiskor, íslenskuskor, sagnfræðiskor, skor rómanskra og klassískra
mála og skor þýsku og Norðurlandamála. Skorarformenn eiga sæti í deildarráði
ásamt deildarforseta, varadeildarforseta og tveimur fulltrúum stúdenta.
Stjórn og starfslið
Deildarforseti var Oddný G. Sverrisdóttir, dósent í þýsku, en varadeildarforseti
Höskuldur Þráinsson, prófessor í íslensku. Nýir skorarformenn á haustmisseri
voru Sigríður Þorgeirsdóttir (heimspekiskor), Birna Arnbjörnsdóttir (enskuskor)
og Sveinbjörn Rafnsson (sagnfræðiskor), en Ástráður Eysteinsson (bókmenntafræði-
og málvísindaskor) tók sæti í deildarráði í upphafi árs. Fulltrúar nemenda
voru Sigurrós Eiðsdóttir og Ásþór Sævar Ásþórsson.
Í ársbyrjun voru fastráðnir kennarar við deildina alls 84, þ. e. 26 prófessorar, 23
dósentar, 12 lektorar, 17 aðjúnktar og sex erlendir sendikennarar. Auk þess
starfa fjölmargir stundakennarar við deildina. Tveir prófessorar eru í leyfi, en
Páll Skúlason gegndi starfi rektors HÍ til miðs árs og Mikael M. Karlsson er
deildarforseti Laga- og félagsvísindadeildar við Háskólann á Akureyri. Nokkrar
breytingar urðu á starfsliði deildarinnar. Hólmfríður Garðarsdóttir og Pétur
Knútsson hlutu framgang í dósentsstarf. Guðrún Nordal, Bergljót S. Kristjánsdóttir,
Julian M. D’Arcy og Anna Agnarsdóttir hlutu framgang í starf prófessors.
Jón R. Gunnarsson lektor í almennum málvísindum lét af störfum vegna aldurs.
Kristjana Kristinsdóttir var ráðin í hálf starf lektors í skjalfræðum, en sú staða
er styrkt af Þjóðskjalasafni Íslands. Tveir nýir lektorar voru ráðnir í íslensku,
Sveinn Yngvi Egilsson og Dagný Kristjánsdóttir, en hún hlaut framgang í starf
prófessors litlu síðar. Einn nýr lektor í dönsku var ráðinn tímabundið til eins
árs, Jon C. Milner og Rikke Houd var ráðin tímabundið sem aðjúnkt í dönsku í
stað Annette Pedersen og Bjargar Hilmarsdóttur sem létu af störfum. Gottskálk
Þór Jensson var ráðinn í starf lektors í bókmenntafræði, Gavin Murray Lucas í
starf lektors í fornleifafræði og Gauti Kristmansson í starf lektors í þýðingafræði.
Guðmundur Edgarsson var ráðinn aðjúnkt í ensku, í stað Erlendínu Kristjánsson
sem lét af störfum, og Ásta Ingibjartsdóttir var ráðin aðjúnkt í frönsku í
stað Jóhönnu Bjarkar Guðjónsdóttur sem lét af störfum. Björn Ægir Norðfjörð
var ráðinn aðjúnkt í kvikmyndafræði. Viola Miglio lektor í spænsku kom til starfa
að nýju eftir þriggja ára leyfi og Erla Erlendsdóttir sem gegndi tímabundið
starfi lektors í spænsku, tók við starfi aðjúnkts. Ólafur Páll Jónsson aðjúnkt í
heimspeki lét af störfum á árinu. Nýir sendikennari í finnsku og frönsku komu
til starfa um mitt ár. Maare Fjällström tók við starfi sendikennara í finnsku í
stað Taiju Niemenen, og Gaëtan Montoriol tók við starfi sendikennara í frönsku í
stað Olivier Dintinger.
Vilhjálmur Árnason, prófessor í heimspeki, var sameiginlegur aðalfulltrúi hugvísindasviðs
(hugvísindadeildar og guðfræðideildar) í háskólaráði, en varamenn Arnfríður
Guðmundsdóttir, dósent í guðfræðideild, fyrsti varamaður og Birna Arnbjörnsdóttir,
dósent í ensku, annar aðalfulltrúi. Aðalfulltrúar hugvísindadeildar á
háskólafundi, auk deildarforseta, voru Margrét Jónsdóttir, Ásdís Egilsdóttir, Valur
Ingimundarson, Julían D’Arcy og Gunnar Harðarson. Varafulltrúar voru kjörnir:
Róbert H. Haraldsson, Guðrún Björk Guðsteinsdóttir, Sveinbjörn Rafnsson, Jón
Axel Harðarson, Gísli Gunnarsson, Svavar Hrafn Svavarsson, Magnús Fjalldal,
Þóra Björk Hjartardóttir og Rannveig Sverrisdóttir.
Fjárveitingar og útgjöld hugvísindadeildar
2003-2005 (þús. kr.).
2003 2004 2005
Útgjöld (nettó) 423.706 441.655 483.619
Fjárveiting 387.743 410.490 469.996
113

Skrifstofustjóri deildarinnar var Óskar Einarsson og hefur hann aðsetur á Nýja
Garði. Á skrifstofunni störfuðu auk skrifstofustjóra, Guðrún Birgisdóttir alþjóðaog
kynningarfulltrúi, María Ásdís Stefánsdóttir, verkefnastjóri, og Hlíf Arnlaugsdóttir,
verkefnastjóri í hálfu starfi, er staðsett á skrifstofu í Árnagarði.
Fastanefndir hugvísindadeildar
Við hugvísindadeild starfa fimm fastanefndir: Fjármálanefnd, kynningarnefnd,
stöðunefnd, vísindanefnd og kennslumálanefnd. Eru þær deildarforseta og deildarráði
til ráðuneytis um þau málefni sem falla undir verksvið þeirra. Stöðunefnd
ber að skoða og veita umsögn um framgangs- og ráðningarmál. Formaður stöðunefndar
var Oddný G. Sverrisdóttir deildarforseti, en að auki sitja í nefndinni
Höskuldur Þráinsson varadeildarforseti, Ástráður Eysteinsson, Gísli Gunnarsson,
Guðrún Kvaran, Guðrún Nordal, Magnús Fjalldal, Vilhjálmur Árnason. Til vara
voru Már Jónsson og Torfi H. Tulinius. Úr nefndinni gengu á miðju ári Dagný
Kristjánsdóttir og Kristján Árnason, en í stað þeirra komu Guðrún Nordal og Guðrún
Kvaran. Vísindanefnd fjallar um mál sem tengjast rannsóknum og kennslu.
Formaður vísindanefndar var Dagný Kristjánsdóttir. Í vísindanefnd sátu ennfremur
Jón Axel Harðarson, Matthew J. Whelpton, Ólafur Páll Jónsson og Valur Ingimundarson.
Fjármálanefnd deildarinnar vinnur að skiptingu fjár á milli skora og
fylgist með fjárhagsstöðu deildarinnar. Í henni sátu auk deildarforseta og varadeildarforseta,
Róbert H. Haraldsson, dósent í heimspeki, Eiríkur Rögnvaldsson
prófessor í íslensku og Óskar Einarsson skrifstofustjóri. Róbert H. Haraldsson er
jafnframt fulltrúi hugvísinda í fjármálanefnd háskólaráðs. Í kynningarnefnd eiga
sæti Rannveig Sverrisdóttir, bókmenntafræði- og málvísindaskor, formaður, Guðrún
Birgisdóttir, deildarskrifstofu, Jón Axel Harðarson, íslenskuskor, Gunnar
Harðarson, heimspekiskor, Ásta Ingibjartsdóttir, skor rómanskra og klassískra
mála, Magnús Sigurðsson, skor þýsku og Norðurlandamála, Pétur Knútsson,
enskuskor og Már Jónsson, sagnfræðiskor. Kennslumálanefnd sinnir margvíslegum
málum er snerta kennsluhætti deildarinnar. Hana skipa Gunnar Harðarson,
formaður, Ásdís Magnúsdóttir, Guðmundur Hálfdanarson, Margrét Jónsdóttir
og Sveinn Yngvi Egilsson. Ein nefnd var stofnuð til eins árs, þróunarnefnd, sem
undirbúningur að stefnumótun deildarinnar. Nefndina skipuðu: Anna Agnarsdóttir,
formaður, Guðni Elísson dósent, Ástráður Eysteinsson, prófessor, Guðrún Nordal,
dósent, Matthew Whelpton, dósent, Gunnar Harðarson, dósent og Hólmfríður
Garðarsdóttir, dósent. Nefndin kom mjög að undirbúning deildardaga og undirbjó
stefnumótunarvinnu deildarinnar.
Kennslumál
Nám hófst í kvikmyndafræði sem aukagrein haustið 2005, en það nám er styrkt af
Samskipum og af rektor HÍ. Listfræði var tekin upp sem aðalgrein til 60e og var
hún mjög fjölsótt. Kennsla hófst í Icelandic Medieval Studies en það er nám á
meistarastigi sem ætlað er erlendum nemendum. Hugvísindadeild tekur áfram
þátt í almennri trúarbragðafræði, sem er þverfaglegt nám á vegum Guðfræði-,
Hugvísinda- og Félagsvísindadeildar. Fulltrúi hugvísindadeildar í námsnefndinni
er Sigríður Þorgeirsdóttir. Fulltrúi deildarinnar í námsnefnd um þverfaglegt nám í
umhverfis og auðlindafræði var Róbert H. Haraldsson.
Hinn 9. desember fékk verkefnið Icelandic Online önnur verðlaun í samkeppninni
Upp úr skúffunum.
Enskuskor ásamt Vefsetri um íslenskt mál og menningu eru þátttakendur í verkefni
sem ber heitið COVCELL. Verkefnið hófst þann 1. október og er til tveggja
ára. Verkefnið er styrkt af Mínerva áætlun Evrópusambandsins. Matthew Whelpton,
dósent í ensku, er verkefnisstjóri. Verkefnið mun þróa aðferðir til þess að
nota við fjarkennslu í tungumálum.
Fjöldi stúdenta
Stúdentum í deildinni hefur heldur fækkað á milli ára, en í upphafi á hausti 2005
voru 1.794 nemendur skráðir í deildina, sem er 1,9 % aukning frá fyrra ári. Fjöldi
virkra nemenda á milli skólaárana 2003-2004 og 2004-2005 minnkað um 0,8 %.
Doktorar
Þann 29. apríl 2005 varði Sverrir Jakobsson, M.A. í sagnfræði, doktorsritgerð sína
Við og veröldin. Heimsmynd Íslendinga 1100 - 1400.
Hinn 14. október 2005 varði Margrét Eggertsdóttir, M.A., fræðimaður á Stofnun
Árna Magnússonar, doktorsritgerð sína Barokkmeistarinn. List og lærdómur í
verkum Hallgríms Péturssonar.
114

Rannsóknir
Rannsóknastarfsemi hugvísindadeildar fer að mestu fram á vegum fimm rannsóknastofnana
deildarinnar, og standa þær einnig fyrir margvíslegri útgáfustarfsemi.
Auk þess sinna kennarar rannsóknum sínum sjálfstætt eða í samvinnu
við stofnanir deildarinnar eða aðra aðila innanlands sem utan.
Verkefnið, Tilbrigði í setningagerð, hlaut þriggja ára öndvegisstyrk frá Rannsóknasjóði
Íslands. Höskuldur Þráinsson, prófessor stýrir því verkefni. Auk
hans eru í verkefnisstjórn Eiríkur Rögnvaldsson HÍ, Jóhannes Gísli Jónsson HÍ,
Sigríður Sigurjónsdóttir HÍ, Ásta Svavarsdóttir, Orðabók Háskólans, og Þórunn
Blöndal KHÍ. Sjá nánar um rannsóknir í kafla stofnana undir Hugvísindastofnun.
Hinn 24. janúar opnaði Páll Skúlason, rektor, nýjan vef deildarinnar
(www.hug.hi.is) að viðstöddum deildarmönnum í hátíðasal HÍ. Við það tækifæri
voru einnig kynnt nýtt kynningarefni deildarinnar og einstakra fræðigreina.
Kynningarátakið var gert í framhaldi af nafnbreytingu deildarinnar. Sú nýjung
var tekin upp á árinu að halda deildardaga, þar sem starfsmenn deildarinnar
fjalla um stefnumótun, þverfaglegt samstarf, eflingu rannsóknatengds framhaldsnáms
og önnur innri málefni deildarinnar. Fyrsti deildardagur var haldinn
28. janúar í Svartsengi og annar deildardagur var haldinn 7. október á Hótel
Glym í Hvalfirði.
Kynningar og samstarfsverkefni
Kynning á Japan og japanskri menningu var haldin í hátíðasal HÍ þann 22. janúar.
Kynningin, sem var mjög fjölsótt, var samstarfsverkefni dr. Kaoru Umezwa,
lektors í japönsku og japanska sendiráðsins á Íslandi.
Málþing um Don Kíkóta var haldið í Gerðubergi 13. nóvember og undirbjuggu
kennarar úr Skor rómanskra og klassískra mála málþingið í samvinnu við
vararæðismann Spánar á Íslandi, dr. Margréti Jónsdóttur, og Félag spænskukennara.
Sérstakir gestir voru: Carlos Alvar og José Manuel Blecua.
Alþjóðasamskipti
Erlendir stúdentar við nám í hugvísindadeild
Erlendir stúdentar við hugvísindadeild á árinu voru 329 talsins. Af þeim voru
144 skráðir í Íslensku fyrir erlenda stúdenta og nemendur í skiptinámi á vegum
Erasmus-menntaáætlunarinnar, Nordplus-menntaáætlunarinnar og ISEPstúdentaskipta
við Bandaríkin og á vegum annarra samstarfsneta voru 101. Erasmus-nemar
voru 71, einn Nordplus-nemi, ISEP-nemar voru þrír og skiptinemar
frá öðrum löndum voru átta.
Skiptistúdentar skiptust þannig á misserin. 42 voru við skiptinám við deildina
aðeins á haustmisseri 2004. 42 voru við skiptinám við deildina háskólaárið
2004-2005 þ.e. bæði misserin. 17 skiptistúdentar voru við nám við deildina aðeins
á vormisseri 2005.
Af þessum skiptinemum voru 36 karlar og 36 konur. Flestir skiptistúdentar komu
frá Þýskalandi eða 27. Næstir komu Finnar 14 talsins og frá Ítalíu komu 11 skiptistúdentar.
Frá öðrum löndum komu allt frá einum og upp í 10 stúdentar.
Nemendur hugvísindadeildar til erlendra háskóla í skiptinám
Stúdentar deildarinnar sem fóru sem Erasmus-nemar á vegum Sókratesáætlunarinnar
til erlendra háskóla á háskólaárinu 2004-2005 voru 39 talsins. Nordplus-nemar
úr hugvísindadeild á vegum Nordplus-áætlunarinnar voru 15.
Fjórtán nemendur frá deildinni voru við nám í öðrum löndum en þessir samningar
ná til.
DAAD veitti styrk til 10 heimspekinema og kennara þeirra til að fara í námsferð
til Þýskalands, en nemendurnir höfðu verið í málstofu hjá Sigríði Þorgeirsdóttur
um Hegel og siðfræði viðurkenningar á vormisseri 2004. Styrkurinn var
veittur til að fara í ferð á slóðir arfleifðar hegelskrar heimspeki í Þýskalandi frá
20. júní til 27. júní, 2004. Hópurinn heimsótti og ræddi við sérfræðinga á þessu
sviði við eftirfarandi stofnanir í Þýskalandi: Frankfurter Institut für Sozialforschung,
Hegel-Archiv við Háskólann í Bochum, Humboldt Universität og
Freie Universität í Berlín. DAAD
skipulagði einnig menningardagskrá í Berlín fyrir hópinn. Þá héldu 12 nemendur
í þýsku til Tübingen dagana 23. janúar til 6. febrúar, en það er í fimmta
sinn sem námskeiðið er haldið í Þýskalandi.
115

Skráðir og brautskráðir stúdentar í hugvísindadeild 2003-2005
2003 2004 2005
karlar konur alls karlar konur alls karlar konur alls
Skráðir stúdentar 551 1.029 1.580 654 1.256 1.920 634 1.280 1.914
Brautskráðir
Almenn bókmenntafræði BA 10 11 21 5 16 21 7 11 18
Almenn bókmenntafræði MA 1 4 5 3 5 8 1 1 2
Almenn málvísindi BA 1 1 2 0 1 1
Menningarfræði BA
Táknmálsfræði BA 11 11 0 1 1
Táknmálsfræði og táknmálstúlkun BA 0 7 7
Viðbótarnám í hagnýtum þýðingum 1 1
Þýðingarfræði MA 1 1 1 2 3
Enska BA 3 17 20 5 16 21 2 10 12
Enska og þýska BA 1 0 1
Hagnýt enska diplóma 1 1 2 2 1 3
Enska M.Paed. 1 2 3 2 1 3
Enska MA 2 1 3 1 2 3
Hagnýt spænska
Ítalska BA 1 1 2 3 3 1 0 1
Franska BA 1 5 6 9 9 1 8 9
Franska M.Paed. 1 0 1
Latína BA 2 1 3 1 1 1 0 1
Gríska BA 1 1 1 0 1
Gríska og latína BA 1 0 1
Rússneska BA 1 1 1 1 0 1 1
Spænska BA 3 7 10 8 8 2 13 15
Heimspeki BA 12 7 19 13 6 19 3 11 14
Heimspeki MA 1 1 1 1 2 0 2
Heimspeki M.Paed. 0 1 1
Starfstengd siðfræði viðbótarnám 3 3 2 2 0 2 2
Umhverfisfræði MA
Hagnýt íslenska diplóma 1 6 7 2 2 0 6 6
Íslenska BA 1 14 15 6 24 30 13 23 36
Íslenska og táknmálsfræði og
táknmálstúlkun BA 0 1 1
Ísl. málfr. MA 2 2 2 2 1 1 2
Ísl. bókm. MA 1 1 1 5 6 1 0 1
Ísl. fræði MA 1 1 2 2
Ísl. bókmenntir doktorspróf 1 1 2 0 1 1
Íslenska M.Paed. 1 3 4 2 3 5 0 4 4
Íslenska fyrir erlenda stúdenta BA 1 12 13 2 10 12 4 9 13
Tungutækni MA 1 1
Sagnfræði BA 12 15 27 14 4 18 15 11 26
Sagnfræði MA 3 3 6 5 1 6 4 4 8
Sagnfræði doktorspróf 1 1 1 0 1
Fornleifafræði BA 1 1 2 1 6 7
Fornleifafræði MA 1 1 0 2 2
Sænska BA
Hagnýt þýska diplóma 1 1 0 2 2
Þýska BA 1 5 6 10 10 2 7 9
Þýska M.Paed. 1 1
Danska BA 1 1 2 2 2 1 8 9
Danska MA 1 1
Norska BA 1 1 0 1 1
Finnska BA 1 1 2
Samtals 62 118 180 69 152 221 73 159 232
Tölur um skráða stúdenta miðast við janúar árið eftir, þ.e. mitt námsárið.
Námskeið kennd á ensku og öðrum tungumálum
Í deildinni var boðið upp á 32 námskeið sem kennd voru á ensku og eru þar talin
með námskeið gestakennara í styttri tíma. Námskeið enskuskorar fara að sjálfsögðu
fram á ensku. Námskeið í tungumálagreinum fara að jafnaði fram á viðkomandi
tungumáli og hefur orðið vart við aukinn áhuga erlendra nemenda á
námskeiðum í tungumálaskorum.
116

Kennaraskipti
Tuttugu kennarar hugvísindadeildar fóru til erlendra háskóla sem skiptikennarar.
Lönd á þessum lista eru m.a Austurríki, Finnland, Frakkland, Holland, Ítalía,
Spánn, Svíþjóð, Ungverjaland og Þýskaland.
Fjöldi erlendra kennara heimsótti hugvísindadeild. Brian Frazier frá Santa Barbara
háskólanum í Kaliforníu hélt námskeið á vormisseri sem bar heitið Don Kíkóti
í 400 ár, í tilefni þess að 400 ár voru liðin frá útgáfu bókarinnar. Tveir skiptikennarar
komu frá háskólanum í Madrid; í maí kom dr.María Luisa Vega og í október
kom dr. Carlos Ruiz Silva.
Kennarar hugvísindadeildar taka þátt í margskonar fræðastarfi víða um lönd. Þar
halda þeir fyrirlestra og kynna rannsóknir sínar og fylgjast með fræðastarfi annarra
vísindamanna. Of langt mál yrði að telja það allt upp hér og vísast til Ritaskrár
Háskóla Íslands 2005 þar sem hluti af þessu fræðastarfi birtist.
Annað
Á árinu lét menntamálaráðuneytið gera úttekt á deildinni og hitti ytri matshópurinn
deildarmenn 24. til 28. október. Í matshópnum áttu sæti: Gústaf Adolf Skúlason,
formaður, Colin Brooks frá háskólanum í Glasgow, Fred Karlsson, prófessor
við háskólanum í Helsinki, Sigrún Svavarsdóttir, lektor við háskólann í Ohio,
Hrafn Stefánsson var fulltrúi nemenda, og ritari nefndarinnar var Unnar Hermannsson
frá menntamálaráðuneytinu. Áður en matshópurinn hóf störf hafði
deildin gert sjálfsmatsskýrslu og var Jón Axel Harðarson í forsvari fyrir því verki.
Opinberir fyrirlestrar á vegum hugvísindadeildar árið 2005
8. maí Bernd Wegener, prófessor við Helmut Schmidt háskólann í
Hamborg Why did Germany Lose the War.
Þór Whitehead: Hlutleysi, sérhagsmunir eða virk þátttaka:
Hvert var hlutverk Íslendinga í síðari heimsstyrjöldinni.
Málþing í tilefni af því að sextíu ár voru liðin frá lokum síðari
heimstyrjaldarinnar.
8. sept. Hartmut Lutz, forstöðumaður við Stofnun amerískra og
kanadískra fræða við Greifswald háskólann í Þýskalandi:
Harmleikur Ulrikabs og annarra Inúíta frá Labrador í farandsýningum
Hagenbecks á 19. öld.
4. okt. Klaus von See, prófessor Þýskalandi að lokinni síðari
heimstyrjöld.
11. okt. Mukunda Raj Pathik kennari við Tribhuvan University í
Kathmandu í Nepal. Nepalska og skyld mál.
Hugvísindastofnun
Stjórn, starfslið og skipulag
Forstöðumenn aðildarstofnananna sátu í stjórn Hugvísindastofnunar á starfsárinu.
Það voru Guðrún Nordal fyrir Bókmenntafræðistofnun, Gunnar Harðarson
fyrir Heimspekistofnun, Kristján Árnason fyrir Málvísindastofnun, Gunnar Karlsson
fyrir Sagnfræðistofnun og Auður Hauksdóttir fyrir Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur
í erlendum tungumálum. Auk þeirra sat Unnur B. Karlsdóttir sem fulltrúi
doktorsnema í hugvísindadeild í stjórninni. Formaður stjórnar er kjörinn af deildarfundi.
Torfi Tulinius var formaður til 1. júlí og Höskuldur Þráinsson frá 1. júlí.
Þórdís Gísladóttir verkefnisstjóri kom úr árs leyfi þann 1. mars og um leið lét
Þorgerður E. Sigurðardóttir af störfum sem verkefnisstjóri. Þorgerður hafði verið
í 50% starfi. Þórdís var í 60% starfi frá 1. mars til 1. ágúst og í 100% starfi frá 1.
ágúst. Torfi H. Tulinius var í 50% starfi sem forstöðumaður til 1. október. Ekki var
ráðinn nýr forstöðumaður í stað Torfa þar sem verið var að vinna að breytingum á
reglum stofnunarinnar.
Á deildarfundi í júní var kosin nefnd til að vinna að endurskoðun á starfsreglum
Hugvísindastofnunar. Í nefndinni sátu Höskuldur Þráinsson (formaður), Torfi H.
Tulinius, Anna Agnarsdóttir og Dagný Kristjánsdóttir. Í samráði við stjórn hennar
mótaði nefndin tillögur um breytingar á reglum stofnunarinnar. Þær voru síðan
samþykktar á deildarfundi 20. desember og miða einkum að því að efla stofnunina
sem miðstöð rannsókna í hugvísindadeild og samstarfsvettvang aðildarstofnananna.
118

Rannsóknaraðstaða og rannsóknarverkefni
Nemendur og kennarar nýttu sér þjónustu Hugvísindastofnunar á ýmsan hátt og
var húsnæði stofnunarinnar fullnýtt allt árið. Milli 20 og 30 einstaklingar störfuðu
hjá Hugvísindastofnun eða höfðu aðstöðu á vegum hennar. Tólf doktorsnemar
höfðu vinnuaðstöðu ýmist allt árið eða hluta úr ári, sex fræðimenn á Rannísstyrkjum
og ýmsir aðrir unnu innan vébanda hennar í öðrum verkefnum. Starfsmenn
í föstum stöðum voru átta en einnig störfuðu ýmsir að einstökum tímabundnum
verkefnum á vegum Hugvísindastofnunar. Þau helstu eru talin hér á
eftir.
Vefsetur um íslenskt mál og menningu
Hugvísindastofnun hefur haft með höndum alla umsýslu verkefnisins Vefsetur
um íslenskt mál og menningu en þar hefur meðal annars verið unnið að gerð
kennsluefnis í íslensku til birtingar á veraldarvefnum undir heitinu Icelandic Online.
Það var opnað formlega 2004 en við verkefnið hafa unnið nemendur í framhaldsnámi
auk kennara við enskuskor og íslenskuskor, sendikennara í íslensku
erlendis og verktaka á sviði vefsíðugerðar og grafískrar hönnunar. Birna Arnbjörnsdóttir,
dósent, hefur haft forystu um hönnun og uppbyggingu vefsetursins. Í
árslok voru tveir starfsmenn í fastri vinnu við verkefnið.
Vestfirðir á miðöldum
Hugvísindastofnun leiddi samstarf átta stofnana um þverfaglega rannsóknarverkefnið
Vestfirði á miðöldum. Hinar stofnanirnar voru Atvinnuþróunarfélag Vestfjarða,
Byggðasafn Vestfjarða, Fornleifastofnun Íslands, Fræðslumiðstöð Vestfjarða,
Menntaskólinn á Ísafirði, Senter for studier i vikingtid og nordisk middelalder
(Osló) og Strandagaldur. Grafinn var upp skáli í Vatnsfirði í Ísafjarðardjúpi
sem talin er frá víkingaöld. Önnur rannsóknarvinna hefur einnig farið fram í
tengslum við verkefnið. Loks var starfræktur alþjóðlegur fornleifaskóli í Vatnsfirði
í júlí, þar sem nemendur bæði vestan hafs og austan öðluðust þjálfun í aðferðum
fornleifafræðinnar.
Brynjólfur Sveinsson og sautjánda öldin í sögu Íslendinga
Hugvísindastofnun leiddi samstarf nokkurra stofnana og samtaka um fræðastarf
og menningarviðburði í tengslum við fjögurra alda afmæli Brynjólfs Sveinssonar
(sjá nánar í frásögn af ráðstefnum).
Tilbrigði í setningagerð
Rannsóknaverkefnið Tilbrigði í setningagerð hlaut öndvegisstyrk frá Rannsóknasjóði.
Verkefnið fékk aðstöðu á vegum Hugvísindastofnunar. Verkefnið er í tengslum
við norræna samvinnuverkefnið Skandinavisk dialektsyntaks en að því koma
rannsóknamenn frá átta öðrum háskólum á Norðurlöndum, auk ráðgefandi aðila
frá öðrum háskólum. Við verkefnið störfuðu bæði sérfræðingar, doktorsnemar og
fleiri háskólanemar. Verkefnisstjóri er Höskuldur Þráinsson.
Ráðstefnur
Hugvísindastofnun skipulagði nokkrar ráðstefnur á árinu, ýmist ein eða í samvinnu
við aðildarstofnanir sínar og/eða aðra aðila.
• Málþing um myndlist - Ritið, tímarit Hugvísindastofnunar, stóð fyrir málþingi
um myndlist þann 5. febrúar undir yfirskriftinni „Orð og mynd“. Þar
töluðu fjórir fræðimenn um myndlist og sjónmenningu, með sérstakri
áherslu á samband myndar og texta. Fyrirlestrarnir birtust í sérstöku hefti
Ritsins sem helgað var orði og mynd.
• Málþing um galdra - Laugardaginn 19. febrúar var haldið í Háskólabíói opið
málþing um galdra í umsjón Hugvísindastofnunar. Málþingið var haldið í
framhaldi af sýningu á þöglu kvikmyndinni Häxan í Háskólabíói við undirleik
Sinfóníuhljómsveitar Íslands á tónlist Barða Jóhannssonar. Þessir viðburðir
voru hluti af dagskrá Vetrarhátíðar Reykjavíkurborgar. Þarna fjölluðu
fjórir fræðimenn um ýmsar hliðar á göldrum sem menningarfyrirbæri.
• Ljóðaþing - 23.–24. apríl var ljóðaþingið Heimur ljóðsins haldið í Odda. Um
30 fræðimenn úr ýmsum greinum hugvísinda héldu þar stutt erindi um
jafnmörg efni. Jafnt var fjallað um íslensk ljóð og erlend, frumort og þýdd,
gömul og ný, kvenskáld og karlskáld.
• Ráðstefna um framúrstefnu - 2.–3. september 2005 efndi Hugvísindastofnun,
í samvinnu við Reykjavíkurakademíuna, til ráðstefnu í Norræna húsinu
um framúrstefnu í íslenskum og evrópskum bókmenntum og listum á 20.
öld. Auk íslenskra fræðimanna héldu þrír erlendir fræðimenn erindi á
þinginu.
• Brynjólfsþing og Brynjólfssýning - Miðvikudaginn 14. september voru fjórar
119

aldir liðnar frá fæðingu Brynjólfs Sveinssonar, biskups í Skálholti. Af því tilefni
efndi Hugvísindastofnun, í samstarfi við ýmsar stofnanir, til ráðstefnu í
Þjóðarbókhlöðunni og í Skálholti 16.–18. september til að vekja athygli á
þessum merka manni og samtíð hans. Fyrirlesarar voru erlendir og íslenskir.
Enn fremur var sett upp sýning í Þjóðarbókhlöðunni um Brynjólf og
samtíð hans. Sýningin var jafnframt sett upp á þremur stöðum á landsbyggðinni
og efnt til ýmissa viðburða af því tilefni (tónleikar, fyrirlestrar,
leiksýningar).
• Hugvísindaþing - Föstudaginn 18. nóvember stóðu hugvísindadeild og Hugvísindastofnun,
guðfræðideild og Guðfræðistofnun fyrir Hugvísindaþingi í
Aðalbyggingu Háskólans. Sérstök framkvæmdanefnd skipulagði þinghaldið
og í henni sátu Þórdís Gísladóttir, Margrét Jónsdóttir, Svavar Hrafn Svavarsson,
Ragnheiður Kristjánsdóttir, Gunnþórunn Guðmundsdóttir, Guðni Elísson
og Hjalti Hugason. Dagskrá var í gangi frá kl. 8.30–17.30, og haldin voru
um 80 erindi í 22 málstofum. Þingið var mjög vel sótt bæði af leikum og
lærðum.
Aðrir fyrirlestrar og umræður
Í júní hélt Éric Palazzo, prófessor í listasögu miðalda við háskólann í Poitiers í
Frakklandi, fyrirlestur.
Haldin voru tvenn svokölluð Réttarhöld í gamla dómsalnum við Lindargötu í
samvinnu Ritsins við Fræðsludeild Þjóðleikhússins. Réttarhöldunum er ætlað
að vera umræðuvettvangur um samfélag og listir og eru þau öllum opin.
Útgáfa
Stofnunin hélt áfram útgáfu Ritsins, tímarits Hugvísindastofnunar, en það kemur
út þrisvar á ári. Ritið nýtur æ meiri virðingar og viðurkenningar og hefur fest sig
vel í sessi. Það er þverfaglegt í eðli sínu en oft eru gefin út þemahefti. Þannig
voru útlönd þema 2. heftis 5. árgangs (2005). Ritstjórar á starfsárinu voru Svanhildur
Óskarsdóttir og Gunnþórunn Guðmundsdóttir en í árslok lét Svanhildur af
störfum og var Ólafur Rastrick ráðinn í hennar stað.
Bókin Miðaldabörn kom út vorið 2005 í ritstjórn Ármanns Jakobssonar og Torfa
H. Tulinius. Greinarhöfundar í bókinni eru Agnes S. Arnórsdóttir, Anna Hansen,
Ármann Jakobsson, Ásdís Egilsdóttir, Brynhildur Þórarinsdóttir, Else Mundal og
Gunnar Karlsson.
Ákveðið var að gefa fyrirlestra frá hugvísindaþingi út á rafrænu formi í samvinnu
við Háskólaútgáfuna. Skipuð var sérstök ritnefnd og í henni sitja Þórdís
Gísladóttir, Haraldur Bernharðsson og Ragnheiður Kristjánsdóttir. Með þessu riti
er að nokkru leyti farið inn á nýjar brautir í útgáfustarfsemi stofnunarinnar og
Háskólaútgáfunnar.
Sjá www.hugvis.hi.is
Bókmenntafræðistofnun
Starf Bókmenntafræðistofnunar var blómlegt á árinu 2005. Stofnunin stóð að
ljóðaþinginu Heimur ljóðsins 23.–24. apríl 2005 sem haldið var í Odda. Samnefnt
greinasafn kom út í ágúst. Ritstjórar voru Sveinn Yngvi Egilsson, Ástráður Eysteinsson
og Dagný Kristjánsdóttir.
Stofnunin kom að skipulagningu málstofu á ráðstefnu til heiðurs Vigdísi Finnbogadóttur
í apríl 2005.
Dagskrá í tilefni af sjötíu ára afmæli Guðrúnar Helgadóttur, rithöfundar, var
haldin í hátíðasal Háskóla Íslands hinn 29. september 2005, en Bókmenntafræðistofnun
gaf út bókina Í Guðrúnarhúsi í ritröðinni Höfundar sem geymir
fræðilegar greinar um sögur Guðrúnar. Ritstjórar voru Brynhildur Þórarinsdóttir
og Dagný Kristjánsdóttir. Bókin var samstarfsverkefni Bókmenntafræðistofnunar
og Eddu-forlags.
Á árinu varð Árni Bergmann, bókmenntafræðingur og kennari í almennri bókmenntafræði,
sjötugur og var þess minnst með afmælisritinu Listin að lesa.
Guðni Elísson ritstýrði.
120

Fjórar þýðingar kom út á haustdögum. Þrjár þeirra voru með styrk frá Culture
2000, og allar fjórar nutu stuðnings frá Þýðingasjóði og Háskólasjóði. Þær eru:
• Paul Oskar Kristeller. Listkerfi nútímans. Þýðandi Gunnar Harðarson. Ritstjóri
Gauti Kristmannsson.
• Victor Klemperer. LTI - Lingua Tertii Imperii. Þýðandi María Kristjánsdóttir.
Ritstjóri Bergljót S. Kristjánsdóttir.
• Michel Foucault: Alsæi, vald og þekking. Þýðendur Björn Þorsteinsson,
Garðar Baldvinsson og Sigurður Ingólfsson. Ritstjóri Garðar Baldvinsson.
• Mikhail Bakhtin. Orðlist skáldsögunnar. Þýðandi Jón Ólafsson. Ritstjóri
Benedikt Hjartarson.
Fjölmörg verkefni voru í vinnslu á árinu á vegum stofnunarinnar og ber þar
hæst Alfræði íslenskra bókmennta sem er langt á veg komin.
Heimspekistofnun
Almennt yfirlit og stjórn
Forstöðumaður heimspekistofnunar árið 2005 var Gunnar Harðarson, dósent, en
aðrir í stjórn voru Róbert H. Haraldsson, dósent, og Vilhjálmur Árnason, prófessor.
Heimspekistofnun hefur engan fastan starfsmann en Egill Arnarson hefur
ritstýrt Heimspekivefnum á vegum stofnunarinnar (sjá greinargerð hans hér á
eftir) og Viðar Þorsteinsson hefur annast umbrot útgáfubóka Heimspekistofnunar.
Á árinu hafði stofnunin til afnota herbergi á annarri hæð í Aðalbyggingu. Herbergið
er ætlað fræðimönnum sem vinna að rannsóknum í heimspeki og MA-nemum
í heimspeki, auk þess sem þar eru haldnar málstofur í heimspeki.
Útgáfustarfsemi
Árið 2005 komu út í ritröð stofnunarinnar bækurnar Stigi Wittgensteins eftir Loga
Gunnarsson (112 bls.) og Innlit hjá Kant eftir Þorstein Gylfason (77 bls.). Auk þess
hlaut Hugur: tímarit um heimspeki, sem Félag áhugamanna um heimspeki gefur
út, styrk frá Heimspekistofnun eins og undanfarin ár.
Heimspekivefurinn
Árið 2005 einbeitti Heimspekivefurinn sér að nýjum efnisflokkum svo sem fornaldarheimspeki,
nýaldarheimspeki, Derrida og óakademískri heimspeki. Kynntar
voru nýjar íslenskar bækur um heimspeki, bæði frumsamin verk og þýðingar.
Ennfremur voru birtir pistlar um fyrirbærafræði, borgarfræði, vísindaheimspeki,
femínisma og verufræði. Efnisyfirlit allra árganga Hugar: Tímarits um heimspeki
var sett á vefinn og tilkynnt um heimspekilega viðburði. Íslenskir heimspekingar
skrifa nú í auknum mæli á ensku og voru því einnig birtir textar á því máli ef það
átti við. Auk þess að afla frumsamins efnis, fékk Heimspekivefurinn leyfi til að
birta ýmsar greinar um heimspeki sem komið höfðu út í Skírni og Tímariti Máls
og menningar. Fyrri hluta ársins var nýr texti settur inn á vefinn vikulega en
vegna anna ritstjóra á haustmánuðum dró nokkuð úr birtingum. Það hefur þó
ekki komið niður á vinsældum Heimspekivefjarins sem voru miklar í árslok (60-
70 gestir á virkum dögum). Er það skýrt merki þess að háskólar nota hann í
auknum mæli sem gagnasafn fyrir kennslu.
Ráðstefnur og fyrirlestrar
1. Brynjólfsþing.
Heimspekistofnun átti aðild að ráðstefnu um Brynjólf biskup Sveinsson sem
var haldin 17. og 18. september í Þjóðarbókhlöðu og í Skálholti. Sten Ebbesen,
dósent við Saxo-stofnunina í Kaupmannahafnarháskóla, hélt þar erindi í
boði Heimspekistofnunar um stöðu Brynjólfs biskups í danskri heimspeki.
2. Jean-Paul Sartre: 1905-2005. Málstofa um Sartre.
Heimspekistofnun skipulagði málstofu um Sartre á Hugvísindaþingi 18. nóvember
2005. Á málstofunni fluttu Vilhjálmur Árnason, Sigríður Þorgeirsdóttir
og Gunnar Harðarson erindi um Sartre og heimspeki hans. Fundarstjóri í
málstofunni var Viðar Þorsteinsson.
3. Hádegisfundir Heimspekistofnunar.
Haustið 2003 hleypti Heimspekistofnun af stokkunum fyrirlestraröð sem nefnist
Hádegisfundir Heimspekistofnunar. Árið 2005 voru eftirfarandi fyrirlestrar fluttir:
11. febrúar Svavar Hrafn Svavarsson, lektor: Af hverju frummyndir?
Um ófullkomleika skynheimsins hjá Platoni.
11. mars Eiríkur Smári Sigurðarson, sérfræðingur hjá Rannís: Minningar
Aristótelesar.
121

1. apríl Jón Ólafsson, formaður stjórnar ReykjavíkurAkademíunnar:
Falin forgangsröðun.
5. apríl Eyjólfur Kjalar Emilsson, háskólanum í Ósló: Plótínos um
sjálfsvitund.
15. apríl Thomas Bénatouil, háskólanum í Nancy: The physics of
stoic virtue.
20. apríl Jean Greisch, Kaþólska háskólanum í París: Margræðni
reynslunnar og hugmyndin um sannleikann.
11. maí Christopher Martin, Auckland-háskóla: Á hugarflugi: Rök
Avicenna fyrir því að sálin sé óefnisleg og túlkun þeirra.
30. september Vilhjálmur Árnason, Háskóla Íslands, Valdið og vitið:
Lýðræðið ígrundað.
11. október Christine Korsgaard, Harvard-háskóla, Practical Reason
and the Logic of Action.
21. október Jon Stewart, Kaupmannahafnarháskóla, Kierkegaard’s
Relation to Hegel and Quellenforschung: Some Methodological
Considerations.
26. október Richard Bett, Johns Hopkins-háskóla, Sextus Empiricus
and Religion.
Þá styrkti Heimspekistofnun tvær ráðstefnur, The Nature of Spaces: Art and Environment
( Háskóla Íslands 9. júní 2005) og Náttúran í ríki markmiðanna (Selfossi
11.-12. júní 2005), og eina fyrirlestraröð, Veit efnið af andanum? Af manni og
meðvitund (Háskóla Íslands á laugardögum, 1. október til 12. nóvember 2005).
Málvísindastofnun
Starfsmannamál
Áslaug J. Marinósdóttir gegndi starfi framkvæmdastjóra hjá Málvísindastofnun
allt árið. Auk þess voru nokkrir lausráðnir starfsmenn fengnir til starfa þegar
sérlega mikið var að gera við prófarkalestur og Hanna Óladóttir leysti Áslaugu af
hluta sumarsins. Kristján Árnason og Sigríður Sigurjónsdóttir voru fulltrúar
kennara í stjórninni og gegndi Kristján stöðu forstöðumanns. Fulltrúi stúdenta í
stjórninni var Halldóra Björt Ewen.
Útgáfumál
Málvísindastofnun gaf engar nýjar bækur út á árinu en eftirfarandi bækur voru
endurprentaðar:
• Ari Páll Kristinsson: Pronunciation of Modern Icelandic (200 eintök).
• Ásta Svavarsdóttir: Æfingar með enskum glósum (100 eintök).
• Ásta Svavarsdóttir og Margrét Jónsdóttir: Íslenska fyrir útlendinga (100 eintök).
• Eiríkur Rögnvaldsson: Íslensk orðhlutafræði (100 eintök).
• Höskuldur Þráinsson: Íslensk setningafræði (200 eintök).
• Jón Gíslason og Sigríður Dagný Þorvaldsdóttir: Málnotkun (100 eintök).
Bóksala
Tekjur af snældu- og bóksölu voru 1.686 þús. kr. árið 2005. Útgjöld vegna prentkostnaðar
í ár námu 881 þús. kr. en þá á eftir að reikna ritlaun, póstburðargjöld
og annan kostnað. Bókhaldslegur hagnaður er áætlaður rúmlega 400 þús. kr.
Þess má geta að stofnunin á enn inni uppgjör frá Háskólaútgáfunni vegna tveggja
bóka (Biblical Concordance og Grammatica Islandica). Uppgjör vegna afmælisrits
Hreins Benediktssonar er ekki inni í heildarbókhaldi stofnunarinnar en staðan á
því riti er halli að upphæð 1.125 þús. kr.
Sérfræðiþjónusta
Tekjur af sérfræðiþjónustu (prófarkalestri) voru 3.767 þús. kr. árið 2005.
Málþing í minningu Björns Guðfinnssonar
Í október hélt Málvísindastofnun málþing í minningu Björns Guðfinnssonar í samvinnu
við Íslenska málfræðifélagið af því tilefni að liðin voru 100 ár frá fæðingu
Björns. Þingið var fjölsótt og þótti takast vel.
Fyrirlestur um nepölsku
Í október hélt Mukunda Raj Pathik, kennari við Tribhuvan University í Katmandu í
Nepal, opinberan fyrirlestur í boði hugvísindadeildar og Málvísindastofnunar. Fyrirlesturinn
nefndist Nepalska og skyld mál.
122

Styrkir
Fjárhagur stofnunarinnar leyfði ekki að greiddir væru styrkir til rannsókna árið
2005. Stofnunin veitti einn ferðastyrk að upphæð 70 þús. kr. Hann var greiddur
Valdísi Ólafsdóttur tungutækninema til ferðar á ráðstefnu í Finnlandi.
Fjárhagsstaða
Gjöld umfram tekjur voru 214 þús. kr. árið 2005.
Sagnfræðistofnun
Í stjórn Sagnfræðistofnunar sátu á árinu Gunnar Karlsson, forstöðumaður, Már
Jónsson, fulltrúi starfsmanna og Valur Freyr Steinarsson, fulltrúi stúdenta.
Fast starfslið er enn sem fyrr kennarar með rannsóknarskyldu við sagnfræðiskor,
og urðu þeir 14 talsins á árinu, þegar Kristjana Kristinsdóttir var ráðin
lektor í skjalfræði í hlutastarfi samkvæmt samningi við Þjóðskjalasafn. Stúdentar
hafa gegnt ýmsum tímabundnum störfum fyrir stofnunina. Eins og jafnan
áður hafði forstöðumaður á hendi framkvæmdastjórn stofnunarinnar. Á árinu
var sótt um fjárveitingu af þróunarfé rektors til að ráða framkvæmdastjóra í tvö
til þrjú ár. Hann mundi afla stofnuninni arðbærra verkefna sem gerðu henni
kleift að standa undir launum hans í framtíðinni. Umsókninni hefur ekki verið
svarað ennþá.
Fyrir tilviljun var útgáfustarf með minnsta móti. Eina útgáfubók stofnunarinnar
var eftir Bergstein Jónsson, prófessor emeritus: Báran rís og hnígur. Dauðastríð
íslenskrar tungu meðal afkomenda íslenskra landnema í Norður-Dakota eins og
það birtist í gerðabókum Þjóðræknisdeildarinnar Bárunnar 1938–1977. Bækur eru
í undirbúningi í ritröðum stofnunarinnar, Sagnfræðirannsóknum og Ritsafni Sagnfræðistofnunar,
og ákveðið var að hefja nýja ritröð með doktorsritgerðum á
ensku. Valur Ingimundarson dósent annast ritstjórn hennar.
Árlegan minningarfyrirlestur Jóns Sigurðssonar hélt brasilíski sagnfræðingurinn
Patricia Pires Boulhosa 29. október: Gamli sáttmáli: Fact or Fabrication. Þá hélt
hún málstofu um efnið Writing Medieval Icelandic History: a Critical Assessment
með aðildarfólki Sagnfræðistofnunar og boðsgestum hennar 31. október.
Rannsóknir einstakra starfsmanna eru eins og áður helstu rannsóknarverk
Sagnfræðistofnunar, og er gerð grein fyrir þeim í Ritaskrá Háskóla Íslands 2005.
Þar að auki hefur stofnunin komið að margs konar rannsóknarverkefnum í samstarfi
við aðra. Að Reykholtsverkefni hefur verið unnið áfram undir stjórn Helga
Þorlákssonar prófessors. Í verkefnið Sögu íslenskrar utanlandsverslunar var
Sumarliði Ísleifsson ráðinn verkefnisstjóri. Fjögur hundruð ára afmælis Brynjólfs
Sveinssonar biskups var minnst með sýningu í Þjóðarbókhlöðu og dagskrá, bæði
þar og í Skálholti. Var Helgi Þorláksson fulltrúi stofnunarinnar í því verki. Undir
stjórn Guðmundar Jónssonar, prófessors, var hafið átak til að safna munnlegum
heimildum. Hefur tekist samstarf við Rannsóknastofu í kvenna- og kynjafræðum,
Kennaraháskóla Íslands og Landsbókasafn-Háskólabókasafn um verkefnið og
fengist til þess 2 millj. króna fjárveiting af ríkisfé. Stofnunin á aðild að fleiri rannsóknarverkum,
ýmist þannig að hún eigi fulltrúa í stjórn þeirra eða hafi gerst
bakhjarl þeirra, þegar það opnar leiðir til að Íslendingar, þótt ótengdir séu Sagnfræðistofnun,
geti fengið útlent fé til samstarfsverkefna. Á árinu bættist eitt slíkt
verkefni við, um norræna landbúnaðarsögu, þar sem Árni Daníel Júlíusson er aðalfulltrúi
Íslendinga.
Stofnunin starfrækir vefsetrið Söguslóðir, þar sem eru vistuð margs konar
upplýsingasöfn um sagnfræði og birtar fréttir af fræðasviðinu. Meðal annars er þar
ritaskráin Íslandssaga í greinum með greinum um íslenska sögu og sagnfræði í
tímaritum og öðrum greinasöfnum frá upphafi. Skráin nær ekki lengra en til rita útgefinna
árið 2000, en á árinu var hafið átak í að færa hana upp til nútímans.
Í samvinnu við aðra aðila vann Sagnfræðistofnun að undirbúningi tveggja þinga á
árinu, þriðja íslenska söguþingsins, sem verður haldið í maí 2006, og 26. norræna
sagnfræðiþingsins, sem boðið hefur verið til í Reykjavík í ágúst 2007.
124

Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur
í erlendum tungumálum
Starfssvið og hlutverk
Markmið stofnunarinnar er að stuðla að öflugum rannsóknum í erlendum tungumálum.
Helstu fræðasvið hennar eru: bókmenntir, kennslufræði erlendra mála,
máltaka, málfræði, málvísindi, menningafræði, táknfræði, þýðingafræði og notagildi
tungumála í atvinnulífinu. Auk þess er markmiðið að styðja og efla kennslu í
erlendum tungumálum innan Háskólans og utan. Stofnunin er til ráðuneytis um
þróunarstarf og rannsóknir sem snerta tungumálakennslu og er vettvangur
fræðilegrar umræðu um erlend tungumál. Stofnunin gengst fyrir ráðstefnum, fyrirlestrum
og námskeiðum og stendur fyrir útgáfu fræðirita.
Stjórn og starfsmenn
Forstöðumaður var Auður Hauksdóttir og varaforstöðumaður Oddný G. Sverrisdóttir.
Auk þeirra sátu í fagráði Ásdís R. Magnúsdóttir, Gauti Kristmannsson og
Matthew J. Whelpton. Um mitt ár tók Júlían Meldon D’Arcy sæti Matthews í fagráðinu.
Erla Erlendsdóttir sat í fagráðinu á meðan á barneignarorlofi Ásdísar R.
Magnúsdóttur stóð. Sigfríður Gunnlaugsdóttir var verkefnisstjóri stofnunarinnar í
fullu starfi fram til 31. júlí en Dóra Stefánsdóttir frá 9. ágúst. Lára Sólnes starfaði
sem verkefnisstjóri frá janúar til apríl við undirbúning afmælisráðstefnunnar
Samræður menningarheima.
Starfsemi
Auk hefðbundinnar fyrirlestraraðar og málþinga stóð stofnunin fyrir viðamikilli alþjóðlegri
ráðstefnu til heiðurs Vigdísi Finnbogadóttur á 75 ára afmæli hennar hinn
15. apríl. Heiti ráðstefnunnar var Samræður menningarheima eða Dialogue of
Cultures. Í lok apríl fór fram kynning á Spáni á stofnuninni. Frá 2003 stjórnaði SVF
norrænu neti um tungutækni og lauk starfsemi þess með ráðstefnu í Háskóla Íslands
í janúar.
Fyrirlestraröð
Alls hélt 21 fræðimaður fyrirlestra á vegum stofnunarinnar á vor- og haustmisseri:
Vormisseri
• Júlía G. Hreinsdóttir, táknmálskennari: Er menning heyrnarlausra til?
• Nigel Watson, leikari og fræðimaður: Is Shakespeare Still our Contemporary?
• Eyjólfur Már Sigurðsson, DEA, forstöðumaður Tungumálamiðstöðvar HÍ:
Hugmyndir nemenda um tungumálanám og kennslu.
• Elísabet Siemsen, M.Paed.: 3. mál í framhaldsskóla: hvers vegna velja nemendur
þýsku.
• Pétur Knútsson, dósent: The Naked and the Nude: Intimacy in Translation.
• Gauti Kristmannsson, aðjúnkt: Das Licht der Welt in Laxness Übersetzungen.
• Kolbrún Friðriksdóttir, verkefnisstjóri Icelandic Online: Íslenska sem annað
mál.
• Ástvaldur Ástvaldsson, University of Liverpool: Making Sense: Representations
of Cultural Diversity in Latin America.
• Birna Arnbjörnsdóttir, dósent: Tvítyngi: kostur eða ókostur?
• Oddný Sverrisdóttir, dósent: Föst orðasambönd og orðatiltæki í þýskum og íslenskum
íþróttafréttum.
Haustmisseri
• Hanne-Vibeke Holst, rithöfundur: Kvinder, mænd, magt og sex.
• Útgáfufyrirlestur Gauta Kristmannssonar, aðjúnkts: Literary Diplomacy.
• Viola Miglio, lektor: Svik í bókmenntaþýðingum.
• Martin Regal, dósent: Hollywood Musicals.
• Hildur Halldórsdóttir, MA: Þýðingar á verkum H.C. Andersen.
• Jon Milner, lektor: National Identity and Educational Material.
• Søren Ulrik Thomsen, rithöfundur: Kritik af negationstænkningen i kulturen.
• Benedikt Hjartarson, verkefnisstjóri hjá Bókmenntastofnun: Bóhemmenning,
kabarett og framúrstefna í Berlín.
• Pétur Knútsson, dósent: Finger and Thumb.
• Útgáfufyrirlestur Júlían Meldon D’Arcy, prófessors: Subversive Scott.
• Baldur Ragnarsson, fv. menntaskólakennari: Esperantó: raunhæf lausn á
tungumálavandanum.
125

Samræður menningarheima: Afmælisráðstefna til heiðurs
Vigdísi Finnbogadóttur 75 ára
Ráðstefnan var haldin í samvinnu við utanríkisráðuneytið, menntamálaráðuneytið
og Reykjavíkurborg. Sérstök heiðursnefnd var tengd ráðstefnunni en í henni voru:
Kofi Annan, aðalritari Sameinuðu þjóðanna, Valéry Giscard d’Estaing, fv. forseti
Frakklands, Richard von Weizsäcker, fv. forseti Sambandslýðveldisins Þýskalands,
Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra, Davíð Oddsson utanríkisráðherra,
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir menntamálaráðherra, Steinunn Valdís Óskarsdóttir
borgarstjóri, Rannveig Guðmundsdóttir, forseti Norðurlandaráðs, Sigríður
Th. Erlendsdóttir sagnfræðingur, Sigurður Blöndal, fv. skógræktarstjóri og Páll
Skúlason rektor. Ráðstefnunefnd skipuðu: Auður Hauksdóttir, forstöðumaður SVF,
Gauti Kristmannsson aðjúnkt, Guðrún Bachmann kynningarstjóri, Inga Jóna
Þórðardóttir viðskiptafræðingur, Kristín A. Árnadóttir skrifstofustjóri, Magnús
Diðrik Baldursson skrifstofustjóri, María Þ. Gunnlaugsdóttir deildarsérfræðingur,
Matthew Whelpton dósent, Oddný G. Sverrisdóttir deildarforseti og Ólafur Egilsson
sendiherra. Ráðstefnan hófst 13. apríl með móttöku í Hátíðasal Háskóla Íslands
þar sem Páll Skúlason rektor afhjúpaði brjóstmynd af Vigdísi eftir myndlistarmanninn
Erling Jónsson. Ráðstefnunni lauk með kvöldverði í Perlunni að kvöldi
afmælisdagsins 15. apríl. Setning ráðstefnunnar fór fram við hátíðlega athöfn í
Háskólabíói 14. apríl að viðstöddum ráðamönnum og fjölda innlendra og erlendra
gesta. Páll Skúlason rektor setti ráðstefnuna, en forseti Íslands herra Ólafur
Ragnar Grímsson flutti opnunarræðu. Einnig flutti menntamálaráðherra Þorgerður
Katrín Gunnarsdóttir ávarp. Prófessor David Crystal flutti fyrsta lykilfyrirlestur
ráðstefnunnar: Towards a Philosophy of Language Diversity, og kór Kársnesskóla
söng undir stjórn Þórunnar Björnsdóttur.
Auk prófessors David Crystal voru eftirtaldir lykilfyrirlesarar á ráðstefnunni:
• Mary Robinson, forseti Írlands 1990-1997 og mannréttindafulltrúi Sameinuðu
þjóðanna 1997-2002, sem fjallaði um mannréttindi og stöðu kvenna,
• Blandine Kriegel, prófessor og sérfræðingur í málefnum nýbúa og ráðgjafi
Jacques Chirac, forseta Frakklands, um mannréttindi og nýbúa. Efni fyrirlestrarins
var opinbert trúleysi og aðlögun nýbúa í Frakklandi (Laïcité et intégration
en France).
• Shinako Tsuchyia þingkona ræddi um konur í japönsku nútímasamfélagi og
matarmenningu.
• Rufus H. Yerxa, aðstoðarframkvæmdastjóri Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar
(WTO). Heiti fyrirlestrar hans var Economic Integration and its Impact on Cultural
Diversity.
• Kristín Ingólfsdóttir, prófessor og nýkjörinn rektor Háskóla Íslands. Erindi
hennar bar yfirskriftina Menntun og þekking – beittustu vopn fámennrar
þjóðar.
• Kristín Ástgeirsdóttir, sérfræðingur hjá Rannsóknastofu í kynjafræðum og fv.
alþingismaður fjallaði um aðdraganda forsetakosninganna árið 1980.
Aðrir fyrirlesarar voru: Tinna Gunnlaugsdóttir Þjóðleikhússtjóri, Sigurður Pétursson
lektor, Ólafur Ragnarsson útgefandi, Guðrún Magnúsdóttir framkvæmdastjóri,
Valgerður Stefánsdóttir, forstöðumaður Samskiptamiðstöðvar heyrnarlausra og
heyrnarskertra, og Sture Allén prófessor.
Málstofur
Haldnar voru 20 málstofur þar sem á annað hundruð fræðimanna fluttu erindi. Af
þeim fóru 11 fram á íslensku en 9 á erlendum málum. Umfangsmesta málstofan
var Linguistic and Cultural Diversity, sem var tvískipt og stóð yfir báða ráðstefnudagana.
• Language and Cultural Diversity. Málstofan var kostuð af Norrænu ráðherranefndinni.
Umsjón höfðu: Auður Hauksdóttir dósent, Jens Allwood prófessor
og Anju Saxena dósent. Málstofustjórar voru Jens Allwood og Höskuldur
Þráinsson prófessor. Matthew Whelpton stjórnaði pallborðsumræðum. Fyrirlesarar
voru: Jens Allwood prófessor, Göteborgs universitet, Peter Austin
prófessor, University of London, Tove Skutnabb-Kangas prófessor, Roskilde
Universitetsenter, Kristján Árnason prófessor, Steve Fassberg prófessor,
Hebrew University of Jerusalem, Michael Krauss, prófessor emeritus, University
of Alaska, Nicholas Ostler, Foundation for Endangered Languages,
Matthias Brenzinger prófessor, Universität zu Köln, Michael Noonan prófessor,
University of Wisconsin, Udaya Narayana Singh, Central Institute of Indian
Languages, og Osahito Miyaoka prófessor, Osaka Gakuin University.
• Digital Documentation. Fyrirlesarar voru: Susan Hockey, prófessor emeritus,
University College London, Anju Saxena dósent, Uppsala universitet, David
126

Nathan, University of London, Lars Borin, Göteborgs universitet, Eiríkur
Rögnvaldsson prófessor og Trond Trosterud, Universitetet i Tromsø.
• Biblíu- og sálmaþýðingar að fornu og nýju. Málstofustjóri: Halldór Reynisson
verkefnisstjóri. Fyrirlesarar: Einar Sigurbjörnsson prófessor, Guðrún Kvaran
prófessor, Gunnlaugur A. Jónsson prófessor og Jón Ma. Ásgeirsson prófessor.
• Fólksflutningar og tungumál. Málstofustjóri: Birna Arnbjörnsdóttir dósent.
Fyrirlesarar, auk Birnu: Helga Kress prófessor, Þórdís Gísladóttir MA, Unnur
Dís Skaptadóttir dósent og Ahn Dao Tran MA.
• Íslenska í senn forn og ný. Málstofustjóri: Ari Páll Kristinsson, forstöðumaður
Íslenskrar málstöðvar. Fyrirlesarar: Njörður P. Njarðvík prófessor, Ragnheiður
Gyða Jónsdóttir dagskrárgerðarmaður, Jón G. Friðjónsson prófessor og
Kristján Árnason prófessor.
• Að yrkja (um) landið. Málstofustofustjóri: Sveinn Runólfsson landgræðslustjóri.
Fyrirlesarar og flytjendur: Andrés Arnalds, Kristbjörg Kjeld og Gunnar
Eyjólfsson, leikarar, Skúli Björn Gunnarsson, forstöðumaður Gunnarsstofnunar,
Nína Aradóttir og Stefán Tandri Halldórsson, nemendur í Snælandsskóla,
Sigrún Helgadóttir, verkefnisstjóri, Sigurður Pálsson skáld og Hákon
Aðalsteinsson og Magnús Þór Sigmundsson, tónlistarmenn.
• Heilsa, samfélag og hjúkrun. Málstofustjóri: Erna B. Friðfinnsdóttir, formaður
Félags hjúkrunarfræðinga. Fyrirlesarar: Kristín Björnsdóttir dósent, Guðrún
Guðmundsdóttir verkefnisstjóri, Salbjörg Bjarnadóttir geðhjúkrunarfræðingur
og verkefnisstjóri, Sóley S. Bender dósent og Ingibjörg Hjaltadóttir, lektor og
sviðsstjóri.
• Aflvaki breyttrar heilbrigðisþjónustu. Málstofustjóri: Ingibjörg Pálmadóttir, fv.
heilbrigðisráðherra. Umsjón: Ásta Thoroddsen dósent. Fyrirlesarar: Sigmundur
Ernir Rúnarsson ritstjóri, Ófeigur Þorgeirsson læknir, Benedikt
Benediktsson tölvunarfræðingur, Sigrún Jóhannesdóttir forstjóri, Gyða Halldórsdóttir
meistaranemi og Baldur Johnsen sviðsstjóri.
• Ísland og umheimurinn. Málstofustjóri: Anna Agnarsdóttir dósent. Fundarstjóri:
Guðmundur Hálfdanarson prófessor. Fyrirlesarar: Magnús Magnússon,
sjónvarpsmaður og rithöfundur, Sverrir Jakobsson sagnfræðingur og Helgi
Þorláksson prófessor.
• Tækniþróun og umhverfisvernd – sættanleg sjónarmið? Málstofustjóri: Júlíus
Sólnes prófessor. Fyrirlesarar: Magnús Jóhannesson ráðuneytisstjóri, Aðalheiður
Jóhannsdóttir aðjúnkt og Sigurður Brynjólfsson prófessor.
• Menntun, menning og mannrækt. Málstofustjóri: Hafdís Ingvarsdóttir dósent.
Fyrirlesarar: Guðný Guðbjörnsdóttir prófessor, Sigrún Aðalbjarnardóttir prófessor,
Guðrún Geirsdóttir lektor, Sigurlína Davíðsdóttir lektor og Hafdís Ingvarsdóttir
dósent.
• Ferðamál, tungumál og menning. Málstofustjóri: Magnús Oddsson ferðamálastjóri.
Fyrirlesarar: Svanhildur Konráðsdóttir forstöðumaður, Valgeir S.
Þorvaldsson framkvæmdastjóri og Anna Dóra Sæþórsdóttir lektor.
• Veljum Vigdísi. Á forsetastóli 1980-1996. Málstofustjóri: Sigríður Dúna Kristmundsdóttir
prófessor. Fyrirlesarar: Rósa Erlingsdóttir stjórnmálafræðingur,
Svanur Kristjánsson prófessor, Vigdís Finnbogadóttir, fv. forseti Íslands.
Ávörp: Svanhildur Halldórsdóttir, fv. kosningastjóri, Friðrik Pálsson framkvæmdastjóri
og Una Björg Einarsdóttir stjórnmálafræðingur.
• Palabras de acá y de allá. Málstofustjórar: Erla Erlendsdóttir lektor og Kristín
Guðrún Jónsdóttir stundakennari. Fyrirlesarar: Erla Erlendsdóttir lektor, Jón
Hallur Stefánsson útvarpsmaður, Kristín Guðrún Jónsdóttir stundakennari,
Sigrún Á. Eiríksdóttir þýðandi og Stefán Á. Guðmundsson stundakennari.
• The International Press and the Western Worldview. Málstofustjórar: Bogi
Ágústsson fréttastjóri og Ólafur Stephensen aðstoðarritstjóri. Fyrirlesarar:
Herdís Þorgeirsdóttir prófessor, Viðskiptaháskólanum Bifröst, og Henryk M.
Broder, ritstjóri Der Spiegel.
• Youth Dialogue Across Cultures. Málstofustjórar: Ástríður Magnúsdóttir og
Guðrún Kristjánsdóttir. Umsjón: Guðrún Kristjánsdóttir.
• Dialog mellem domæner. Málstofustjóri: Jørn Lund, prófessor og forstöðumaður
DSL. Fyrirlesarar: Bertel Haarder, menntamálaráðherra Danmerkur,
Bo Göranzon, Sveinn Einarsson UNESCO Jón Sigurðsson bankastjóri NIB og
Gro Kraft, forstjóri Norræna hússins.
• Translation as Cultural Dialogue. Umsjón Gauti Kristmannsson aðjúnkt. Fyrirlesarar:
Henrik Gottlieb dósent, Kaupmannahafnarháskóla, Hildur Halldórsdóttir
meistaranemi og Gauti Kristmannsson aðjúnkt.
• Global Trade & Culture. Málstofustjórar: Þór Sigfússon framkvæmdastjóri og
Heiðrún Jónsdóttir lögmaður. Fyrirlesarar: Rufus H. Yerxa, aðstoðarframkvæmdastjóri
WTO, Grétar Már Sigurðsson skrifstofustjóri, Guðjón Svansson
verkefnisstjóri, Gylfi Magnússon prófessor, Hannes Smárason, stjórnarfor-
127

maður FL-Group, Ólafur Ólafsson, stjórnarformaður Samskipa hf. og Sigurjón
Sighvatsson kvikmyndaframleiðandi.
• Modern Icelandic Literature in Foreign Languages. Umsjón: Guðrún Nordal
forstöðumaður, Sigfríður Gunnlaugsdóttir og Lára Sólnes, verkefnisstjórar.
Málstofustjóri: Gunnþórunn Guðmundsdóttir aðjúnkt. Fyrirlesarar og flytjendur:
Dagný Kristjánsdóttir prófessor, Einar Már Guðmundsson rithöfundur,
Steinunn Sigurðardóttir rithöfundur, Þórarinn Eldjárn rithöfundur, Andri Snær
Magnason rithöfundur, Pétur Gunnarsson rithöfundur og Sjón rithöfundur.
• Literatur Dialog. Málstofustjórar: Oddný G. Sverrisdóttir dósent og Peter
Weiß, Göthe-Zentrum. Fyrirlesarar: Peter Urban-Halle bókmenntagagnrýnandi,
Berlín, Dietmar Goltschnigg prófessor, Universität Graz, Peter
Colliander prófessor, Handelshøjskolen i København, og Frank Albers, Robert
Bosch Stiftung.
• Rómanskir kvikmyndadagar: I cento passi (Ítalía, 2000). Erindi: Stefano
Rosatti stundakennari. Smoking Room (Spánn, 2002). Erindi: Guðmundur Erlingsson
stundakennari. Whisky (Úrúgvæ, 2004). Erindi: Hólmfríður Garðarsdóttir
dósent. Le déclin de l’empire américain (Kanada, 1986). Erindi: Gérard
Lemarquis stundakennari, Indochine (Frakkland, 1992). Erindi: Gérard Lemarquis
stundakennari.
Eftirtaldir aðilar styrktu ráðstefnuna: Ríkisstjórn Íslands, Reykjavíkurborg, Háskóli
Íslands, Norræna ráðherranefndin, Baugur Group, CGI Iceland, Fondet for Dansk-
Islandsk Samarbejde, Icelandair, Menningar- og styrktarsjóður Íslandsbanka og
Sjóvár, KB Banki, Landsbanki Íslands, Morgunblaðið, Norræna ráðherranefndin,
P. Samúelsson hf., Seðlabanki Íslands, Sendiráð Bandaríkjanna, Sparisjóður
Keflavíkur, SPRON, Útflutningsráð.
CALL og PR Tölvustudd tungumálakennsla
SVF hefur stýrt norrænu neti um tungutækni frá árinu 2003 og lauk netsamstarfinu
með ráðstefnu í Háskóla Íslands dagana 28.-29. janúar. Yfirskrift ráðstefnunnar
var CALL og PR Tölvustudd tungumálakennsla. Frummælendur
voru: Peppi Taalas, dósent: Att integrera teknologi i språkundervisning, Sven
Strömkvist, prófessor: Datorn som forskningsverktyg i studiet av språkligt beteende,
Henrik Selsøe Sørensen, lektor og Bodil Aurstad, lektor: Ideer til internetstøttet
undervisning i nabokulturelle forhold og Hanne Ruus, varaforstöðumaður
CST: Beta-testning af et tekstbaseret e-learningsystem
Málþing
ERIC – European Resources for Intercultural Communication: Hinn 9. september
var haldin ráðstefna á vegum samstarfsnetsins ERIC – European Resources for
Intercultural Communication. Frummælendur voru: Friedrich A. Kittler, prófessor:
Writing Systems throughout European History, Gottskálk Þór Jensson, lektor:
Writing Speech and Speaking Writing, dr. Gauti Kristmannsson: Form as
Meaning, Ingibjörg Hafstað, kennari: Increasing Cross-Cultural Competence og
Jón Ólafsson, prófessor: Meaning and Cultural Competence.
Tungumál og atvinnulífið. Markaðssetning og útrás: Hinn 3. nóvember var haldið
málþing um markaðssetningu og útrás í umsjón Gauta Kristmannssonar.
Frummælendur voru: Sol Squire: International English and the Internet, Hildur
Árnadóttir: Mikilvægi menningarlæsis í alþjóðaviðskiptum, Sverrir Berg Steinarsson:
Islenskan i althjodlegu vidskiptaumhverfi.
Málþing um Don Kikota: Í tilefni af 400 ára útgáfuafmælis skáldsögu Cervantes
var efnt til málþings laugardaginn 1. október. Fyrirlesarar voru Carlos Alvar og
José María Blecua, Brian L. Frazier og Margrét Jónsdóttir.
Þýðingahlaðborð: Þriðjudaginn 29. nóvember stóð SVF fyrir málþingi um
þýðingar. Erindi héldu Snæbjörn Arngrímsson, forleggjari hjá Bjarti og Ingibjörg
Haraldsdóttir, rithöfundur og þýðandi og auk þess lásu eftirtaldir úr nýjum
þýðingum sínum á: Tómas R. Einarsson: Skuggi vindsins eftir Carlos Ruiz Zafón,
Elísa Björg Þorsteinsdóttir: Slepptu mér aldrei eftir Kashuo Ishiguro, Anna
María Hilmarsdóttir: Flugdrekahlauparinn eftir Khaled Hosseini, Guðrún H. Tulinius:
Hæðir Macchu Picchu eftir Pablo Neruda og Rúnar H. Vignisson: Barndómur
eftir J.M. Coetzee.
Evrópski tungumáladagurinn: Í samvinnu við STÍL var efnt til málþings í tilefni
af Evrópska tungumáladeginum. Málþingið var haldið í Verzlunarskóla Íslands
föstudaginn 23. september. Frú Vigdís Finnbogadóttir opnaði þingið, en fyrirlesarar
voru: Sigurborg Jónsdóttir, formaður STÍL: Nýjar áherslur í tungumála-
129

kennslu framhaldsskólanna, Bogi Ágústsson, fréttastjóri RÚV: Erlend tungumál
og íslenskir fjölmiðlar, Jón Karl Ólafsson, framkvæmdastjóri: Mikilvægi erlendra
tungumála fyrir útrás íslenskra fyrirtækja, Björn Þorsteinsson, heimspekingur:
Tungumál: lykill að háskólanámi, Júlíus Jónasson, fv. atvinnumaður í
handknattleik: Íþróttir og tungumál, Tatjana Latinovic, túlkur, þýðandi og formaður
Samtaka kvenna af erlendum uppruna: Hverju geta útlendingar búsettir
á Íslandi miðlað Íslendingum? Flutt var atriði úr söngleiknum Kabarett. Fundarstjóri
var Bertha Sigurðardóttir, framhaldsskólakennari.
Í framhaldi af þinginu var efnt til skemmtidagskrár í Kringlunni þar sem nemendur
af öllum skólastigum lásu ljóð og sungu. Jakobínarína söng og spilaði og
flutt var atriði úr söngleiknum Kabarett.
Kynning á SVF á Spáni
Dagana 20. til 28. apríl fór fram kynning á Spáni á SVF. Dr. Erla Erlendsdóttir og
dr. Hólmfríður Garðarsdóttir höfðu veg og vanda af undirbúningi og framkvæmd
kynningarinnar. Auk þeirra tóku þátt frú Vigdís Finnbogadóttir, Auður Hauksdóttir,
Sigfríður Gunnlaugsdóttir og Guðrún Birgisdóttir. Í ferðinni voru háskólastofnanir
í Barcelona, Sevilla og Madrid heimsóttar og gerðir voru samstarfssamningar
um kennslu og rannsóknir við Háskólann í Sevilla, Universitat de
Barcelona, Universidad Autónoma de Barcelona, Universidad Autónoma de
Madrid og Universidad Complutense de Madrid.
Þýskubílinn - átaksverkefni um þýskukennslu
Að frumkvæði Oddnýjar G. Sverrisdóttur var efnt til átaksverkefnisins Þýskubíllinn
í tengslum við heimsmeistarakeppnina í knattspyrnu, sem haldin verður í
Þýskalandi vorið 2006. Verkefnið hófst 13. júlí og stendur til vors 2006. Þýskubíllinn
er samstarfsverkefni þýska sendiráðsins á Íslandi, Félags þýzkukennara,
Stofnunar Vigdísar Finnbogadóttur og Háskóla Íslands. Þýskubíllinn er sportjeppi
af gerðinni Porsche Cayenne og hefur þýskuþjálfarinn Kristian Wiegandog
ekið bílnum um Ísland og heimsótt grunn- og framhaldsskóla. Nemendum hefur
verið boðið á örnámskeið í fótboltaþýsku þar sem fjallað er um knattspyrnu
og HM. Átakið er m.a. styrkt af Robert Bosch-stofnuninni og Würth stofnuninni í
Stuttgart.
Þýsk-íslenskt orðabókarverkefni
Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur tengist vinnu við gerð þýsk-íslenskrar orðabókar,
sem unnin er af Klett/Pons forlaginu. Oddný G. Sverrisdóttir, Guðrún
Kvaran, forstöðumaður Orðabókar Háskólans og Hans Fix Bonner, prófessor við
Háskólann í Greifsvald eru í ráðgjafanefnd um orðabókarverkefnið. Bosch stofnunin
styrkir verkefnið, en tilkynnt var um stuðninginn er Vigdís Finnbogadóttir
og Oddný G. Sverrisdóttir heimsóttu Bosch stofnunina í maí 2004. Stefnt er að
því að bókin komi út árið 2008 og hefur Margrét Pálsdóttir verið ráðin verkefnastjóri.
Útgáfur fræðirita
Ordenes slotte. Om sprog og litteratur i Norden - SVF gaf út afmælisrit til heiðurs
Vigdísi Finnbogadóttur með safni greina um norrænar bókmenntir og tungur
ritaðar á dönsku, norsku og sænsku. Nokkrar þeirra byggjast á fyrirlestrum
er fluttir voru á ráðstefnu, sem SVF stóð fyrir í tengslum við vígslu Norðurbryggju
í Kaupmannahöfn í nóvember 2003. Ritstjórar eru: Auður Hauksdóttir,
Jørn Lund og Erik Skyum-Nielsen. Norræni menningarsjóðurinn styrkti útgáfu
bókarinnar, sem er 207 blaðsíður að lengd.
Subversive Scott, The Waverley Novels and Scottish Nationalism - Höfundur
bókarinnar er Júlían Meldon D’Arcy, prófessor og fjallar hún um sögulegar
skáldsögur Sir Walters Scotts. Bókin er 297 blaðsíður að lengd og kom út hjá
Háskólaútgáfunni.
Styrktarsjóður SVF
Margir velunnarar hafa lagt Styrktarsjóði Stofnunar Vigdísar Finnbogadóttur lið
á árinu ekki síst í tengslum við 75 ára afmæli Vigdísar. Af mikilsmetnum framlögum
vina Vigdísar í tengslum við afmæli hennar ber sérstaklega að nefna 10
milljóna króna styrk frá Søren Langvad og fyrirtækjum hans E. Phil & Søn A.S.
og Ístak hf. Bláa Lónið lagði sjóðnum til 70.000 kr. Þá styrktu hjónin Sigríður
Th. Erlendsdóttir og Hjalti Geir Kristjánsson sjóðinn með 500.000 króna framlagi
í nóvember sl. Upphaflega var gert ráð fyrir að stofnskrá sjóðsins yrði opin fram
til 15. apríl 2005, en sjóðsstjórn ákvað að fara þess á leit, að sá tími yrði framlengdur
um eitt ár eða fram til 15. apríl 2006.
130

Fjárframlög til SVF
Á árinu styrkti KB banki SVF með þriggja milljón króna framlagi og Riksbankens
Jubilumsfond veitti henni liðlega 2,3 milljóna króna styrk. Styrkjunum á að
verja til að undirbúa framtíðarætlunarverk stofnunarinnar um að koma á fót alþjóðlegri
miðstöð tungumála. Eins og undanfarin ár styrkti Prentsmiðjan Gutenberg
almenna starfsemi stofnunarinnar með rúmlega 300.000 króna framlagi
og Orkuveita Reykjavíkur hét stofnuninni 600.000 króna árlegu framlagi til tveggja
ára. Einnig veitti Lýsi hf. SVF 50.000 kr. styrk. Eins og áður er getið styrkti
Norræni menningarsjóðurinn útgáfu afmælisrits og NorFA fjármagnaði starfsemi
norræns nets um notkun tölva og tungutækni við kennslu og rannsóknir
erlendra tungumála sem stofnunin leiddi. Jafnframt styrktu fjölmörg fyrirtæki
afmælisráðstefnuna Samræður menningarheima með beinum fjárframlögum,
sjá nánar bls.
Liðsinni Vigdísar Finnbogadóttur
Eins og endranær hefur Vigdís Finnbogadóttir reynst stofnuninni ómetanlegur
bakhjarl. Hún hefur lagt ómælda vinnu af mörkum í tengslum við starfsemi SVF.
131

Lagadeild og
fræðasvið hennar
Almennt yfirlit og stjórn
Fjöldi nemenda í lagadeild var 576 á haustmisseri 2005 og þar af voru nýnemar
191. Konur voru 288 og karlar voru einnig 288.
Á árinu 2005 störfuðu við lagadeild 9 prófessorar, 2 dósentar í fullu starfi, 2 dósentar
og 4 lektorar í hlutastarfi, 8 aðjúnktar og um 40 stundakennarar. Breytingar
á starfsliði kennara á árinu voru þær að Aðalheiður Jóhannsdóttir og Benedikt
Bogason fengu framgang í störf dósents, Brynhildur G. Flóvenz og Eyvindur G.
Gunnarsson voru ráðin í hlutastörf sem lektorar og Hafdís H. Ólafsdóttir og Jón
Þór Ólason voru ráðin aðjúnktar.
Páll Hreinsson tók við starfi deildarforseta 1. júlí 2005 og sama dag tók Viðar Már
Matthíasson við starfi varadeildarforseta. Breytingar urðu á stjórnsýslu lagadeildar
þannig að María Thejll tók að sér starf kynningarfulltrúa í hlutastarfi og Stella
Vestmann tók við 100% starfi fulltrúa. Auk þeirra starfa var skrifstofustjóri í 100%
starfi og alþjóðasamskiptafulltrúi í 50% starfi.
Kennslumál
Í lagadeild er boðið upp á þriggja ára 90 eininga nám til BA-prófs í lögfræði. Að
loknu BA-prófi er boðið upp á 60 eininga framhaldsnám til meistaraprófs sem
jafngildir embættisprófi í lögfræði og útskrifast nemendur með lærdómstitilinn
magister juris (mag.jur.). Framhaldsnámið er þannig byggt upp að nemendur
skulu ljúka 45e í valnámskeiðum auk 15e meistararitgerðar. Boðið er upp á u.þ.b.
10 valnámskeið á íslensku og 5 valnámskeið á ensku við lagadeild á hverju misseri,
og vegur hvert þeirra 3e. Hvert námskeið er að jafnaði kennt á tveggja ára
fresti.
Frá haustinu 2003 hefur verið boðið upp á rannsóknatengt meistaranám á ensku
við lagadeild með aðaláherslu á þjóðarétt og umhverfisrétt, „LL.M. in International
and Environmental Law“. Námið er skipulagt sem tveggja ára nám (60e) að loknu
BA-prófi í lögfræði eða 45e nám að loknu 4-5 ára grunnnámi í lögfræði. Í LL.M.-
náminu er boðið upp á rúmlega 20 námskeið auk ritgerða og verkefnavinnu.
Námskeiðin lúta öll að alþjóðlegri eða svæðisbundinni lögfræði eða lögfræðigreinum
með alþjóðlegu ívafi. Náminu lýkur með 15e meistararitgerð. Öll
kennsla, próf og verkefnavinna fer fram á ensku, enda er námsleið þessi og
námskeiðin ætluð erlendum lögfræðingum eða laganemum í stúdentaskiptum
sem og íslenskum lögfræðingum eða laganemum í framhaldsnámi, ef þeir síðastnefndu
kjósa að blanda saman námskeiðum á íslensku og ensku.
Nemendur við aðrar deildir Háskóla Íslands geta tekið þátt í tilteknum námskeiðum
við lagadeild sem hluta valnáms þeirra, einkum á sviði stjórnsýsluréttar og
fjármunaréttar, og fer þeim kostum fjölgandi. Er þannig boðið upp á BA- og BSpróf
með lögfræði sem aukagrein við nokkrar deildir HÍ þar sem stúdentar taka
lögfræðinámskeiðin við lagadeild.
Doktorsnám
Haustið 2004 var tekið upp við deildina 90 eininga doktorsnám í lögfræði. Markmið
doktorsnámsins er að veita doktorsnemum vísindalega þjálfun og búa þá
undir vísindastörf, m.a. háskólakennslu og sérfræðingsstörf við rannsóknastofnanir.
Doktorsritgerð við lagadeild skal metin til 90 eininga. Doktorsnám við lagadeild
er þriggja ára fullt nám. Stundi doktorsnemi námið að hluta má námið taka
allt að fimm ár. Doktorspróf við lagadeild, að undangengnu doktorsnámi sam-
Fjárveitingar og útgjöld lagadeildar
2003-2005 (þús. kr.).
2003 2004 2005
Útgjöld (nettó) 103.464 102.724 117.205
Fjárveiting 97.216 98.830 114.686
132

kvæmt reglum um námið, veitir lærdómstitilinn Philosphiae Doctor (Ph.D.). Á árinu
2005 voru 2 lögfræðingar í doktorsnámi við deildina.
Doktorsvörn
Hinn 5. febrúar 2005 fór fram doktorsvörn við lagadeild Háskóla Íslands en þá
voru liðin 27 ár síðan doktorsvörn fór þar síðast fram. Páll Hreinsson, lagaprófessor,
varði doktorsritgerð sína „Hæfisreglur stjórnsýslulaga“. Andmælendur
voru Eiríkur Tómasson, forseti lagadeildar HÍ og Tryggvi Gunnarsson, umboðsmaður
Alþingis. Jónatan Þórmundsson lagaprófessor, stjórnaði athöfninni sem
fór fram í Hátíðarsal Háskólans.
Um er að ræða eina viðamestu rannsókn í lögfræði við lagadeildina á síðari árum
og fjallar ritgerðin, sem er tæplega eitt þúsund blaðsíður að lengd, um hæfisreglur
II. kafla stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Hæfisreglur hafa það í för með sér að
starfsmanni, sem er svo tengdur máli eða aðilum þess að haft geti áhrif á viljaafstöðu
hans, ber að víkja sæti. Þótt starfsmenn séu hvorki tengdir máli eða aðilum
þess á þann veg sem hæfisreglurnar taka til þeirra geta þeir engu að síður haft
fordóma og leyst á ómálefnalegan hátt úr málum af þeim sökum. Hæfisreglurnar
fækka því þeim tilvikum þar sem litið er til ómálefnalegra sjónarmið við úrlausn
máls en koma ekki í veg fyrir það.
Alþjóðasamskipti
Alþjóðasamskipti lagadeildar voru mikil á árinu 2005 eins og endranær. Íslenskum
laganemum, sem taka hluta framhaldsnáms síns við lagadeildir erlendra háskóla,
fer fjölgandi og sama er að segja um þá erlendu laganema sem stunda
skiptinám við lagadeild HÍ. Stunduðu um 20 laganemar skiptinám erlendis á árinu
2005. Á hverju ári koma síðan erlendir gestaprófessorar í heimsókn til lagadeildar
og halda þeir iðulega opna fyrirlestra á vegum deildarinnar eða Lagastofnunar
ásamt því að kenna í einstökum námskeiðum við deildina.
Rannsóknir
Kennarar í lagadeild hafa á undanförnum árum verið afkastamiklir við rannsóknir
og ritstörf. Rannsóknir þeirra hafa birst í sérstökum bókum svo sem Lögbergi,
riti Lagastofnunar, í íslenskum og alþjóðlegum fræðitímaritum og safnverkum. Á
árinu 2005 komu út eftirgreindar bækur, skrifaðar af kennurum lagadeildar:
Skaðabótaréttur – Viðar Már Matthíasson
Um hæfisreglur stjórnsýslulaga - Páll Hreinsson
Lagaslóðir – Páll Sigurðsson
Rannsóknir í félagsvísindum VI - Lagadeild
Við deildina starfar Lagastofnun en hlutverk stofnunarinnar er fyrst og fremst að
stuðla að og styðja hvers konar rannsóknir og kennslu í lögfræði. Einnig sinnir
stofnunin lögfræðilegum þjónustuverkefnum á borð við álitsgerða- og gerðardómsþjónustu.
Lagastofnun hóf útgáfu ritraðar á árinu og var heiti ritgerðar í
fyrsta hefti Viðbótarkröfur verktaka í verksamningum eftir Jóhannes Karl Sveinsson
hrl. en hann er aðjúnkt við lagadeild.
Málstofur
Á síðustu árum hefur lagadeild haft frumkvæði að því að taka til umfjöllunar
áhugaverð lögfræðileg málefni með því að efna til opinna málþinga, málstofa,
fræðslufunda og fyrirlestra, þar sem kennarar lagadeildar hafa í mörgum tilvikum
flutt erindi byggð á rannsóknum sínum. Sem dæmi um þetta má nefna málstofur
í tengslum við kennslu í stjórnskipunarrétti, fræðafundina „Af vettvangi
dómstólanna“ þar sem fjallað er um nýuppkveðna hæstaréttardóma og ýmis málþing
og fyrirlestra á vegum deildarinnar og Lagastofnunar. Á árinu 2005 voru
haldnar 12 málstofur á vegum lagadeildar og Lagastofnunar og er gerð grein fyrir
þeim í kafla Lagastofnunar í árbókinni. Eftirfarandi fyrirlesarar fluttu erindi á
málstofum lagadeildar á árinu:
19. janúar: Ágúst Ólafur Ágústsson og Bjarni Benediktsson alþingismenn;
Hverju þarf að breyta í stjórnarskránni?
2. febrúar: Björg Thorarensen og Ólafur Þ. Harðarson, prófessorar við
Lög um fjármál stjórnmálaflokkanna:
Lýðræðisleg nauðsyn eða skerðing á félagafrelsi?
23. febrúar: Kári á Rógvi, LL.M. og Ph.D. nemi við lagadeild HÍ;
Judicial review in the Nordic Countries.
Different theories and developments.
133

30. september: Helgi Áss Grétarsson stud. jur.;
Umgengnisréttur - Framkvæmd umgengnismála hjá
sýslumanninum í Reykjavík og dóms- og kirkjumálaráðuneytinu
árin 2002-2003.
Kynningarstarf
Kynningarnefnd lagadeildar hefur það hlutverk að auka kynningu á deildinni, m.a.
með fræðafundum og málstofum, viðtölum, fréttatilkynningum og útgáfustarfsemi
ýmis konar.
Heimasíðu lagadeildar er ætlað að veita allar nauðsynlegar upplýsingar um nám
við deildina svo og almennar upplýsingar. Heimasíðan er í stöðugri vinnslu og
uppfærð reglulega enda er hún helsta kynningarefni deildarinnar og hefur komið
að verulegu leyti í stað sérstakra bæklinga um hana.
Lagadeild og Orator, félag laganema, standa einnig saman að kynningarfundum
um almenn og sérstök atriði varðandi nám við deildina og háskólanám almennt.
Lagadeild hefur, eins og aðrar deildir Háskólans, sérstaka kynningu á árlegri
námskynningu skóla á háskólastigi á vorin. Laganemar, kennarar og aðrir starfsmenn
deildarinnar mæta þar og veita ýmsar upplýsingar um laganámið, auk þess
sem dreift er bæklingum og blöðum um nám við lagadeild. Jafnframt hafa fulltrúar
Orators farið árlega með kynningar í framhaldsskóla á höfuðborgarsvæðinu.
Árleg móttaka fyrir afmælisárganga kandidata frá deildinni, allt frá fimm ára upp
í 60 ára afmælisárganga, í samstarfi lagadeildar og Hollvinafélags deildarinnar,
fór fram að venju í Lögbergi í aprílmánuði. Mættu yfir 100 manns og var boðið
upp á léttar veitingar. Starfsemi lagadeildar og Hollvinafélagsins var kynnt og viðstöddum
boðið að gerast aðilar að Hollvinafélaginu.
Skráðir og brautskráðir stúdentar í lagadeild 2003-2005
2003 2004 2005
karlar konur alls karlar konur alls karlar konur alls
Skráðir stúdentar 228 256 484 231 265 497 273 297 570
Brautskráðir
Lögfræði 27 13 40 11 20 31 16 29 45
Lögfræði BA 13 10 23
Sjávarútvegsfræði MS 0 1 1
Lögritarar diplóma 3 3 1 4 5 0 4 4
Lögfræði LLM 1 1 0 3 3
Lögfræði doktorspróf 1 0 1
Samtals 27 16 43 13 24 37 30 47 77
Tölur um skráða stúdenta miðast við janúar árið eftir, þ.e. mitt námsárið.
Lagastofnun
Almennt yfirlit og stjórn
Stjórn Lagastofnunar var þannig skipuð árið 2005: Viðar Már Matthíasson, prófessor,
formaður og Stefán Már Stefánsson, prófessor, varaformaður, Páll Sigurðsson,
prófessor, Ragnheiður Bragadóttir, prófessor og Bjarni Aðalgeirsson,
laganemi meðstjórnendur. Forstöðumaður er María Thejll hdl. Við Lagstofnun
starfa fastir kennarar lagadeildar. Starfsmenn eru ráðnir á verkefnagrunni.
Rannsóknir – Styrkir frá atvinnulífinu
Árið 2005 voru 3 rannsóknastofur starfandi, í skattarétti, Evrópurétti og refsirétti
og afbrotafræði. Rannsóknastofa í refsirétti og afbrotafræði fékk styrk frá dómsmálaráðuneyti
til að lúka þeirri rannsókn en Hildigunnur Ólafsdóttir afbrotafræðingur
starfaði við rannsókn í refsirétti og afbrotafræði á árinu ásamt Ragnheiði
Bragadóttur prófessor.
134

Rannsóknastofa í skattarétti var með tvö rannsóknarverkefni árið 2005. Annað
þeirra var um milliverðlagningu og mun verða gefið út í ritröð Lagastofnunar árið
2006. Ágúst Karl Guðmundsson, lögfræðingur, vann að rannsókninni undir umsjón
Stefáns Más Stefánssonar, prófessors. Var verkefnið alfarið kostað með
styrkjum frá fyrirtækjum og stofnunum. Lögmannsstofan Lex-Nestor og embætti
ríkisskattstjóra kostuðu rannsóknina auk þess sem Fræðasjóður Úlfljóts veitti
styrk til hennar. Fékkst rannsóknastyrkur frá Norræna skattrannsóknaráðinu til
hins verkefnisins.
Útgáfa – Ritröð Lagastofnunar kemur út í fyrsta skipti
Á árinu kom út fyrsta hefti ritraðar Lagastofnunar. Jóhannes Karl Sveinsson hrl. og
aðjúnkt við lagadeild ritaði grein um verktakarétt, nánar til tekið um viðbótarkröfur
verktaka í verktakasamningum. Er tilgangurinn að gefa út fræðigreinar sem eru
lengri og ítarlegri en svo að þær henti til útgáfu í þeim safnritum sem gefin eru út
um lögfræðileg efni. Útgáfa ritraðarinnar er þannig fyrst og fremst hugsuð til þess
að koma á framfæri efni, sem hefur fræðilegt og hagnýtt gildi fyrir lögfræðinga og
aðra, en yrði e.t.v. ekki gefið út ella. Þá er einnig gert ráð fyrir að rit, sem eru afrakstur
rannsókna í lögfræði, en ekki tilbúin til endanlegrar útgáfu, verði í ritröðinni.
Slíkt er þekkt hjá rannsóknastofnunum í lögfræði annars staðar á Norðurlöndum.
Ætlunin er að gefa ritraðirnar út eftir því sem tilefni gefst til og selja til áskrifenda
auk þess sem þær verða seldar í Bóksölu stúdenta og Bóksölu Úlfljóts.
Málstofur
Lagastofnun og lagadeild sinna fræðsluhlutverki því sem stofnuninni og deildinni
er ætlað af miklum metnaði gagnvart útskrifuðum lögfræðingum og almenningi.
Efnt var til tólf málstofa og fræðafunda á árinu sem er aðeins einni færri en árið
áður en það ár voru haldnar fleiri málstofur en nokkru sinni fyrr. Voru þrjár málstofur
haldnar í samvinnu við lagadeild sem hluti af námskeiði í stjórnskipunarrétti
og ágripi af þjóðarétti, einn fræðafundur var haldinn í samvinnu við Landvernd,
ein málstofa í samvinnu við Hafréttarstofnun og önnur í samvinnu við
Mannréttindastofnun HÍ auk þess sem fram fór opinber vörn kandidatsritgerðar.
Fjórir erlendir fræðimenn fluttu erindi á málstofunum/fræðafundum. Hafa málstofurnar
verið ákaflega vel sóttar en þær voru sem hér segir:
19. janúar: Ágúst Ólafur Ágústsson og Bjarni Benediktsson alþingismenn;
Hverju þarf að breyta í stjórnarskránni?
2. febrúar: Björg Thorarensen og Ólafur Þ. Harðarson, prófessorar
við HÍ; Lög um fjármál stjórnmálaflokkanna: Lýðræðisleg
nauðsyn eða skerðing á félagafrelsi?
23. febrúar: Kári á Rógvi, LL.M. og Ph.D. nemi við lagadeild HÍ;
Judicial review in the Nordic Countries. Different theories
and developments.
9. mars: Richard Thompson Ford, prófessor við Stanford Háskóla;
Löggjöf gegn mismunun og aðgerðir gegn kynþáttahatri.
16. mars: Fræðafundur í samvinnu við Landvernd: Umhverfisréttur
og stjórnarskráin. Ole Kristian Fauchald, dósent við Oslóarháskóla
og sérfræðingur í umhverfisrétti, flutti erindi um
reynslu Norðmanna af umhverfisréttarákvæði norsku
stjórnarskrárinnar, sem var tekið upp árið 1992. Að loknu
framsöguerindi voru pallborðsumræður með þátttöku Jóns
Kristjánssonar, ráðherra og formanns stjórnarskrárnefndar
Sigurðar Líndal, prófessors Hjörleifs Guttormssonar,
náttúrufræðings og Aðalheiðar Jóhannsdóttur, lektors við
lagadeild HÍ.
6. apríl: Robin Churchill, prófessor við Cardiff Law School;
Svalbarðamálið.
13. apríl: Fræðafundur kl. 12:15 – 14:00: Páll Hreinsson prófessor við
lagadeild HÍ og Róbert R. Spanó, dósent við lagadeild HÍ;
Kröfugerð og varnaraðild í málum gegn ríkinu.
20. apríl: Kjartan Bjarni Björgvinsson, lögfræðingur hjá umboðsmanni
Alþingis og stundakennari við lagadeild HÍ;
Einkavæðing ríkisfyrirtækja.
12. september: David Grinlinton, prófessor við Auckland háskóla í Nýja
Sjálandi; Nýsjálensku náttúruaðlindalögin - Recourse
Management Act 1991.
30. september: Helgi Áss Grétarsson stud. jur.; Umgengnisréttur - Framkvæmd
umgengnismála hjá sýslumanninum í Reykjavík og
dóms- og kirkjumálaráðuneytinu árin 2002-2003 Opinber
vörn kandidatsritgerðar.
136

21. október: Jóhannes Karl Sveinsson hrl. og aðjúnkt við lagadeild HÍ;
Viðbótarkröfur verktaka í verksamningum.
28. nóvember: Brynhildur G. Flóvenz lektor við lagadeild HÍ; Hryðjuverk og
mannréttindi.
Annað
Á árinu 2005 hefur Lagastofnun í auknum mæli lagt vinnu í að afla styrkja til
rannsókna frá atvinnulífinu. Leiddi það strax til fjármögnunar rannsókna á árinu
svo sem komið hefur fram. Eins hefur verið lagður grunnur að því að fjármagna
rannsóknastöður við stofnunina með samningum við fyrirtæki og stofnanir, sem
vonir standa til að muni leiða til samninga og stofnunar nýrra stöðugilda við lagastofnun
á árinu 2006. Mun það án efa styrkja stofnunina og efla til lengri tíma litið
auk útgáfu ritraðarinnar og utanaðkomandi fjármögnunar einstakra rannsóknaverkefna.
Veffang Lagastofnunar er: www.lagastofnun.hi.is
137

Lyfjafræðideild og
fræðasvið hennar
Almennt yfirlit og stjórn
Í lyfjafræðideild eru stundaðar rannsóknir, kennsla, fræðsla og þjónusta. Starfsemi
deildarinnar hefur miðað að því að sinna þessum fjórum þáttum en aðaláherslan
er lögð á kennslu og rannsóknir í lyfjafræði. Við deildina eru menntaðir
lyfjafræðingar en markmið háskólanáms í lyfjafræði er að nemendur séu að námi
loknu hæfir til að stunda öll almenn lyfjafræðistörf; í lyfjabúðum, við lyfjagerð, í
lyfjaiðnaði og lyfjaheildverslunum, á sjúkrahúsum og við rannsóknir.
Á árinu 2005 störfuðu hjá lyfjafræðideild 4 prófessorar, 3 dósentar og 3 lektorar í
7,67 stöðugildum, en auk þess níu aðjúnktar og 33 stundakennarar, auk skrifstofustjóra
og eins aðstoðarmanns á rannsóknastofum. Vegna stöðugrar fjölgunar
nemenda er þörf á að fjölga fastráðnum kennurum við deildina. Deildarforseti
var Þorsteinn Loftsson, prófessor. Varadeildarforseti fram til 1. júlí var Kristín
Ingólfsdóttir, prófessor, en þá tók Elín Soffía Ólafsdóttir, prófessor, við starfi varadeildarforseta.
Sveinbjörn Gizurarson var í 20% stöðu prófessors á árinu. Þórunn Ósk Þorgeirsdóttir
var ráðin í tímabundna stöðu lektors í lyfjagerðarfræði frá 1. maí en hún lét
af störfum hinn 31. desember. Í mars var Kristín Ingólfsdóttir, prófessor kosin
rektor Háskóla Íslands og tók hún við störfum rektors þann 1. júlí. Frá sama tíma
fór Kristín í leyfi frá lyfjafræðideild. Í hennar stað var Sesselja Sigurborg Ómarsdóttir
ráðin í stöðu lektors í lyfja- og efnafræði náttúruefna frá 1. september til 30.
júní 2010. Við lok ársins hlutu Már Másson og Elín Soffía Ólafsdóttir framgang úr
stöðu dósents í stöðu prófessors.
Kennslumál
Haustið 2004 var ákveðið að skipta lyfjafræðináminu (pharmacy) í BS hluta (90e)
og MS hluta (60e) í samræmi við Bologna samkomulagið, og fylgja þeir nemendur
sem hófu nám við deildina haustið 2005 þessu námsfyrirkomulagi. Að loknu tveggja
ára meistaranámi í lyfjafræði (MS námi) munu nemendur geta sótt um starfsleyfi
lyfjafræðings til heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytisins. Þannig samsvarar
tveggja ára meistaranám í lyfjafræði, að afloknu BS námi, kandídatsnámi í
lyfjafræði. Við lyfjafræðideild er einnig boðið upp á 60 eininga MS nám í lyfjavísindum
(pharmaceutical sciences) fyrir þá sem hafa lokið BS prófi í efnafræði, lífefnafræði,
líffræði, lyfjafræði eða skyldum greinum. Að loknu MS námi býður
lyfjafræðideild upp á þriggja ára doktorsnám (Ph.D.) sem er 90 eininga nám.
Við árslok 2005 voru 148 nemendur innritaðir í nám í lyfjafræðideild og er það
fjölgun frá fyrra ári. Árið 2005 stunduðu átta nemendur framhaldsnám við deildina;
fimm doktorsnám og þrír meistaranám. Fjórir erlendir skiptinemar voru
við nám við deildina á árinu og nokkrir íslenskir lyfjafræðinemar nýttu sér Nord-
Plus- og Erasmus-styrki og tóku hluta af námi sínu við evrópska háskóla.
Rannsóknir
Mikil áhersla er lögð á rannsóknir og góður árangur á því sviðið einkennir starf
deildarinnar. Allir fastráðnir kennara eru virkir í rannsóknum. Fjöldi birtinga í ISI
tímaritum er almennt viðurkenndur mælikvarði á rannsóknarvirkni. Fyrsta greinin
í ISI gagnagrunninum með kennara deildarinnar sem höfund var skráð 1980.
Árin 1994 til 2005 voru greinar lyfjafræðideildar 7,2±1,5% (meðaltal ± SD) af öllum
greinum birtum í nafni Háskóla Íslands. Birtingatíðni var á þessu sama tímabili
um 1,8 grein per fastráðinn kennara. Til samanburðar var birtingatíðni kennara
við lyfjafræðiháskóla í Bandaríkjunum að meðaltali 0,6 grein per kennara árið
1997.
Fjárveitingar og útgjöld lyfjafræðideildar
2003-2005 (þús. kr.).
2003 2004 2005
Útgjöld (nettó) 58.871 68.365 64.916
Fjárveiting 57.809 57.903 64.911
138

Rannsóknir og kennsla í lyfjafræði við Háskóla Íslands hefur leitt til nýrra atvinnutækifæra
í lyfjafræði og almennt til þekkingarsköpunar fyrir íslenskt samfélag
á sviði lífvísinda. Árið 1987 luku fyrstu lyfjafræðingarnir kandidatsprófi frá
Háskóla Íslands og fljótlega eftir það hófst mikill uppgangur lyfjaframleiðslufyrirtækja
á Íslandi. Flest þessara lyfjafyrirtækja voru síðan sameinuð undir heitinu
Actavis. Nokkur sprotafyrirtæki, svo sem Lyfjaþróun, Lífhlaup og Oculis, eru afsprengi
rannsóknavirkni kennara deildarinnar. Sá mikli uppgangur lyfjafyrirtækja
sem nú er í landinu má tengja þeirri ákvörðun Háskóla Íslands fyrir rúmum 20
árum að hefja fimm ára háskólanám í lyfjafræði. Nær allir þeir lyfjafræðingar
sem nú starfa hjá Actavis luku kandidatsnámi frá Háskóla Íslands. Frá árinu
1997 hafa tveir nemar lokið doktorsnámi frá deildinni og áætlað er að þrír doktorsnemar
muni verja doktorsritgerð sína vorið 2006. Einn af þessum fimm er nú
lektor við lyfjafræðideild HÍ, en hinir starfa hjá lyfjafyrirtækjunum Actavis og Íslenskri
erfðagreiningu. Stefna deildarinnar er að útskrifaðir doktorar verði að
jafnaði 3 á ári innan næstu 5 ára. Nokkrir nemar sem luku BS námi í raunvísindadeild
hafa lokið rannsóknatengdu MS námi í lyfjavísindum og starfa þeir allir
hjá innlendum lyfjafyrirtækjum.
Skráðir og brautskráðir stúdentar í lyfjafræðideild 2003-2005
2003 2004 2005
karlar konur alls karlar konur alls karlar konur alls
Skráðir stúdentar 20 63 83 35 84 119 40 97 137
Brautskráðir
Lyfjafræði kandídatspróf 9 9 3 12 15 1 3 4
Lyfjavísindi MS 1 2 3 0 1 1
Heilbrigðisvísindi MS 1 1
Heilbrigðisvísindi doktorspróf 1 1
Samtals 1 9 10 5 14 19 1 4 5
Tölur um skráða stúdenta miðast við janúar árið eftir, þ.e. mitt námsárið.
Kynningarstarfsemi
Stöðugt er unnið að kynningarmálum deildarinnar og er kynningarbæklingi um
deildina dreift árlega til námsráðgjafa framhaldsskólanna og á Námskynningu
Háskóla Íslands. Félag lyfjafræðinema hefur tekið að sér að fara í framhaldsskóla
og kynna nemendum þar lyfjafræðinámið. Þessar kynningar hafa skilað
góðum árangri því mun fleiri nemendur hafa innritast í lyfjafræðinámið sl. þrjú
ár heldur en árin þar á undan.
139

Læknadeild og
fræðasvið hennar
Læknisfræðiskor
Almennt
Læknadeild starfar í þremur skorum, læknisfræði, sjúkraþjálfun og nýrri skor,
geisla- og lífeindafræði, sem stofnað var til á árinu. Í upphafi árs var deildarráð
óbreytt frá fyrra ári undir stjórn forseta læknadeildar, Stefáns B. Sigurðssonar,
prófessors, og Kristjáns Erlendssonar, dósents, sem tóku við 1. júlí 2003. Aðrir
fulltrúar deildarráðs voru þau Hannes Pétursson, prófessor, Karl G. Kristinsson,
prófessor, Ásgeir Haraldsson, prófessor, Jón Jóhannes Jónsson, dósent, Bryndís
Benediktsdóttir, dósent og Árni Árnason, dósent, skorarformaður sjúkraþjálfunarskorar,
auk tveggja fulltrúa stúdenta úr hópi læknanema. Hinn 1. júlí 2005 kom
Jónas Magnússon, prófessor, til starfa í deildarráði í stað Hannesar Péturssonar,
prófessors, sem hætti að eigin ósk 1. júlí.
Sjúkraþjálfunarskor hefur sérstaka skorarstjórn; (sjá einnig sérstaka umfjöllun
um þá skor). Deildarforseti situr skorarfundi sjúkraþjálfunarskorar.
Geisla- og lífeindafræðiskor hóf störf á árinu. Var í fyrsta sinn hafin kennsla fyrir
fyrsta árs nema í september 2005 og var kennslan í höndum kennara læknadeildar
auk stundakennara. Fyrstu fastráðnu kennararnir hófu störf í lok ársins. Námið
er áætlað sem 3ja ára nám til BS-prófs að viðbættum tveimur árum til MSprófs.
Ljúka þarf fyrra ári í MS-námi til að fá starfsréttindi sem geislafræðingur
og lífeindafræðingur. Kennslan er í Ármúla 30 fyrst í stað.
Um mitt ár hófst undirbúningur að þverfaglegu námi í lýðheilsufræði undir stjórn
Haralds Briems, dósents í heilbrigðisfræði. Áætlað er að námið geti hafist veturinn
2006/2007.
Skrifstofa læknadeildar sem jafnframt er skrifstofa læknisfræðiskorar er í
Læknagarði. Þar starfa skrifstofustjóri, deildarstjóri, fulltrúi og rekstrarstjóri í 60%
starfi, sem er auk þess í 40% starfi hjá tannlæknadeild.
Starfsfólk
Við læknisfræðiskor störfuðu á árinu 86 fastráðnir kennarar, þar af 60 í hlutastörfum
(37-50%). Fastráðnu kennararnir voru í ársbyrjun 29 prófessorar, einn lét af
störfum fyrir aldurssakir á árinu, 50 dósentar og 6 lektorar. Aðjúnktar (lítið hlutastarf)
voru 53. Hlutastörf klínískra kennara við læknadeildina (yfirleitt 37% og 50%
og til 5 ára) eru yfirleitt tengd a.m.k. 50% starfi á sama fræðasviði á Landspítalaháskólasjúkrahúsi
(LSH) eða annarri stofnun sem læknadeildin hefur samstarfssamning
við (samhliða störf).
Jón Friðrik Sigurðsson var ráðinn í 50% dósentsstarf í sálarfræði.
Tveir læknar við Fjórðungssjúkrahúsið á Akureyri voru nýráðnir sem kennarar,
Gunnar Þór Gunnarsson í 37% lektorsstarf í lyflæknisfræði og Þorvaldur Ingvarsson
í 37% dósentsstarf handlæknisfræði.
Kristín Ólafsdóttir var ráðin í 37% starf dósents í lyfjahvarfafræði.
Díana Óskarsdóttir var ráðin í 50% aðjúnktsstarf í geislafræði við geisla- og lífeindafræðiskor.
140
Fjárveitingar og útgjöld læknisfræðiskorar
2003-2005 (þús. kr.).
2003 2004 2005
Útgjöld (nettó) 486.183 324.865 332.846
Fjárveiting 293.158 295.535 339.792

Martha Hjálmarsdóttir var ráðin í 37% lektorsstarf í lífeindafræði við geisla- og lífeindafræðiskor.
Á árinu lét Árni Kristinsson, prófessor í lyflæknisfræði, af störfum. Honum eru
færðar þakkir fyrir langt og gott starfsframlag til deildarinnar.
Á árinu var auglýst í fyrsta sinn samhliða starf prófessors/yfirlæknis í krabbameinslækningum.
Sólveig G. Hannesdóttir var ráðin í starf þjónustusérfræðings (post doc- starf) til
tveggja ára. Þórarinn Guðjónsson var einnig ráðinn í starf þjónustusérfræðings
(post doc-starf) til tveggja ára.
Á árinu voru eftirtaldir ráðnir í 5 ára kennarastöður (eldri störf): Árni V. Þórsson,
37% dósent í barnasjúkdómafræði, Bjarni A. Agnarsson, 37% dósentsstarf í líffærameinafræði,
Guðmundur Jón Elíasson 37% lektorsstarf í myndgreiningu, Ólafur
Steingrímsson 37% dósentsstarf í sýklafræði, Rafn Benediktsson, 37% dósentsstarf
í lyflækningum og Þorvaldur Jónsson, 37% dósentsstarf í handlæknisfræði.
Ráðið var án auglýsingar í tvö störf á grundvelli samstarfsamninga um fjármögnun
annarra, að fullu eða að hluta. Björn Guðbjörnsson var ráðinn í 37% dósentsstarf
með áherslu á rannsóknir og kennslu í gigtsjúkdómum. Unnur Steina
Björnsdóttir var ráðin í 37% dósentsstarf með áherslu á eflingu kennslu og rannsókna
í ofnæmisfræði og klínískri ónæmisfræði innan læknadeildar.
Samþykkt var að veita Guðmundi Vikar Einarssyni, dósent í þvagfæraskurðlækningum
launalaust leyfi í eitt ár frá ágúst 2005. Guðmundur Geirsson var ráðinn til
að leysa hann af.
Framgang á árinu hlutu eftirtaldir: Eiríkur Steingrímsson, Ingileif Jónsdóttir og
Jórunn Erla Eyfjörð hlutu framgang úr dósentsstarfi í prófessorsstarf.
Á árinu voru haldnir alls 17 fundir í deildarráði, 4 deildarfundir og einn skorarfundur
með áherslu á kennslumál. Einn vinnufundur var haldinn með forstöðumönnum
fræðasviða.
Innan læknadeildar eru fjölmargar fræðigreinar og fyrir hverri fræðigrein fer forsvarsmaður.
Fræðigreinarnar mynda samstarfshópa sem kallast fræðasvið og
eru þau 22 talsins. Fyrir fræðasviðinu fer forstöðumaður sem deildarráð velur úr
hópi forsvarmanna fræðigreina á sviðinu. Forsvarsmaður fræðigreinar hefur umsjón
með kennslu og rannsóknum innan sinnar greinar en forstöðumaðurinn hefur
yfirumsjón með kennslu og rannsóknum á sviðinu og eru ábyrgir fyrir rekstri
sviðsins gagnvart læknadeild.
Rannsóknanám
Rannsóknatengt nám (meistara- og doktorsnám) í læknadeild er sérstök eining
undir umsjón rannsóknanámsnefndar, sem Helga Ögmundsdóttir, prófessor veitir
forystu. Hún, ásamt kennslustjóra rannsóknatengda námsins, Gunnsteini Haraldssyni
Ph.D., og meðlimum rannsóknarnámsnefndarinnar, halda utan um og
efla það mikla rannsóknatengda nám sem fram fer við deildina. Tæplega 100
nemendur voru í rannsóknatengdu námi á árinu, um 54 í meistaranámi og um 45
í doktorsnámi. 19 nemendur hófu meistaranám í heilbrigðisvísindum og 10 luku
því á árinu með góðum árangri. Í doktorsnám innrituðust 10 nemendur en 5 luku
doktorsprófi. Tveir læknar vörðu doktorsritgerðir sínar við læknadeild (prófgráða:
doktor í læknisfræði, Ph.D.), Tómas Guðbjartsson og Sædís Sævarsdóttir og einn
hjúkrunarfræðingur, Sólveig S. Bender (prófgráða: doktor í heilbrigðisvísindum,
Ph.D.) og tveir líffræðingar, Kristbjörn Orri Guðmundsson og Sigrún Lange (prófgráða:
doktor í heilbrigðisvísindum, Ph.D.). Vel sótt málstofa á vegum nefndarinnar
var haldin vikulega yfir veturinn. Þar fluttu bæði nemendur í rannsóknatengdu
námi og kennarar erindi.
Vísindanefnd deildarinnar er undir forystu Jórunnar Erlu Eyfjörð, dósents. Nefndin
hefur verið sameiginleg fyrir læknadeild (4 fulltrúar, þar af 1 úr sjúkraþjálfunarskor),
tannlæknadeild (1 fulltrúi) og lyfjafræðideild (1 fulltrúi). Nefndin er m.a.
ráðgefandi um framgangsmál, umsóknir í tækjakaupasjóð og vinnur við undirbúning
og framkvæmd rannsóknaráðstefnu deildanna sem haldin er annað hvert
ár. 12. ráðstefnan var haldin dagana 4. og 5. janúar 2005. Hún var sameiginleg
ráðstefna lækna-, lyfja-, tannlækna- og hjúkrunarfræðideildar og hefur aldrei
verið glæsilegri. Átta gestafyrirlesarar fluttu lengri erindi á ráðstefnunni. Einnig
142

voru flutt 135 stutt erindi og kynnt 109 veggspjöld. Þátttakendur voru liðlega 600,
bæði kennarar, fræðimenn og nemendur. Veitt voru verðlaun þeim nemendum
sem skarað höfðu fram úr. Sædís Sævarsdóttir læknir og doktorsnemi hlaut verðlaun
menntamálaráðherra til ungs og efnilegs vísindamanns og Sigrún Lange líffræðingur
M.Sc. og doktorsnemi í læknadeild, hlaut hvatningarverðlaun Jóhanns
Axelssonar, prófessors emeritus.
Kennslumál
Kennsluráð læknisfræðiskorar starfaði með óbreyttum hætti undir forystu varadeildarforseta.
Þar var einkum unnið að framkvæmd endurskipulagningar
læknanámsins sem hófst samfara upptöku inntökuprófa.
Inntökupróf fóru fram í þriðja sinn í júní 2005 undir stjórn Stefáns B. Sigurðssonar
og Kristjáns Erlendssonar. Prófið kannar þekkingu á fræðunum sem nemendur
hafa öðlast í framhaldsskóla, auk spurninga um almenna þekkingu, afstöðu til
vandamála og atriða byggðra á sálfræðigrunni. Framkvæmd inntökuprófsins tókst
vel og komu ekki fram neinar athugasemdir af hálfu próftakenda. Alls 227 nemendur
skráðu sig til inntökuprófs, 184 í læknisfræði og 43 í sjúkraþjálfun og samtals
luku 205 prófinu. 48 (+1) efstu af þeim sem völdu læknisfræði hófu nám í
læknisfræði um haustið og 20 þeirra sem völdu sjúkraþjálfun hófu nám í sjúkraþjálfun.
Kynjaskipting þeirra sem hófu nám í læknisfræði var 23 kk og 26 kvk og í
sjúkraþjálfun 10 kk og 10 kvk.
Þrír skiptinemar frá erlendum háskólum stunduðu nám við deildina. Tveir stúdentar
læknisfræðiskorar stunduðu nám erlendis sem skiptinemar samkvæmt
Nordplus eða Erasmus-styrkjakerfunum. Alls luku 44 nemendur embættisprófi í
læknisfræði árið 2005.
Framhaldsmenntunarráð starfaði undir forystu Hannesar Petersen, dósents. Ólafur
Baldursson, læknir, var framkvæmdastjóri ráðsins (30% starf). Á árinu fór fram
virk umræða um starfsemi ráðsins og endurskipulag vegna breytinga á framhaldsmenntun
lækna með hliðsjón af samningum Íslands við Evrópusambandið
og vegna samninga HÍ við LSH og heilsugæslunnar.
Erlend heimsókn
Í byrjun ágúst komu dr. Grant Gall deildarforseti læknadeildar háskólans í Calgary,
Canada ásamt tveimur samstarfsmönnum sínum í heimsókn. Gestirnir héldu
fyrirlestra og kynntu starfsemi háskólans og deildarinnar. Auk þess voru haldnir
nokkrir viðræðufundir og lögð fram drög að samstarfssamningi milli læknadeildanna
og háskólasjúkrahúsanna í Calgary og í Reykjavík.
Samstarfssamningar
Samstarfssamningar voru gerði við nokkra aðila á árinu.
• Þróunarsamvinnustofnun Íslands tekur að sér að fjármagna ferð tveggja
læknanema til Malavi þar sem nemarnir munu vinna að rannsóknaverkefni
sem bæði nýtist nemunum í námi sínu (3. árs verkefni) og er hluti af starfsemi
Þróunarsamvinnustofnunar á svæðinu.
• Gerður var nýr samningur við Tryggingarstofnun ríkisins og nýir aðilar að
þeim samningi eru Landsamtök lífeyrissjóða og Samband íslenskra tryggingafélaga.
Í samningnum felst að aðilarnir greiða stöðu dósents/prófessors í
tryggingalæknisfræði við læknadeild til fimm ára.
• Einnig var gerður samningur við Rannsóknastofu í gigtsjúkdómum á LSH
með þátttöku Gigtarfélags Íslands um greiðslu helmings launakostnaðar við
stöðu (37%) dósents í gigtlækningum við deildina til þriggja ára.
• Lífeðlisfræðistofnun læknadeildar gerði samning við Háskólann í Reykjavík
um að taka að sér umsjón og kennslu með þrem þriggja eininga námskeiðum.
Samningurinn er til 5 ára. Fyrir voru tveir samningar við fyrirtæki sem
greiða fyrir dósent og prófessorstöðu.
Rekstur
Á árinu tókst að reka deildina á jöfnu. Aðalástæða þess er að á árinu var frestað
að laga eldri fjárhagsvandamál sem menn hafa fleytt á undan sér. Var þar einkum
um að ræða greiðslur vegna rannsóknatengds náms til einstakra eininga deildarinnar
og samstarfstofnanna. Ljóst er að enda þótt deildin og þá einkum læknisfræðiskor,
standi þokkalega að vígi í dag, þá leiðir deililíkan HÍ til þess að ekki
fæst það fé sem deildinni ber samkvæmt kennslusamningi og dregur það úr eðlilegri
framþróun hennar.
143

Samstarf
Samvinna var áfram góð við hjúkrunarfræðideild, tannlæknadeild og lyfjafræðideild
varðandi sameiginleg málefni. Góð samstaða og traust ríkti milli deildanna.
Nýbyggingar og samstarf við LSH
Áfram hefur verið unnið að þeirri hugmynd að upp rísi nýbyggingar á Hringbrautarlóðinni
yfir LSH og heilbrigðisvísindadeildir HÍ ásamt Tilraunastöðinni á Keldum.
Um þetta er nær einhugur í deildinni. Vonir manna glæddust að þetta yrði að
raunveruleika þegar niðurstaða fékkst í samkeppni um skipulag háskólasjúkrahússins
á Landspítalalóð í október 2005.
Stefnunefnd, sem er samstarfsnefnd HÍ og LSH, hefur unnið af krafti á árinu
einkum við að koma ýmsum þáttum í samstarfssamningi stofnananna í framkvæmd
og að hefja endurskoðun hans. Nauðsynlegt hefur verið talið að báðir aðilar
vinni af heilindum að því að samningurinn komist til fullra framkvæmda, um
leið og hugað er að þeim atriðum sem deildin vill sjá breytingar á við endurskoðun
samningsins veturinn 2005/2006.
Sérstök nefnd undir forystu landlæknis er starfandi til að meta umsækjendur
sem starfa á LSH og hafa sótt um akademískar nafnbætur á LSH. Nefndin hóf
störf vorið 2003 og lauk mati á 26 umsækjendum á árinu. Eftirtaldir læknar og líffræðingar
á LSH voru metnir til akademískra nafnbóta við Háskóla Íslands:
Prófessorar: Rósa Björk Barkardóttir, líffræðingur, telst vera hæf til að hljóta prófessorsnafnbót.
Hún uppfyllir þær kröfur sem gerðar eru til prófessora í læknadeild.
Dósentar: Aðalgeir Arason, líffræðingur, Alma D. Möller, læknir, Árni Jón Geirsson,
læknir, Engilbert Sigurðsson, læknir, Gestur Þorgeirsson, læknir, Guðmundur
Geirsson, læknir, Gunnlaugur Sigfússon, læknir, Halldór Kolbeinsson, læknir
Hallgrímur Guðjónsson, læknir, Haraldur Sigurðsson, læknir, Hróðmar Helgason,
læknir, Jón Snædal, læknir, Margrét Árnadóttir, læknir, Margrét Birna Andrésdóttir,
læknir, Ólafur Kjartansson, læknir, Páll Helgi Möller, læknir, Pétur Luðvigsson,
læknir, Sigurður Egill Þorvaldsson, læknir, Þórður Þorkelsson, læknir og Þórólfur
Guðnason, læknir teljast vera hæf til að hljóta dósentsnafnbót. Þau teljast uppfylla
þær kröfur sem eru gerðar til dósenta í læknadeild.
Lektorar: Arnór Víkingsson, læknir, Jón Baldursson, læknir, Óttar Guðmundsson,
læknir, Sigurbjörn Birgisson, læknir, og Sigurveig Þ. Sigurðardóttir, læknir, teljast
vera hæf til að hljóta lektorsnafnbót. Þau uppfylla þær kröfur sem eru gerðar til
lektora í læknadeild.
Unnið var að endurgerð heimasíðu læknadeildar og hafði Vigdís Stefánsdóttir
umsjón með starfinu. Hefur heimasíðan tekið miklum stakkaskiptum og er orðin
mun aðgengilegri upplýsingaveita fyrir alla aðila. Veffang læknadeildar er
www.hi.is/nam/laek
Skráðir og brautskráðir stúdentar í læknisfræðiskor 2003-2005
2003 2004 2005
karlar konur alls karlar konur alls karlar konur alls
Skráðir stúdentar 167 239 406 151 207 358 145 228 374
Brautskráðir
Læknisfræði 19 11 30 20 16 36 24 20 44
Læknisfræði BS 1 0 1
Heilbrigðisvísindi MS 2 7 9 3 11 14 2 8 10
Læknisfræði doktorspróf 1 1 3 1 4 2 3 5
Samtals 23 18 41 26 28 54 28 31 59
Tölur um skráða stúdenta miðast við janúar árið eftir, þ.e. mitt námsárið.
144

Sjúkraþjálfunarskor
Stjórn og starfsfólk
Árið 2005 störfuðu sjö fastráðnir kennarar við skorina, þrír dósentar í 100% stöðu,
og fjórir lektorar, tveir í 100% stöðu og tveir í 50% stöðu. Árni Árnason gegndi skorarformennsku.
Eitt 100% stöðugildi var við stjórnsýslu skorarinnar. Fyrri hluta árs
gegndi Rósa G. Bergþórsdóttir því starfi en síðari hluta árs tók Ásta Guðjónsdóttir
við starfinu. Skorarstjórn er skipuð öllum fastráðnum kennurum skorarinnar auk
þriggja fulltrúa nemenda. Deildarforseti, Stefán B. Sigurðsson, er áheyrnarfulltrúi
á skorarfundum.
Kennsla
Inntökupróf voru haldin dagana 20. og 21. júní og voru teknir inn 20 nemendur á
fyrsta ár. Áfram var haldið með endurskipulagningu námsins og haustið 2005 var
kennt eftir nýju skipulagi á öllum fjórum árunum. Í endurskoðuðu skipulagi eru
mismunandi fræðigreinar samþættar betur en áður sem jafnframt gefur aukna
möguleika á verkefnalausnanámi, sameiginlegum verkefnum í mismunandi
greinum og öðrum nýjungum í kennsluháttum. Kynning á BS-verkefnum brautskráningarkandídata
fór fram 18. maí og kynntu 19 nemendur 11 verkefni.
Stúdentaskipti
Árið 2005 stunduðu 4 erlendir nemendur nám við skorina, en enginn íslenskur
nemandi fór utan til náms við erlenda háskóla.
Rannsóknir
Með tilkomu Rannsóknastofu í hreyfivísindum sem staðsett er í húsnæði sjúkraþjálfunarskorar
hefur aðstaða til rannsókna batnað verulega. Árið 2005 hafa
kennarar sjúkraþjálfunarskorar m.a. stundað rannsóknir á hreyfingu og þreki
barna. Kennarar hafa auk þess leiðbeint þremur MSc nemum. Rannsóknastofan
hefur einnig verið notuð í BS rannsóknum og verkefnum nema, svo og til
kennslu. Rannsóknastofa í hreyfivísindum stóð einnig fyrir nokkrum fyrirlestrum
á árinu.
Kynningarstarf
Nemendur og kennarar unnu saman að því að kynna nám í sjúkraþjálfun á
námskynningu í febrúar. Einnig tóku nemendur að sér að fara í nokkra framhaldsskóla
þar sem námið og skorin voru kynnt. Prentaður var bæklingur um nám og starf í
sjúkraþjálfun sem dreift var á kynningum.
Skráðir og brautskráðir stúdentar í sjúkraþjálfunarskor 2003-2005
2003 2004 2005
karlar konur alls karlar konur alls karlar konur alls
Skráðir stúdentar 24 83 107 17 57 74 21 59 80
Brautskráðir
Sjúkraþjálfun 5 10 15 4 10 14 4 15 19
Tölur um skráða stúdenta miðast við janúar árið eftir, þ.e. mitt námsárið.
Lífeðlisfræðistofnun
Stjórn og starfsmenn
Lífeðlisfræðistofnun Háskóla Íslands sem tilheyrir læknadeild, var komið á fót árið
1995 með reglugerð og tók þá við hlutverki Rannsóknastofu í lífeðlisfræði sem
starfrækt hafði verið í þrjá áratugi. Stofnunin er til húsa í Læknagarði, en aðstaða
fyrir áreynslulífeðlisfræði er í Skógarhlíð og er rekin þar í samvinnu við sjúkraþjálfunarskor.
Forstöðumaður stofnunarinnar er Jón Ólafur Skarphéðinsson,
prófessor. Stjórn stofnunarinnar að öðru leyti skipa fastráðnir kennarar og sérfræðingar
stofnunarinnar auk fulltrúa annarra starfsmanna og fulltrúa nemenda.
Starfsmenn stofnunarinnar árið 2005 voru prófessorarnir Stefán B. Sigurðsson og
145

Jón Ólafur Skarphéðinsson, Guðrún V. Skúladóttir vísindamaður, dósentarnir Logi
Jónsson, Sighvatur S. Árnason, Þór Eysteinsson og Þórarinn Sveinsson, Björg
Þorleifsdóttir, aðjúnkt, Anna Guðmunds, fulltrúi og Jóhanna Jóhannesdóttir, rannsóknatæknir.
Einnig störfuðu á stofnuninni doktorsnemarnir Anna Ragna Magnúsardóttir
og Ársæll Árnason og mastersnemarnir Anna Rut Jónsdóttir, Erna Sif
Arnardóttir, Halldóra Brynjólfsdóttir, Kári Jónsson, Sindri Traustason, Svanborg
Gísladóttir og Unnur Guðrún Pálsdóttir. Anna Lilja Pétursdóttir, MS-nemi lauk
námi á árinu. MS-nemanarnir voru jafnframt stundakennarar.
Hlutverk og starfsemi
Hlutverk stofnunarinnar er tvíþætt, rannsóknastarfsemi og kennsla.
Rannsóknir
Stofnunin veitir öllum fastráðnum kennurum Háskólans í lífeðlisfræði rannsóknaraðstöðu,
hvar í deild eða skorum sem þeir eiga heima, s.s. læknadeild, raunvísindadeild
og hjúkrunarfræðideild. Einnig getur stjórn stofnunarinnar veitt vísindamönnum
á öðrum fræðasviðum aðstöðu eftir því sem aðstæður leyfa og efni
standa til. Öll rannsóknastarfsemi á stofnuninni er fjármögnuð með sjálfsaflafé.
Styrkir hafa einkum fengist frá rannsókna- og tækjakaupasjóðum Háskólans og
Rannís en einnig frá erlendum aðilum, s.s. lyfjafyrirtækjum. Heildarrekstrarkostnaður
vegna rannsóknastarfsemi á árinu er um 7 m.kr. Starfsmenn stofnunarinnar
vinna að rannsóknarverkefnum á ýmsum sviðum lífeðlisfræðinnar, s.s.
starfsemi sléttra og rákóttra vöðva, stjórn blóðrásar, fituefnabúskap, sjónlífeðlisfræði,
starfsemi þekja, vatns- og saltbúskap, áreynslulífeðlisfræði, stýringu líkamsþunga,
stjórn öndunar, öndunarstarfsemi í lungnasjúklingum, þolmörkum
ýmissa umhverfisþátta hjá laxfiskum o.fl. Einnig er unnið að faraldsfræðilegum
rannsóknum á hjarta- og æðasjúkdómum og skammdegisþunglyndi. Jóhann Axelsson
prófessor emerítus hafði starfsaðstöðu á Lífeðlisfræðistofnun á árinu. Þá
er nokkuð um þjónusturannsóknir, s.s. þrekmælingar á íþróttamönnum. Niðurstöður
rannsóknanna hafa verið birtar á árinu á nokkrum alþjóðlegum ráðstefnum
og í erlendum tímaritum.
Kennsla
Starfsmenn stofnunarinnar annast alla kennslu í lífeðlisfræði við Háskólann og
leggur stofnunin til aðstöðu og tækjabúnað til verklegrar kennslu. Að auki hefur
stofnunin tekið að sér að annast kennslu í lífeðlisfræðinámskeiðum þeirra námsleiða
við Háskólann sem ekki hafa fastráðinn kennara í greininni. Þannig hefur
tekist að halda nær allri starfsemi á sviði lífeðlisfræði innan Háskólans á einum
stað, sem hefur ótvíræða kosti í för með sér. Árið 2005 voru kennd á vegum stofnunarinnar
um 20 námskeið og sóttu þau rúmlega 500 stúdentar. Jafngildir þetta
um 2500 þreyttum einingum. Þá var á árinu gerður samningur við Háskólann í
Reykjavík um að annast kennslu og umsjón með 3 námskeiðum í lífeðlisfræði
innan heilbrigðisverkfræði. Heildarvelta stofnunarinnar vegna kennslu og almenns
rekstrar árið 2005 nam um 47 m.kr.
Nánari upplýsingar um Lífeðlisfræðistofnun má finna á slóðinni:
http://www2.hi.is/page/Lifedlisfraedistofnun%20HI
Lífefna- og sameindalíffræðistofa
Almennt yfirlit og stjórn
Rannsóknarstofan er starfsvettvangur kennara lífefna-, meinefna- og erfðalæknisfræðasviðs
læknadeildar. Á fræðasviðinu eru stundaðar grunnrannsóknir og
hagnýt notkun þeirra í læknisfræði og heilbrigðisvísindum. Auk þess að reka Lífefna-
og sameindalíffræðistofu tengist fræðasviðið erfða- og sameindalæknisfræðideild
og klínískri lífefnafræðideild við Landspítala – háskólasjúkrahús með
samstarfssamningi Háskóla Íslands við sjúkrahúsið. Ýmsir aðilar á skyldum sviðum
nota aðstöðu á stofunni. Forstöðumaður er Jón Jóhannes Jónsson, dósent.
Aðrir háskólakennarar eru Eiríkur Steingrímsson, prófessor, sem fékk framgang
í upphafi ársins og Ingibjörg Harðardóttir dósent. Magnús Karl Magnússon, læknir
við Landspítala-háskólasjúkrahús, hefur einnig starfsaðstöðu á stofunni. Reynir
Arngrímsson er dósent í klínískri erfðafræði og Ísleifur Ólafsson, yfirlæknir klínískrar
lífefnafræðideildar, er klínískur dósent. Tveir nýir vísindamenn hófu störf
sem aðalrannsakendur, þau Guðrún Valdimarsdóttir sem vinnur að stofnfrumu-
146

annsóknum með rannsóknarstöðustyrk frá Rannís og Pétur H. Petersen sem
vann við erfðarannsóknir á bananaflugunni Drosophila melanogaster. Eiríkur
Steingrímsson var skipaður fulltrúi Íslands hjá European Molecular Biology
Laboratory.
Umsjón með daglegum rekstri rannsóknastofunnar hefur Jónína Jóhannsdóttir
deildarmeinatæknir. Á rannsóknastofunni starfa átta doktorsnemar og fimm meistaranemar
í rannsóknartengdu námi. Auk framangreindra unnu nokkrir einstaklingar
að ýmsum verkefnum. Silvia Boccioli, lyfjaefnafræðinemi, frá Rómarháskóla lauk
lokaverkefni sínu Analyzing migration behaviour of cloned non-polymorphic Alu
Repeat 3´ flanks in 2D-CDE. Christian Praetorius vann að diplóma-verkefni á rannsóknastofunni
en verkefnið varði hann við Freie Universität í Berlín í Þýskalandi.
Rannsóknir
Áherslusvið rannsókna eru efnaskipti og eiginleikar kjarnsýra, genalækningar,
genatjáning, stofnfrumur og þroskunarlíffræði, næringarfræði, samspil erfða og
umhverfis, sameindaerfðafræði blóðsjúkdóma og krabbameina og erfðarannsóknir
á bananaflugu. Rannsóknir á stofnfrumum úr músafósturvísum eru í fullum
gangi og rannsóknir á HUES-frumulínum úr fósturvísum manna eru í burðarliðnum.
Helstu einstök verkefni voru:
• Hlutverk og starfsemi Mitf umritunarþáttarins, þ.m.t. samstarfsprótein, innangensuppbót,
bælistökkbreytingar og sjónskyn Mitf músa.
• Breytigen arfgengrar járnofhleðslu.
• Samspil fituefnaskipta og ónæmiskerfisins.
• Greining erfðabreytileika og DNA skemmda í flóknum erfðaefnissýnum. Þetta
verkefni er unnið í samstarfi við Lífeind ehf.
• Smíði genaferja byggðum á mæði-visnu veiru.
• Sameindaerfðafræði GIST æxla.
• Hlutverk sprouty í stjórnun týrósín kínasa.
• Þróun á genaflögum til krabbameinsrannsókna og til að greina brottföll eða
tvöfaldanir í erfðaefni.
• Hlutverk TGFb vaxtarþáttarins í stofnfrumum (ES frumum) úr fósturvísum
músa og manna.
• Hlutverk cystatin C próteinsins með tilraunum í Drosophilu melanogaster.
Á rannsóknarstofunni er sérhæfður tækjabúnaður fyrir sameindalíffræðivinnu
sem jafnframt er notaður við klínískar rannsóknir í sameindaerfðafræði í samstarfi
við erfða- og sameindalæknisfræðideild Landspítala-háskólasjúkrahúss.
Kynningarstarfsemi
Rannsóknirnar voru kynntar á fjölda ráðstefna á árinu, m.a. á 12. vísindaráðstefnu
læknadeildar, 4. og 5. janúar 2005, ScanFly Symposium, 27.-29. apríl, 2005, The
Nordic Medical Laborant Congress in Reykjavík, 9. júní 2005, 19 th International
Pigment Cell Conference, Washington DC, í september 2005 og EMBO New
Members Meeting í Varsjá, Póllandi, 14.-18. október 2005. Einnig skrifaði Eiríkur
Steingrímsson yfirlitsgrein um stofnfrumur melanósýta fyrir tímaritið Cell. Ýmis
önnur kynningarstarfsemi fór fram, m.a. tók Eiríkur þátt í Vísindakaffi Rannís þar
sem rætt var um stofnfrumur og klónun.
Annað
Rannsóknir á stofunni voru styrktar af ýmsum aðilum, þ.m.t. með styrkjum frá
Rannís, Rannsóknarsjóði Háskólans, Aðstoðarmannasjóði, Rannsóknarnámssjóði
og Vísindasjóði LSH. Samtals nam utanaðkomandi fé til rannsókna á Lífefna- og
sameindalíffræðistofu úr samkeppnisstyrkjum var um 53 m.kr.
Rannsóknastofa í
heilbrigðisfræði
Rannsóknastofa í heilbrigðisfræði er ein sérstofnana Háskólans og lýtur læknadeild.
Rannsóknastofan er til húsa á Neshaga 16, 2. hæð. Forstöðumaður er Vilhjálmur
Rafnsson, prófessor í heilbrigðisfræði.
Starfsmenn
Örn Ólafsson, aðjunkt, lét af störfum á árinu, en hann hafði verið aðjunkt frá árinu
1998. Staða Haralds Briems, dósents, sem var fimm ára staða, rann út í árslok
147

2005. Enginn situr nú í stöðu dósentsins vegna seinagangs af hálfu deildarstjórnar
að auglýsa stöðuna að nýju í tæka tíð en það var þó gert fyrir áramót 2005/2006.
Aðrir starfsmenn eru Vilhjálmur Rafnsson, prófessor, en Hrafn Tulinius, prófessor
emeritus, hefur starfsaðstöðu á rannsóknarstofunni. Staða Sigurðar Thorlacius,
dósents í tryggingalæknisfræði, sem kostuð er af Tryggingastofnun ríkisins og öðrum
færðist af fræðasviðinu heilbrigðis- og faraldsfræði og hefur hann ekki lengur
aðstöðu á rannsóknarstofunni. Ásta Jóna Guðjónsdóttir, ritari, fluttist til í starfi innan
læknadeildar að eigin ósk og hefur ekki fengist ráðinn annar ritari að rannsóknastofunni
í hennar stað, þó eftir því hafi verið leitað við deildarstjórn. Evald Sæmundsen
er í doktorsnámi við rannsóknarstofuna og er áætlað að hann ljúki doktorsprófi
vorið 2007. Oddný S. Gunnarsdóttir lauk MPH (master of public health) frá
Nordic School of Public Health í desember 2005, hún stundar nú doktorsnám við
sama skóla með aðstöðu og handleiðslu á rannsóknarstofunni. Fjöldi starfsmanna
er breytilegur frá ári til árs og er hann háður rannsóknarstyrkjum.
Rannsóknir
Rannsóknarstofa í heilbrigðisfræði sinnir faraldsfræðilegum rannsóknum einkum
á sviði krabbameina og smitsjúkdóma. Gerðar eru rannsóknir á krabbameinshættu
meðal atvinnuflugmanna og flugfreyja. Tilefni þeirra rannsókna er að flugfólk
verður fyrir geimgeislun í störfum sínum. Vegna þessara rannsókna er í
gangi samstarf við aðra rannsakendur á hinum Norðurlöndunum (NoESCAPE),
sem einnig eru að athuga krabbameinshættu flugfólks hverjir í sínu landi. Hópar
flugfólks eru síðan sameinaðir til þess að fá tölfræðilega áreiðanlegri niðurstöður.
Athugað er nýgengi krabbameins í samvinnu við krabbameinskrár á Norðurlöndum.
Auk þessarar samvinnu við Norðurlandamenn er rannsóknarstofan einnig í
samvinnu um evrópskar flugmanna- og flugfreyjuathuganir og eru það dánarmeinarannsóknir
sem einnig er einkum ætlað að meta krabbameinshættu vegna
geimgeislamengunar (ESCAPE). Í því samstarfi eru aðilar frá níu Evrópulöndum.
Evrópusamstarfið hefur leitt til birtinga á niðurstöðum á undanförnum árum og er
það enn í gangi. Niðurstöður rannsóknanna á flugfólki benda til að það sé í meiri
hættu en aðrir að fá illkynja sortuæxli í húð og að flugfreyjum sé hættara við
brjóstakrabbameini en öðrum konum.
Í tengslum við rannsóknir á krabbameinshættu meðal flugmanna hefur verið
gerð sérstök athugun á því hvort flugmönnum er hættara við að fá ský á augastein
en öðrum. Vitað er að jónandi geislar geta valdið skemmdum og skýmyndun
á augasteini. Í þessari rannsókn, en niðurstöður hennar hafa þegar verið birtar í
The Archives of Ophthalmology, kom í ljós að flugmönnum er hættara við að fá
ský í kjarna augasteins og að þessi skýmyndunarhætta tengist því magni geimgeisla
sem þeir hafa orðið fyrir á flugmannsferli sínum.
Rannsóknarverkefni er í gangi um áhættuþætti illkynja sortuæxla meðal úrtaks
íslensku þjóðarinnar og er nú unnið að verkefnum sem miða að því að skýra orsakir
hækkunar á nýgengi sortuæxla, sem átt hafa sér stað ár frá ári hér á landi
og tengjast þessar rannsóknir flugáhöfnunum.
Önnur rannsóknarverkefni beinast að krabbameinshættu tengdum starfsstéttum
svo sem bændum. Og sérstakt verkefni er um krabbameinshættu við kísilgúrframleiðslu.
Á sviði sóttvarna hafa farið fram rannsóknir á faraldri af völdum Salmonella typhi
murium DT 204b sem gekk yfir hér á landi haustið 2000. Þessi rannsókn hefur
verið unnin í samvinnu við sóttvarnarstofnanir í Bretlandi, Hollandi og Þýskalandi
þar sem faraldursins varð einnig vart. Rannsókn á bólusetningu gegn HPV (Human
Papilloma Virus) sem veldur leghálskrabbameini og kynfæravörtum hófst á
árinu 2001 í samvinnu við Krabbameinsfélag Íslands og lyfjafyrirtækið Merck. Þá
var hafinn undirbúningur að rannsókn á orsök niðurgangspesta hér á landi í
samvinnu við Sýklafræðideild Landspítala-háskólasjúkrahúss á árinu 2002.
Einnig hófst á árinu 2005 undirbúningur að rannsókn á lifrarbólgu C veirusýkingu
hjá HIV sýktum einstaklingum og áhrifum hennar á horfur HIV sýktra sjúklinga,
sem eru til eftirlits við Veirufræðideild LSH. Þá hófst undirbúningur að rannsókn á
algengi lifrarbólgu B og C á meðal innflytjenda til Íslands í samvinnu við Sigurð
Ólafsson, smitsjúkdómadeild LSH, Lungna- og berklavarnadeild Heilsuverndarstöðvar
Reykjavíkur og Barnaspítala Hringsins.
Doktorsnemar
Doktorsverkefni Evalds Sæmundsen fjallar um einhverfu og er vinnutitill ritgerðar
hans: Autism in Iceland. Study on detection, prevalence, and relation of epilepsy
in infancy and autism spectrum disorders. Verkefnið skiptist í nokkra hluta sem
148

fjalla um faraldsfræði, greiningarskilmerki einhverfu og stöðugleika einhverfueinkenna
í eftirfylgd. Einnig fjallar hún um hugsanleg tengsl flogaveiki og kippaflogaveiki
við einhverfu.
Oddný S. Gunnarsdóttir hefur birt grein um afdrif sjúklinga er sóttu til bráðmóttöku
Landspítala-háskólasjúkrahúss við Hringbraut. Fengist hefur yfirlit um dánartíðni
rannsóknarhópsins en greinin birtist í Emergency Medical Journal. Í þessum áfanga
kom fram að dánartíðni þeirra sem sóttu til bráðamótökunnar og sendir voru
heim að skoðun og meðferð lokinni var hærri en meðal þjóðarinnar. Þeir sem
komu tvisvar og þrisvar eða oftar á móttökuna á ári höfðu hærri dánartíðni en þeir
sem komu einu sinni á ári. Þar sem móttakan þjónaði sjúklingum á sviði almennra
lyf- og handlækninga, ekki slysum, vakti athygli há dánartíðni vegna lyfjaeitrana ,
sjálfsvíga og þegar hugsanlega var um sjálfsvíg að ræða. Oddný lauk MPH-prófi í
desember 2005 og vinnur að doktorsverkefni um sjúklinga bráðamóttökunnar.
Kennsla
Kennsla í heilbrigðis- og faraldsfræði (forvarnarlækningum) er veitt nemendum í
læknisfræði á sjötta ári. Auk fastra kennara taka þátt í henni um tíu stundakennarar,
sem margir vinna annars staðar en við Háskóla Íslands. Í kennslunni er lögð
áhersla á aðferðafræði við faraldsfræðilegar rannsóknir bæði í fyrirlestrum og
umræðutímum þar sem birtar rannsóknir eru einkum ræddar með tilliti til aðferðafræðinnar.
Útgáfa og kynningarstarfsemi
Á árinu 2005 hafa verið birtar 3 vísindalegar ritgerðir og 4 úrdrættir vegna ráðstefna,
en niðurstöður rannsókna hafa verið kynntar erlendis, vestan hafs og
austan og á Íslandi. Eru þessi afköst svipuð og verið hafa undanfarin ár.
Samstarf er við fjölmarga aðila um þau rannsóknarverkefni sem í gangi eru hverju
sinni. Eru það til dæmis stofnanir svo sem Krabbameinsfélag Íslands og Hagstofa
Íslands, eða einstakir sérfæðingar til dæmis í tölfræði, meinafræði, krabbameinslækningum,
húðlækningum, augnlæknisfræði, lungnalækningum barnalækningum
og forvarnarlækningum. Auk þessa er haft náið samband við hina
ýmsu hópa starfsmanna og vinnustaða, sem rannsóknirnar fjalla um sem og erlenda
samstarfsaðila.
Rannsóknastofa í líffærafræði
Rannsóknastofa í líffærafræði er ein sérstofnana Háskólans og lýtur hún læknadeild
Háskóla Íslands. Rannsóknastofan hefur verið til húsa á Vatnsmýrarvegi 16,
4. hæð, síðan haustið 1987. Forstöðumaður rannsóknarstofunnar er Hannes
Blöndal, prófessor í líffærafræði.
Starfsmenn
Kennarar:
Ella Kolbrún Kristinsdóttir, dósent.
Hannes Blöndal cand. med., Ph.D., prófessor.
Sigurður Sigurjónsson cand. med., lektor.
Sigurjón Stefánsson, cand. med., Ph.D.,dósent.
Sverrir Harðarson cand. med., dósent.
Annað starfslið:
Finnbogi R. Þormóðsson Ph.D., fræðimaður.
Guðbjörg Bragadóttir, ritari.
Jóhann Arnfinnsson cand. real., líffræðingur.
Marina Ilinskaia, meinatæknir.
Nemendur:
Ólafur B. Einarsson, MS, líffræðingur í doktorsnámi.
Starfsemi
Rannsóknastofa í líffærafræði sinnir vísindalegum rannsóknum í líffærafræði
heilbrigðra og sjúkra. Starfsmenn rannsóknastofunnar annast líffærafræðikennslu
fyrir nemendur í læknisfræði, sjúkraþjálfun og tannlækningum og veita
ýmsum aðilum þjónustu í örsjárrannsóknum (electron microscopy). Á rannsóknastofunni
fer einnig fram framleiðsla kennsluefnis í líffærafræði í formi prentaðs
máls, tölvuefnis og margvíslegra kennslusýna.
149

Vísindaleg viðfangsefni:
• Rannsóknir á æða- og vefjaskemmdum fólks sem látist hefur af völdum arfgengrar
heilablæðingar, en sjúkdómurinn finnst eingöngu á Íslandi, hafa verið
stundaðar í mörg ár á rannsóknastofunni og er svo enn.
• Rannsókn á heilabilun (dementia) í samvinnu við deildir Landspítala- háskólasjúkrahúss
(LSH) í öldrunarlækningum hefur staðið í nokkur ár og mun
standa áfram um óákveðinn tíma enda um framskyggna rannsókn að ræða.
• Rannsóknir á áhrifum kítófásykra á frumur í rækt í samstarfi við Primex ehf.
Ritverk:
• H. Blöndal, F.R. Thormodsson. Cystatin C-immunoreactive deposition outside
the central nervous system in hereditary cerebral hemorrhage with amyloidosis,
Icelandic Type. Program No. 431.8. 2005 Abstract Viewer/Itinerary
Planner. Washington, DC: Society for Neuroscience, 2005. Online.
Kennsla
Kennsla í líffærafræði er veitt nemendum í læknisfræði, sjúkraþjálfun og tannlækningum
svo sem verið hefur. Nemendafjöldi er nokkuð breytilegur eftir árum.
Samtals luku prófum í líffærafræðinámskeiðum árið 2005 alls 96 nemendur í
læknisfræði, 37 nemendur í sjúkraþjálfun og 12 nemendur í tannlæknadeild . Auk
þess sækja nemendur í meina- og röntgentækni við Tækniskóla Íslands kennslu í
líffærafræði til rannsóknarstofunnar.
Þjónusturannsóknir
Örsjárrannsóknir til sjúkdómsgreiningar er fastur liður í starfsemi rannsóknarstofunnar
og eru þær aðallega unnar fyrir Rannsóknastofu Háskólans við Barónsstíg.
Einnig eru gerðar, og hafa verið gerðar síðan 1981, örsjárrannsóknir á lífrænum
og ólífrænum sýnum fyrir aðrar stofnanir Háskólans og aðila utan hans.
Rannsóknastofa í lyfja- og
eiturefnafræði
Stjórn og starfsfólk
Forstöðumaður Rannsóknastofu í lyfja- og eiturefnafræði (RLE) er Magnús Jóhannsson
prófessor og skrifstofustjóri Sigríður Ísafold Håkansson. Fast starfslið,
auk kennara með starfsaðstöðu á rannsóknastofunni, er 18 manns (sjá nánar á
vefsíðu RLE: www.hi.is/rle). Sex nemar voru í rannsóknatengdu námi á rannsóknastofunni
á árinu. Þrjú voru í doktorsnámi, þau Brynhildur Thors, Guðlaug
Þórsdóttir og Lárus S. Guðmundsson. Ein stundaði MS-nám, Elín V. Magnúsdóttir,
hún lauk prófi í september, leiðbeinandi hennar var Kristín Ólafsdóttir dósent og
titill verkefnisins var Þrávirk klórlífræn efni, holdafar, kyrrseta og frjósemi karlmanna.
Einn læknanemi lauk 3. árs rannsóknarverkefni, Þórarinn Örn Ólafsson
og einn nemi í lífefnafræði, Lilja Kjalarsdóttir, vann rannsóknaverkefni á rannsóknastofunni.
Kennsla
Starfsfólk rannsóknastofunnar sá um eða tók þátt í kennslu læknanema, tannlæknanema,
hjúkrunarfræðinema, líffræðinema, matvælafræðinema og lyfjafræðinema
við Háskóla Íslands. Einnig kenndi starfsfólk rannsóknastofunnar á
ýmsum námskeiðum, m.a. á vegum Endurmenntunar HÍ og við Lögregluskóla
ríkisins.
Grunnrannsóknir
Unnið var að mörgum rannsóknarverkefnum, sumum í samstarfi við innlenda og
erlenda vísindamenn og eru þær helstu eftirtaldar:
• Kopar, cerúlóplasmín og súperoxíðdismútasi í sjúklingum með hrörnunarsjúkdóma
í miðtaugakerfi (með öldrunarlæknum og taugasjúkdómalæknum
á Landspítala-háskólasjúkrahúsi).
• Rannsóknir á boðkerfum í ræktuðum æðaþelsfrumum.
• Rannsókn á lyfjahvörfum paracetamóls og glútatíoni í blóði (með svæfingarlæknum
á Landspítala - háskólasjúkrahúsi).
• Rannsóknir á blóðfitulækkandi verkun ACTH (með lækni á LSH).
• Rannsóknir á notkun lyfja við hjarta- og æðasjúkdómum á Íslandi, í samvinnu
við Hjartavernd.
150

• Rannsókn á tengslum mígrenis og blóðþrýstings, í samvinnu við Hjartavernd.
• Þrávirk lífræn efni í blóði íslenskra mæðra. Samstarfsverkefni átta þjóða sem
liggja að norður-heimskautssvæðinu; AMAP.
• Áhrif þrávirkra klórlífrænna efna á frjósemi íslenskra karlmanna, með glasafrjóvgunardeild
Landspítalans.
• Tengsl þrávirkra lífrænna efna og viðkomu íslenska arnarstofnsins. Í samvinnu
við Náttúrufræðistofnun Íslands og Náttúrufræðistofu vesturlands.
• Þrávirk lífræn efni í lofti og úrkomu við Stórhöfða, með Veðurstofu Íslands.
• Samnorræn rannsókn: Alkohol og andre rusmidler blant nordiske drepte
motorvognförere 2001-2002.
• Eitranir á Íslandi. Framskyggn rannsókn á eitrunum, sem komu til meðferðar
á sjúkrahúsum og heilsugæslustöðvum landsins 2001-2002.
• Samanburður á snefilefnum og oxavarnarenzýmum í blóði sauðfjár með tilliti
til riðu.
Þjónusturannsóknir
Stundaðar voru umfangsmiklar þjónusturannsóknir í fjórum deildum: réttarefnafræðideild
(deildarstjóri Jakob Kristinsson), lyfjarannsóknadeild (deildarstjóri Elísabet
Sólbergsdóttir), alkóhóldeild (deildarstjóri Kristín Magnúsdóttir) og eiturefnafræðideild
(deildarstjóri Kristín Ólafsdóttir). Rannsóknir þessar eru unnar fyrir
dómsmála- og lögregluyfirvöld, lækna, sjúkrastofnanir, lyfjaframleiðendur, heilbrigðiseftirlitsmenn,
rafveitur, Varnarliðið, Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins, Iðntæknistofnun
o.fl. Unnið var að gæðahandbók fyrir rannsóknastofuna og gerð var
úttekt á gæðamálum vegna vinnu fyrir lyfjaframleiðendur.
Heimsóknir
Helge Refsum, yfirlæknir á Diakonhjemmet Sykehus í Osló, kom í heimsókn í júní
og hélt fyrirlestur um notagildi klíniskra lyfjamælinga og ákvarðana á lifrarensímum
sem eru með erfðafræðilegan breytileika.
Löglærðir fulltrúar ákæruvaldsins komu í heimsókn í október og kynntu sér
starfsemi RLE.
Húsnæði
Rannsóknastofa í lyfja- og eiturefnafræði (RLE) flutti í apríl 2004 í Haga, Hofsvallagötu
53, og er þar á 1. og 3. hæð. Fyrir í Haga er lyfjafræðideild HÍ sem myndar
Lyfjafræðistofnun HÍ ásamt RLE. Á þriðju hæð í nýrri hluta hússins eru 16 skrifstofur
og hefur RLE 14 þeirra til ráðstöfunar en þar er einnig lítið fundarherbergi
og kaffistofa. Á fyrstu hæð voru innréttaðar rannsóknastofur samkvæmt nútímakröfum
um slíkt húsnæði og í kjallara eru geymslur, myrkraherbergi o.fl. Þetta
húsnæði er gott og hentar vel fyrir þá starfsemi sem fer fram á RLE.
Veffang Rannsóknastofu í lyfja- og eiturefnafræði er: www.hi.is/rle
151

Raunvísindadeild og
fræðasvið hennar
Stjórn deildarinnar og almennt starf
Forseti raunvísindadeildar var Hörður Filippusson og varadeildarforseti var Þóra
Ellen Þórhallsdóttir, en í rannsóknamisseri varaforseta gegndi aldursforseti deildarráðs,
Þorsteinn Vilhjálmsson, prófessor, þeirri stöðu. Stöðugildi á skrifstofu
deildar, sem rekin er í samvinnu við verkfræðideild, voru fimm samtals fyrir báðar
deildir. Edda Einarsdóttir fulltrúi á deildarskrifstofu, lét af störfum 1. desember
að eigin ósk. Hlín Eyglóardóttir var ráðin í fulltrúastarf þann 1. nóvember 2005.
Skorarformenn
Formaður stærðfræðiskorar var Jón Kr. Arason á vormisseri en Robert Magnus á
haustmisseri. Þorsteinn Vilhjálmsson var formaður eðlisfræðiskorar á vormisseri
en Magnús Tumi Guðmundsson á haustmisseri. Formaður efnafræðiskorar var
Ingvar Helgi Árnason. Kesara A. Jónsson var formaður líffræðiskorar á vormisseri
en Guðmundur Hrafn Guðmundsson á haustmisseri. Formaður jarð- og landfræðiskorar
á vormisseri var Ingibjörg Jónsdóttir en Áslaug Geirsdóttir á haustmisseri.
Formaður matvælafræðiskorar var Kristberg Kristbergsson.
Starfsemi deildarinnar var með svipuðu sniði og síðasta ár. Fjárhagur deildarinnar
var enn erfiður en halli mun minni en undanfarin ár að árinu 2004 undanskildu
enda mörgum ráðum beitt til sparnaðar og hagræðingar. Meginástæða hallareksturs
er sú að meðaldagvinnulaun í deildinni eru miklu hærri en meðaldagvinnulaun
þau sem miðað er við í kennslusamningi Háskóla Íslands við menntamálaráðuneytið
(launastika). Rannsóknaframlag til deildarinnar er lægra en nemur
skyldubundnum rannsóknatengdum útgjöldum en af þeim vegur rannsóknaþáttur
launa kennara þyngst. Sparnaður felst einkum í fækkun valnámskeiða og
aðhaldi í rekstrargjöldum vegna verklegs náms.
Starfandi fastanefndir við deildina voru: fjármálanefnd, rannsóknanámsnefnd,
kennsluskrárnefnd, framgangsnefnd, bóka- og ritakaupanefnd og vísindanefnd
(tækjakaupanefnd).
Auk fastanefnda voru tvær aðrar nefndir að störfum: nefnd um eflingu raungreinakennslu
í framhaldsskólum og grunnskólum og kennsluháttanefnd III sem
lauk störfum og skilaði áliti á árinu.
Þóra Ellen Þórhallsdóttir var tengiliður deildarinnar við markaðs- og samskiptanefnd
Háskólans.
Rögnvaldur Ólafsson var fulltrúi raunvísindadeildar og verkfræðideildar í háskólaráði.
Varafulltrúar voru Helgi Þorbergsson og Júlíus Sólnes.
Jón K. F. Geirsson átti sæti í kennslumálanefnd á vormisseri en Lárus Thorlacius
á haustmisseri.
Fulltrúar raunvísindadeildar á háskólafundum, auk deildarforseta sem er sjálfkjörinn,
voru: Á 16. háskólafundi 18. febrúar 2005: Þóra Ellen Þórhallsdóttir, Áslaug
Geirsdóttir og Bjarni Ásgeirsson. Á 17. háskólafundi 26. maí 2005: Þóra Ellen
Þórhallsdóttir, Áslaug Geirsdóttir og Bjarni Ásgeirsson. Á 18. háskólafundi 17.
nóvember 2005: Þóra Ellen Þórhallsdóttir og Bjarni Ásgeirsson.
Fjárveitingar og útgjöld raunvísindadeildar
2003-2005 (þús. kr.).
2003 2004 2005
Útgjöld (nettó) 599.370 604.223 650.618
Fjárveiting 552.744 586.791 634.999
152

Breytingar á kennaraliði
Bragi Árnason, prófessor lét af störfum fyrir aldurs sakir 1. apríl.
Jón Ragnar Stefánsson, dósent lét af störfum í árslok.
Halldór I. Elíasson, prófessor lét af störfum í árslok en var ráðinn í 33% starf við
stærðfræðistofu Raunvísindastofnunar til tveggja ára.
Kristján Jónasson, aðjúnkt lét af störfum í árslok og tók við dósentsstöðu við
verkfræðideild.
Snorri Þ. Ingvarsson var ráðinn í starf dósents við eðlisfræðiskor frá 1. september.
Eðlisfræðistofa RH kostar rannsóknaþátt starfsins.
Ingibjörg Gunnarsdóttir var ráðin í starf dósents í matvæla- og næringarfræðiskor
frá 1. nóvember.
Zophanías O. Jónsson var ráðinn í tímabundið 50% starf dósents í líffræði til eins
árs frá 1. janúar. Rannsóknaþáttur starfsins er kostaður af rannsóknafé.
Snæbjörn Pálsson var ráðinn í tímabundið starf lektors í líffræði til eins árs frá 1.
janúar. Rannsóknaþáttur starfsins er kostaður af rannsóknafé. Snæbjörn hlaut
framgang í starf dósents á árinu.
Kennslumál
Haustið 2005 voru við deildina 45 nemendur í doktorsnámi (21 kona og 24 karlar)
og 132 nemendur í meistaranámi (64 konur og 68 karlar), þar af 11 í umhverfisfræðum
og einn í sjávarútvegsfræðum.
Tvær þverfaglegar námsbrautir til meistaraprófs sem deildin átti aðild að, í sjávarútvegsfræðum
og í umhverfisfræðum, voru lagðar niður á árinu.
Þverfaglegt nám til meistaraprófs í umhverfis- og auðlindafræðum á vegum sex
deilda var tekið upp á árinu. Raunvísindadeild er umsjónardeild námsins. Auglýst
var starf kennara í umhverfis- og auðlindafræðum á árinu.
Fjármögnun framhaldsnámsins er nú komin á þann grundvöll að deildin hefur
tekjur af þreyttum einingum framhaldsnema auk þess sem að í deililíkani Háskólans
fyrir rannsóknafé er gert er ráð fyrir fastri fjárveitingu, 500 þús.kr., til
deildar fyrir hvern brautskráðan meistara og 1.500 þús.kr. fyrir hvern brautskráðan
doktor sem stundað hefur nám við deildina (námsdoktor) en 750 þús.kr. fyrir
aðra doktora (varinn doktor) sem brautskrást frá deildinni. Vegna hlutfallslega
lækkandi rannsóknafjárveitinga til skólans hefur ekki verið hægt að fjármagna
deililíkan til rannsókna að fullu og skertust ofangreindar fjárhæðir um meira en
fimmtung af þeim sökum. Vegna mikillar fjölgunar nemenda þarf að gera ráð fyrir
auknu húsnæði vegna vinnuaðstöðu nemenda auk þess sem álag á tölvu- og
tækjakost eykst.
Þrjár doktorsvarnir voru við deildina á árinu:
• Kristján Rúnar Kristjánsson, eðlisfræðingur, varði 12. ágúst ritgerð sína. Periodic
tachyons and charged black holes. Two problems in two dimensions.
Leiðbeinandi Kristjáns var dr. Lárus Thorlacius, prófessor, en með honum í
umsjónarnefnd voru dr. Ragnar Sigurðsson og dr. Þórður Jónsson, vísindamenn
við Raunvísindastofnun Háskólans. Andmælendur voru dr. Paolo Di-
Vecchia, prófessor við NORDITA, Kaupmannahöfn og dr. David Lowe, prófessor
frá Bandaríkjunum.
• Guðrún Ólafsdóttir matvælafræðingur varði 26. ágúst ritgerð sína Volatile
compounds as quality indicators in fish during chilled storage: Evaluation of
microbial metabolites by an electronic nose. Leiðbeinandi Guðrúnar var dr.
Kristberg Kristbergsson, dósent, en með honum í umsjónarnefnd voru dr.
Jörg Oehlenschläger, prófessor, frá Þýskalandi, dr. Joop B. Luten, sérfræðingur
frá Hollandi, dr. Rögnvaldur Ólafsson, dósent, og dr. Ágústa Guðmundsdóttir,
prófessor. Andmælendur voru dr. Saverio Mannino, prófessor frá Ítalíu
og dr. Ragnar L. Olsen, prófessor frá Noregi.
• Björn Sigurður Gunnarsson, matvæla- og næringarfræðingur varði 4. nóvember
ritgerð sína Iron status in Icelandic children and associations with nutrition,
growth and development. Leiðbeinandi Björns var dr. Inga Þórsdóttir,
prófessor, en með henni í umsjónarnefnd voru Gestur Pálsson barnalæknir
154

við Landspítala-Háskólasjúkrahús og dr. Kim Fleischer Michaelsen, prófessor
frá Danmörku. Andmælendur voru dr. Olle Hernell, prófessor frá Svíþjóð
og dr. Ibrahim Elmadfa, prófessor frá Austurríki.
Forkröfur fyrir nám í raunvísindadeild er stúdentspróf. Ekki er gerð krafa um
stúdentspróf af bóknámsbraut en til viðbótar stúdentsprófi gerir raunvísindadeild
kröfur um að stúdentsprófið innihaldi að lágmarki eftirfarandi fjölda eininga í einstökum
greinum: Stærðfræði 21 eining og raungreinar 30 einingar, þar af a.m.k. 6
einingar í eðlisfræði, 6 einingar í efnafræði og 6 einingar í líffræði. Þó er öllum
sem lokið hafa stúdentsprófi heimil innritun í nám til BS prófs í landfræði og
ferðamálafræði.
Skorti 8 einingar eða minna á að lágmarkskröfum hér að ofan sé fullnægt getur
raunvísindadeild engu að síður heimilað nemanda að innritast í nám við deildina
en henni er þá heimilt að setja skilyrði um að nemandinn ljúki námi í tilteknum
greinum sem á vantar sem fyrst eftir innritun í raunvísindadeild eða samhliða
námi sínu í deildinni.
Raungreinapróf frá Tækniháskóla Íslands, áður Tækniskóla Íslands, nægir til inngöngu
í raunvísindadeild til jafns við stúdentspróf, enda sé fullnægt skilyrðum um
lágmarkskröfur í einstökum greinum, sbr. hér að framan.
Allir sem lokið hafa þriggja ára háskólanámi til fyrstu háskólagráðu í hvaða grein
sem er uppfylla skilyrði til að innritast í raunvísindadeild.
Samkvæmt tölum um fjölda nemenda í deildinni í upphafi haustmisseris voru
þeir alls 931. Á sama tíma árið 2004 voru nemendur deildarinnar 934.
Fjöldi erlendra stúdenta við deildina fór vaxandi. Allmargir nemendur sóttu heils
árs námsbraut í jarðvísindum á ensku fyrir erlenda stúdenta, alls 10 námskeið í
jarðfræði (5), landfræði (1), ferðamálafræði (1) og jarðeðlisfræði (2), auk eins yfirlitsnámskeiðs
sem fellur undir allar greinarnar þrjár. Þetta nám miðast við tvö ár
í háskóla.
Rannsóknir
Um rannsóknir í deildinni er fjallað í kafla um Raunvísindastofnun Háskólans og
Líffræðistofnun Háskólans í Árbókinni. Rannsóknastofnun í næringarfræði var
komið á fót með samningi milli Háskóla Íslands og Landspítala-Háskólasjúkrahúss.
Starfsmenn deildar og stofnana hlutu fjölmarga rannsóknastyrki á árinu.
Í samstarfi við Eðlisfræðifélag Íslands stóð deildin fyrir fyrirlestraröð fyrir almenning
við ágæta aðsókn undir yfirskriftinni Undur veraldar. Haldnir voru alls 13
fyrirlestrar, fjórir á vormisseri og níu á haustmisseri.
Húsnæðismál
Ýmis vandamál steðja að hvað varðar húsnæði deildarinnar og stofnana hennar.
Skrifstofur kennara eru víða þröngar og illa búnar. Rannsóknarrými er mun þrengra
en gerist við erlenda rannsóknarháskóla og lítið sem ekkert rými fyrir aðstoðarmenn
og framhaldsnema. Við ráðningu nýrra kennara koma undantekningarlaust
upp vandamál er varða húsnæði og tækjabúnað. Aðstöðuleysi hamlar
þátttöku kennara og sérfræðinga deildarinnar í erlendum samstarfsverkefnum
svo sem Evrópuverkefnum. Á árinu var unnið að greiningu á framtíðarþörfum
deildarinnar fyrir húsnæði.
Lausnir á húsnæðismálum þarf að nálgast í nánu samráði við stofnanir deildarinnar.
Líffræðistofnun er alfarið í húsnæði Háskólans en Raunvísindastofnun á sitt
eigið húsnæði á Dunhaga 3 ásamt hluta Tæknigarðs. Líta verður á húsnæðið í
heild. Starfsemi þessara stofnana og deildarinnar er til húsa í mörgum byggingum.
Veruleg umskipti urðu á fyrra ári er náttúrufræðahúsið Askja var tekið í notkun
að fullu og batnaði þá verulega aðstaða líffræði, jarðeðlisfræði og jarð- og
landfræði en þar með var mest af þeirri starfsemi deildarinnar sem var utan háskólalóðar
komið á háskólasvæðið. Nokkrir kennarar eru með starfsaðstöðu á
rannsóknastofnunum atvinnuveganna og á Landspítala-háskólasjúkrahúsi.
Vandamál þeirra greina sem eru vestan Suðurgötu munu ekki leysast að fullu fyrr
en byggt verður nýtt hús. Ljóst er að leysa þarf hið fyrsta húsnæðisvanda matvælafræðiskorar.
155

Skráðir og brautskráðir stúdentar í raunvísindadeild 2003-2005
2003 2004 2005
karlar konur alls karlar konur alls karlar konur alls
Skráðir stúdentar 365 552 918 407 578 987 411 597 1.008
Brautskráðir
Stærðfræði BS 8 3 11 12 4 16 11 2 13
Stærðfræði M.Paed. 0 1 1
Stærðfræði MS 1 0 1
Eðlisfræði BS 8 1 9 3 1 4 6 1 7
Jarðeðlisfræði BS 2 1 3 3 0 3
Eðlisfræði 4. ár 1 0 1
Eðlisfræði MS 1 1 1 1 2
Jarðeðlisfræði MS 1 1
Jarðeðlisfræði doktorspróf 1 0 1
Stjarneðlisfræði MS 1 1
Eðlisfræði doktorspróf 2 2 2 2
Efnafræði BS 2 2 1 1 2 4 1 5
Efnafræði 4. ár
Efnafræði MS 2 1 3 1 1 4 0 4
Efnafræði doktorspróf
Lífefnafræði BS 4 6 10 2 10 12 4 4 8
Lífefnafræði MS 1 0 1
Lífefnafræði doktorspróf 1 1
Líffræði BS 11 26 37 11 29 40 20 34 54
Líffræði 4. ár 1 2 3 0 2 2
Líffræði MS 4 5 9 2 3 5 4 2 6
Líffræði doktorspróf 2 2
Sjávarútvegsfræði MS 1 1 1 1
Jarðfræði BS 7 7 14 6 6 12 5 6 11
Jarðfræði 4. ár 1 0 1
Jarðfræði MS 1 1 3 1 4 1 0 1
Jarðfræði M.Paed. 1 0 1
Landfræði BS 4 6 10 6 9 15 4 8 12
Landfræði MS 2 2 1 1 2
Umhverfisfræði MS 2 2 2 3 5 1 8 9
Ferðamálafræði diplóma 4 4 1 4 5 0 3 3
Ferðamálafræði BS 3 13 16 6 23 29 2 26 28
Ferðamálafræði MS 0 1 1
Matvælafræði BS 1 6 7 1 1 2 1 2 3
Matvælafræði MS 1 2 3 1 1 1 0 1
Næringarfræði MS 2 2 1 1 0 1 1
Næringarfræði doktorspróf 1 1 1 1 2
Samtals 61 90 151 64 102 166 79 104 183
Tölur um skráða stúdenta miðast við janúar árið eftir, þ.e. mitt námsárið.
Kynningarstarf
Kynning á starfi deildarinnar fer fram á vegum skora og hafa þær flestar unnið að
útgáfu kynningarefnis í formi bæklinga. Þá hefur verið farið í heimsóknir í framhaldsskóla,
auk þess sem deildin hefur verið kynnt á reglulegum námskynningum
Háskólans. Áfram var haldið starfi raunvísindadeildar Háskóla Íslands með
Fræðslumiðstöð Reykjavíkur og landssamtökunum Heimili og skóli um tilraunaverkefni
sem felst í viðfangsefnum í raunvísindum fyrir bráðger börn á miðstigi
grunnskóla.
Þá hafa fastir kennarar deildarinnar og sérfræðingar á Raunvísindastofnun ásamt
meistara- og doktorsnemum staðið fyrir landskeppnum í stærðfræði, eðlisfræði
og efnafræði og þjálfun liðs Íslands til að keppa á Ólympíuleikum framhaldsskólanema
í þessum sömu greinum.
156

Raunvísindastofnun
Háskólans
Raunvísindastofnun Háskólans (RH) er sjálfstæð rannsóknastofnun innan Háskóla
Íslands og starfar samkvæmt sérstökum reglum.
Stofnunin er vettvangur grunnrannsókna í raunvísindum. Um síðustu áramót voru
þar alls 27 sérfræðingar í föstum stöðum sem stunduðu sjálfstætt rannsóknir
auk 6 aðstoðarmanna. Þar fyrir utan unnu 30 verkefnaráðnir sérfræðingar við
rannsóknir og níu manna starfslið sem vann á aðalskrifstofu og annast rekstur
fasteigna. Loks var 21 nemi í framhaldsnámi við stofnunina. Eins og segir í reglum
um Raunvísindastofnun er hún rannsóknavettvangur kennara við raunvísindadeild
Háskóla Íslands á sviðum stofnunarinnar en kennarar voru 49 um síðustu
áramót. Raunvísindastofnun er því einnig vettvangur rannsóknanáms deildarinnar
í flestum greinum nema líffræði.
Raunvísindastofnun skiptist í Jarðvísindastofnun Háskólans (JH) og Eðlis-, efnaog
stærðfræðistofnun Háskólans (EH). Þessum stofnunum er skipt upp í stofur
sem lýst er hér að neðan.
Árið 2005 nam velta Raunvísindastofnunar 652 m.kr. sem er um 28,3% hækkun frá
fyrra ári. Um það bil helming þessarar aukningar má rekja til þess að Norræna
eldfjallastöðin var hluti RH allt árið 2005 en einungis hálft árið 2004. Annars urðu
aukin umsvif á flestum sviðum. Af veltu ársins 2005 komu 292 m.kr. af fjárveitingum
hins opinbera, 84 m.kr. komu frá Norrænu ráðherranefndinni og 287 m.kr.
voru annað sjálfsaflafé frá íslenskum og erlendum rannsóknasjóðum og frá fyrirtækjum.
Markmið rannsókna á Raunvísindastofnun er að afla nýrrar þekkingar, miðla
fræðilegum nýjungum og efla rannsóknir og kennslu. Niðurstöður rannsókna eru
birtar í tímaritsgreinum, bókum, skýrslum og ráðstefnuerindum. Rannsóknir á
stofnuninni eru einnig kynntar almenningi í fyrirlestrum. Stofnunin hefur víðtækt
samstarf við aðrar innlendar og erlendar rannsóknastofnanir. Þá veitir hún fjölþætta
ráðgjöf og þjónustu utan Háskólans.
Eðlisfræðistofa
Árið 2005 var eðlisfræðistofa rannsóknavettvangur níu kennara við raunvísindadeild
Háskólans og eins kennara við verkfræðideild auk fjögurra sérfræðinga við
Raunvísindastofnun. Þar starfa einnig tveir tæknimenn Raunvísindastofnunar.
Fimm verkefnaráðnir sérfræðingar unnu á stofunni og einn verkefnaráðinn
tæknimaður. Laun þeirra eru ýmist greidd með styrkjum úr samkeppnissjóðum
og fyrirtækjum eða með eftirlaunum. Stúdentar í rannsóknanámi á árinu 2005
voru ellefu talsins, þar af fjórir í doktorsnámi. Forstöðumaður eðlisfræðistofu var
Hafliði Pétur Gíslason, prófessor. Nöfn stofufélaga og upplýsingar um rannsóknaverkefni
þeirra og ritsmíðar er að finna á vef eðlisfræðistofu á slóðinni
(www.raunvis.hi.is/Edlisfr/Edlisfr.html).
Árið 2005 urðu þær breytingar fyrirferðamestar að háloftadeild Raunvísindastofnunar,
sem um árabil var deild á jarðeðlisfræðistofu, fluttist yfir til eðlisfræðistofu.
Gunnlaugur Björnsson var ráðinn forstöðumaður háloftadeildar, en hann hafði áður
verið vísindamaður á eðlisfræðistofu. Háloftadeild sinnir eftir sem áður hefðbundnu
hlutverki sínu en leggur auk þess áherslu á rannsóknir í stjarneðlisfræði.
Snorri Þorgeir Ingvarsson, fræðimaður, fluttist úr stöðu sinni á eðlisfræðistofu í
starf dósents við eðlisfræðiskor, en stofan greiðir rannsóknahluta launa hans. Þá
tók Kristján Leósson við stöðu vísindamanns við eðlisfræðistofu í árslok 2005.
Kristján Jónsson, verkfræðingur, sem hafði lengi verið verkefnaráðinn, fluttist í
starf deildarverkfræðings á stofunni um mitt ár. Þá hélt Bragi Árnason, prófessor
emerítus, skrifstofuaðstöðu sinni á eðlisfræðistofu árið 2005. Eftirtaldir meistaranemar
sem höfðu rannsóknaaðstöðu á stofunni luku prófi árið 2005: Elías Halldór
Bjarnason, MS í vélaverkfræði, Jón Skírnir Ágústsson, MS í rafmagnsverkfræði og
Árni Sigurður Ingason, MS í vélaverkfræði.
Á eðlisfræðistofu eru stundaðar grunnrannsóknir í tilraunaeðlisfræði og kennilegri
eðlisfræði. Á stofunni eru þrír hópar fyrirferðarmestir. Einn þeirra sinnir
rannsóknum í tilraunaeðlisfræði einkum hátæknieðlisfræði og örtækni. Annar
157

hópur stundar kennilegar rannsóknir og gerð líkana af eiginleikum rafeindakerfa
á nanóskala í hálfleiðurum og sameindum. Þriðji hópurinn leggur stund á rannsóknir
í stjarneðlisfræði.
Auk þessara hópa stunda kennarar og sérfræðingar á stofunni rannsóknir sem
ekki falla undir ofangreinda lýsingu. Unnu þeir við fjölda rannsóknaverkefna árið
2005, meðal annars þróun vetnissamfélags á Íslandi, mössbauermælingar, mælingar
á radoni í grunnvatni, og endurbætur á tækni til mælinga á geislakoli í aldursgreiningum.
Örtæknikjarni Raunvísindastofnunar
Raunvísindastofnun Háskólans hefur stofnað til samstarfs við verkfræðideild Háskóla
Íslands, stofnanir atvinnulífsins, Háskólann í Reykjavík og einkafyrirtæki
um rannsóknir í örtækni. Samstarfið nefnist Örtæknivettvangur og nær það nú til
tveggja kjarna, annars vegar í VR-III við Suðurgötu (hér kallaður Örtæknikjarni I)
og hins vegar hjá Iðntæknistofnun á Keldnaholti (Örtæknikjarni II). Í VR-III er verið
að setja upp hreinherbergi sambærilegt við viðlíka aðstöðu sem finna má við
marga aðra rannsókna- og tækniháskóla og er sú vinna langt komin. Í hreinherberginu
verður aðstaða til almennrar örtækniframleiðslu sem nýta má til að byggja
upp margs konar smásæja strúktúra. Að auki verður til staðar búnaður til eftirlits
og mælinga til að tryggja gæði og endurtakanleika í framleiðslunni.
Formleg tækjakaup í nafni örtæknikjarna hófust árið 2004 með 23,5 m.kr. framlagi
frá Tækjasjóði. Á árinu 2005 var fjárfesting Örtæknivettvangs 49,5 m.kr., og
voru það styrkir úr Tækjasjóði og mótframlög. Meirihluti fjárfestingarinnar hefur
runnið til uppbyggingar Örtæknikjarna I í 200 m 2 húsnæði í kjallara VR-III við
Suðurgötu. Nýlega hefur Vísinda- og tækniráð úthlutað úr Markáætlun um erfðafræði
í þágu heilbrigðis- og örtækni. Rannsóknir í Örtæknikjarna I hlutu um 35
m.kr. framlag þar til tveggja ára. Í tillögum Markáætlunar var lögð áhersla á
áframhaldandi uppbyggingu tækjabúnaðar örtæknikjarna.
Búnaður til örtækniframleiðslu og greiningar hefur ekki verið til staðar á Íslandi,
og er því um að ræða uppbyggingu frá grunni. Gæta þarf ýtrasta hreinleika við örtækniframleiðslu,
þ.e. þegar ráðist er í framkvæmdir sem miða að því að setja
upp hreinherbergi í flokki 5-6 (skv. ISO 14644-1 hreinherbergisstaðli) sem er algengur
flokkur fyrir aðstöðu af þessari stærð. Framkvæmdirnar fela í sér m.a.
breytt aðgengi og sérstakan lofthreinsibúnað. Til að viðhalda hreinleika er nauðsynlegt
að notendur klæðist rykfríum hlífðarfatnaði og temji sér rétt vinnubrögð.
Einnig er þörf á að endurbæta hitastýringu og bæta við rakastýringu í aðstöðuna
en stöðugt hita- og rakastig er mikilvægt til að tryggja endurtakanleika í rásaprentunarferlinu.
Umsjón með uppbyggingu Örtæknikjarna hefur einkum hvílt á þeim Jóni Tómasi
Guðmundssyni, Kristjáni Leóssyni, Snorra Þorgeiri Ingvarssyni og Sveini Ólafssyni,
stúdentum þeirra og öðrum starfsmönnum.
Efnafræðistofa
Á efnafræðistofu eru stundaðar rannsóknir á flestum sviðum efnafræði. Árið 2005
störfuðu þar 20 launaðir framhaldsnemar og nýdoktorar auk tveggja fastráðinna
sérfræðinga og 8 kennara. Nokkur nýlunda er að af 20 framhaldsnemum og
nýdoktorum eru 6 af erlendum uppruna og hefur starfsemin því fengið fjölþjóðlegan
blæ. Til marks um það er að ræður á jólahófi stofunnar fóru fram á ensku.
Stofan er einnig vettvangur nemenda sem vinna að lokaverkefnum til BS-prófs.
Meirihluti launakostnaðar vegna framhaldsnema og nýdoktora var greiddur af
rannsóknarstyrkjum, bæði innlendum og frá Evrópusambandinu.
Á efnafræðistofu eru stundaðar fjölþættar grunnrannsóknir í kennilegri efnafræði,
eðlisefnafræði, ólífrænni efnafræði, málmlífrænni efnafræði og lífrænni efnafærði.
Rannsóknarverkefnin eru af margvíslegum toga, en flest þeirra fjalla á einn eða
annan hátt um eðli og eiginleika nýstárlegra ólífrænna og lífrænna efnasambanda.
Á árinu var sett upp nýtt MALDI-TOF tæki til að greina stórar sameindir og
var tækið mikið notað við efnagreiningar. Sótt var um styrk til að setja upp „electrospray“
efnagreiningatæki og er talið líklegt að tækið fáist. Lögð voru drög að
stofnun Efnagreiningaseturs HÍ en þar mun verða hátækniaðstaða til nútímalegra
efnagreininga fyrir vísindasamfélag HÍ svo og aðila utan HÍ. Þessi stórbætta rannsóknaraðstaða
mun gera kleift að fást við mun viðameiri verkefni en áður var
mögulegt. Auk ofangreindra tækja hefur efnafræðistofa nú yfir að ráða fjölda ann-
158

arra tækja m.a. 400 MHz NMR tæki, FT-IR tæki, GC-MS tæki, leysum og tölvuklasa.
Upptalningu á ritverkum verkefnastjóra er að finna í Árbók Háskóla Íslands og
hægt er að lesa lýsingar á rannsóknarverkefnum kennara á heimasíðum þeirra.
Slóðin er http:/ www.raunvis.hi.is/Efnafr/Efnafr.html
Lífefnafræðistofa
Við Lífefnafræðistofu hafa rannsóknaraðstöðu fjórir kennarar úr efnafræðiskor
raunvísindadeildar og tveir kennarar úr matvælafræðiskor og einn prófessor emeritus.
Auk þeirra starfa á stofunni nokkrir sérfræðingar, nemar í rannsóknatengdu
framhaldsnámi til meistaraprófs eða doktorsprófs, rannsóknamenn og
nemar sem vinna að lokaverkefnum til BS-prófs.
Þau rannsóknaverkefni sem unnið er að á stofunni eru á eftirtöldum sviðum:
• Erfðatæknileg framleiðsla þorskensíma í gersveppum, sérsniðin ensím, einangrun
próteina og náttúruleg rotvörn.
• Lífefni úr hrognum.
• Varnir lífvera gegn oxunarálagi og stakeindum.
• Ensímið glútaþíónperoxídasi, eiginleikar og hreinvinnsla.
• Andoxunarefni.
• Snefilefnið selen.
• Kuldavirk ensím úr bakteríum og úr fiskum, grundvöllur hvötunarvirkni
þeirra, sértækni, stöðugleika og hagnýtingar.
• Samskipti ensíma og hindrandi efna.
• Ensímrannsóknir og kyrrsetning ensíma.
• Kítósanfáliður og áhrif þeirra á prótein.
• Gripgreining og notkun hennar við vinnslu lífefna.
• Vinnsla lífefna.
• Ensím úr þorski, vinnsla, hagnýting og eiginleikar.
• Ensím úr suðurskautsljósátu.
• Ensím úr slöngueitri.
• Prótein, ensím, próteinasar, stöðugleiki próteina, hitastigsaðlögun próteina
og hagnýting ensíma.
• Adrenergir viðtakar í hjarta og hjartavöðvafrumum.
• Rannsóknir á glýkólípíðum.
• Rannsóknir á íslenskum lækningajurtum.
Frekari upplýsingar um rannsóknirnar og ritaskrár starfsmanna er að finna á
heimasíðu stofunnar og starfsmanna hennar á slóðinni http://www.raunvis.hi.is/Lifefnafr/Lifefnafr.html
Tækjabúnað stofunnar má flokka sem hér segir:
• Almennur búnaður til hreinvinnslu próteina svo sem skilvindur og súlugreiningarbúnaður
af ýmsu tagi.
• Mælitæki til rannsókna og greininga á próteinum og ensímum svo sem litrófsmælar,
rafdráttarbúnaður, hvarfahraðamælar, tæki til varmafræðilegra
mælinga, flúr-ljómunarmælir, circular dichroism litrófsmælir, amínósýrugreinir
og prótein-raðgreiningartæki.
• Búnaður til gerlaræktunar og til kjarnsýruvinnu.
• Tæki til greiningar og rannsókna á smærri sameindum m.a. massagreinir.
Auk þess hafa starfsmenn stofunnar aðgang að tækjabúnaði efnafræðistofu og efnafræðiskorar,
til dæmis gasgreiningar-búnaði og nýju kjarnarófstæki (NMR 400 MHz).
Reiknifræðistofa
Á reiknifræðistofu eru stundaðar rannsóknir í reiknifræði, lífstærðfræði, tölfræði,
tölvunarfræði og líkindafræði. Þar starfa að jafnaði tveir sérfræðingar i föstum
stöðum og nokkrir verkefnaráðnir sérfræðingar og aðstoðarmenn. Þá er stofan
rannsóknavettvangur fjögurra kennara við stærðfræðiskor raunvísindadeildar og
fjögurra kennara við tölvunarfræðiskor verkfræðideildar.
Lokið var endanlega við gerð reiknilíkana er lýsa viðgangi íslenska rjúpnastofnsins.
Um er að ræða bæði tímaraðalíkan og afleiðujöfnulíkan sem endurspeglar
samspil rjúpna og fálka. Líkanið sem var unnið í samvinnu við Náttúrufræðistofn-
159

un var notað við ráðgjöf um stjórn veiða á rjúpu á árinu. Þá var unnið að áframhaldandi
þróun á reiknilíkönum á göngum loðnu með það að markmiði að samræma
gagnaumgjörðina fyrir svonefnd eindalíkön annars vegar og samfelld líkön
hins vegar og gera stikamat fyrir slík líkön sem hagkvæmast.
Unnið var að þróun tölfræðiaðferða í sameindaerfðafræði í samvinnu við háskóla í
Bandaríkjunum. Einnig var unnið að rannsóknum á tví-Hamilton hreyfikerfum.
Í samvinnu við vísindamenn í Kanada hefur verið unnið að þróun á aðferðum við
að bæta mat á göngum með notkun sveimferlalíkana á gögn úr síritandi fiskmerkjum
og staðsetningarmerkjum á selum.
Áfram hefur verið unnið að prófunum á mismunandi stjórnkerfum fiskveiða með
líkönum sem taka tillit til áhrifa svæðalokana, kvótakerfa og takmarkana sóknardaga
og áhrifa slíkra takmarkana á lífkerfið. Hér eru notuð líkön sem innihalda
lýsingu á lífkerfinu og hagfræðileg líkön sem lýsa viðbrögðum flotans við mismunandi
stjórnkerfum.
Unnið var í samvinnu við fyrirtækið Stofnfisk að þróun líkana til að lýsa áhrifum
þess á fiskistofna að velja úr þeim fyrir tveimur erfðaþáttum samtímis.
Unnið var að reikniriti og forriti í Matlab og C til að meta stika margvíðra tímaraðalíkana
þegar gögn eru götótt.
Unnið var áfram að rannsóknum á Palmvenslum fyrir margvíð punktferli, slembimengi
og slembimál og kom út rannsóknaskýrsla um Palmvensl slembimengja í
margvíðri grind á árinu. Einnig birtist grein í tímaritinu Bulletin of Kerala Mathematics
Association um tengingu slembiferla.
Unnið var að þróun nýrra lærdómslíkana til greiningar á nokkrum algengum heilasjúkdómum
(s.s. Alzheimer) út frá heilariti.
Unnið hefur verið við nýjar leitaraðferðir fyrir ólínuleg bestunarverkefni, þar á
meðal nýja aðferð til að innleiða staðgengilslíkön í víðfeðma bestun og samhliða
útfærslur á slembileitaralgrími. Á árinu birtist grein í IEEE Transactions on Systems,
Man and Cybernetics í samvinnu við vísindamenn við háskólann í Birmingham.
Einnig birtist grein í IEEE Transactions on Evolutionary Computation í samvinnu
við vísindamenn við háskólann í Essex. Þá lauk verkefni um flokkun heilarita
með stoðvigravélum; nokkrar skýrslur birtust á árinu um þetta verkefni.
Tómas P. Rúnarsson, fræðimaður við stofuna, var á árinu skipaður í ritstjórn
tímaritsins IEEE Transactions on Evolutionary Computation. Hann situr einnig í
IEEE Evolutionary Computation Technical Committee: Games Working Group.
Unnið er að skipulagningu ráðstefnunnar 9th International Conference on Parallel
Problem Solving from Nature sem haldin verður á Íslandi 9.-13. september 2006.
Reiknifræðistofa stóð ásamt stærðfræðistofu að 24. norræna og 1. fransk-norræna
stærðfræðingaþinginu sem haldið var hér 6.-9. janúar 2005 á vegum íslensku
og frönsku stærðfræðafélaganna. Tóku 195 stærðfræðingar þátt í þinginu,
þar af rúmlega 20 Íslendingar. Þá stóð reiknifræðistofa að 2. íslensku líkindaráðstefnunni
sem haldin var 4.-5. janúar 2005 sem ein af fylgiráðstefnum áðurnefnd
þings og tóku 26 þátt í henni þar af 5 Íslendingar. Á árinu hófst undirbúningur að
stofnun tölfræðimiðstöðvar við stofnunina.
Stærðfræðistofa
Stærðfræðistofa er vettvangur rannsókna í stærðfræði og stærðfræðilegri eðlisfræði.
Þar störfuðu á árinu átta kennarar í raunvísindadeild og sex sérfræðingar.
Tveir hinna síðarnefndu sitja í postdoc-stöðum og eru laun þeirra greidd af öndvegisstyrk
Lárusar Thorlacius og Þórðar Jónssonar. Við stofuna voru jafnframt
sex stúdentar í rannsóknatengdu námi, þar af einn í doktorsnámi.
Viðfangsefni stofunnar eru margvísleg og spanna margar sérgreinar stærðfræði
og stærðfræðilegrar eðlisfræði. Þau helstu eru á sviði algebru og algebrulegrar
rúmfræði, tvinnfallagreiningar og fágaðrar rúmfræði, skammtasviðsfræði,
strengjafræði, óvíxlinnar rúmfræði, diffurrúmfræði, fellagreiningar og netafræði.
160

Niðurstöður rannsókna sinna birta starfsmenn stofunnar í skýrslum Raunvísindastofnunar
sem og í innlendum og alþjóðlegum fagtímaritum.
Starfsmenn Stærðfræðistofu eiga öflugt samstarf á fræðasviðum sínum við fólk
víða um heim og algengt er að samstarfsmenn erlendis frá dvelji við stofuna til
að vinna að sameiginlegum rannsóknaverkefnum. Sérstaklega má geta þess að
tveir af starfsmönnum stofunnar, Þórður Jónsson og Lárus Thorlacius, eru þátttakendur
í samstarfsnetunum ENRAGE og Forces Universe á vegum Evrópusambandsins.
Stofan bar hitann og þungann af 24. Norræna stærðfræðiþinginu, sem jafnframt
var 1. Fransk-norræna stærðfræðiþingið og haldið var í Reykjavík í janúar síðastliðnum.
Í tengslum við þingið var á vegum stofunnar einnig ráðstefna í tvinnfallagreiningu
sem bar heitið Complex Days of the North.
Tveir af starfsmönnum stærðfræðistofu, Freyja Hreinsdóttir og Ragnar Sigurðsson,
stóðu að því að koma á laggirnar svokölluðu Reiknisetri. Það er vefsetur þar
sem kennd er tölvunotkun við lausn stærðfræðilegra verkefna; sjá vefslóðina
http://www.hi.is/reiknisetur/
Breytingar á starfsmannahaldi stofunnar á árinu urðu sem hér segir:
Ágúst Sverrir Egilsson kom til starfa sem sérfræðingur.
Freyja Hreinsdóttir lét af störfum sem sérfræðingur og hélt til kennarastarfa við
Kennaraháskóla Íslands.
Halldór I. Elíasson lét af störfum sem prófessor við stærðfræðiskor, en gegnir
áfram hlutastarfi við stofuna.
Jón Ragnar Stefánsson lét af störfum sem dósent við stærðfræðiskor og starfar
ekki lengur við stofuna.
Kristján Rúnar Kristjánsson lauk doktorsprófi og hélt til starfa við Nordita í Kaupmannahöfn.
Pawel Bartoszek lauk meistaraprófi.
Ragnar Sigurðsson lét af störfum sem vísindamaður við stofuna og fluttist í starf
prófessors við stærðfræðiskor.
Frekari upplýsingar um starfsfólk stærðfræðistofu og rannsóknaverkefni hennar
má finna á vefsíðunni http://www.raunvis.hi.is/Staerdfr/Staerdfr.html
Málstofa í stærðfræði hefur verið starfrækt á vegum stærðfræðistofu frá árinu
1975. Yfirleitt er þar haldinn einn fyrirlestur á viku, en fyrirlestrahald er stopulla
yfir hásumarið. Í málstofunni kynna starfsmenn stofunnar og aðrir vísindamenn á
svipuðum fræðasviðum rannsóknir sínar eða aðrar nýjungar í stærðfræði og
stærðfræðilegri eðlisfræði. Sérstaklega má geta þess að samstarfsmenn erlendis
frá halda þar iðulega fyrirlestra. Upplýsingar um málstofuna er að finna á
veffanginu http://www.raunvis.hi.is/Staerdfr/malstofa.html
Jarðvísindastofnun
Jarðvísindastofnun Háskólans hóf starfsemi 1. júlí 2004 með sameiningu Norrænu
eldfjallastöðvarinnar og jarðvísindahluta Raunvísindastofnunar Háskólans
samkvæmt samkomulagi sem menntamálaráðherra, Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,
Páll Skúlason, háskólarektor og Sigurður Helgason, aðstoðarframkvæmdastjóra
Norrænu ráðherranefndarinnar, undirrituðu í apríl það ár. Jarðvísindastofnun
er til húsa í Öskju, nýja náttúrufræðahúsi Háskólans. Markmið Jarðvísindastofnunar
er að vera metnaðarfull alþjóðleg rannsóknastofnun í jarðvísindum,
sem endurspeglar einstaka jarðfræði Íslands og þá þekkingu í jarðvísindum sem
byggst hefur upp hér á landi. Norrænum tengslum starfseminnar er viðhaldið
undir heitinu Norræna eldfjallasetrið og unnið er að eflingu annarra alþjóðlegra
tengsla. Jarðvísindastofnun heyrir undir Raunvísindastofnun en er stjórnunar- og
skipulagslega sjálfstæð innan þess ramma sem lög og reglur Háskóla Íslands
setja. Forstöðumaður Jarðvísindastofnunar er Ólafur Guðmundsson, jarðeðlisfræðingur,
en formaður stjórnar Stefán Arnórsson, prófessor.
161

Rannsóknir á vegum stofnunarinnar beinast að ýmsum þeim ferlum sem eru
sérstaklega virkir á Íslandssvæðinu í skorpu og möttli jarðar, í eldstöðvum og
jarðhitasvæðum, í jöklum og straumvötnum, setlögum á landi og í sjó, gróðurfari
og jarðvegseyðingu. Rannsóknirnar tengjast náttúruauðlindum Íslendinga, sérstæðri
náttúru landsins í jarðfræðilegu tilliti og framlagi Íslendinga til hnattrænnar
þekkingar í jarðvísindum. Í árslok 2005 var heildarfjöldi starfsmanna Jarðvísindastofnunar
52 manns auk níu kennara sem höfðu rannsóknaraðstöðu við
stofnunina. Fastir starfsmenn voru 25 að meðtöldum forstöðumanni, auk 5 norrænna
styrkþega. Verkefnaráðnir sérfræðingar voru níu, einn verkefnaráðinn aðstoðarmaður
og þrír framhaldsnemar. Við stofnun Jarðvísindastofnunar tók gildi
nýr samningur milli Háskóla Íslands og Norrænu ráðherranefndarinnar um
rekstur Norræna eldfjallasetursins. Samningurinn gildir til ársloka 2007 og samkvæmt
honum fluttust öll verkefni Norrænu eldfjallastöðvarinnar til Norræna eldfjallasetursins
(sjá www.norvol.hi.is). Mikilvægasti liðurinn í norrænni starfsemi
eru fimm stöður fyrir unga norræna vísindamenn sem veittar eru til eins árs í
senn. Norræn verkefnanefnd skipuð einum fulltrúa fá hverju norrænu landanna
hefur ráðgjafarhlutverk hvað varðar norræna vídd í starfseminni.
Samanlögð velta Jarðvísindastofnunar á árinu 2005 nam um 320 m.kr. Tekjur til
þessarar starfsemi skiptust þannig: (1) fjárveitingar af fjárlögum, 118 m.kr.; (2)
fjárveiting frá Norrænu ráðherranefndinni, 84 m.kr., og (3) ýmsar sértekjur, aðallega
frá sjóðum og fyrirtækjum, 118 m.kr.
Jarðvísindastofnun er skipt í sex faghópa, og er þar byggt á fagþekkingu og þörfum
fyrir rannsóknaraðstöðu. Faghóparnir hafa eftirtalin heiti: 1) Jarðeðlisfræði og
eðlisræn jarð- og landfræði; 2) Jarðskorpuhreyfingar og skjálftafræði; 3) Jöklafræði;
4) Kvarter-jarðfræði og setlagafræði; 5) Berg- og bergefnafræði og 6) Jarðefnafræði
vatns, veðrun, ummyndun.
Jarðeðlisfræði og eðlisræn jarð- og landfræði
Innan fagsviðsins starfa jarðeðlis-, jarð- og landfræðingar að rannsóknum í aflrænni
eldfjallafræði, gjóskulagafræði, jarðefnafræði skammlífra samsæta,
varma- og vökvafræði jarðefna, fornsegulfræði hrauna, fjarkönnun og jarðlagafræði.
Stundaðar eru rannsóknir á uppbyggingu Íslands, innri gerð, kvikuferlum
til yfirborðs og eldvirkni, orsökum hennar, afleiðingum og áhrifum á umhverfi og
samfélag. Starfsemin tengist mjög öðrum fagsviðum, s.s. jöklafræði, kvarterjarðfræði
og berg- og jarðefnafræði.
Helstu verkefni ársins voru eftirfarandi:
• Bergsegulmælingar í Skagafjarðardölum, á Vestfjörðum og á Fljótsdal.
• Eftirlit með Mýrdalsjökli og mat á hættu af jökulhlaupum frá Mýrdalsjökli.
• Rannsóknir á eldgosum í jöklum, einkum Grímsvatnagosinu 2004.
• Gjóskutímatal fyrir Norðurland síðustu 3000 ár og tímasetning sjávarsets
með gjóskulögum, sýndaraldur sjávar.
• Tímasetning sjávarsets með gjóskulögum á tímabilunum 0-2000 BP og 6000-
8000 BP.
• Gjóskutímatal og þáttur þeytigosa í eldvirkni á nútíma.
• Athugun á notagildi fjarkönnunar við rauntíma umhverfiseftirlit, einkum með
MODIS- og Envisat-gögnum. Fylgst var með hafísútbreiðslu og sjávarhitaskilum
við landið, blóma svifþörunga, olíumengun á hafi úti, snjóþekju á landinu,
gosmekki og öskufalli í Grímsvatnagosinu.
• Hafísútbreiðsla við landið var könnuð með Quickscat-, MODIS- og NOAAmyndum.
• Áhrif hafíss á líf og störf fólks fyrr á tímum samkvæmt samtímaheimildum.
• Gróður- og jarðvegsbreytingar í Borgarfirði síðustu 1200 ár.
• Veðrun, rof, gróður, jarðvegur og kolefnisbúskapur á Norðausturlandi.
• Búseta, landsnytjar og umhverfisbreytingar á Vesturlandi.
• Sandfok, jarðvegseyðing og uppgræðsla.
• Áhrif ferðamanna á vistkerfi.
Jarðskorpuhreyfingar og skjálftafræði
Innan fagsviðsins var unnið að rannsóknum á uppbyggingu og uppruna jarðskorpu
Íslands, innri gerð eldstöðva og jarðskorpuhreyfingum af ýmsu tagi.
Helstu verkefni ársins voru eftirfarandi:
• Rannsökuð var stefnuhneigð (anisotropy) bylgjuhraða í jarðskorpu og möttli
Íslands.
• Fylgst var með jarðskorpuhreyfingum undir Eyjafjallajökli, Mýrdalsjökli og
nyrðra gosbeltinu með INSAR-mælingum úr gervitunglum.
162

• Unnið var úr gögnum færanlegra jarðskjálftamæla við Goðabungu í Mýrdalsjökli
og rannsóknir á hegðun jarðskjálfta á Suðurlandi héldu áfram.
• Á árinu hófst alþjóðlegt verkefni styrkt af Evrópusambandinu, FORESIGHT,
sem fjallar um tengsl jarðskjálfta, eldgosa, skriðufalla og tsunami-flóðbylgna.
• Unnið var við kortlagningu sprungna á skjálftasvæði Suðurlandsundirlendis
og radonmælingum og úrvinnslu radongagna var haldið áfram.
• Kortlagning hafsbotnsins með fjölgeislamælingum beindist í ár að Öxarfirði,
Eyjafirði og Kolbeinseyjarhrygg.
• Stofnunin tók þátt í umfangsmiklum GPS-landmælingum og ber þar hæst
ÍSNET2004-mælingarnar á viðmiðunarlandmælinganeti landsins. Einnig voru
mæld GPS-net umhverfis nokkrar virkar eldstöðvar.
• Mælt landris á Grímsfjalli var notað til að meta kvikuþrýsting í Grímsvötnum
fyrir eldgosið í nóvember 200?
• Rekstri hálendisnets skjálftamæla var fram haldið, m.a. fylgst með undanfara
og framvindu goss í Grímsvötnum.
Jöklafræði
Starfið beinist að rannsóknum á jöklum Íslands, stærð þeirra, lögun, afkomu,
hreyfingu og afrennsli jökulvatns. Unnið er að gerð korta af yfirborði og botni jöklanna,
mælingum á ísflæði, afkomu og orkubúskap þeirra, rennsli vatns um þá,
vatnsforða sem bundinn er í þeim og mati á hættu sem stafar af jöklum vegna
jökulhlaupa frá jaðarlónum og lónum á jarðhitasvæðum undir jökli eða við eldgos
undir ís. Einnig er unnið að gerð reiknilíkana af afkomu, hreyfingu og viðbrögðum
jökla við loftslagsbreytingum ásamt umfangi og útbreiðslu hafíss við landið.
Helstu verkefni ársins 2005 voru eftirfarandi:
• Mælingar á afkomu, afrennsli og veðurþáttum (með sjálfvirkum veðurstöðvum)
á Vatnajökli (10 stöðvar) og Langjökli (2 stöðvar). Gögnum var miðlað til
alþjóðlegra samstarfsaðila og gagnabanka.
• Líkanreikningar af orkubúskap Vatnajökuls og Langjökuls.
• Áframhaldandi vinna að gerð korta af botni og yfirborði jökla (Langjökuls,
Vatnajökuls, Mýrdalsjökuls). Gögnum um botn og yfirborð var miðlað til rannsóknarhópa
í Kanada, Hollandi, Bretlandi og Bandaríkjunum.
• Yfirborðshæðarmælingar á Vatnajökli og Langjökli, kortlagning botns á
Vatnajökli (milli Esjufjalla og Mávabyggða, efst á Skálafellsjökli og Breiðamerkurjökli
og á sporðum og miðbiki Heinabergsjökuls, Skálafellsjökuls,
Fláajökuls, Skaftafellsjökuls, Svínafellsjökuls og Kvíárjökuls).
• Líkangerð af afkomu og ísflæði Hofsjökuls, Vatnajökuls og Langjökuls.
• Athugun á viðbrögðum Vatnajökuls, Hofsjökuls og Langjökuls og afrennsli
frá þeim við breytt
• veðurfar. Norrænt samstarf um rannsóknir á veðri, vatni og orku.
• Mælingar á vatnsstöðu í Grímsvötnum og Grímsvatnahlaupum.
• Jöklabreytingar kannaðar á Breiðamerkurjökli vegna rannsókna á landrisi á
Breiðamerkursandi.
• Breyting á ísfargi 1990 til 2000 á vestanverðum Vatnajökli vegna rannsókna á
landrisi.
• Jöklunarsaga Langjökuls könnuð og lýst með líkangerð af afkomu og ísflæði.
Mat á rúmmálsbreytingum Langjökuls og afkomu frá 1985 til 2005.
• Hreyfisvið og yfirborðshæð jökla könnuð með fjarkönnunargögnum (SPOT,
Landsat, ERS-1, ASTER).
• Könnun á orsökum stórflóða í Jökulsá á Brú sumurin 2004 og 2005.
• Rennslisleiðir undir Kötlujökli kannaðar eftir gögnum sem aflað var um botn
og yfirborðshæð á árinu 2004.
• Þróun nýrra aðferða við framsetningu og túlkun á stefnuhneigð ískristalla og
reiknilíkans sem segir til um breytingar á stefnu c-ása ískristalla samfara aflögun
þeirra og áhrifum þess á flæði jökulíss.
• Innri gerð jökuls könnuð á norðanverðum Mýrdalsjökli með íssjármælingum,
einkum endurkast frá vatnslinsum og öskulögum.
Kvarterjarðfræði og setlagafræði
Rannsóknir innan fagsviðsins beinast að umhverfisbreytingum, sem lesin eru
úr fornum jarðlögum og þeim eðlis-, efna- og líffræðilegu ferlum, sem móta yfirborð
jarðar á hverjum tíma. Helstu áhersluþættir eru jöklabreytingar og jökulrof
frá tertíer fram á nútíma, straumvötn og afrennslishættir, vindrof og jarðvegseyðing,
framburður til sjávar, setmyndun í sjó og landmótun við strendur.
Sjávarstöðubreytingar sem tengjast jöklabreytingum og höggun Íslands eru
einn þáttur þessara rannsókna. Fornumhverfisbreytingar eru sérsvið jarðfræðinnar
og til þess að rekja þær er lögð áhersla á jarðlagafræði, fornlíffræði og
164

aldursgreiningu setmyndana gosmyndana frá tertíer og kvarter. Loftslagsbreytingar
eru í brennidepli á þessu rannsóknarsviði og tengsl þeirra við hafstrauma
og veðurfar. Í íslenskum jarðlögum, bæði á landi og í sjó, geymast upplýsingar
um sögu úthafshryggja, eldvirkni, höggun, þróun setlagadælda og loftslagsbreytingar
við Norður-Atlantshaf.
Meginrannsóknarefni faghóps í ísaldarjarðfræði og setlagafræði við Jarðvísindastofnun
Háskólans er loftslagsbreytingar í tíma og rúmi: hafstraumar, veðurfar,
jöklar, setlög, jarðvegur og lífríki. Helstu verkefni og áhersluþættir innan þessa
ramma eru:
• Rannsóknir á setmyndun jökla með sérstöku tilliti til jöklabreytinga á mismunandi
tímakvörðum, allt frá ári til árs og til jökulskeiða og hlýskeiða.
• Rannsóknir á þýðingu jökla og eldvirkni fyrir ásýndir setlaga.
• Rannsóknir á sjávarstöðubreytingum í tengslum við loftslagsbreytingar með
sérstöku tilliti til jöklabreytinga.
• Svörun umhverfisþátta í íslenska vistkerfinu við veðurfars- og loftslagsbreytingum
bæði í sjó, á landi og í stöðuvötnum.
• Breytingar á lífríki á sjó og landi með hliðsjón af loftslagsbreytingum og vaxandi
fjarlægð Íslands og einangrun frá meginlöndum austan hafs og vestan.
• Breytingar á hafstraumum við Ísland og í Norðurhöfum og þáttur þessara
breytinga í varmaflutningi frá suðlægum breiddargráðum til Norður-Evrópu
og einnig breytingar á útrás Norður-Íshafsins til suðurs meðfram Grænlandi
og Íslandi.
• Útvíkkun gjóskulagatímatals í jarðvegi og vatnaseti á Íslandi út í hafsbotnslög
við Norður-Atlantshaf og tímasetning og tenging á umhverfisgögnum frá hafi,
landi og jöklum.
• Sandfok, jarðvegseyðing og uppgræðsla svo og tengsl búsetu, landsnytja og
umhverfisbreytinga á Íslandi.
Berg- og bergefnafræði
Berg- og bergefnafræðingar Jarðvísindastofnunar HÍ fást við verkefni sem tengjast
uppruna og þróun storkubergs, svo og hraða þessara ferla, sérstaklega á Íslandi.
Meðal rannsóknarverkefna ársins má telja:
• Greining reikulla efna (H2O, CO2, S) í bergi og leysni þeirra í bergkviku sem
fall af þrýstingi, hita, efnasamsetningu, oxunarstigi og brennisteinsvirkni.
• Glerinnlyksur í kristöllum.
• Bergefnafræði heilla svæða og samband bergfræði og tektónískra þátta.
Hlutur mismunandi ástands eða ferla – misleitni í möttli, bráðnunar og þáttunar
við mismunandi þrýsting, hvörf bráðar við skorpuna – í myndun ýmissa
bergtegunda.
• Bergfræði og jarðefnafræði Þjórsárhrauna með tilliti til framandsteinda.
• Beiting geislavirkni-ójafnvægisferla til að aldursgreina ung (10.000-250.000
ára) hraun og meta hraða ýmissa bergfræðilegra ferla.
• Steindafræði (einkum oxíða og súlfíða) og samband oxunarstigs og segulmögnunar
í basalti á Íslandi og Mars.
• Efnasamsetning og uppruni súlfíða í jarðhitasvæði Kröflu.
• Strontíumsamsætur í jarðhitaummynduðu bergi.
• Járnsamsætur í íslensku bergi.
• Rannsóknir á uppruna og þróun bergkviku í Hofsjökulseldstöðinni, Kerlingarfjöllum,
Vestmannaeyjum, Öskju og Esjufjöllum.
• Rannsóknir á breyttu efnainnihaldi í borholuvatni frá Húsavík á undan
skjálftavirkni.
• Samsætugreiningar á bergi frá Öskju.
• Frumrannsókn á lithium-samsætum í bergi frá Norður-Atlantshafi.
• Samsætugreiningar í djúpvatni frá Reykjanesi.
• Myndun og útbreiðsla Selsundsvikursins.
• Háloftadreifing efnamengunar frá Heklu 2000.
• Rannsóknir á Reykjaneshryggnum frá landi að 62° N.
• Orsakir basískrar sprengivirkni og myndun basískra gjóskuflóða í Heklu og
Llaima og Villarrica í Chile.
• Hegðun kvikuhólfs undir Kötlu á nútíma.
• Aldur og uppruni súra bergsins frá tertíer.
• Þáttur vatns í tætingu kviku í Öræfajökulsgosinu 1362.
• Eðli sprengivirkni í gervigígum og afgösun hrauna.
• Búrfellshraun, efna- og varmafræðilegir eiginleikar og upphleðsla þanhrauns.
• Rennsliseiginleikar hrauna á Reykjanesi og Hengli út frá efnasamsetningu og
gerð hermilíkana.
165

Jarðefnafræði vatns, veðrun, ummyndun
Á þessu sviði er unnið að rannsóknum á efnaskiptum vatns og gufu við berg,
jarðveg, andrúmsloft, lífrænt efni og lífverur. Sérstök áhersla hefur verið lögð á
efnafræði jarðhitavökva, samsætur vetnis, súrefnis og kolefnis, efnaveðrun og
tilraunir á rannsóknastofu með efnaskipti vatns, bergs og lífræns efnis.
Helstu verkefni ársins voru þessi:
• Tilraunir með hraða fjölliðunar kísils í háhitavatni.
• Tilraunir til að ákvarða jafnvægisfasta fyrir vötnun þrígilds járns og kleyfni
kísils í vatnslausn.
• Ritun spesíu- og efnahvarfaforrits.
• Eðalgös í háhitakerfum.
• Túlkun á ferlum sem ráða styrk ýmissa snefilefna í yfirborðs-, grunn- og
jarðhitavatni.
• Rannsókn á efnasamsetningu, rennsli og aurburði straumvatna á Suðurlandi.
• Suðausturlandi, Austurlandi og Norðvesturlandi.
• Efnavöktun vegna hættu á eldgosi í Eyjafjallajökli og Mýrdalsjökli.
• Athugun á efnasamsetningu úrkomu á Langjökli (1996-2005).
• Tilraunir með hraða upplausnar eldfjallagjósku og hreyfanleika arsens í
eldfjallajarðvegi og bergi.
• Samsætur súrefnis, vetnis og kolefnis í úrkomu, sjó, yfirborðsvatni og heitu
og köldu grunnvatni.
• Athugun á samsætum í ískjörnum í Grænlandsjökli til að lesa í fornveðurfar
og eldvirkni.
• Geislakolsaldursgreiningar í samvinnu við Árósarháskóla.
• Rannsóknir á breyttu efnainnihaldi í borholuvatni frá Húsavík á undan
skjálftavirkni.
• Samsætugreiningar í djúpvatni frá Reykjanesi.
• Rannsókn á háloftadreifingu efnamengunar frá Heklugosi 2000.
Verkefni Jarðvísindastofnunar eru unnin í samvinnu við ýmsar rannsókna- og
þjónustustofnanir, Almannavarnadeild Ríkislögreglustjóra, Flugmálastjórn, Hafrannsóknastofnun,
Jöklarannsóknafélag Íslands, Landhelgisgæslu, Landsvirkjun,
Náttúrufræðistofnun, Vatnamælingar Orkustofnunar, Íslenskar Orkurannsóknir,
Orkuveitu Reykjavíkur, Siglingastofnun, Umhverfisstofnun, Veðurstofu
Íslands, Vegagerðina, Verkfræðistofu Sigurðar Thoroddsen (VST) og rannsóknastofnanir
á meginlandi Evrópu, í Bandaríkjunum og Japan. Auk fastra fjárveitinga
úr ríkissjóði voru framangreindar rannsóknir kostaðar af Norrænu Ráðherranefndinni,
styrkveitingum úr Rannsóknasjóði Háskólans, Rannsóknasjóði
og Tækjasjóði Vísinda- og tækniráðs, sjóðum Evrópusambandsins, Landsvirkjun,
Hitaveitu Suðurnesja, Orkusjóði, Orkustofnun, Orkuveitunni og Umhverfisráðuneytinu.
Starfsmenn birtu 55 greinar í ritrýndum tímaritum á alþjóðavettvangi
á árinu 2005 auk fjölda skýrslna, greina á íslensku og ráðstefnukynninga.
Starfsmenn stofnunarinnar veittu Almannavörnum og Vegagerðinni ráðgjöf og
fjölmiðlum upplýsingar um náttúruvá af ýmsum toga.
Nánari upplýsingar um verkefni og ritaskrár starfsmanna Jarðvísindastofnunar
má finna á vef stofnunarinnar (www.jardvis.hi.is).
Rannsóknastofa í matvælafræði
Almennt
Fjöldi starfsmanna á rannsóknastofu í matvælaefnafræði í Læknagarði er
breytilegur frá ári til árs og er háður rannsóknarstyrkjum. Nú starfa þrír starfsmenn
við rannsóknastofuna en þeir eru Ágústa Guðmundsdóttir, prófessor, sem
er yfirmaður rannsóknastofunnar, og Helga Margrét Pálsdóttir og Hólmfríður
Sveinsdóttir, nemendur í doktorsnámi. Helga Margrét vinnur að lokaþætti rannsókna
á nýstárlegri gerð trypsíns úr þorski, bæði klónaða og tjáða forminu svo
og náttúrulega formi ensímsins. Áætlað er að hún verji doktorsritgerð sína um
mitt árið 2006. Verkefnið eru unnið í samstarfi við Jón Braga Bjarnason, prófessor.
Erlendir samstarfsaðilar eru Jay W. Fox, örverufræðideild University of
Virginia, og Charles S. Craik, lyfjaefnafræðideild University of California, San
Francisco.
Hólmfríður Sveinsdóttir vinnur að rannsóknum á mikilvægi trypsína í hrognum
og lirfum þorsks. Síðustu 6 mánuðina hefur hún unnið að próteinmengjagreiningum
þorsklirfa við Háskólann í Aberdeen í Skotlandi í samstarfi við prófessor
166

Phil Cass. Þá er einnig unnið að ýmsum fiskeldis- og fóðurrannsóknarverkefnum
í samstarfi við Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins, Hafrannsóknastofnunina,
Háskólann á Akureyri, Háskólann á Hólum, Keldur, Laxá og fiskeldisfyrirtæki.
Kynningarstarfsemi
Nokkrar vísindagreinar birtust í erlendum tímaritum þar sem niðurstöður rannsóknarverkefnanna
voru kynntar. Einnig voru rannsóknirnar kynntar með fyrirlestrum
og veggspjaldakynningum á innlendum og alþjóðlegum ráðstefnum.
Nánari upplýsingar um rannsóknirnar má finna á heimasíðu Ágústu
Guðmundsdóttur: (http://www.hi.is/nam/matvskor/agusta).
167

Tannlæknadeild og
fræðasvið hennar
Almennt
Sigfús Þór Elíasson, prófessor, tók við sem deildarforseti tannlæknadeildar 1.
júlí 2005 af Einari Ragnarssyni, dósent, en Einar mun starfa áfram sem varadeildarforseti.
Á deildarfundi eiga sæti allir fastráðnir kennarar deildarinnar og
þrír fulltrúar stúdenta. Við deildina starfar deildarráð þar sem sæti eiga deildarforseti,
varadeildarforseti, formaður kennslunefndar, klínikstjóri og tveir fulltrúar
stúdenta. Núverandi formaður kennslunefndar er Karl Örn Karlsson, lektor.
Klínikstjóri sem hefur yfirumsjón með allri starfsemi á verkstofum deildarinnar
er Helgi Magnússon, lektor. Við tannlæknadeild starfa 17 fastráðnir kennarar
í rétt rúmlega 14 stöðugildum auk nokkurra stundakennara. Jafnframt
starfa við deildina rekstrarstjóri í 40% starfi, skrifstofustjóri í 100% starfi, deildarstjóri
á klínik í 80% starfi, þrír tanntæknar í 60% starfi hver, tveir móttökufulltrúar
í 50% starfi hvor, tannsmiður í 75% starfi og tækjavörður í 100% starfi.
Nýtt skipurit tannlæknadeildar var samþykkt á deildarfundi á haustmisseri.
Auk tannlæknakennslunnar fer fram á vegum tannlæknadeildar kennsla tanntækna,
þ.e. aðstoðarfólks tannlækna, og tannsmiða.
Hinn 31. janúar 2005 voru liðin 60 ár frá því að tannlæknakennsla hófst hér við
Háskóla Íslands. Þessara tímamóta var minnst með ýmsum hætti á afmælisárinu,
m.a. vísindaráðstefnu, opnu húsi fyrir almenning og gamla nemendur
deildarinnar auk hátíðarsamkomu í tilefni afmælisins.
Starfsfólk
Á árinu hætti Sigríður J. Sigfúsdóttir störfum sem deildarstjóri á klínik eftir
langan og farsælan starfsferil. Hún hafði starfað við tannlæknadeildina í yfir 40
ár og var við starfslok sá starfsmaður Háskóla Íslands sem hafði lengstan
starfsaldur. Við starfi hennar tók Hanna G. Daníelsdóttir, tanntæknir.
Ólafur Höskuldsson, lektor í barnatannlækningum hætti einnig störfum við
deildina eftir langan og farsælan starfsferil. Hann hóf kennslu við tannlæknadeildina
haustið 1972, fyrsta árið sem stundakennari en frá 1973 sem lektor. Við
starfi hans tók Sigurður Rúnar Sæmundsson, lektor.
Ellen Flosadóttir var ráðin lektor í klíniskri tannlæknisfræði í 50% stöðu en hún
hefur verið stundakennari við deildina undanfarin tvö ár.
Svend Richter hefur einnig verið ráðinn í 50% stöðu lektors í klíniskri tannlæknisfræði.
Svend hefur verið aðjúnkt við deildina allar götur síðan 1988 og gegndi
fullu starfi lektors í munngervalækningum sl. tvö ár. Fyrst um sinn mun Ellen
einkum gegna kennsluskyldu í partagerð og Svend í heilgómagerð.
Jónas Geirsson, tannlæknir, hefur verið ráðinn stundakennari í klíniskri tannfyllingu
einn morgun í viku.
Að öðru leyti mun sama starfsfólk starfa við deildina og sömu kennarar og í
fyrra sjá um kennsluna, bæði stundakennarar og fastir kennarar. Engar breytingar
verða á starfsfólki hjá Námsbraut fyrir tanntækna né Tannsmiðaskólanum.
Kennslumál
Tannlæknadeild hefur gert samstarfssamning við nokkra tannlæknaháskóla á
Norðurlöndum um framhaldsnám og stúdentaskipti. Fyrsti Nordplus skiptineminn
Samuel Onval frá Svíþjóð, kom til deildarinnar á vormisseri. Á haustmisseri
Fjárveitingar og útgjöld tannlæknadeildar
2003-2005 (þús. kr.).
2003 2004 2005
Útgjöld (nettó) 94.478 98.018
Fjárveiting 85.482 88.082
169

2005 kom síðan annar Nordplus skiptinemi, frá Noregi. Jafnframt fóru frá okkur
tveir tannlæknanemar á 5. ári til Árósa í Danmörku sem skiptinemar. Gerir
deildin ráð fyrir áframhaldandi skiptinemasamskiptum við skóla á Norðurlöndunum
í framtíðinni.
Framhaldsnám hefur aukist mikið við deildina sem er mikið ánægjuefni á
þessu afmælisári. Sameiginleg rannsóknarnámsnefnd læknadeildar, tannlæknadeildar
og lyfjafræðideildar hefur yfirumsjón með rannsóknartengdu
framhaldsnámi í þessum deildum. Fulltrúi tannlæknadeildar í nefndinni var
Sigurður Örn Eiríksson.
Hinn 5. mars 2005 varði Berglind Jóhannsdóttir, tannlæknir, doktorsritgerð sína
Tíðni bitskekkju, form og stærðir andlitsbeina og erfðastuðull barna við foreldra
sína á Íslandi eða Prevalence of Malocclusion, Craniofacial Morphology and Heritability
in Iceland. Í doktorsnefnd Berglindar var dr. Þórður Eydal Magnússon,
prófessor emeritus, sem var aðalleiðbeinandi, en auk hans voru í nefndinni dr.
Peter Holbrook, prófessor og dr. Sigurður Rúnar Sæmundsson, tannlæknir.
Andmælendur voru dr. Peter A. Mossey, University of Dundee og dr. Rolf Berg,
professor emeritus. Sigfús Þór Elíasson, prófessor, stjórnaði athöfninni.
Gunnsteinn Æ. Haraldsson lauk doktorsprófi frá háskólanum í Helsinki og tannlæknadeild
Háskóla Íslands 19. ágúst 2005. Ritgerðin ber titilinn Oral commensal
Prevotella Species and Fusobacterium Nucleatum: Identification and Potential
Pathogenic Role og var verkefnið unnið í samvinnu Háskólans í Helsinki, Háskóla
Íslands og National Public Health Institute í Helsinki, Finnlandi. Leiðbeinendur
Gunnsteins voru prófessor W. Peter Holbrook við tannlæknadeild Háskóla
Íslands, dr. Eija Könönen, forstöðumaður Rannsóknastofu loftfirrðra baktería við
National Public Health Institute og prófessor Jukka Meurman við læknadeild
Háskólans í Helsinki. Andmælandi við doktorsvörnina var prófessor Gunnar Dahlén
frá tannlæknadeild Háskólans í Gautaborg en auk hans voru í dómnefnd
prófessor Brian I. Duerden, við Háskólann í Cardiff og prófessor Vidar Bakken
við Háskólann í Bergen.
Hinn 15. október 2005 varði síðan Inga B. Árnadóttir, dósent, doktorsritgerð sína
Dental Health and Related Lifestyle Factors in Icelandic Teenagers. Í doktorsnefnd
Ingu var dr. Peter Holbrook, prófessor, sem var aðalleiðbeinandi, en auk
hans voru í nefndinni dr. Helga Ágústsdóttir, yfirtannlæknir í heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytinu og dr. Sigurður Rúnar Sæmundsson, verðandi lektor
í barnatannlækningum. Andmælendur voru dr. Hafsteinn Eggertsson, prófessor
við Indiana University og dr. Laufey Steingrímsdóttir, næringarfræðingur við
Lýðheilsustöð. Stjórnandi athafnar var Sigfús Þór Elíasson, deildarforseti.
Kennslunefnd deildarinnar vinnur nú að endurskipulagningu grunntannlæknanámsins
með hliðsjón af kröfum Evrópubandalagsins. Auk þess hefur fulltrúi
deildarinnar tekið þátt í stefnumótunarstarfi samtaka evrópskra tannlæknaháskóla.
Tannlæknadeild hefur einnig tekið að sér fyrir heilbrigðisyfirvöld að prófa kunnáttu
erlendra tannlækna sem hingað hafa flutt frá löndum utan Efnahagsbandalagsins
og sótt hafa um tannlækningaleyfi hér á landi. Tveir erlendir tannlæknar
tóku upphafspróf á árinu.
Skráðir og brautskráðir stúdentar í tannlæknadeild 2003-2005
2003 2004 2005
karlar konur alls karlar konur alls karlar konur alls
Skráðir stúdentar 22 28 50 24 27 51 29 42 71
Brautskráðir
Tannlækningar kandídatspróf 4 3 7 3 1 4 3 3 6
Tannlækningar doktorspróf 0 2 2
Samtals 3 5 8
Tölur um skráða stúdenta miðast við janúar árið eftir, þ.e. mitt námsárið.
170

Rannsóknir
Ráðstefna um rannsóknir í líf- og heilbrigðisvísindum var haldin 4. og 5. janúar
2005 í Öskju. Þetta er í tólfta sinn sem þessi ráðstefna er haldin en hún er á vegum
læknadeildar, tannlæknadeildar og lyfjafræðideildar Háskóla Íslands. Umsjón
með ráðstefnunni hefur sameiginleg vísindanefnd deildanna. Fulltrúi tannlæknadeildar
í nefndinni var Sigfús Þór Elíasson prófessor. Í desember stóð Tannlækningastofnun
fyrir vísindaráðstefnu þar sem kennarar deildarinnar skýrðu frá niðurstöðum
úr rannsóknarverkefnum sínum. Auk þess tóku kennarar deildarinnar
þátt í mörgum innlendum og alþjóðlegum vísindaráðstefnum. Þar héldu þeir erindi
og greindu frá rannsóknum sínum.
171

Verkfræðideild og
fræðasvið hennar
Stjórn
Sigurður Brynjólfsson var deildarforseti og Sigurður Erlingsson varadeildarforseti
allt árið 2005. Þriggja ára kjörtímabil þeirra hófst 1. júlí 2004. Skorarformenn árið
2005 voru Jónas Elíasson (til 1. júlí) og Bjarni Bessason (frá 1. júlí) fyrir umhverfis-
og byggingarverkfræðiskor; Fjóla Jónsdóttir (fram til október er hún fór í
barnsburðarleyfi) og Ólafur Pétur Pálsson eftir það fyrir véla- og iðnaðarverkfræðiskor;
Jóhannes R. Sveinsson fyrir rafmagns- og tölvuverkfræðiskor og að
lokum Helgi Þorbergsson (til 1. júlí) og Ebba Þóra Hvannberg (frá 1. júlí) fyrir tölvunarfræðiskor.
Sameiginlegur fulltrúi verkfræði- og raunvísindadeilda í háskólaráði var Rögnvaldur
Ólafsson og í fjármálanefnd var fulltrúi deildanna Robert J. Magnus til 1.
júlí 2005 en Ebba Þóra Hvannberg eftir það.
Skipulag og stefna deildar
Undanfarið hefur oft verið rætt um stefnu og markmið deildar og var sú umræða
komin á töluverðan rekspöl í véla- og iðnaðarverkfræðiskor. Í upphafi árs var
ákveðið að ráða sérfróðan mann, Tryggva Sigurbjörnsson, til að halda utan um
stefnumótunarvinnuna og koma henni á legg. Á deildarráðs- og deildarfundum
kynnti Tryggvi síðan hugtök og verklag sem nauðsynleg væru í stefnumótunarvinnu.
Deildin kom saman á tveimur starfsdögum, 3. maí og 25. ágúst, og vann
mikið starf við umhverfisgreiningu, gildismat, hlutverk og framtíðarsýn en verkinu
var ekki lokið þegar Háskólinn hratt af stað átaki til að móta skólanum stefnu
með þátttöku allra deilda og sviða. Vinnan, sem deildin hafði lagt í stefnumótun
sína, nýttist vel í átaki Háskólans sem ekki er lokið þegar þetta er skrifað.
Gæðastarf
Árið 1995 hóf verkfræðideild starf að gæðamálum samkvæmt ISO 9000 staðlinum
og var komin vel á veg með gæðahandbók en hlé var gert á vinnunni þegar
ákveðið var að Háskólinn í heild tæki upp gæðakerfi. Á síðastliðnu ári hóf deildarforseti
undirbúning að þróun gæðakerfis verkfræðideildar að nýju. Gæðahópur,
skipaður forseta, varaforseta, Helga Þór Ingasyni, dósent, og skrifstofustjóra,
ræddi málið. Ólafur Jakobsson, meistaranemi við deildina, var ráðinn til að stýra
verkefninu. Stefnt er að því að ganga frá gæðahandbók sem verði aðgengileg
nemendum og starfsmönnum deildarinnar árið 2006.
Nám og kennsla
Kennsla var að mestu með sama hætti og undanfarin ár. Þó verður vart meiri
áhuga hjá stofnunum og fyrirtækjum að tengjast starfi deildarinnar með einhverjum
hætti. Þannig má benda á tvö dósentsstörf sem fyrirhugað er að stofna í umhverfis-
og byggingarverkfræði, annað styrkt af Rannsóknastofnun byggingariðnaðarins
og hitt af Slökkviliði höfuðborgarsvæðisins og Eignarhaldsfélagi Brunabótafélags
Íslands eins og áður segir. Þá gerðu deildin og Siglingastofnun samning
sem kveður á um að Siglingastofnun taki að sér kennslu á námskeiðinu Hafnargerð
og var námskeiðið kennt samkvæmt þeim samningi á haustmisseri 2005.
Fleira af því tagi er í undirbúningi.
Blað var brotið í starfsemi deildarinnar þegar samþykkt var að koma á fót MPM
námi (Master of Project Management) við deildina í samstarfi við Endurmenntunarstofnun
Háskólans. 30 nemendur hófu nám í MPM náminu haustið 2005.
Nýmæli var það líka á árinu að gerður var samningur við INPG (Institut National
Polytechnique de Grenoble) sem er háskólastofnun í Frakklandi, um sameigin-
Fjárveitingar og útgjöld verkfræðideildardeildar
2003-2005 (þús. kr.).
2003 2004 2005
Útgjöld (nettó) 297.567 325.664 328.302
Fjárveiting 314.394 335.705 348.950
172

lega doktorsgráðu í rafmagns- og tölvuverkfræði. Franskur doktorsnemi, Mathieu
Fauvel, vinnur að doktorsverkefni sínu bæði hér og í Frakklandi og hlýtur doktorsgráðuna
frá báðum skólum.
Innan deildar hefur mikið verið rætt um árangur og námsframvindu stúdenta. Ef
litið er á innritunartölur í grunnnám annars vegar og fjölda brautskráðra hins
vegar kemur í ljós að brottfallið er 50-60%. Deildin hefur sett sér það markmið að
standa jafnfætis fremstu tækniháskólum á Norðurlöndum og mun ekki slaka á
kröfum. Það er því ljóst að grípa verður til ráðstafana til að draga úr brottfalli
stórs hóps ungmenna á hverju ári. Deildin efndi í því skyni til stuðningskennslu á
fyrsta ári en margir telja að herða verði inntökuskilyrði, auka aðhald í námi og
ræða við framhaldsskóla um undirbúning nemenda fyrir verkfræðinámið og kröfurnar
sem þar eru gerðar.
Starfsmannamál
Miklar hræringar voru í starfsmannamálum deildar á árinu. Fjórir kennarar óskuðu
eftir að minnka starfshlutfall sitt, þeir Halldór Guðjónsson, dósent í tölvunarfræði,
og Júlíus Sólnes, prófessor í umhverfis- og byggingarverkfræði, niður í
49%; Oddur Benediktsson, prófessor í tölvunarfræði, í 33% og Páll Valdimarsson,
prófessor í véla- og iðnaðarverkfræði, í 25%. Þá lét Anna Ingólfsdóttir, dósent í
tölvunarfræði, af störfum 30. júní 2005.
Halldór Pálsson var ráðinn dósent í varma- og straumfræði til véla- og iðnaðarverkfræðiskorar
frá 1. maí 2005 og Kristján Jónasson dósent í tölvunarfræði við
tölvunarfræðiskor frá 1. janúar 2006.
Verkfræðideild og læknadeild náðu samkomulagi um að efna til náms í lífverkfræði
og var doktor James Beach ráðinn til að koma því á fót. Hann hefur störf á
fyrri hluta næsta árs.
Auglýst hafa verið kennarastörf í umhverfis- og byggingarverkfræðiskor og véla-,
efna- og iðnaðarverkfræðiskor og fleira er í bígerð í ráðningarmálum.
Mikil umskipti urðu á starfsmannahaldi á sameiginlegri skrifstofu verkfræði- og
raunvísindadeilda. Edda Einarsdóttir, fulltrúi, lét af störfum um miðjan nóvember
eftir 17 ára starf og Lilja Þorleifsdóttir, fulltrúi, lét af störfum 1. janúar 2006 eftir
rúmlega aldarfjórðungs starf. Hlín Eyglóardóttir, fulltrúi, sem er í 50% starfi hjá
hvorri deild, tók til starfa 1. nóvember, Erna Sigurðardóttir, verkefnisstjóri með
aðaláherslu á kynningarmál, tók til starfa fyrri hluta október og Edda Friðgeirsdóttir,
verkefnisstjóri með aðaláherslu á fjármál verkfræðideildar og Verkfræðistofnunar,
tók til starfa 1. nóvember. Þær tvær síðarnefndu eru í fullu starfi hjá
verkfræðideild.
Húsnæðismál
Kennsluhúsnæði jókst ekkert á árinu og eru stofurnar í VR-II þrautnýttar. Þá er
skortur á skrifstofum og ekki ljóst hvar nýjum kennurum við deildina verður
komið fyrir. Deildarmenn horfa hins vegar vonaraugum til framkvæmdanna í
Vatnsmýri þar sem reisa á Vísindagarða. Verkfræðideild á tvímælalaust heima við
hliðina á fyrirtækjum á vísinda- og tæknisviði og leggur kapp á að flytjast í Vísindagarða
þegar þeir rísa.
Húsnæði sameiginlegrar deildaskrifstofu verkfræði- og raunvísindadeilda í VR-II
tók hins vegar miklum stakkaskiptum á árinu. Framkvæmdir stóðu frá því í maí
og fram í október. Tölvuver í stofu 256 var lagt niður en kaffistofa kennara, sem
var í stofu 255, fluttist í 256. Skrifstofan fékk til umráða rýmið í 255 þegar veggurinn
á milli var brotinn niður. Húsnæði skrifstofunnar stækkaði um allt að 50% við
þessar breytingar og öll ásýnd varð opnari og bjartari. Þá vænkaðist hagur meistaranema
verkfræðideildar þegar þil var sett upp í bókasafninu á þriðju hæð til að
stúka af vinnuaðstöðu fyrir þá.
Styrkir og viðurkenningar
Verkfræðideild nýtur mikillar velvildar í þjóðfélaginu og sýna fjöldamörg fyrirtæki og
einstaklingar deildinni og starfsemi hennar velvild í verki með fjárstuðningi við
framhaldsnemendur eða kennslu. Nefna má ALCAN, Gunnar Björgvinsson flugvélasala
í Lúxemborg, Opin kerfi, Orkuveitu Reykjavíkur, Samskip og Smith & Norland.
Hinn 21. desember á hverju ári er úthlutað styrk úr Minningarsjóði Þorvalds Finnbogasonar
til þess verkfræðinema sem skarar fram úr í náminu. Styrkurinn árið
2005 kom í hlut Gunnars Sigurðssonar, nemanda á þriðja ári í rafmagns- og
tölvuverkfræði.
173

Fyrirlestrar og ráðstefnur
Tölvunarfræðiskor hélt alþjóðlega ráðstefnu um nýjungar í hugbúnaðarþróun á
árinu. Ráðstefnan var vel sótt af innlendum og erlendum gestum. Gefið var út
veglegt ráðstefnurit.
Erlendir gestakennarar tölvunarfræðiskorar voru Daniel L. Moody og Hans
Schaefer.
Umhverfis- og byggingarverkfræðiskor stóð að opinni fyrirlestraröð um umhverfismál
á vormisseri og ennfremur um orsakir og afleiðingar jarðskjálftans í Indónesíu
og afleiðingar flóðanna í New Orleans. Þá var í málstofum skorarinnar fjallað
um ýmis efni, má þar nefna neðansjávarjarðgöng í Færeyjum, reiknilíkön til að
meta áhættu af völdum náttúruhamfara og streitu í jarðskorpu Íslands.
Þá stóð umhverfis- og verkfræðiskor að ráðstefnunni Áhrif sjóflóða og hækkunar
sjávarstöðu á skipulag, ásamt Skipulagsstofnun og Siglingastofnun.
Á vegum rafmagns- og tölvuverkfræðiskorar voru fluttir opnir fyrirlestrar, Einkennaval
með ratsjárskuggum og bylgjuhöggum í háupplausna ratsjárgögnum:
Aðferð til að auðkenna skotmörk í MSTAR gagnasafninu og Gagnabræðsla notuð
til flokkunar fjarkönnunargagna með mikilli rúmfræðilegri upplausn.
Skráðir og brautskráðir stúdentar í verkfræðideild 2003-2005
2003 2004 2005
karlar konur alls karlar konur alls karlar konur alls
Skráðir stúdentar 673 237 910 652 251 903 632 245 877
Brautskráðir
Umhverfis- og byggingaverkfræði BS 15 6 21 15 12 27 1 1 2
Byggingaverkfræði BS 10 11 21
Umhverfisverkfræði BS 0 4 4
Byggingaverkfræði MS 4 1 5
Umhverfisfræði MS 0 2 2
Véla- og iðnaðarverkfræði BS 29 15 44 24 11 35 3 1 4
Vélaverkfræði BS 15 5 20
Iðnaðarverkfræði BS 12 7 19
Rafmagns- og tölvuverkfræði BS 30 4 34 25 7 32 17 7 24
Rafmagns- og tölvuverkfræði MS 8 0 8
Efnaverkfræði BS 1 1 2 5 7 2 1 3
Tölvurekstrarfræði diplóma 2 2 1 1 2 1 3
Tölvunarfræði BS 33 8 41 26 5 31 21 3 24
Hugbúnaðarverkfræði BS 1 0 1
Hugbúnaðarverkfræði MS 1 0 1
Tölvunarfræði MS 1 1 2 6 4 10 6 2 8
Verkfræði MS 9 2 11 5 1 6
Vélaverkfræði MS 4 4 2 2 4 7 0 7
Véla- og iðnaðarverkfræði MS 1 0 1
Iðnaðarverkfræði MS 6 2 8
Samtals 123 37 160 106 47 153 117 48 165
Tölur um skráða stúdenta miðast við janúar árið eftir, þ.e. mitt námsárið.
Verkfræðistofnun
Hlutverk
Verkfræðistofnun er vísindaleg rannsóknarstofnun sem starfrækt er af Háskóla
Íslands. Stofnunin heyrir undir verkfræðideild og er vettvangur rannsókna- og
þróunarstarfs á fræðasviðum verkfræði. Hlutverk Verkfræðistofnunar Háskóla Íslands
(VHÍ) er að skapa rekstrarumhverfi fyrir rannsóknir akademískra starfsmanna
verkfræðideildar og efla rannsóknir og framhaldsnám í verkfræði. Stofnunin
á að samhæfa rannsóknir og stuðla að samstarfi við innlenda og erlenda
rannsóknaraðila í nánum tengslum við atvinnu- og þjóðlíf. Hlutverk VHÍ er jafn-
174

framt að kynna rannsóknarniðurstöður og sinna þjónustuverkefnum, ásamt því
að veita upplýsingar og ráðgjöf.
Skipulag
Verkfræðistofnun skiptist í rannsóknarsvið sem eru hliðstæð hinum fjórum skorum
verkfræðideildar, þ.e. rafmagns- og tölvuverkfræðisvið, tölvunarfræðisvið,
umhverfis- og byggingarverkfræðisvið og véla- og iðnaðarverkfræðisvið. Innan
hvers sviðs er heimilt, með samþykki deildarráðs, að stofna rannsóknarstofur
sem hafa afmarkað rannsóknarmarkmið.
Rannsóknarsvið og -stofur starfandi á árinu 2005 voru:
Umhverfis- og byggingarverkfræðisvið:
• Aflfræðistofa (Rannsóknarmiðstöð á Selfossi)
• Jarð- og vegtæknistofa
• Vatnaverkfræðistofa
Rafmagns- og tölvuverkfræðisvið:
• Kerfisverkfræðistofa
• Upplýsinga- og merkjafræðistofa
• Tölvunarfræðisvið
Véla- og iðnaðarverkfræðisvið:
• Varma- og straumfræðistofa
Stjórn og starfsemi
Á árinu 2005 var fjöldi stafsmanna sem tengdist stofnuninni um 51. Þar af voru 29
akademískir starfsmenn og sérfræðingar, nýdoktorar voru um 12, en doktors- og
meistaranemar voru um 20 og eru þá eingöngu taldir með þeir nemar verkfræðideildar
sem hlutu styrki. Velta VHÍ á árinu 2005 var um 155 m.kr.
Í stjórn VHÍ á árinu 2005 voru:
Jón Atli Benediktsson, sviðsstjóri rafmagns- og tölvuverkfræðisviðs.
Jónas Elíasson, sviðsstjóri umhverfis- og byggingarverkfræðisviðs.
Magnús Már Halldórsson, sviðsstjóri tölvunarfræðisviðs.
Magnús Þór Jónsson, sviðsstjóri véla- og iðnaðarverkfræðisviðs (formaður).
Sigurður Brynjólfsson, deildarforseti verkfræðideildar.
Þann 2. júní 2005 hélt Verkfræðistofnun Meistaradag þar sem níu meistaraverkefni
voru varin. Ásamt meistaravörnum voru þrjú inngangserindi og þrjár málstofur
á sviði samgöngutækni, orkuverkfræði og tölvunarfræði.
Ársfundur Verkfræðistofnunar var haldinn 30. nóvember 2005. Á fundinum fékk
Ragnar Sigbjörnsson, prófessor, viðurkenningu fyrir framlag til verkfræðirannsókna
og fjórir nemendur fengu viðurkenningu fyrir verkefni í framhaldsnámi.
Vatnaverkfræðistofa
Fastir starfsmenn
Birgir Jónsson, dósent
Jónas Elíasson, prófessor
Sigurður Magnús Garðarsson, dósent
Doktorsnemar, meistaranemar og sérfræðingar árið 2005
Atli Gunnar Arnórsson, Georges Guigay, Harpa Jónsdóttir, María J. Gunnarsdóttir,
María Stefánsdóttir, Snjólaug Ólafsdóttir, Sveinbjörn Jónsson og Þórunn Sigurðardóttir.
Evrópuverkefnið Firenet RTN2-2001-11142
Verkefnið er netverkefni um rannsóknir á eldi í lokuðu rými með sérstakri áherslu
á tölvuhermun gassprenginga (backdraft). Íslenski þátturinn er undir sameiginlegri
stjórn Jónasar Elíassonar og Björns Karlssonar, brunamálastjóra. Þátttakendur
eru Brunamálastofnun og Ansys (nánar), háskólar í Bretlandi, Svíþjóð,
Belgíu, Norður-Írlandi, Frakklandi, Spáni, Ítalíu og Grikklandi. Hlutverk Vatnaverkfræðistofu
er tölvueftirlíking á gasflæði í tilraunum sem gerðar eru með slíka
bruna í Svíþjóð. Vinna við verkefnið var í höndum Ales Jug, doktorsnema, en Georges
Guigay hefur tekið við af honum.
176

Birt efni meðal annars:
• Eliasson, J., Guigay, G. and Karlsson, B. The gravity wave problem in underventilated
fires. Fire Technology, (Submitted for publication) May 2005.
Straumfræði stillanlegra vökvadempara
Unnið var að rannsóknum á straumfræðilegri hegðun grunns vökva í tanki undir
sveifluálagi. Rannsóknirnar byggja að grunninum á viðamiklum tilraunum sem
gerðar voru við University of Southern California. Tilraunirnar voru gerðar til að
rannsaka hegðun vökva sem fall af ýmsum breytum og lögun tanks undir hlutfallslega
stórum sveiflum þar sem hegðun vökvans er frá því að vera hæg og
mjúk upp í að vera ofsafengin með stórum, brotnum öldum. Töluleg straumfræðileg
hermun byggð á ClawPack hefur verið beitt í verkefninu. Starfsmaður verkefnisins
sumarið 2005 var Þórunn Sigurðardóttir. Verkefnið er styrkt af Rannsóknarsjóð
Háskóla Íslands.
Birt efni meðal annars:
• Garðarsson, S. M. Hermun svörunar mannvirkis með stillanlegum vökvadempara.
Árbók Verkfræðingafélagsins. Verkfræðingafélagið 2005, bls. 225-
232.
• Gardarsson, S. M. and Sigurdardottir Th. Shallow-Water Sloshing Simulation
using CLAWPACK. 2nd. Intermediate Report. Engineering Research Institute,
University of Iceland. Report nr. VHI-02-2005, December 2005
• Gardarsson, S. M. and Sigmarsson, S. G. Shallow-Water Sloshing Simulation
using CLAWPACK. 1st. Intermediate Report. Engineering Research Institute,
University of Iceland. Report nr. VHI-03-2004, December 2004.
• Gardarsson, S. M. Case study of hysteresis in shallow water sloshing. Árbók
Verkfræðingafélagsins, bls. 210-216, 2004.
Áhrif bráðnunar jökla vegna loftlagsbreytinga á aurfyllingu
miðlunarlóna
Unnið var að rannsóknum á áhrifum loftlagsbreytinga á aurfyllingu lóna vegna
breytinga á stærð jökla. Áhrif hörfunar Brúarjökuls á aurfyllingu Hálslóns hefur
meðal annars verið athuguð.
Birt efni meðal annars:
• Gardarsson, S.M. and Eliasson, J. Influence of Climate Warming on Hálslón
Reservoir sediment filling. Submitted Sept. 2005.
• Jónsson, B., Garðarsson, S. M., og Elíasson, J. Kárahnjúkavirkjun. Langtímaþróun
rennslis og miðlunar. Árbók Verkfræðingafélagsins. Verkfræðingafélagið
2005, bls. 253-259.
• Gardarsson S.M., Jonsson B., and and Eliasson J. Sediment Model of Halslon
Reservoir filling taken into account Bruarjokull Glacier recede. European
Geosciences Union General Assembly 2005, Vienna, Austria, 24 – 29; April
2005. (Poster)
Öryggi vatnavirkja
Meginmarkmið fyrri hluta verkefnisins er að kanna svörun og ákvarða öryggi
vatnavirkja gegn mismunandi álagsþáttum, sem felst meðal annars í því að
skoða víxlverkun stíflumannvirkja og þeirrar áraunar er taka þarf tillit til í hönnunarferli.
Ísland hefur tekið upp Evrópustaðla þar sem álag á byggingar er grundvallað
á tölfræðilegum grunni. Til að komast yfir þann þröskuld sem skapast af
gagnafátækt, sem stafar meðal annars af stuttum gagnasöfnunartími hér á landi
ásamt því að litlar grunnrannsóknir liggja fyrir á þessu sviði, þarf að rannsaka
einstaka álagsþætti vatnavirkja. Ennfremur verður gerð tjónagreining, þ.e. könnuð
afleiðing þess ef stífla gefur sig og flóð verða. Meginmarkmið í seinni hluta
verkefnisins verður að skilgreina áhættuflokka og raða íslenskum vatnavirkjunum
í þá. Ennfremur verða sett áhættumörk fyrir hvern flokk sem meðal annars
nýtist við skilgreiningu á hönnunarforsendum. Loks verður gerð kerfisvíð greining
á áhættu vatnavirkja sem getur lækkað byggingar- og tryggingarkostnað svo
hann sé í samræmi við þá áhættu sem hagkvæmast er að taka út frá hagkvæmnisreglu
heildarkostnaðar (optimal total cost). Starfsmenn verkefnisins eru Atli
Gunnar Arnórsson og Sveinbjörn Jónsson. Verkefnið er unnið í samstarfi við aðila
innan umhverfis- og byggingarverkfræðiskorar og er styrkt af Rannís.
Birt efni meðal annars:
• Atli Gunnar Arnórsson, Bjarni Bessason, Jónas Elíasson, Sigurður Erlingsson
og Sigurður Magnús Garðarsson (2005). Öryggi vatnavirkja – Áhættustjórnun
fyrir stíflur. Verkfræðistofnun Háskóla Íslands, Skýrsla nr. VHI-01-
2005, 45 bls.
177

• S. Erlingsson og A. G. Arnorsson (2005). Numerical Analysis and Design of
Rockfill Dams in the Lower Thjorsa River in Iceland. 16th International Conference
on Soil Mechanics and Geotechnical Engineering, Osaka, 12 - 16
September.
• Eliasson, J., Gröndal, G. O.; Estimating Development of the Urridafoss Ice
Jam by Using a River Model; Abstract, des. 2005. International Commission
on Large Dams (ICOLD), 22nd Congress, Barcelona, 18 - 23 June 2006 (samþykkt
til birtingar).
Neysluvatnsgæði á Íslandi
Í þessu verkefni eru skoðuð gæði neysluvatns og staða vatnsverndar á Íslandi.
Þetta er gert með því að gera úttekt á vatnsgæðum hjá tuttugu vatnsveitum m.t.t.
efnafræðilegra þátta, skoða lagaramma og hvernig vatnsvernd er tryggð í lögum
og skoða hættu á mengun og sjúkdómum sem berast með vatni. Farið er yfir
nokkra vatnsborna faraldra bæði innanlands og utan. Verkefnið er unnið af Maríu
J. Gunnarsdóttir í samstarfi við Gunnar S. Jónsson hjá Umhverfisstofnun og Samorku.
Birt efni meðal annars:
• Gunnarsdóttir, M. J., Garðarsson, S. M., og Jónsson, G. S. Neysluvatnsgæði á
Íslandi. Árbók Verkfræðingafélagsins. Verkfræðingafélagið 2005, bls. 201-208.
Hermun aurkeilu Jökulsár í Fljótsdal
Markmið verkefnisins er að rannsaka hversu vel aurburðarlíkön ná að herma eftir
myndun aurkeilu frá jökulá inn í stöðuvatn. Þetta verður gert með því að rannsaka
hvernig viðurkennd forrit á sviði aurburðar og setmyndunar herma eftir aurkeilu
Jökulsár í Fljótsdal inn í Löginn. Sú aurkeila er einstaklega skýrt dæmi um
aurkeilu sem hefur verið að myndast síðan jökull hörfaði úr Leginum í lok síðasta
jökulskeiðs. Niðurstöður hermunar verða síðan bornar saman við aurkeiluna
eins og hún er nú til dags. Sérstaklega er áhugavert að kanna hvort líkönin nái að
herma eftir hækkun aurkeilunnar við efri enda lónsins sem síðan er hægt að nota
til að spá fyrir um áhrif aurkeilunnar upp eftir árfarveginum ofan við efsta lónborð.
María Stefánsdóttir, meistaranemi við University of Washington, hefur unnið
að verkefninu í samvinnu við Steve Burges, prófessor við sama skóla.
Loftborin ólífræn brennisteinssambönd í umhverfi Reykjavíkur
Markmið verkefnisins er að rannsaka styrk brennisteinsvetnis (H 2 S) yfir Reykjavík
með tilliti til veðurfars og H 2 S losunnar við jarðhitavirkjanirnar á Nesjavöllum
og Hellisheiði . Skoðað verður hvort styrkur H 2 S sé það hár að hann geti skapað
einhver heilsufarsvandamál. Settar verða fram spár um styrk H 2 S eftir að Hellisheiðarvirkjun
hefur verið tekin í fulla notkun. Mælingar fara fram á Grensásvegi
og umhverfis jarðhitasvæðin reglulega og verða þær upplýsingar notaðar. Veðurfar
á svæðinu verður skoðað gaumgæfilega og einnig eiginleikar efnisins til að
berast með vindum. Einnig verður athugað hvort oxun á sér stað á H 2 S á leið
þess til Reykjavíkur. Til þess að kanna það munu fara fram mælingar á brennisteinsoxíði
(SO 2 ) á mismunandi stöðum milli virkjananna og Reykjavíkur. Nauðsynlegt
er að fylgjast með hversu mikið af SO 2 myndast þar sem það stuðlar að
súru regni sem er stórt umhverfisvandamál víða um heim. Verkefnið er unnið af
Snjólaugu Ólafsdóttir í samvinnu við Lúðvík Gústafsson hjá Umhverfisstofu
Reykjavíkur og sérfræðingum hjá Orkuveitu Reykjavíkur, Veðurstofu Íslands og
Umhverfisstofnun.
Kötluvá
Rannsóknir og hættumat á jökulhlaupum til vesturs, suðurs og austurs úr Kötluöskjunni.
Rannsóknirnar eru í samvinnu við Jarðvísindastofnun, Almannavarnadeild
lögreglustjóra, Verkfræðistofuna Vatnaskil og Veðurstofuna. Verkið var unnið
af Stýrihópi hættumats, (Kjartan Þorkelsson, formaður, Ágúst Gunnar Gylfason,
Jónas Elíasson, Magnús Tumi Guðmundsson).
Birt efni meðal annars:
• Hættumat vegna eldgosa og hlaupa frá vestanverðum Mýrdalsjökli og Eyjafjallajökli.
Stýrihópur hættumats: Magnús Tumi Guðmundsson og Ágúst
Gunnar Gylfason (ritstj.), Ríkislögreglustjóri, Háskólaútgáfan 2005.
• Jónas Elíasson, Snorri P. Kjaran. Sea waves generated by jökulhlaups.
International Coastal Symposium in Höfn, Hornafjördur Iceland June 5 – 8
2005; Siglingamál 2005 (Paper)
• Eliasson, J.; A glacial burst tsunami near Vestmannaeyjar, Iceland. Journal
of Coastal Research. 1st revision December 2005; (In review)
• Eliasson J., Larsen, G., Gudmundsson, M. T., and Sigmundsson, F. Probabil-
178

istic model for eruptions and associated flood events in the Katla caldera, Iceland.
Computational Geosciences (2005) DOI: 10.1007/s10596-005-9018-y)
(Accepted for publication)
• Eliasson, J., Kjaran, S. P., Holm, S. L., Gudmundsson, M. T. and Larsen , G.
Large hazardous floods as translatory waves; Environmental Modeling &
Software. (Special issue on Modelling, computer-assisted simulations and
mapping of dangerous phenomena for hazard assessment edited by Giulio
Iovine, Toti Di Gregorio, Hirdy Miyamoto and Mike Sheridan) 1st revision December
2005; (In review)
Jarðskjálftarannsóknir
Rannsóknir unnar í samvinnu við Rannsóknastofnun í Jarðskjálftaverkfræði á
Selfossi.
Birt efni meðal annars:
• Sólnes, J., Sigbjörnsson, R., Elíasson, J. (2005). Deaggregation of Seismic
Hazard Maps. Reunjónn anual Unión Geofísica Mexicana. SELPER-México y
AGM. 30 octubre-4 noviembre de 2005.
• Júlíus Sólnes, Ragnar Sigbjörnsson og Jónas Elíasson. Líkindafræðilegt jarðskjálftaáhættukort
af Íslandi. Tillaga að gerð áhættukorts og upprunakorta
fyrir jarðskjálfta fyrir EUROCODE 8. Blað verkfræðinema. Upp í vindinn, 2005.
Tölfræðilegar rannsóknir á vatnafræðilegum kerfum
Beitt er aðallega ARX aðferðum og tölfræðilegri hermun til að skýra samband úrkomu
og afrennslis og meta endurkomutíma á sjaldgæfum atburðum. Verkið er
unnið í samvinnu við Straumfræðistofu (Ólaf P. Pálsson) og Department of Informatics
and Mathematical Modeling, DTU, Danmörku (Henning Madsen). Harpa
Jónsdóttir, doktorsnemi, vann mestalla vinnuna.
Birt efni meðal annars:
• H. Jonsdottir, J. Eliasson and H. Madsen. Assessment of serious water shortage
in the Icelandic water resource system. Physics and Chemistry of the
Earth, Volume 30, Issues 6-7, (Integrated Water Resource Assessment Pages
333-470); (2005) Pages 420-425
• Jonsdottir, H., Nielssen H. A., Madsen, H., Eliasson, J., Palsson, O. P. and Nielsen,
M. K. Conditional parametric models for storm sewer runoff. Water
Resources Research, 1st revision December 2005; (In review).
• Eliasson, J., Gardarsson S.M., and Jonsson B. Use of normalization and pooling
in engineering estimates of hydrological extremes. European Geosciences
Union General Assembly 2005, Vienna, Austria, 24 – 29 April 2005.
(Poster)
Trausti Valsson
Árið 2005 fékk Trausti Valsson boð um að koma þá um haustið sem Farrand Visiting
prófessor til University of California, Berkeley. Þar hélt hann semínar ásamt
öðrum um áhrif hnattrænnar hlýnunar á skipulag. Í febrúar 2005 hélt hann síðan
erindi á ráðstefnu um ACIA-skýrsluna um áhrif hnattrænnar hlýnunar á norðurslóðum.
Um vorið undirbjó hann ráðstefnu um áhrif hnattrænnar hlýnunar og
sjávarstöðuhækkunar á skipulag á Íslandi. Ráðstefnan var haldin í verkfræðideild
HÍ í apríl og var Trausti einn þrettán fyrirlesara. Trausti lét útbúa heimasíðu þar
sem hægt er að kynna sér erindin: www.hi.is/page/flod Um sumarið hóf Trausti
að vinna að bók um áhrif hnattrænnar hlýnunar, How the World will Change with
Global Warming, og hann hélt síðan erindi um málið í Vín, Köln og París um
haustið. Áætlað er að bókin komi út haustið 2006 og verði 168 síður.
Upplýsinga- og
merkjafræðistofa
Starfsmenn
Jóhannes Rúnar Sveinsson, dósent.
Jón Atli Benediktsson, prófessor.
Wavelet- og curvelet-vörpun
Á árinu var haldið áfram þróun suðsíunaraðferðar fyrir SAR-fjarkönnunarmyndir
(Synthetic Aperture Radar). Þróaðar voru aðferðir sem byggjast á hliðrunaróháðri
179

curvelet-vörpun og aðhæfðu samblandi af wavelet- og curvelet-vörpunum, þ.e. á
bræðslu mynda og hliðrunaróháðu samblandi á wavelet- og curvelet-vörpunum
og sem aftur byggir á bestunaraðferðum. Einnig var haldið áfram rannsóknum á
notkun samblands wavelet- og curvelet-varpana til suðsíunar SAR fjarkönnunarmynda.
Wavelet-vörpun meðhöndlar á hagkvæman hátt punkt-ósamfellu. Brúnir í
myndum eru ekki punkt-ósamfellur heldur ósamfellur af hærri víddum, og curvelet-vörpun
meðhöndlar ósamfellur á hærri víddum á sérlega hagkvæman hátt.
Fyrstu niðurstöður birtust á ritrýndu ráðstefnunni 2005 ISCAS [1], sem haldin var í
maí í Kobe, Japan. Þar voru notuð hermd gögn, en ekki raunverulegar SAR
myndir. Ætlunin er að halda áfram að þróa þessa aðhæfðu bræðlsu á suðsíuðum
myndum sem nota wavelet-vörpun annars vegar og hliðrunaróháða curveletvörpun
hins vegar. Einnig var haldið áfram að þróa aðferðir til bræðslu myndefnis,
þ.e.a.s. bræðslu á tveimur myndum þar sem önnur myndin er svarthvít í mikilli
upplausn og hin er litmynd í lítilli upplausn. Með því að skilgreina þetta verkefni
á nýjan hátt hefur tekist að skilgreina þetta á stærðfræðilegan hátt sem hefur
ekki verið gert áður. Frumniðurstöður birtust á ritrýndu ráðstefnunni IGARSS
2005 [2]. Á næsta styrktarári er ætlunin að bæta þessa aðferð með því að nota
Markov Randon Field aðferðir og Hidden Markov Model í wavelet-planinu. Niðurstöður
þessa hluta verkefnisins verða birtar á næsta ári. Einnig var unnið að því
að elta götur (street tracking) í SAR-myndum og var notað við það suðsíun og
morfólógískar aðferðir. Fyrstu niðurstöður birtust á ritrýndu ráðstefnunni IGARSS
2005 [5].
Einnig voru á árinu þróaðar aðferðir til að flokka flókin merki. Þessar aðferðir
byggja á Random Forest, morfólógískum aðferðum, stoðvélum (Support Vector
Machine), höfuðþáttagreiningu og ICA. Niðurstöðurnar voru birtar í tveimur
ritrýndum tímaritum [3] og [4] og fjórum ritrýndum ráðstefnugreinum [6], [7], [8]
og [9].
Með ofangreindum niðurstöðum náðust mikilvægir áfangar í verkefninu og til er
mikið af niðurstöðum sem útbúa þarf til birtingar.
Birtingar á árinu:
[1] B.B. Saevarsson , J.R. Sveinsson, and J.A. Benediktsson, Translation Invariant
Combined Denoising Algorithm, 2005 IEEE International Symposium on Circuits
and Systems (ISCAS 2005), Kobe, Japan, pp. 4241-4244, May 2005.
[2] A. Vesteinsson, J.R. Sveinsson, H. Aanes, and J.A. Benediktsson, Spectral
Consistent Satellite Image Fusion: Using a High Resolution Panchromatic and
Low Resolution Multi-spectral Images, IEEE International Geoscience and Remote
Sensing Symposium (IGARSS’05), Seoul, Korea, Vol. IV, pp. 2838-2841, July 2005.
[3] J.A. Benediktsson, J.A. Palmason, and J.R. Sveinsson, Classification of Hyperspectral
Data from Urban Areas Based on Extended Morphological Profiles, IEEE
Trans. on Geoscience and Remote Sensing, vol. 43, no. 3, pp.480-491, March 2005.
[4] P.O. Gislason, J.A. Benediktsson and J.R. Sveinsson, Random Forests for Land
Cover Classification, to appear Pattern Recognition Letters, early 2006.
[5] S.O. Sigurjonsson, J.A. Benediktsson, G. Linsini, P. Gamba, J.R. Sveinsson and
J. Chanussot, Street Tracking Based on SAR Data from Urban Areas, IEEE
International Geoscience and Remote Sensing Symposium (IGARSS’05), Seoul,
Korea, 25-29 July 2005. Vol. II, pp. 1273-1275
[6] J.A. Palmason, J.A. Benediktsson, J.R. Sveinsson, and J. Chanussot, Classification
of Hyperspectral Data from Urban Areas using Morphological Preprocessing
and Independent Component Analysis, IEEE International Geoscience and Remote
Sensing Symposium (IGARSS’05), Seoul, Korea, 25-29 July 2005. Vol. I, pp. 175-
179
[7] S.R. Joelsson, J.A. Benediktsson and J.R. Sveinsson, Random Forest Classifiers
for Hyperspectral Data, IEEE International Geoscience and Remote Sensing
Symposium (IGARSS’05), Seoul, Korea, 25-29 July 2005.
[8] J.A. Palmason, J.A. Benediktsson, and J.R. Sveinsson, Classification of Hyperspectral
ROSIS Data from Urban Areas, International Conference on Recent
Advances in Space Technologies (RAST 2005), pp. 63-70, Istanbul, Turkey, 9-11
June 2005.
181

[9] M. Fauvel, J.A. Palmason, J.A. Benediktsson, J. Chanussot and J.R. Sveinsson,
Classification of Remote Sensing Imagery with High Spatial Resolution, to appear
Proceedings of European Symposium on Remote Sensing, Conference on Image
and Signal Processing XI, Bruges, Belgium, September 20-22, 2005.
Fjarkönnunarrannsóknir
Unnið var að úrvinnslu fjarkönnunargagna með mikilli rúmfræðilegri upplausn.
Fjarkönnunargögn með mikilli rúmfræðilegri upplausn eru mjög flókin í vinnslu
og byggir úrvinnslan á talsvert öðrum forsendum en úrvinnsla hefðbundins fjarkönnunarmyndefnis.
Úrvinnslan var í samstarfi við Prófessor Jocelyn Chanussot
við LIS/INPG í Grenoble, Frakklandi og Prófessor Paolo Gamba við Háskólann í
Pavia á Ítalíu. Hafa helstu aðferðirnar í þessari rannsókn byggt á formsíun
(morphological filtering), tauganetsreiknum er flokka og besta niðurstöður formsíunar-aðferða
auk loðinna (fuzzy) aðferða. Skoðaðar hafa verið mismunandi
stærðir byggingareininga í formsíun og hefur þeim öllum verið beitt á myndefnið
á sama tíma. Hver byggingareining gefur eina síaða mynd og fást því margar
slíkar myndir sem notast hver við mismunandi stærð byggingareininga. Er unnið
úr öllum formsíuðu myndum sameiginlega (og fæst þá margvítt myndefni) eða
formfræðilegur prófíll. Jafnframt var skoðað sérstaklega hvernig nota mætti
formfræðilegu aðferðirnar sem þróaðar hafa verið í verkefninu fyrir fjarkönnunargögn
sem bæði eru með mikilli rúmfræðilegri upplausn og mikilli rófupplausn
(spatial and spectral resolution). Fyrir slík gögn hefur verið þróuð aðferð sem
byggir á því að nota höfuðþættina í myndefninu sem grunn fyrir formsíuna. Niðurstöðurnar
hafa lofað góðu og var grein um það efni birt í IEEE Trans. on Geoscience
and Remote Sensing [1]. Einnig hafa ráðstefnugreinar verið kynntar á
International Geoscience and Remote Sensing Symposium (IGARSS) 2005 í Seoul,
Koreu [3, 4, 7], European Symposium on Remote Sensing [2] og Recent Advances
in Space Technologies [6]. Greinarnar í [3,6] nota óháða þætti sem grunnmyndir
fyrir útvíkkaðan formfræðilega prófílinn og eru niðurstöðurnar athyglisverðar.
Greinin í [4] fjallar um greiningu á götum (,,street tracking”) með formfræðilegum
aðferðum fyrir gögn með suði.
Unnið var að þróun margflokkara (multiple classifiers) sem byggðust á „bagging“,
„boosting,“ „support vector machines“ og samdómafræði („consensus theory“).
Lögð var talsverð áhersla á rannsóknir á trjáflokkurum („tree classifiers”) og
slembiskógum („random forests“) fyrir marglindagögn. Birt var ein ráðstefnugrein
um slembiskóga [5] og útfærslu á Binary Hierarchical Classifiers (BHC) fyrir fjölvíddagögn
(hyperspectral classifiers). Voru niðurstöðurnar áhugaverðar þar sem
slembiskógar draga fram helstu einkenni gagnanna og gera víddafækkun óþarfa.
Birtar greinar:
[1] J.A. Benediktsson, J.A. Palmason, and J.R. Sveinsson, Classification of Hyperspectral
Data from Urban Areas Based on Extended Morphological Profiles, IEEE
Trans. on Geoscience and Remote Sensing, vol. 43, no. 3, pp.480-491, March 2005.
[2] M. Fauvel, J.A. Palmason, J.A. Benediktsson, J. Chanussot and J.R. Sveinsson,
Classification of Remote Sensing Imagery with High Spatial Resolution, to appear
Proceedings of European Symposium on Remote Sensing, Conference on Image
and Signal Processing XI, Bruges, Belgium, September 20-22, 2005.
[3] J.A. Palmason, J.A. Benediktsson, J.R. Sveinsson, and J. Chanussot, Classification
of Hyperspectral Data from Urban Areas using Morphological Preprocessing
and Independent Component Analysis, IEEE International Geoscience and Remote
Sensing Symposium (IGARSS’05), Seoul, Korea, 25–29 July 2005. Vol. I, pp. 175-179.
[4] S.O. Sigurjonsson, J.A. Benediktsson, G. Linsini, P. Gamba, J.R. Sveinsson and
J. Chanussot, Street Tracking Based on SAR Data from Urban Areas, IEEE
International Geoscience and Remote Sensing Symposium (IGARSS’05), Seoul,
Korea, 25–29 July 2005. Vol. II, pp. 1273-1275.
[5] S.R. Joelsson, J.A. Benediktsson and J.R. Sveinsson, Random Forest Classifiers
for Hyperspectral Data, IEEE International Geoscience and Remote Sensing
Symposium (IGARSS’05), Seoul, Korea, 25–29 July 2005.
[6] J.A. Palmason, J.A. Benediktsson, and J.R. Sveinsson, Classification of Hyperspectral
ROSIS Data from Urban Areas, International Conference on Recent
Advances in Space Technologies (RAST 2005), pp. 63-70, Istanbul, Turkey, 9–11
June 2005.
182

[7] M. Fauvel, J. Chanussot, and J.A. Benediktsson, Fusion of Methods for the
Classification of Remote Sensing Images from Urban Areas, IEEE International
Geoscience and Remote Sensing Symposium (IG
+ARSS’05), Seoul, Korea, 25–29 July 2005.
Kerfisverkfræðistofa
Starfsmenn
Anna Soffía Hauksdóttir, prófessor í rafmagns- og tölvuverkfræði.
Ebba Þóra Hvannberg, dósent í tölvunarfræði.
Meistaranemendur: Helgi Þorgilsson, Bergþór Ævarsson, Yayoi Shimamura.
Jóhann Möller, Sigurbjörg Gróa Vilbergsdóttir og Gyða Atladóttir.
Doktorsnemandi: Gísli Herjólfsson.
Gestanemendur: Martin Vitek, doktorsnemandi og My Appelgren, meistaranemandi.
Rannsóknir og verkefni
Rannsóknasvið Kerfisverkfræðistofu eru ýmiss konar kerfisverkfræði, þ.m.t.
stýrifræði og hugbúnaðarfræði. Kerfisverkfræðistofa þróaði sjálfvirkt tilkynningakerfi
fyrir skipaflotann í samvinnu við Slysavarnafélagið. Sama kerfi var einnig útfært
fyrir flugvélar og landfarartæki. Samvinna við Flugmálastjórn hefur verið
mikil í gegnum tíðina, m.a. upprunaleg þróun ratsjárgagnavinnslukerfis Flugmálastjórnar.
Ennfremur voru þróuð líkön af skekkjum ratsjáa með tilliti til framsetningar
á fjölratsjárgögnum. Hagkvæmnisathuganir voru gerðar fyrir ratsjár á
Hornafirði og á Grænlandi ásamt athugun á fjarskiptakostnaði við sjálfvirkt staðsetningareftirlit
flugvéla.
Beiting herma til þess að líkja eftir hegðun kvikra kerfa hefur verið umfangsmikið
svið við stofuna. Samvinna var við Hitaveitu Reykjavíkur (Orkuveitu Reykjavíkur)
og Rafhönnun um gerð hermis af Nesjavallavirkjun. Þróaður var flugumferðarhermir
og ratsjárgagnavinnsluhermir í samvinnu við Flugmálastjórn Íslands,
Integra Consult og Flugmálastjórn Tékklands. Einnig var þróaður hermir af járnblendiofnum
í samvinnu við Íslenska járnblendifélagið.
Rannsóknasjóður HÍ hefur styrkt fræðilegar rannsóknir á sviði línulegra kerfa
sem unnið er að innan Kerfisverkfræðistofu. Settar hafa verið fram lausnir á almennum
diffurjöfnum á lokuðu formi, sem gefa mikla möguleika til greiningar og
hönnunar stýrikerfa, sem og á öðrum sviðum verkfræði og raungreina. Á undanförnum
árum hefur stofan tekið þátt í rannsóknarverkefnum í samvinnu við innlend
og evrópsk fyrirtæki á sviði upplýsingatækni og fjarskipta. Má þar einkum
nefna fjarþjónustu ýmiss konar sem dreift er til notenda yfir hraðvirkt net, t.d.
gagnvirkt sjónvarp og fjarkennslu. Einnig hefur verið lögð áhersla á rannsóknir á
endurbótum í hugbúnaðargerð og nytsemi kerfa.
Verkefni stofunnar árið 2005 voru:
• Verkefni á sviði línulegra kerfa styrkt af Rannsóknasjóði HÍ.
• Elena: Smart space for learning, í samvinnu við Símann og styrkt af fimmtu
rammaáætlun Evrópusambandsins.
• Future Oceanic Air Traffic Controller Workstation, unnið í samtarfi við Flugmálastjórn,
Flugkerfi hf og MIT.
• Mause, Maturity of Usability Evaluation, er samstarfsnet vísindamanna frá 20
löndum, sem er styrkt af COST, European Science Foundation. Rannís styrkir
hinn íslenska rannsóknarhluta.
Fastir kennarar sem hafa starfsaðstöðu við Kerfisverkfræðistofu eru Ebba Þóra
Hvannberg, dósent í tölvunarfræði og Anna Soffía Hauksdóttir, prófessor í rafmagns-
og tölvuverkfræði.
Meistaraverkefni og doktorsverkefni eru unnin innan Kerfisverkfræðistofu í
tengslum við ofangreind rannsóknaviðfangsefni í samstarfi við stofnanir og fyrirtæki.
Fimm meistaranemar og 2 doktorsnemar höfðu vinnuaðstöðu á Kerfisverkfræðistofu
á árinu 2005. Sex meistaranemar luku meistaraprófi á árinu. Lögð er
183

áhersla á að kynna niðurstöður Kerfisverkfræðistofu á alþjóðlegum ritrýndum
vettvangi, ráðstefnum sem og í tímaritum.
Fyrri hluta árs dvaldi gestakennari á Kerfisverkfræðistofu, Daniel L. Moody frá
Monash University, Ástralíu. Sænskur meistaranemi og tékkneskur doktorsnemi
dvöldu hér 3-4 mánuði hvort.
Varma- og straumfræðistofa
Fastir starfsmenn
Guðmundur R. Jónsson, prófessor.
Páll Valdimarsson, prófessor.
Ólafur Pétur Pálsson, dósent.
Rannsóknir og verkefni
Eins og undanfarin ár hefur megináhersla í rannsóknum verið á sviði hitaveitukerfa.
Stofan hefur verið í góðu samstarfi við Orkuveitu Reykjavíkur þar sem
áhersla er einkum lögð á beitingu tölfræðilegra aðferða og líkangerðar í hitaveiturannsóknum.
Meðal verkefna sem hafa staðið yfir í nokkur ár má nefna: 1) Gerð
spálíkans af árlegri heitavatnsnotkun; 2) Hvernig meta má kranavatnsnotkun á
heitu vatni út frá mælingum á heildarrennsli; 3) Hvernig meta má heitavatnsnotkun
í miklum kuldum.
Á árinu hófst samstarf milli Varma- og straumfræðistofu og Université de Valenciennes
et du Hainaut-Cambrésis í Frakklandi. Unnið er að verkefni sem ber
saman eðlisfræðileg varmaskiptalíkön og varmaskiptalíkön sem byggð eru á
tauganetum. Þetta er tveggja ára verkefni sem styrkt er af Jules Verne áætluninni,
sem er samstarfsverkefni Frakklands og Íslands á sviði vísinda- og tæknirannsókna.
Á árinu var unnið að athugun á gögnum varðandi orkunotkun á köldum svæðum,
þ.e. svæðum þar sem ekki er nýtanlegur jarðhiti. Þetta verkefni er unnið í samstarfi
við Orkustofnun. Gögn úr ólíkum gagnagrunnum frá Orkustofnun (OS),
Fasteignamati ríkisins (FMR), Bændasamtökum Íslands (BÍ) og víðar að hafa verið
samkeyrð og tölfræðilegum aðferðum beitt til að greina þau. Vinna þessi tengist
jöfnun húshitunarkostnaðar á landinu. Niðurstöður voru kynntar iðnaðarráðherra
og einnig á ráðstefnu um orkunotkun heimila og iðnaðar sem haldin var á Akureyri
í nóvember í tengslum við opnun Orkuseturs Orkustofnunar þar.
Stofan kom einnig að rannsóknum sem tengjast vatnafræði, annars vegar með
leiðbeiningu íslensks doktorsnema við DTU sem er að leggja lokahönd á verkefni
um gerð slembinna líkana í vatnafræði og með leiðbeiningu í meistaraverkefni
sem fjallaði um mat á rennslislyklum og rennsli með bayesískri tölfræði í tengslum
við Vatnamælingar Orkustofnunar.
Þá er í gangi samstarf við Rannsóknarstofnun fiskiðnaðarins sem m.a. fjallar um
gerð líkana sem beita má til þess að hámarka nýtingu í fiskvinnslu. Þessi vinna
er að mestu í tengslum við doktorsverkefni.
Áfram hefur verið unnið að þróun hugbúnaðar fyrir streymi vökva og varma í pípukerfum.
Þetta hefur verið gert í samstarfi við NUON TB, Arnhem Hollandi. Hugbúnaðurinn
nýtist við hönnun pípukerfa og unnt er að kanna kvika hegðun kerfanna
með honum. Þá hefur verið unnið að verkefnum á sviði varmabúskapar og
varmaendurvinnslu í iðnaði og ennfremur vinnslu raforku úr lághitavarma með
Kalina aðferðinni og er þessi vinna tengd doktorsverkefni.
Um nokkurt skeið hefur verið unnið að líkönum af varmakerfum með aðferðum
graffræði. Þar er leitað leiða til greiningar á kerfum með suðu og þéttingu vinnuvökva.
Sérstaklega er könnuð beiting slíkra aðferða þegar vinnuvökvinn er blanda
ammóníaks og vatns.
Við stofuna er verið að þróa algrím til bestunar á rekstrarkostnaði dreifikerfa,
sem byggir á þessum graffræðilega grunni. Fraunhofer Institut UMSICHT í
Oberhausen hefur hug á samstarfi um þessa bestun. Rannís hefur veitt styrk til
beitingar þessara aðferða á kerfisbestun (structural optimization) varmaorkukerfa.
184

Ný verkefni eru á döfinni í samstarfi við Techische Universität Wien um notkun á
þessum aðferðum við reikninga á náttúrulegu tvífasastreymi í gufukötlum. Nokkur
verkefni hafa verið unnin í samstarfi við VGK verkfræðistofu um kerfislíkön af
Kalina orkuverum.
Stofan hefur einnig verið virk við rannsóknir á varmafræðilegri líkanagerð í fiskiðnaði.
Doktorsverkefni um bestun á orkubúskap fiskiskipa til veiða á uppsjávarfiski
er í vinnslu við stofuna. Stofan hefur tekið þátt í verkefni á vegum Norræna
iðnaðarsjóðsins um bestun gæða við veiðar á uppsjávarfiski í samstarfi við Rannsóknarstofnun
fiskiðnaðarins. Einnig hafa minni verkefni verið skoðuð í samstarfi
við RF um notkun og meðferð á vökvaís. Samstarfsfyrirtæki við þessar rannsóknir
er sprotafyrirtækið Marorka ehf.
Einnig er stofan í samstarfi við útrásarfyrirtækin Enex hf og X-orku ehf. um greiningu
og reikninga á tvífasavökvakerfum og tengingu slíkra orkuvera við hitaveitur.
Sjálfstætt starfandi einstaklingar
– ýmis verkefni
Helgi Þór Ingason
Í janúar 2005 hélt Helgi Þór Jónsson erindi á hádegisfundi hjá Stjórnvísi (fyrrum
Gæðastjórnunarfélag Íslands), sem bar heitið Gæðastjórnun og Verkefnastjórnun.
Í sama mánuði sótti hann einnig málþing norrænna fræðimanna á sviði verkefnastjórnunar
og kynnti þar nýtt meistaranám í verkefnastjórnun við verkfræðideild
HÍ. Helgi Þór tók þátt í ráðstefnu um hugbúnaðargerð (SWDC-REK) í maí 2005 og
kynnti þar greinina The Traditional Project Plan - How is it Applicable to Software
Development. Hann var einnig í ritnefnd sömu ráðstefnu og las yfir greinar við
undirbúning ráðstefnunnar. Þá skrifaði hann grein í tímarit véla- og iðnaðarverkfræðinema
í maí 2005 með Hauki Inga Jónassyni og nefnist greinin Verður maður
óbarinn verkfræðingur. Helgi Þór sótti 19. alþjóðlegu heimsráðstefnu IPMA, Alþjóðasamtaka
verkefnastjórnunarfélaga, í Deli á Indlandi í nóvember 2005 og flutti
þar erindið Project Planning - A Prerequisite to Changing Plans. Meðhöfundur var
Gréta María Grétarsdóttir. Samhliða þessu þróaði Helgi Þór og framkvæmdastýrði
nýju meistaranámi í verkefnastjórnun við verkfræðideild, MPM (www.mpm.is),
sem hófst í september 2005.
Magnús Þór Jónsson
Eftirfarandi rannsóknarverkefni voru unnin undir stjórn Magnúsar Þórs Jónssonar
á árinu 2005:
1. Frumgreining bilana og galla – Össur hf., framleiðsla og vöruþróun:
Rúnar Unnþórsson, doktorsnemi, Bjarni Gíslason, meistaranemi og Tómas P.
Rúnarsson, fræðimaður, hafa unnið við verkefnið ásamt Magnúsi. Rannís, Rannsóknarsjóður
Háskóla Íslands og Össur hf. voru styrktaraðilar. Á árinu var unnið
við greiningu galla við fyrstu áraun, stífni- og hljóðþrýstibylgjumælingar og flokkun
bilana samkvæmt hefðbundnum aðferðum.
2. Ljósboga og rafskautalíkan, AEM - Arc Electrode Model:
Halldór Pálsson, dósent, Guðrún Sævarsdóttir, verkefnastjóri, Jon Arne Bakken,
prófessor við NTNU og Andreas Westermoen,doktorsnemi við NTNU, hafa unnið
við verkefnið ásamt Magnúsi. Á árinu var unnið við frekari þróun á ljósbogalíkani
ásamt tengingu við rafskautalíkan. Verkefnið er samstarfsverkefni við Sintef í
Noregi og styrkt af Rannís og norskum rannsóknarsjóðum.
3. Hönnun og líkanstudd bestun:
Hlynur Kristjánsson, meistaranemi, ásamt Fjólu Jónsdóttir, dósent, hafa unnið við
verkefnið ásamt Magnúsi. Á árinu var sett fram aðferð til að finna bestu pípuleið
fyrir tvífasa safnæðar fyrir jarðvarmaorkuver. Aðferðin var notuð við hönnun á
safnæðum orkuversins á Hellisheiði. Jafnframt var sett fram aðferð til að besta
hönnun á dælustöðvum og aðveituæðum.
185

Viðskipta- og hagfræðideild
og fræðasvið
hennar
Almennt
Nemendur í viðskipta- og hagfræðideild voru 1.165 í upphafi árs 2005, þar af voru
nýnemar 236. Þetta var nokkur fjölgun frá sama tíma árið áður. Í meistaranám í
viðskiptafræði voru 184 nýinnritaðir og 54 nýinnritaðir í MA-nám í mannauðsstjórnun.
Í meistaranám í hagfræði voru 20 nýinnritaðir. Deildin hóf kennslu í
meistaranámi í reikningshaldi og endurskoðun á haustmisseri 2005 (M.Acc. nám)
og voru 62 nemendur teknir inn. Í meistaranám í heilsuhagfræði voru 8 nemendur
innritaðir og 43 nemendur voru teknir inn í MBA-námið á haustmisseri 2005,
en nú eru nemendur teknir inn í það á hverju ári í stað annars hvers árs. Tveir
nýir doktorsnemar hófu nám árið 2005.
Þjóðinni var boðið í þjóðhagfræði. Viðskipta- og hagfræðideild bryddaði upp á
þeirri nýbreytni að bjóða öllum áhugamönnum um hagfræði og efnahagsmál að
sækja háskólafyrirlestra um þjóðhagfræði sér að kostnaðarlausu á fyrsta námsári
á haustmisseri 2005.
Viðskipta- og hagfræðideild bauð upp á nýja námslínu í grunnnámi haustið 2005,
BS-U, viðskiptafræði með áherslu á upplýsingatækni í samvinnu við tölvunarfræðiskor
í verkfræðideild.
Launahækkanir sem ekki var gert ráð fyrir og ekki voru bættar nema að hluta
reyndu mjög á fjárhag deildarinnar. Sérstaklega var erfitt að standa undir kostnaði
við framhaldsnám með þeim fjárveitingum sem deildin fékk vegna þess.
Deildin hefur árum saman barist fyrir að fá heimild til skólagjalda í meistaranámi
en heimildin hefur ekki enn fengist.
Eftirfarandi yfirlit lýsir starfsemi deildarinnar undanfarið ár í stórum dráttum.
Stjórn
Gylfi Magnússon var deildarforseti og Guðmundur K. Magnússon varaforseti.
Kristján Jóhannsson var formaður viðskiptaskorar og Tór Einarsson formaður
hagfræðiskorar. Fjórir nýir kennarar voru ráðnir til starfa á árinu 2005, Bjarni Frímann
Karlsson var ráðinn lektor frá 1. júlí 2005, Guðrún Baldvinsdóttir var ráðin í
37% starf dósents frá 1. júlí 2005, Ingvi Hrafn Óskarsson var ráðinn í 50% starf aðjúnkts
frá 1. júlí 2005 og Hersir Sigurgeirsson var ráðinn í 37% starf lektors 1.
ágúst 2005. Runólfur Smári Steinþórsson og Tryggvi Þór Herbertsson hlutu framgang
í starf prófessors 2005. Svafa Grönfeldt lektor og Brynjólfur Sigurðsson
prófessor voru í launalausu leyfi á árinu 2005.
Skrifstofa
Ekki varð fjölgun á starfsfólki á skrifstofu árið 2005, en þar starfa auk skrifstofustjóra
sem er í 100% starfi, fjórir fulltrúar í 50% starfi hver og einn fulltrúi í 75%
starfi auk Áshildar Bragadóttur verkefnisstjóra kynningarmála.
Kennsla og rannsóknir
Kennsla og rannsóknir við deildina voru í föstum skorðum á árinu.
Á stefnumótunarfundi í september var lögð áhersla á rannsóknir í deildinni. Vel
gekk að halda úti málstofum og voru þær yfirleitt vel sóttar. Sömuleiðis gekk vel
að halda opinbera fyrirlestra og var aðsókn með ágætum.
186
Fjárveitingar og útgjöld viðskipta- og hagfræðideildar
2003-2005 (þús. kr.).
2003 2004 2005
Útgjöld (nettó) 234.341 249.649 298.509
Fjárveiting 258.219 258.547 276.530

Útgáfa
Vísindatímarit deildarinnar sem ber heitið Tímarit um viðskipti og efnahagsmál
hélt áfram göngu sinni og voru birtar fjórar greinar í tímaritinu 2005.
Bækurnar Stundarhagur eftir Guðmund Magnússon, prófessor, Tveir heimar eftir
Þorvald Gylfason, prófessor, Rekstrarhagfræði eftir Ágúst Einarsson prófessor og
Technology in Society – Society in Technology, Tæknin í samfélaginu – samfélagið
í tækninni í ritstjórn Arnar D. Jónssonar, prófessors og Edward H. Huijbens, landfræðings,
komu út 2005 á vegum deildarinnar.
Ráðstefnur, erlendir fyrirlesarar og heimsóknir
• Þórður Sverrisson, forstjóri Nýherja, hélt fyrirlestur fyrir nemendur á námskeiðunum
Stjórnun II, Stjórnun III og Stefnumótun fyrirtækja fimmtudaginn
10. febrúar 2005.
• Árni Þór Árnason, forstjóri Austurbakka, hélt opinn fyrirlestur fimmtudaginn
24. febrúar 2005.
• Andri Teitsson, framkvæmdastjóri KEA, hélt opinn fyrirlestur 17. mars. Háskóli
Íslands og Manitoba háskóli héldu sameiginlega ráðstefnu undir yfirskriftinni
Culture and Science: Mutually Reinforcing, 18. og 19. mars 2005.
• Gunnlaugur M. Sigmundsson, forstjóri Kögunar, hélt opinn fyrirlestur 7. apríl
2005.
• Samnorræn ráðstefna um stjórnmálahagfræði, stjórnun og átök var haldin
föstudaginn 8. apríl 2005.
• Baldur Guðnason, forstjóri Eimskips, hélt opinn fyrirlestur 12. apríl. Hann
fjallaði um reynslu sína af rekstri og stjórnun fyrirtækja og starfi sínu sem
forstjóri Eimskips.
• Morgunverðarfundur um rekstrarstjórnun. Viðskipta- og hagfræðideild hélt
morgunverðarfund 20. apríl undir yfirskriftinni Rekstrarstjórnun í dagsins
önn.
• Hinn 2. maí flutti Roderick Floud, rektor London Metropolitan University, opinn
fyrirlestur í Odda um hagvöxt, heilsufar og líkamsburði.
• Ólafur Páll Magnússon flutti erindið Vörustjórnun - staða vörubretta í innflutningi
og framtíðarhorfur í opnum fyrirlestri 18. maí 2005.
• Þann 27. maí hélt dr. Michael Power, prófessor í reikningshaldi við London
School of Economics, fyrirlestur um vöxt eftirlitsiðnaðarins og aukið umfang
endurskoðunar.
• Deildin hélt í samvinnu við Viðskiptaháskólann í Kaupmannahöfn, CBS, elleftu
norrænu ráðstefnuna um alþjóðaviðskipti er haldin var á Skeiðum í Árnessýslu
25. til 27. maí 2005.
• David Cairns, einn helsti sérfræðingur heims í reikningsskilastöðlum alþjóðlega
reikningsskilaráðsins og prófessor í endurskoðun við London School of
Economics hélt opinn fyrirlestur á vegum viðskipta- og hagfræðideildar 30.
maí 2005.
• Norræn ráðstefna um atvinnuvegahagfræði (Norio V) var haldin á vegum viðskipta-
og hagfræðideildar dagana 3. og 4. júní 2005.
• Laugardaginn 1. október 2005 var haldin ráðstefna á vegum viðskipta- og
hagfræðideildar Háskóla Íslands í samvinnu við Viðskiptaháskólann í Kaupmannahöfn,
Listaháskóla Íslands og Iðntæknistofnun. Ráðstefnan bar yfirskriftina
Skapandi atvinnugreinar – Þýðing þeirra fyrir hagvöxt og velmegun
á Íslandi. Tíu fyrirlesarar frá Íslandi, Bretlandi og Danmörku fluttu þar erindi.
• Þjóðarspegillinn 2005: Rannsóknir í félagsvísindum VI.
• Opin ráðstefna um rannsóknir í félagsvísindum VI var haldin föstudaginn 28.
október í samvinnu við lagadeild og félagsvísindadeild.
• Fræðslufundur um fríverslunarsamninga var haldinn mánudaginn 14. nóvember.
Fyrirlesari var Pétur G. Thorsteinsson, varaframkvæmdastjóri EFTA.
Styrkir og verðlaun
Deildin naut áfram dýrmæts stuðnings frá ýmsum fyrirtækjum. Ýmist fékk deildin
styrki beint eða fyrir tilstuðlan Hollvinafélags deildarinnar.
• Grandi hf. var áfram aðalstyrktaraðili veftímarits deildarinnar um viðskipti og
efnahagsmál.
• Landsbanki Íslands veitti þrenn verðlaun fyrir bestu viðskiptahugmyndirnar
sem fram komu hjá nemendum í námskeiðinu Viðskiptahugmyndum og voru
verðlaunin veitt á ársfundi deildarinnar.
• Linda Garðarsdóttir í BS-námi í hagfræði hlaut verðlaun Hollvinafélags deildarinnar
fyrir hæstu meðaleinkunn í prófum fyrsta árs á skólaárinu 2003 -
2004 og voru verðlaunin veitt á ársfundi deildarinnar í byrjun árs 2005.
• Deildin veitti, í samvinnu við Hollvinafélag deildarinnar, verðlaun fyrir hæstu
meðaleinkunn í grunnnámi við brautskráningu í júní 2005. Verðlaunin hlaut
Jóhanna Bergsteinsdóttir sem útskrifaðist með BS próf í hagfræði.
187

• Harpa Guðnadóttir hlaut viðurkenningu fjármálaráðuneytisins fyrir lokaverkefni
á meistarastigi í hagfræði haustið 2005.
• Þráinn Eggertsson, prófessor, var útnefndur alþjóðlegur heiðursprófessor við
New York University í Bandaríkjunum.
• Runólfur Smári Steinþórsson hlaut viðurkenningu fyrir lofsverðan árangur í
starfi á háskólahátíð í október 2005.
• Ástu Dís Óladóttur, aðjúnkt í viðskipta- og hagfræðideild Háskóla Íslands, var
veittur styrkur á Viðskiptaþingi Verslunarráðs Íslands.
Ráðstefnur og málstofur
Hagfræðistofnun stóð fyrir tveimur ráðstefnum á árinu. Sú fyrri bar yfirskriftina
Workshop on Experiments in Natural Resource Economics, Fisheries and Energy.
Ráðstefnan var samvinnuverkefni Hagfræðistofnunar, viðskipta- og hagfræðideildar
HÍ og auðlindadeildar Háskólans á Akureyri. Seinni ráðstefnan nefndist Dynamics,
Economic Growth and International Trade (DEGIT IX). Hún var samvinnuverkefni
Hagfræðistofnunar og hagfræðideildar Copenhagen Business School.
Málstofur voru haldnar sameiginlega af Hagfræðistofnun og Viðskiptafræðistofnun
og er listi yfir fyrirlesara og heiti erinda að finna undir frásögn í kafla um Hagfræðistofnun.
Skráðir og brautskráðir stúdentar í viðskipta- og hagfræðideild 2003-2005
2003 2004 2005
karlar konur alls karlar konur alls karlar konur alls
Skráðir stúdentar 617 729 1.346 618 700 1.318 560 611 1.171
Brautskráðir
Viðskiptafræði BS 38 64 102 27 70 97 32 47 79
Viðskiptafræði kandídatspróf 9 18 27 16 14 30 13 10 23
Viðskiptafræði MBA 31 14 45
Viðskiptafræði MS 7 15 22 21 20 41 12 17 29
Mannauðsstjórnun MA 2 2 2 7 9 4 7 11
Viðskiptafræði diplóma 1 1
Markaðsfræði diplóma 5 5 1 1 1 1 2
Rekstur fyrirtækja diplóma
Reikningshald diplóma 1 1 1 1
Hagfræði BS 9 7 16 15 15 8 6 14
Hagfræði BA 4 5 9 3 2 5 8 6 14
Hagfræði diplóma 1 1
Hagfræði MS 3 3 6 5 5 3 5 8
Heilsuhagfræði MS 1 1 0 2 2
Hagfræði doktorspróf 1 1
Sjávarútvegsfræði MS 2 2
Umhverfisfræði MS 1 1
Samtals 73 122 195 121 130 251 81 101 182
Tölur um skráða stúdenta miðast við janúar árið eftir, þ.e. mitt námsárið.
Hagfræðistofnun
Árið 2005 voru unnin um 13 ársverk á stofnuninni. Stofnunin og fastir starfsmenn
hennar fengu m.a. rannsóknarstyrki frá RANNÍS, forsætisráðuneytinu, Rannsóknasjóði
Háskólans, Evrópusambandinu, norrænu ráðherranefndinni, og ríkisstjórn
Íslands.
Nokkrar mannabreytingar urðu á árinu. Þóra Helgadóttir hóf störf í greiningardeild
Íslandsbanka, Heiðrún Guðmundsdóttir hóf störf á Hagstofu Íslands og Marías
H. Gestsson fór í doktorsnám til Danmerkur. Á árinu hóf Þórhallur Ásbjörnsson
störf á stofnuninni.
189

Útgáfur
Á árinu voru gefnar út fjórar skýrslur í ritröðinni þjónustuskýrslur (C ritröð):
C05:01 Samanburður á beinni gjaldtöku og samfélagslegum kostnaði við
flutninga.
C05:02 Spálíkan um eftirspurn eftir þjónustu Íslandspósts.
C05:03 Forgangsröðun í samgöngum.
C05:04 Þjóðhagsleg áhrif álverksmiðju Fjarðaáls á Reyðarfirði.
Gefnar voru út 14 ritgerðir í ritröðinni Working Papers (W-ritröð), en þær eru fáanlegar
á heimasíðu stofnunarinnar:
W05:14 J. Michael Orszag and Gylfi Zoëga, Are Risky Workers More Valuable
to Firms?
W05:13 Fridrik M. Baldursson, Fairness and pressure group competition.
W05:12 Marias H. Gestsson and Tryggvi Thor Herbertsson, Fiscal Policy as a
Stabilizing Tool.
W05:11 Tryggvi Thor Herbertsson and Gylfi Zoëga, On the Adverse Effects of
Development Aid.
W05:10 Thráinn Eggertsson and Tryggvi Thor Herbertsson, Evolution of Financial
Institutions: Iceland’s Path from Repression to Eruption.
W05:09 Tryggvi Thor Herbertsson, The Icelandic Pension System in 2004.
W05:08 Ron Smith and Gylfi Zoëga, Unemployment, investment and global
expected returns: A panel FAVAR approach.
W05:07 Gylfi Zoëga and Thorlakur Karlsson, Does Wage Compression Explain
Rigid Money Wages?
W05:06 Thorvaldur Gylfason, India and China.
W05:05 Edmund S. Phelps, Can Capitalism Survive?
W05:04 Thorvaldur Gylfason, Institutions, Human Capital, and Diversification
of Rentier Economies.
W05:03 Jón Daníelsson and Ásgeir Jónsson, Countercyclical Capital and Currency
Dependence.
W05:02 Alison L. Booth and Gylfi Zoëga, Worker Heterogeneity, Intra-firm Externalities
and Wage Compression.
W05:01 Tryggvi Thor Herbertsson and Martin Paldam, Does developement aid
help poor countries catch up?
Stofnunin gaf út árskýrslu sýna með stuðningi forsætisráðuneytisins og fjallaði
hún að þessu sinni um gengismál. Höfundar skýrslunnar eru þeir Gylfi Zoëga og
Tryggvi Þór Herbertsson: Fyrirkomulag gengismála á Íslandi: horft til framtíðar,
árskýrsla 2005.
Þá gaf heilbrigðis og tryggingaráðuneytið út rannsókn Tryggva Þórs Herbertssonar
á orsökum fjölgunar öryrkja á Íslandi: Fjölgun Öryrkja á Íslandi – orsakir og
afleiðingar.
Á árinu birtust tvær ritgerðir starfsmanna Hagfræðistofnunar eða voru samþykktar
til birtingar í ritrýndum tímaritum og bókum:
• Sveinn Agnarsson, Að nota máttinn rétt í hrapsins hæðum – rafmagn og hagvöxtur
á 20. öld, Fjármálatíðindi 51, síðara hefti 2004, bls. 114-121.
• Tryggvi Þór Herbertsson, Personal Pensions and Markets, kafli 29 í Oxford
Handbook of Pensions and Retirement Income (væntanleg 2006), Oxford University
Press.
• Tryggvi Þór Herbertsson, Measuring Globalization, Applied Economics 37, nr.
10, júní 2005, bls. 1089-1098, með Torben Andersen.
• Tryggvi Þór Herbertsson, Hve lengi eru menn öryrkjar á Íslandi, Læknablaðið
91, 2005, nr. 6, bls. 501-504, með Sigurði Thorlacius.
• Tryggvi Þór Herbertsson, Does development aid help poor countries catch
up? An analysis of the basic relations, væntanleg í O. Morrissey (ritstj.), New
Directions in Research on Foreign Aid, Routhledge, með Martin Paldam.
Ráðstefnur og málstofur
Haldin var ein alþjóðleg ráðstefna á árinu og var hún í samvinnu við the Center on
Capitalism and Society, Columbia University, 16. og 17. júní. Ráðstefnan bar yfirskriftina:
Aging Baby Boomers, Pensions and Medical Benefits, and Consequences
for Dynamism, Prosperity and Growth. Margir virtir hagfræðingar tóku þátt
og má þar m.a. nefna Nóbelsverðlaunahafana Robert Mundell, Jeffrey Sachs,
Edmund Phelps, Laurence J. Kotlikoff og Jeremy Siegel.
190

Málstofur í hagfræði eru fastur þáttur í starfsemi Hagfræðistofnunar. Á árinu voru
haldnar 27 málstofur:
• 12. janúar: Snjólfur Ólafsson, prófessor viðskipta- og hagfræðideild, Stefnumiðað
árangursmat hjá sveitarfélögum.
• 19. janúar: Gylfi Magnússon, dósent viðskipta- og hagfræðideild, Hagfræði trúverðugleika.
• 26. janúar: Þorvaldur Gylfason, prófessor viðskipta- og hagfræðideild, Frá einhæfni
til hagvaxtar.
• 2. febrúar: Gylfi Magnússon, dósent viðskipta- og hagfræðideild, Árásarverðlagning.
• 23. febrúar: Inga Jóna Jónsdóttir, lektor viðskipta- og hagfræðideild, Lærdómur/nám
á vinnustaðnum: lausn á þróun hæfni starfsfólksins.
• 16. mars: Jón Daníelsson, dósent viðskipta- og hagfræðideild, Highwaymen or
Heroes: Should Hedge Funds be Regulated.
• 23. mars: Þórhallur Örn Guðlaugsson, lektor viðskipta- og hagfræðideild, Vægi
þjónustuþátta í þjónustumati.
• 30. mars: Runólfur Smári Steinþórsson, dósent viðskipta- og hagfræðideild,
Stefna í raun og veru.
• 6. apríl: Sveinn Agnarsson, fræðimaður Hagfræðistofnun, Hagrænt umhverfi
landbúnaðar.
• 13. apríl: Þórarinn G Pétursson, Seðlabanki Íslands og Háskólinn í Reykjavík,
Efnahagsleg áhrif verðbólgumarkmiðs.
• 20. apríl: Gylfi Dalmann Aðalsteinsson, viðskipta- og hagfræðideild
• 27. apríl: Marías H Gestsson, Hagfræðistofnun, Hið opinbera í ný-Keynesískum
hagsveiflulíkönum.
• 11. maí: Snjólfur Ólafsson og Þórhallur Örn Guðlaugsson, viðskipta- og hagfræðideild,
Rannsóknir á ánægju viðskiptafræðinema.
• 7. september: Gylfi Zoëga, viðskipta- og hagfræðideild, Tekjujöfnun innan fyrirtækja:
Er gengið á hag hæfustu starfsmannanna?
• 14. september: Sigurður Jóhannesson og Ragnheiður Jónsdóttir, viðskipta- og
hagfræðideild, Verðmæti veiða í Skaftárhreppi.
• 21. september: Gylfi Dalmann Aðalsteinsson, viðskipta- og hagfræðideild,
Straumar og stefnur í stjórnun fyrirtækja.
• 28. september: Örn Daníel Jónsson, viðskipta- og hagfræðideild, Aukið vægi
smásölu og hnattræn verkaskipting.
• 5. október: Ársæll Valfells, viðskipta- og hagfræðideild, Er Skype virkilega
svona mikils virði? Vangaveltur um verðmæti fyrirtækja í ljósi nýlegra kenninga.
• 12. október: Einar Guðbjartsson, viðskipta- og hagfræðideild, Blue Ribbon Report:
Áhrif á íslenska hlutabréfamarkaðinn.
• 19. október: Helga Kristjánsdóttir, Háskóla Íslands Bein erlend fjárfesting og
fastur kostnaður
• 26. október: Ásgeir Jónsson, viðskipta- og hagfræðideild, Eiginfjárkvaðir og
þjóðhagsleg áhætta í bankakerfinu.
• 2. nóvember: Þorvaldur Gylfason, viðskipta- og hagfræðideild, Indland og Kína.
• 9. nóvember: Ragnar Árnason, viðskipta- og hagfræðideild, Heimsframboð
fiskjar og fiskverð: Vangaveltur um langtímahorfur.
• 16. nóvember: Haukur Freyr Gylfason, viðskipta- og hagfræðideild, Lífsgæði
barna með einhverfu og Tourette sjúkdóminn og foreldra þeirra.
• 23. nóvember: Gylfi Magnússon, deildarforseti viðskipta- og hagfræðideildar,
Hvar eru piltarnir? Kynjaskipting í sérfræðistéttum á 21. öld á Íslandi.
• 30. nóvember: Runólfur Smári Steinþórsson, viðskipta- og hagfræðideild,
Framlag Peters F. Druckers til stjórnunar í fyrirtækjum og stofnunum.
• 7. desember: Árelía Eydís Guðmundsdóttir, viðskipta- og hagfræðideild, Skipulag
starfsferils: Fara hagsmunir stjórnenda og starfsmanna saman?
Ýmislegt
Starfsmenn stofnunarinnar héldu erindi og sóttu ráðstefnur og námskeið á
ýmsum stöðum erlendis á árinu. Auk þessa héldu starfsmenn stofnunarinnar
fjölmörg erindi innanlands, sátu í og stjórnuðu nefndum og stjórnum og gáfu álit
sitt við ýmis tækifæri í nefndum Alþingis og í fjölmiðlum.
Veffang Hagfræðistofnunar er www.ioes.hi.is
191

Viðskiptafræðistofnun
Styrkir og starfsmannamál
Kristján Jóhannsson lét af störfum forstöðumanns Viðskiptafræðistofnunar og í
hans stað var ráðinn Ársæll Valfells, lektor. Aðrir starfsmenn stofnunarinnar eru
þrír talsins og eru verkefnaráðnir.
Stjórn Viðskiptafræðistofnunar er óbreytt en hana skipa Runólfur Smári Steinþórsson,
stjórnarformaður, Ingjaldur Hannibalsson, Örn D. Jónsson og Þráinn
Eggertsson auk fulltrúa frá Maestro, nemendafélagi meistaranema.
Stofnunin fékk styrk frá Marel í verkefni undir forystu Þórhalls Guðlaugssonar
lektors. Viðskiptafræðistofnun fékk einnig styrk frá Leonardó til mannaskipta á
árinu.
Rannsóknir
Viðskiptafræðistofnun vinnur margvíslegar hagnýtar rannsóknir sem birtast á
vefsíðu stofnunarinnar: www.ibr.hi.is
Kynningarstarfsemi
Málstofur Viðskiptafræðistofnunar eru haldnar sameiginlega með Hagfræðistofnun
á árinu 2005, sjá hér að framan.
192

Rannsóknastofnanir
í tengslum við
Háskólann
Alþjóðamálastofnun Háskóla
Íslands og Rannsóknasetur
um smáríki
Alþjóðamálastofnun
Alþjóðamálastofnun Háskóla Íslands er rannsókna-, fræðslu- og þjónustustofnun
og er vettvangur fyrir þverfaglegt samstarf í alþjóðamálum. Ásamt Háskóla Íslands
standa utanríkisráðuneytið, Samtök iðnaðarins og Samtök atvinnulífsins
formlega að Alþjóðamálastofnun. Stofnunin á auk þess í samstarfi við fjölda erlendra
og innlendra fræðimanna og stúdenta. Alþjóðamálastofnun hefur verið
starfrækt við Háskóla Íslands frá árinu 1990 en var endurskipulögð árið 2002 og
hefur í kjölfarið staðið fyrir fjölbreyttum rannsóknum, útgáfustarfsemi, ráðstefnum,
málstofum og fyrirlestrum. Helstu rannsóknasvið eru íslensk utanríkismál,
Evrópumál og öryggis- og varnarmál. Sjá nánar vefsíðu: (htttp://www.hi.is/ams/)
Rannsóknasetur um smáríki
Rannsóknasetur um smáríki er faglega sjálfstæð eining sem starfar undir hatti
Alþjóðamálastofnunar Háskóla Íslands og deilir stjórn og forstöðumanni með
stofnuninni. Rannsóknasetrið var stofnað árið 2002 að frumkvæði Baldurs Þórhallssonar,
dósents í stjórnmálafræði, og hefur sett mark sitt á háskólasamfélagið
frá upphafi með fjölbreyttu starfi. Meginmarkmið setursins er að auka rannsóknir
og kennslu í smáríkjafræðum (small state studies). Rannsóknasetrið
stendur fyrir fjölbreyttum rannsóknum, ráðstefnum, málstofum og kennslu um
smáríki og heldur úti öflugri ritröð um rannsóknir í smáríkjafræðum. Setrið hefur
þegar skapað sér sess sem ein aðalmiðstöð smáríkjarannsókna í heiminum í dag
og hefur hlotið fjölda styrkja frá innlendum og erlendum rannsóknasjóðum. Sjá
nánar vefsíðu: http://www.hi.is/ams/
Stjórn og starfslið
Rektor HÍ skipaði nýja stjórn Alþjóðamálastofnunar og Rannsóknaseturs um
smáríki haustið 2005. Í stjórninni sitja:
• Baldur Þórhallsson, dósent í stjórnmálafræði við HÍ, sem jafnframt er stjórnarformaður.
• Valur Ingimundarson, dósent í sagnfræði við HÍ, sem jafnframt er varaformaður.
• Aðalheiður Jóhannsdóttir, dósent í lögfræði við HÍ.
• Alyson J.K. Bailes, forstöðumaður SIPRI, Stockholm International Peace Reasearch
Institute í Svíþjóð.
• Anders Wivel, dósent í stjórnmálafræði við Kaupmannahafnarháskóla.
• Christine Ingebritsen, prófessor í stjórnmálafræði við háskólann í Washington.
• Clive Archer, prófessor í Evrópufræðum við Metropolitanháskólann í
Manchester.
• Gunnar Pálsson, skrifstofustjóri í Utanríkisráðuneytinu.
• Gústaf Adolf Skúlason, forstöðumaður hjá Samtökum atvinnulífsins.
• Kristín Loftsdóttir, dósent í mannfræði við HÍ.
• Kristrún Heimisdóttir, lögfræðingur hjá Samtökum iðnaðarins.
Fastráðinn forstöðumaður er Ásthildur E. Bernharðsdóttir sem dvelur í rannsóknarleyfi
í Bandaríkjunum þar til í september 2006. Brynhildur Ólafsdóttir veitir
stofnununum forstöðu í fjarveru Ásthildar.
193

Alþjóðlegur sumarskóli
Frá því árið 2003 hefur Rannsóknasetur um smáríki hefur starfrækt sumarskóla
um smáríki og Evrópusamrunann í samstarfi við 11 erlenda háskóla og með árlegum
styrk frá Evrópusambandinu. Þetta er þverfaglegt námskeið sem stendur í
tvær vikur og er haldið á ensku. Námskeiðið sem haldið var 2005 leiddi að venju
saman bæði íslenska og erlenda nemendur og kennara. Að jafnaði hafa um átta
heimsþekktir fræðimenn á sviði smáríkjarannsókna og Evrópumála séð um
kennsluna og 15-20 erlendir stúdentar hvaðanæva að frá Evrópu hafa sótt námskeiðið
auk fjölda íslenskra stúdenta.
Vefnámskeið
Allir fyrirlestrar á sumarskólanum eru teknir upp, unnir sérstaklega og birtir á
netinu. Samstarfsskólar Smáríkjasetursins geta nýtt sér þessa fyrirlestra bæði til
að bjóða nemendum sínum upp á námskeið sumarskólans í heild sinni eða notað
einn og einn fyrirlestur í námskrá sinni. Þessir rafrænu fyrirlestrar hafa þegar
verið notaðir með góðum árangri í kennslu í stjórnmálafræði í félagsvísindadeild
HÍ. Vefnámskeiðið er í stöðugri þróun og er uppfært á hverju ári með nýjum fyrirlestrum.
Útgáfa
Mikil áhersla er lögð á rannsóknir og útgáfu fræðirita og frá því að Alþjóðamálastofnun
var endurskipulögð hafa verið gefnar út sex bækur. Á síðasta ári var
grunnurinn lagður að útgáfu þriggja bóka sem koma út í ár.
• Bók um íslenska utanríkisstefnu frá lokum kalda stríðsins með greinum eftir
15 íslenska fræðimenn.
• Bók um alþjóðamál með greinum eftir unga fræðimenn þar sem lögð er
áhersla á tengsl stjórnmála, hryðjuverka, stríða, mannréttinda og alþjóðahagkerfisins.
• Yfirlitsrit um helstu fræðitexta í smáríkjafræðum undir ritstjórn Christine Ingebritsen,
starfandi rektors Washingtonháskóla í Bandaríkjunum sem jafnframt
situr í stjórn Alþjóðamálastofnunar.
Aukinn kraftur var settur í ritröð Smáríkjasetursins á síðasta ári og ný ritstjórn
tók við stjórnartaumunum. Í ritstjórninni sitja sjö virtir fræðimenn á sviði smáríkjarannsókna,
þau Anders Wivel frá Kaupmannahafnarháskóla, Annica Kronsell frá
háskólanum í Lundi, Clive Archer og Neill Nugent frá Manchester Metropolitan
háskóla, Iver B. Neumann frá norsku Alþjóðamálastofnuninni, Lee Miles frá Liverpool
háskóla og Richard T. Griffiths frá háskólanum í Leiden í Hollandi.
Önnur verkefni
Stofnanirnar hafa á síðasta ári sinnt afar fjölbreyttum verkefnum. Má þar nefna
m.a. að í samstarfi við bandaríska sendiráðið var unnið að því að koma upp yfirgripsmiklu
bókasafni um öryggis- og varnarmál sem hýst verður í Þjóðarbókhlöðunni
en stefnt er að sams konar bókasafni um smáríkjafræði. Þá hefur Alþjóðamálastofnun
tekið þátt í fjölda fyrirlestra og málþinga og sendi til dæmis íslenska
fræðimenn á ráðstefnu í Líbanon í október 2005. Heimasíða stofnananna
var endurbætt á síðasta ári og unnið er að uppbyggingu á verkefnabanka með
rannsóknum mastersnema í hinu nýja alþjóðasamskiptanámi. Þegar hefur verið
tryggður rannsóknastyrkur frá Samtökum iðnaðarins fyrir mastersverkefni sem
tengist ESB og íslensku atvinnulífi.
Háskólasetrið á Hornafirði
Almennt
Háskólasetrið á Hornafirði er rannsókna- og fræðasetur Háskóla Íslands á Suðausturlandi.
Háskólasetrið tók til starfa vorið 2002 með ráðningu forstöðumanns.
Hingað til hefur rekstur háskólasetursins grundvallast á samstarfssamningi milli
Háskóla Íslands, Vegagerðarinnar, Sveitarfélagsins Hornafjarðar, Landsvirkjunar,
Siglingastofnunar og Veðurstofunnar. Upphaflegur samningur þessara aðila var til
þriggja ára og var endurnýjaður til eins árs í desember 2004. Háskólasetrið fékk
með tilstyrk sveitafélagsins Hornafjarðar fjárveitingu að upphæð 7 m.kr. á fjárlögum
2006. Háskólasetrið er til húsa í mennta- og menningarsetri Hornfirðinga,
Nýheimum. Háskóli Íslands á þar eigið húsnæði, alls 62,5 m 2 , og eru þar þrjár
skrifstofur.
Stjórn og starfsfólk
Stjórnarformaður Háskólasetursins á Hornafirði er Rögnvaldur Ólafsson, eðlis-
194

fræðingur og dósent við Háskóla Íslands. Aðrir stjórnarmenn eru Helgi Björnsson,
jöklafræðingur og vísindamaður við Háskóla Íslands, Karl Benediktsson,
landfræðingur og dósent við Háskóla Íslands, Hreinn Haraldsson, framkvæmdastjóri
þróunarsviðs Vegagerðarinnar, Stefán Ólafsson, framkvæmdastjóri fræðsluog
félagssviðs Sveitarfélagsins Hornafjarðar, Þórður Guðmundsson, framkvæmdastjóri
flutningssviðs Landsvirkjunar, Gísli Viggósson forstöðumaður
rannsókna- og þróunarsviðs Siglingastofnunar og Þór Jakobsson, veðurfræðingur
hjá Veðurstofu Íslands.
Árið 2005 störfuðu á Háskólasetrinu tveir fastráðnir starfsmenn, dr. Rannveig
Ólafsdóttir, jarð- og landfræðingur, forstöðumaður, og Stella Sigfúsdóttir, viðskiptafræðingur,
verkefnisstjóri. Jafnframt starfaði Heiða Björk Halldórsdóttir,
landfræðingur, á setrinu frá maí-september. Auk þeirra hafði Snorri Snorrason
fjarnemandi í löggildingu fasteignasala við Endurmenntun HÍ starfsaðstöðu á
setrinu allt árið. Þá höfðu nemendur frá Háskóla Íslands og erlendir doktorsnemendur
frá Skotlandi tímabundna starfsaðstöðu á Háskólasetrinu.
Rannsóknir og samstarfsverkefni
Markvisst var unnið að áframhaldandi uppbyggingu rannsóknaverkefna við ýmsar
stofnanir og aðila, bæði innlenda og erlenda. Helstu verkefni sem unnið var að
árið 2005 voru:
• Northern Environment for Sustainable Tourism (NEST) - Sjálfbær ferðamennska
á norðurslóðum: Möguleikar þjóðgarða og friðlýstra svæða til
framþróunar byggðar á jaðarsvæðum. Fjölþjóðlegt verkefni í forsvari Háskólasetursins
á Hornafirði. Þátttökulönd eru auk Íslands, Svíþjóð, Finnland
og Skotland. Verkefnið er styrkt af Norðurslóðaáætlun ESB, Byggðastofnun,
Þróunarfélagi Austurlands og Atvinnuþróunarsjóði Suðurlands.
• Uppbygging landfræðilegs reiknilíkans til skipulagningar sjálfbærrar ferðamennsku
á SA-landi. Þátttakendur eru auk Háskólasetursins, Háskólinn í
Lundi í Svíþjóð, Ferðamálafélag Austur-Skaftafellssýslu og jarð- og landfræðiskor
Háskóla Íslands. Verkefnisstjórn er hjá Háskólasetrinu á Hornafirði
og hefur verkefnið verið styrkt af Rannsóknarsjóði Háskólans og Atvinnuþróunarsjóði
Austurlands.
• Árstíðabundin ferðamennska. Verkefnið hefur verið byggt upp innan ramma
NEST verkefnisins í samvinnu við Menningarmiðstöð Hornafjarðar og verið
styrkt af Nýsköpunarsjóð námsmanna og Framleiðnisjóð landbúnaðarins.
• Viðhorf og þekking ferðaþjónustuaðila og neytenda á suðausturlandi til vistvænnar
vottunnar. Verkefnið hefur verið byggt upp innan ramma NEST verkefnisins.
• Skynjun, saga og vísindi; samræmi eða mismunur í tímasetningu Litlu ísaldarinnar
á SA-Íslandi nefnist samvinnuverkefni landfræðideildar Háskólans í
Edinborg og Háskólasetursins á Hornafirði. Verkefnisstjórn er í höndum Háskólans
í Edinborg. Niðurstöður þess birtust í októberhefti tímaritsins Polar
Record: McKinzey, K.M., Ólafsdóttir, R. and Dugmore, A.J., 2005: Perception,
History and Science - Coherence or Disparity in the Timing of the Little Ice
Age Maximum in Southeast Iceland. Polar Record, 41(219), bls. 319-334.
• Uppbygging gagnabanka fyrir gjóskulög í jarðvegssniðum umhverfis Vatnajökul.
Samstarfsaðilar eru Háskólasetrið á Hornafirði, Skógrækt ríkisins,
Heilbrigðisstofa Reykjavíkur, Þórbergssetur, Landfræðideild Háskólans í Edinborg
og Raunvísindastofnun HÍ. Verkefnið hefur verið styrkt af Kvískerjasjóði,
Aðstoðarmannasjóði HÍ og Atvinnuþróunarsjóði Austurlands.
• Landmótun Staðardals í Austur-Skaftafellssýslu – Mat og kortlagning jarðmyndana.
Verkefnið er meistaraverkefni Heiðu Bjarkar Halldórsdóttur við
jarð- og landfræðiskor Háskóla Íslands undir umsjá og handleiðslu forstöðumanns
Háskólasetursins.
• Nýting fjarkönnunar við vistgerðarflokkun. Samstarfsaðilar eru Náttúrufræðistofnun
Íslands, Landmælingar Íslands, Háskólasetrið á Hornafirði og Jarðog
landfræðiskor Háskóli Íslands. Verkefnisstjóri er Borgþór Magnússon,
sérfræðingur á Náttúrufræðistofnun. Verkefnið er styrkt af Rannís og unnið af
Regínu Hreinsdóttur, landfræðingi.
Setrið kom auk þessa að fjölmörgum smærri verkefnum og nefndastörfum, og
það stóð fyrir málþingi á Hótel Klaustri 21. júní undir yfirskriftinni NEST-Vatnajökull.
196

Háskólasetrið í Hveragerði
Almennt yfirlit og stjórn
Um sex ár eru frá því Háskólasetrið í Hveragerði tók til starfa. Þátttakendur undanfarin
þrjú ár hafa verið Háskóli Íslands, Landbúnaðarháskóli Íslands, Hveragerðisbær,
Rannsóknastofnunin Neðri Ás, Prokaria ehf., Heilsustofnun NLFÍ og
Sunnlensk orka. Samstarfssamningur um starfrækslu setursins rann út sl. áramót.
Þá hætti Heilsustofnun NLFÍ þáttöku en Orkuveita Reykjavíkur hyggst taka
við.
Í stjórn Háskólasetursins sitja nú Jakob K. Kristjánsson, fyrrverandi prófessor við
Líffræðideild Háskóla Íslands, formaður, Sigurður S. Snorrason, dósent við Líffræðideild
Háskóla Íslands, Arnþór Ævarsson, sameindalíffræðingur hjá Prokaria
ehf., Gísli Páll Pálsson, framkvæmdastjóri Dvalarheimilisins Áss/Ásbyrgis, Orri
Hlöðversson, bæjarstjóri Hveragerðisbæjar, Sveinn Aðalsteinsson, prófessor við
Landbúnaðarháskóla Íslands, Steinar Friðgeirsson, sviðsstjóri hjá RARIK og
Kristján Guðmundsson, yfirlæknir hjá Heilsustofnun NLFÍ.
Aðstaða
Í byrjun árs flutti framkvæmdastjóri Háskólasetursins vinnuaðstöðu sína að
Reykjum, í Ölfusi. Setrið leigir þar húsnæði og aðstöðu af Landbúnaðarháskóla
Íslands. Þar eru nú skrifstofur setursins ásamt sameiginlegri rannsóknarstofu
með Landbúnaðarháskóla Íslands og Rannsóknarstöð skógræktar. Á vormánuðum
fékk setrið einnig til afnota íbúð hjá Rannsóknastofnuninni Neðra Ási til að
nota sem fræðimannsíbúð. Setrið hefur auk þess fengið að halda þeirri vinnuaðstöðu
í Hveragerði sem Neðri Ás leggur því til. Sú aðstaða er til reiðu fyrir fræðimenn
og nemendur sem vinna að rannsóknarverkefnum, m.a. verkefnum sem
tengjast landshlutanum eða starfssviði setursins. Íbúðin var í láni frá miðjum
maí fram í september. Jafnframt var vinnuaðstaðan nýtt af sömu fræðimönnum.
Rannsóknir og þjónusta
Á árinu lauk úttekt og rannsókn á náttúrulegum baðlaugum á landinu. Verkefnið
var samstarfsverkefni setursins, Ferðamálaráðs Íslands, Ferðamálaseturs Íslands
og Prokaria ehf. Samantekt úr þeim upplýsingum sem aflað var hafa verið
birtar á Hveravefsíðunni (www.hot-springs.org). Á árinu vann Háskólasetrið m.a.
að verkefnum við flokkun vatna á Norðurlandssvæði eystra (Fnjóská, Skjálfandafljót
og Laxá í Aðaldal) og í Garðabæ (Urriðavatn). Auk þess annaðist setrið umhverfisráðgjöf
og mengunareftirlit í skólphreinsistöðinni í Hveragerði og tók saman
ársskýrslu fyrir hreinsistöðina. Á árinu komst á samstarf Háskólasetursins,
Hveragerðisbæjar og verkfræðideildar Háskóla Íslands um að nota Hveragerði
sem vettvang kennslu og rannsókna við deildina. Hveragerðisbær leggur verkfræðideildinni
til tæknilegar upplýsingar um bæinn eftir því sem nauðsyn krefur
og Háskólasetrið leggur til vinnuaðstöðu. Verkfræðinemendur í MS námskeiði um
fráveitur og skólphreinsun komu til setursins í verklegar æfingar í mengunarmælingum
á skólpi. Í samstarfi við Líffræðistofnun Háskóla Íslands og með styrk
frá Nýsköpunarsjóði námsmanna var unnið að rannsóknum á tveimur nýjum
landnemum í Hveragerði, varmasmiði (Carabus nemoralis) og túnhrossaflugu
(Tipula paludosa). Tækjakaupasjóður Háskóla Íslands styrkti Háskólasetrið með
kr. 400.000 til kaupa á víðsjá.
Háskólasetur Suðurnesja,
Sandgerði
Almennt yfirlit og stjórn
Háskólasetur Suðurnesja var formlega stofnað á árinu 2004. Háskólasetrið fellur
innan Stofnunar fræðasetra við Háskóla Íslands. Setrið er vettvangur samstarfs
Háskóla Íslands og sveitarfélaga á Suðurnesjum, stofnana, fyrirtækja, félagasamtaka
og einstaklinga. Háskólasetrið er staðsett á Garðvegi 1 í Sandgerði.
Meginhlutverk Háskólasetursins er að efla rannsókna- og fræðastarf Háskóla Íslands
á Suðurnesjum með því:
a) að stuðla að margvíslegri háskólakennslu á Suðurnesjum, eftir því sem kostur
er, í tengslum við grunn- og framhaldsnám, og stuðla að því að haldin
verði norræn og/eða alþjóðleg námskeið í Háskólasetrinu,
197

) að efla tengsl skora, deilda og stofnana Háskóla Íslands og tengsl annarra íslenskra
rannsóknastofnana við atvinnu- og þjóðlíf á Suðurnesjum,
c) að efla, í samvinnu við rannsóknastofnanir og háskóla, rannsóknir á náttúru
Suðurnesja og á náttúru Íslands, og
d) að stuðla að auknum rannsóknum á hverju því viðfangsefni, sem vert er
að sinna á Háskólasetrinu.
Háskólasetrið starfar í nánu samstarfi við Rannsóknastöðina í Sandgerði og Náttúrustofu
Reykjaness, sem staðsett eru í sama húsi á Garðvegi 1 í Sandgerði.
Samnýting er á húsnæði og tækjakosti.
Háskólasetur Suðurnesja tók í notkun nýtt húsnæði á árinu. Það er 110 fermetra
og á suðvesturenda hússins á Garðavegi 1 í Sandgerði. Húsnæðið skiptist í þrjár
skrifstofur og eina sameiginlega rannsóknastofu. Sandgerðisbær sá um innréttingu
og afhenti bæjarstjóri Sandgerðis, Sigurður Valur Ásbjarnarson, rektor Háskóla
Íslands húsnæðið til afnota þann 14. júní 2005 í tengslum við ráðstefnu sem
Stofnun fræðasetra Háskóla Íslands hélt í Sandgerði.
Í Stjórn Háskólasetursins sitja Böðvar Jónsson, tilnefndur af Sambandi Sveitarfélaga
á Suðurnesjum, Guðrún Marteinsdóttir, tilnefnd af Háskóla Íslands, Jörundur
Svavarsson, formaður stjórnar, tilnefndur af Háskóla Íslands, Magnús H. Guðjónsson,
tilnefndur af sjávarútvegsráðuneyti, Rögnvaldur Ólafsson, tilnefndur af
Háskóla Íslands og Sigurður Valur Ásbjarnarson, tilnefndur af Sandgerðisbæ.
Starfslið Háskólasetursins eru þeir háskólakennarar og nemendur sem aðstöðu
hafa í setrinu hverju sinni og þeir fræðimenn sem stjórn Háskólasetursins býður
starfsaðstöðu hverju sinni. Eftirfarandi kennarar og nemendur störfuðu í lengri
tíma við rannsóknir á árinu 2005 í Háskólasetrinu: Jörundur Svavarsson, prófessor
í sjávarlíffræði, Guðmundur V. Helgason, sérfræðingur, Halldór P. Halldórsson,
MS, doktorsnemi og Sigríður Kristinsdóttir, MS nemi (samstarf við Náttúrustofu
Reykjaness). Auk þess stunduðu Bjarnheiður Guðmundsdóttir, sérfræðingur, Sigríður
Guðmundsdóttir, sérfræðingur og Bryndís Björnsdóttir, doktorsnemi, Tilraunastöð
Háskóla Íslands í meinafræði að Keldum, rannsóknir í tengslum við
háskólasetrið.
Rannsóknir
Rannsóknir í tengslum við Háskólasetrið tengjast einkum lífríki sjávar. Helstu
verkefni sem unnið var að innan Háskólasetursins voru:
Útbreiðsla botndýra (krabbadýra, burstaorma) á Íslandsmiðum. Rannsóknirnar
voru unnar í samvinnu við Rannsóknastöðina í Sandgerði og eru hluti af hinu umfangsmikla
rannsóknaverkefni Botndýr á Íslandsmiðum. Í rannsóknunum tóku
þátt þau Jörundur Svavarsson, prófessor, Guðmundur V. Helgason, sjávarlíffræðingur
og Ólafía Lárusdóttir, meistaranemi.
Mat á svörun lífvera gagnvart mengun með beitingu á bíómarkerum. Umtalsverðar
rannsóknir fóru fram á áhrifum mengandi efna á sjávarlífverur, svo sem þungmálma
og PAH sambönd, sem koma úr olíu, auk þess sem rannsóknir fóru fram
á eiturefnum, sem til greina koma í framtíðinni sem virk efni í botnmálningu
skipa. Í rannsóknunum tóku þátt þeir Halldór P. Halldórsson, doktorsnemi og Jörundur
Svavarsson auk þeirra Åke Granmo og Anneli Hilvarsen, Kristinebergssjávarrannsóknastöðinni,
Svíþjóð.
Fæða hákarlsins (Somniosus microcephalus). Nýlega hófst rannsóknarverkefni
sem beinist að því að kanna á hverju hákarlinn lifir. Kannaður hefur verið fjöldi
magasýna, sem aflað hefur verið í samvinnu við Hildibrand Bjarnason í Bjarnarhöfn.
Verkefnið er unnið í samvinnu við prófessor Aaron Fisk, Warnell School of
Forest Resources, Georgíu, Bandaríkjunum.
Í tengslum við verkefnið dvaldist Bailey McMeans, meistaranemi við Háskólann í
Georgíu, við Háskólasetrið í ágúst. Með aðstoð frá Fiskmarkaði Suðurnesja í
Sandgerði var unnt að afla sýna af algengustu fisktegundum, sem koma fyrir í
maga hákarlsins. Markmið rannsóknanna var að kanna stöðugar samsætur (stable
isotopes) níturs og kolefnis og bera þær saman við samsætur sem finnast í
vef hákarlsins.
Halldóra Skarphéðinsdóttir og Birgitta Liewenborg, ITM, háskólanum í Stokkhólmi,
dvöldust í lok september og fyrstu viku í október í Háskólasetrinu við rannsóknir
á DNA viðbætum (DNA adducts). Þessar viðbætur myndast þegar PAH
198

sambönd (Polycyclic aromatic hydrocarbons) eru tekin upp af lífverum. Markmið
með þessum rannsóknum var að afla samanburðargagna vegna rannsókna nærri
olíuborpöllum í Norðursjó og víðar.
Ástæður mikils fugladauða í Eystrasalti. Undanfarin ár hefur orðið vart mikils
fugladauða í Eystrasalti. Hér er um að ræða mjög víðtækt vandamál, sem tekur til
fjölmargra tegunda fugla. Enn er óljóst hvað veldur þessum dauða. Dr. Lennart
Balk, ITM, háskólanum í Stokkhólmi, leiðir rannsóknir sem beinast að því að
kanna hvað veldur þessu og eru margvísleg mengandi efni mæld í mörgum
fuglategundum, auk þess sem lífeðlisfræðilegir og lífefnafræðilegir þættir eru
metnir. Mikilvægt er við rannsóknir sem þessar að hafa góð samanburðargögn
frá svæðum, þar sem svona lagað er óþekkt. Í ljósi þessa valdi Balk að nýta íslenska
fugla til samanburðar. Balk og þrír samstarfsmenn hans dvöldust því í
rúman mánuð í Háskólasetri Suðurnesja og öfluðu sýna úr íslenskum eggjum.
Sýnin voru send til Svíþjóðar, þar sem unnið var frekar úr þeim. Þessi sýnataka
var gerð í samstarfi við Gunnar Þór Hallgrímsson og Jörund Svavarsson.
Farhættir sendlinga. Vorið 2005 fóru fram rannsóknir á sendlingum á Rosmhvalanesi
á vegum Gunnars Þórs Hallgrímssonar í samvinnu við dr. Ron W. Summers
og Highland Ringing Group í Skotlandi. Markmið rannsóknanna var að kanna farhætti
hjá langnefjuðum stofni sendlinga sem hefur vetursetu í Vestur-Evrópu en
virðist nota Ísland sem áfangastað á leið til ókunnra varpstöðva.
Vernduð svæði í sjó við Ísland. Sigríður Kristinsdóttir MS nemi. Verkefnið er unnið
í samvinnu við Náttúrustofu Reykjaness og Svein Kára Valdimarsson, forstöðumann.
Áhrif tófu á varphætti sílamáfs. Frá 2004 hefur Gunnar Þór Hallgrímsson unnið að
doktorsverkefni sínu sem snýr að tófu og sílamáfi. Verkefnið er samstarf Líffræðistofnunar
Háskólans, Náttúrustofu Reykjaness, Háskólaseturs Suðurnesja og
Náttúrufræðistofnunar Íslands. Rannsóknin snýst um að kanna hvað veldur því að
tófan hefur áhrif á útbreiðslu sílamáfsins á Miðnesheiði og athuga hvort tófan geti
einnig haft áhrif á þéttleika og/eða stofnstærð þeirra.
Tilraunir með bóluefni, á vegum Bjarnheiðar Guðmundsdóttur, Sigríður Guðmundsdóttur
og Bryndísar Björnsdóttur, Tilraunastöð Háskóla Íslands í meinafræði
að Keldum.
María B. Steinarsdóttir, sjávarlíffræðingur, vann hluta úr árinu í Háskólasetri Suðurnesja.
Rannsóknirnar, sem voru samstarf Háskólasetursins, Náttúrustofu
Reykjaness og Líffræðistofnunar Háskólans, fólust í kortlagningu á fjörum
Reykjaness.
Háskóli Íslands í
Vestmannaeyjum
Samstarfsnefnd Háskóla Íslands og Vestmannaeyjabæjar rekur Rannsókna- og
fræðasetur Vestmannaeyja (Setrið) sem er til húsa á Strandvegi 50 í Vestmannaeyjabæ.
Setrið hefur aðstöðu á annarri og þriðju hæð sem eru alls 634 m 2 sem
skiptast í séraðstöðu (240 m 2 ) og sameiginlega aðstöðu (393 m 2 ).
Setrið var formlega opnað í október 1994 og var það fyrsta fræðasetur Háskóla Íslands
á landsbyggðinni. Setrið í Eyjum hefur síðan verið fyrirmynd margra annarra
fræðasetra á landsbyggðinni. Í Setrinu sameinast undir einu þaki þær stofnanir
í Vestmannaeyjum sem starfa að grunnrannsóknum, hagnýtum rannsóknum,
gagnasöfnun og nýsköpun í atvinnulífinu, ásamt því að gera ýmsar þjónustumælingar
fyrir opinbera aðila og fyrirtæki. Í Setrinu er einnig miðstöð fullorðinsfræðslu
og fjarkennslu á háskólastigi. Nú eru í Setrinu auk Háskóla Íslands Hafrannsóknastofnun,
Heilbrigðiseftirlit Suðurlands, Náttúrustofa Suðurlands, Rannsóknastofnun
fiskiðnaðarins, Rannsóknaþjónusta Vestmannaeyja, Svæðisvinnumiðlun
Suðurlands og VISKA, Fræðslu- og símenntunarmiðstöð Vestmannaeyja.
Hlutverk Setursins er að sinna rannsóknum og þróun á breiðu sviði sjávarútvegs
í samvinnu við atvinnulífið í Eyjum og að stunda rannsóknir á og safna
gögnum um náttúru Suðurlands. Einnig er því ætlað að stuðla að samvinnu við
200

sérfræðinga og nemendur sem vinna að verkefnum tengdum Vestmannaeyjum
og Suðurlandi.
Alls eru 11 stöðugildi í Setrinu og vinna sex sérfræðingar hjá stofnunum þess.
Deildarstjóri Háskóla Íslands í Vestmannaeyjum starfar einnig sem forstöðumaður
Setursins. Þrír nemendur frá Háskóla Íslands unnu að rannsóknum í Setrinu
sumarið 2005.
Verkefni stofnanna Setursins eru af ýmsum toga enda markmið þeirra og hlutverk
misjöfn. Dæmi um verkefni eru rannsóknir á humri við Eyjar, rannsóknir á
atferli lunda, rannsóknir á jarðfræði Vestmannaeyja og ýmsum bergmyndunum á
Suðurlandi, eftirlit með fiskistofnum, gæðamælingar á fiskiafurðum og gagnasöfnun
ásamt ýmiskonar grunn- og hagnýtum rannsóknum er tengjast náttúru
Vestmannaeyja, Íslands og Norður Atlantshafsins.
Útibú Háskóla Íslands í Vestmannaeyjum vann að ýmsum verkefnum á árinu 2005
og má þar nefna verkefnin:
• Eldi á leturhumri (Nephrops norvegicus) í Vestmanneyjum. Megin markmið
verkefnisins er að fá úr því skorið hvort fýsilegt sé að hefja eldi á leturhumri
(Nephrops norvegicus) í ljósi tækniframfara í eldi á evrópuhumri (Homarus
gammarus) í Noregi. Í kjölfarið verður hafinn undirbúningur á tilraunaeldi á
humri í Vestmannaeyjum. Áætlað er að ala hlið við hlið evrópuhumar og leturhumar
í sérútbúnum kerjum í Vestmannaeyjum.
• Kúfskel (Arctica islandica) við suðurströnd Íslands. Mögleikar til veiða og
vinnslu á kúfskel og örðum skelfiskstegund út af suðurströnd landsins. Megin
markmið verkefnisins er að meta möguleika þess að hefja nytjar (veiðar
og vinnslu) á skelfiski við suðurströnd Íslands. Stofnstærð og munstur í útbreiðslu
kúfskeljarinnar (Arctica islandica) verður metið á svæðum umhverfis
Vestmannaeyjar og frá ósum Ölfusár og austur að ósum Krossár. Útbreiðsla
sex annarra skelfiskstegunda verður jafnframt könnuð á svæðinu.
Það sem skeljarnar eiga sameiginlegt er að þær lifa allar í mjúkum botni og
eru vinsælar matfisktegundir í Evrópu og Ameríku. Tegundirnar eru smyrslingur
(Mya truncata), báruskel (Clinocardium ciliatum), ígulskel (Acanthocardia
echinata), krókskel (Serripes groenlandicus) og tígulskeljarnar Spisula
solida og S. elliptica.
• Pysjueftirlitið. Markmið verkefnisins er að meta ástand og fjölda pysja sem
villast inn í Vestmannaeyjabæ í lok hvers sumars. Þetta er þriðja starfsár
verkefnisins og hafa safnast mikilvægar upplýsingar um ástand og viðkomu
lundastofnsins við Vestmannaeyjar. Í undirbúningi er alþjóðlegt samstarfsverkefni
sem hefur það að markmiði að skoða áhrif hnattrænna umhverfisbreytinga
á lundastofna við Norður-Atlantshafið. Verkefnið, Pysjueftirlitið, er
styrkt af Sparisjóði Vestmannaeyja og er áætlað að opna nýja heimasíðu fyrir
það sumarið 2006.
• Sumarskóli í líf- og jarðfræði fyrir ameríska háskólanema. Verkefnið er unnið
í samstarfi við Endurmenntunarstofnun HÍ. Í sumar komu alls 15 nemar
frá ýmsum Bandarískum háskólastofnunum og unnu að líf- og jarðfræðiverkefnum.
Íslensk málstöð
Íslensk málstöð tók til starfa 1. janúar 1985 og var sett á fót sameiginlega af Háskóla
Íslands og Íslenskri málnefnd. Íslensk málstöð er skv. 3. grein laga um Íslenska
málnefnd nr. 2/1990 skrifstofa Íslenskrar málnefndar og miðstöð þeirrar
starfsemi sem málnefndin hefur með höndum.
Íslensk málstöð hefur aðsetur á 2. hæð á Neshaga 16. Í september 2005 var tilkynnt
um þá ákvörðun ríkisstjórnarinnar að byggja nýtt hús á svæði Háskóla Íslands
undir starfsemi stofnana á sviði íslenskra fræða. Jafnframt kom á haustþinginu
fram frumvarp menntamálaráðherra um Stofnun íslenskra fræða-Árnastofnun
sem taka skyldi við af Íslenskri málstöð, Orðabók Háskólans, Stofnun
Árna Magnússonar á Íslandi, Stofnun Sigurðar Nordals og Örnefnastofnun Íslands.
Ráðgert er að Stofnun íslenskra fræða-Árnastofnun geti flust í hina nýju
byggingu eigi síðar en árið 2011.
Starfslið Íslenskrar málstöðvar árið 2005:
Ari Páll Kristinsson, forstöðumaður
Ágústa Þorbergsdóttir, deildarstjóri
201

Dóra Hafsteinsdóttir, deildarstjóri
Eva Sigríður Ólafsdóttir, aðstoðarmaður ritstjóra stafsetningarorðabókar
Guðrún Ingólfsdóttir, verkefnisstjóri
Kári Kaaber, deildarstjóri
Málstöðin fæst við fjölbreytt málræktarverkefni að eigin frumkvæði og í samvinnu
við aðra. Málstöðin veitir málfarsráðgjöf án endurgjalds og rekur orðabanka, þar
sem einkum eru íðorðasöfn, og svokallaðan málfarsbanka í tengslum við málfarsráðgjöfina.
Skráðar fyrirspurnir og svör um málfar voru um 2.800 á árinu
2005. Aðsókn að orðabanka Íslenskrar málstöðvar hélt áfram að aukast 2005 og
var 22,6% meiri en árið 2004. Undanfarin ár hefur verið unnið í málstöðinni að
viðamikilli stafsetningarorðabók ásamt ritreglum og kemur hún út 2006. Nýsamdar
ritreglur voru birtar á vef málstöðvarinnar 2005. Málstöðin sinnir margvíslegum
öðrum kynningar-, útgáfu- og þjónustuverkefnum í þágu íslensks máls, s.s.
umsjón með ýmsum framkvæmdaratriðum við dag íslenskrar tungu, yfirlestri
handrita og ýmissi kynningu á íslenskri tungu. Þá má nefna innlent og erlent
samstarf, annars vegar um málrækt að því er lýtur að almennu máli og hins vegar
um íðorðamál. Á árinu vann málstöðin m.a. að samnorrænu tilraunaverkefni
um fjarkennslu í íðorðafræði með fleiri norrænum háskóla- og íðorðastofnunum.
Íslensk málstöð vann á árinu 2005 í samvinnu við stjórn Íslenskrar málnefndar að
framgangi nokkurra verkefna sem tilgreind eru í Stefnuskrá Íslenskrar málnefndar
2002-2005. Einkum var hér um að ræða málræktarþing 19. nóvember þar
sem m.a. voru veittar viðurkenningar fyrir gott íslenskt mál í auglýsingu og fyrir
gott nafn á fyrirtæki; bókmenntaþing ungra lesenda 16. nóvember og undirbúning
upplýsinga- og verkefnarits um íslenska tungu sem einkum er ætlað ungu fólki.
Á árinu skipulagði málstöðin einnig m.a. málstofu 14. apríl undir yfirskriftinni Íslenska
– í senn forn og ný sem var hluti viðamikillar alþjóðlegrar ráðstefnu 13.-
15. apríl á vegum Stofnunar Vigdísar Finnbogadóttur í erlendum tungumálum.
Íslensk málstöð tók í gagnið í janúar 2005 lénið íslenskan.is / islenskan.is, þ.e.
bæði með og án broddstafs, sem nota má ásamt eldra léninu ismal.hi.is. Netföng
starfsmanna geta því endað á íslenskan.is / islenskan.is ef vill.
Mannréttindastofnun
Háskóla Íslands
Almennt yfirlit og stjórn
Mannréttindastofnun Háskóla Íslands er sjálfseignarstofnun, stofnuð af Háskóla
Íslands, Lögmannafélagi Íslands og Dómarafélagi Íslands, 14. apríl 1994. Aðsetur
stofnunarinnar er í Lögbergi við Suðurgötu.
Stjórn Mannréttindastofnunar var þannig skipuð árið 2005: Björg Thorarensen,
prófessor við lagadeild HÍ, formaður, Hjördís Hákonardóttir, dómstjóri við héraðsdóm
Suðurlands, Róbert R. Spanó, dósent við lagadeild HÍ og Hrefna Friðriksdóttir,
hdl., meðstjórnendur. Varamenn í stjórn voru Hilmar Magnússon, hrl., og Pétur
Leifsson, dósent við lagadeild HA. Framkvæmdastjóri var María Thejll, hdl.
Útgáfa
Mannréttindastofnun Háskóla Íslands hóf útgáfu tímarits með dómareifunum
Mannréttindadómstóls Evrópu á íslensku og kom fyrsta heftið út í október. Það
nær yfir dóma Mannréttindadómstólsins fyrstu sex mánuði ársins 2005 en tímaritið
mun koma út tvisvar á ári. Dómsmálaráðuneytið styrkir útgáfuna en sérstök
ritstjórn hefur umsjón með henni. Ritstjóri tímaritsins er Björg Thorarensen, prófessor
við lagadeild Háskóla Íslands en í ritnefnd sitja dr. Oddný Mjöll Arnardóttir,
prófessor við lagadeild Háskólans í Reykjavík og Skúli Magnússon, héraðsdómari
og dósent við lagadeild Háskóla Íslands. Í tímaritinu eru reifaðir valdir dómar sem
taldir eru hafa sérstakt gildi fyrir túlkun ákvæða sáttmálans. Þá eru teknir með
dómar sem hafa sérstaka þýðingu fyrir íslenskan rétt, einkum í málum gegn öðrum
Norðurlöndum þar sem oft er til umfjöllunar löggjöf eða ákvarðanir sem eiga
hliðstæðu í íslenskri réttarframkvæmd. Loks eru birtar í heild sinni í íslenskri
þýðingu ákvarðanir og dómar í kærumálum gegn íslenska ríkinu sem fram til
þessa hafa aðeins verið birtir á heimasíðu dómsmálaráðuneytisins.
Ritið Mannréttindasáttmáli Evrópu – Meginreglur, framkvæmd og áhrif á íslenskan
rétt kom út á vegum Mannréttindastofnunar Háskóla Íslands og lagadeildar
202

Háskólans í Reykjavík í lok ársins 2005. Er þetta fyrsta heildstæða fræðiritið sem
kemur út á íslensku um Mannréttindasáttmála Evrópu, dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls
Evrópu og áhrif sáttmálans á íslenskan rétt. Er slík útgáfa löngu
tímabær í ljósi þeirrar þróunar sem orðið hefur í framkvæmd sáttmálans frá því
að hann var samþykktur árið 1950 og þeirra víðtæku áhrifa sem hann hefur haft á
íslenskan rétt og lagaframkvæmd, einkum eftir lögfestingu hans hér á landi árið
1994. Í bókinni er fjallað ítarlega um hvert efnisákvæði sáttmálans, inntak þess
krufið og lýst stefnumarkandi niðurstöðum Mannréttindanefndar Evrópu og
Mannréttindadómstóls Evrópu um túlkun ákvæðanna svo og hvernig hún hefur
þróast undanfarna áratugi. Fjallað er um það hvernig réttindi sáttmálans eru
vernduð í íslenskum rétti, í stjórnarskrá og annarri löggjöf, hver er dómaframkvæmd
íslenskra dómstóla um efnið og lýst helstu álitum umboðsmanns Alþingis
sem því tengjast. Þá eru raktar helstu úrlausnir Mannréttindanefndarinnar og
dómar Mannréttindadómstólsins í kærumálum gegn íslenska ríkinu og áhrif
þeirra metin. Loks er fjallað um meðferð mála fyrir Mannréttindadómstólnum og
skilyrði þess að kæra verði tekin þar til efnislegrar meðferðar. Bókin er afrakstur
af samvinnu Mannréttindastofnunar Háskóla Íslands og lagadeildar Háskólans í
Reykjavík. Þar leggja saman krafta sína fræðimenn lagadeilda beggja háskólanna
sem hafa sérþekkingu á mannréttindum og stjórnskipunarrétti eða tilteknum
þáttum þessara fræðisviða lögfræðinnar. Auk þeirra eru höfundar úr hópi fræðimanna
í lagadeild Viðskiptaháskólans á Bifröst svo og dómara, lögmanna og lögfræðinga
í stjórnsýslunni sem geta miðlað af reynslu sinni af að því vinna með
ákvæði Mannréttindasáttmálans í framkvæmd.
Ritstjórn útgáfunnar skipuðu Björg Thorarensen, prófessor við lagadeild HÍ, sem
var formaður ritstjórnar, Davíð Þór Björgvinsson, dómari við Mannréttindadómstól
Evrópu, dr. Guðrún Gauksdóttir, dósent við lagadeild HR og Hjördís Hákonardóttir
dómstjóri. Auk þeirra eru höfundar efnis Eiríkur Tómasson, prófessor við lagadeild
HÍ, Elín Blöndal, dósent við lagadeild Viðskiptaháskólans á Bifröst, dr. Oddný
Mjöll Arnardóttir, hdl. og prófessor við lagadeild HR, Páll Þórhallsson, lögfræðingur
í forsætisráðuneytinu, Ragnar Aðalsteinsson hrl., Ragnheiður Elfa Þorsteinsdóttir,
sendiráðunautur, dr. Ragnhildur Helgadóttir, lektor við lagadeild HR og Róbert
Ragnar Spanó, dósent við lagadeild HÍ.
Bókin er tileinkað minningu Gauks Jörundssonar, dómara við Mannréttindadómstól
Evrópu, umboðsmanns Alþingis og prófessors við lagadeild Háskóla Íslands
en hann var einnig nefndarmaður í Mannréttindanefnd Evrópu frá 1974 til 1998.
Hann lést haustið 2004 eftir langan og farsælan starfsferil á vettvangi mannréttinda.
Ráðstefna
Mannréttindastofnun og Mannréttindaskrifstofa Íslands stóðu sameiginlega að
ráðstefnu 8. apríl undir yfirskriftinni Mannréttindaákvæði stjórnarskrár í 10 ár -
Áhrif og framtíðarsýn. Tilefnið var að á árinu voru liðin tíu ár síðan nýr og breyttur
mannréttindakafli stjórnarskrárinnar tók gildi með stjórnarskipunarlögum nr.
97/1995 og leysti af hólmi mannréttindaákvæði sem voru nær óbreytt frá fyrstu
stjórnarskrá Íslands 1874. Markmið ráðstefnunnar var að fjalla um áhrif hinna
nýju mannréttindaákvæða á íslenskan rétt síðasta áratug, m.a. í ljósi stefnumarkandi
dóma sem gengið hafa á þessu sviði. Leitað var svara við því hvort það meginmarkmið
breytingarlaganna hefði náðst að efla, samhæfa og samræma mannréttindaákvæðin
þannig að þau gegni betur því hlutverki sínu að vera vörn almennings
í samskiptum við þá sem fara með ríkisvald eða hvort frekari breytinga
sé þörf. Þá var framkvæmd nýju mannréttindaákvæðanna í íslenskum rétti borin
saman við reynslu Finna af nýjum mannréttindakafla sem kom inn í finnsku
stjórnarskrána árið 1995.
Á ráðstefnunni fluttu eftirtalin erindi:
Forseti Íslands, Ólafur Ragnar Grímsson.
Veli-Pekka Viljanen, prófessor við lagadeild Háskólans í Turku, Finnlandi.
Björg Thorarensen, prófessor við lagadeild Háskóla Íslands.
Ragnar Aðalsteinsson, hæstaréttarlögmaður.
Brynhildur G. Flóvenz, lektor við lagadeild Háskóla Íslands og formaður stjórnar
Mannréttindaskrifstofu Íslands stjórnaði pallborðsumræðum en aðrir þátttakendur
en frummælendur voru Hjördís Hákonardóttir, formaður dómarafélags Íslands,
Oddný Mjöll Arnardóttir, héraðsdómslögmaður og Sigurður Líndal, prófessor emeritus
við lagadeild HÍ.
Eiríkur Tómasson, prófessor og forseti lagadeildar Háskóla Íslands flutti lokaorð
og sleit ráðstefnunni.
203

Málstofa
Mannréttindastofnun efndi til málstofu í marsmánuði um löggjöf gegn mismunun
og aðgerðir gegn kynþáttahatri og hélt bandaríski fræðimaðurinn Richard Thompson
Ford prófessor við Stanfordháskóla erindi á ensku undir yfirskriftinni: Anti
Discrimination Law and Policy Goals Underlying the Doctrine. Í fyrirlestrinum
fjallaði Ford um aðgerðir bandarískra stjórnvalda til þess að berjast gegn mismunun
og kynþáttahatri með löggjöf og öðrum ráðstöfunum og áhrif þeirra í fjölmenningarsamfélagi.
Hann fjallaði einnig um þær hugmyndir sem stefna gegn
mismunun byggir á, sem er sameining fólks af ólíkum kynþáttum, úrbætur fyrir
misgerðir liðinna tíma og hvernig skuli takast á við ólík menningarviðhorf hópa.
Annað
Mannréttindastofnun hélt námskeiðið Kæruskilyrði og málsmeðferð fyrir Mannréttindadómstól
Evrópu, í samvinnu við Lögmannafélag Íslands, þann 15. apríl
2005. Kennarar voru Davíð Þór Björgvinsson og John Hedigan, dómarar við
Mannréttindadómstól Evrópu.
Á námskeiðinu var veitt yfirsýn yfir skipulag og störf Mannréttindadómstóls Evrópu
og réttarfarsreglur sem gilda um meðferð kærumála fyrir dómstólnum. Sérstök
áhersla var lögð á skilyrði sem Mannréttindasáttmáli Evrópu setur fyrir því
að kæra verði tekin til efnislegrar meðferðar fyrir dómstólnum og huga þarf sérstaklega
að við undirbúning kærumála til hans. Einnig var fjallað um sáttaumleitanir
og málsmeðferð varðandi efnishlið máls eftir að kæra er metin tæk til efnismeðferðar.
Sjá má nánari upplýsingar á veffangi Mannréttindastofnunar: www.mhi.hi.is
Orðabók Háskólans
Orðabók Háskólans er vísindaleg orðfræðistofnun sem starfrækt er af Háskóla Íslands
og heyrir beint undir háskólaráð. Alls unnu 11 starfsmenn á Orðabókinni á
árinu. Af þeim voru sjö í fullu starfi í árslok, tveir í hálfu starfi og tveir í 75% starfi.
Stjórn Orðabókarinnar skipa þrír fulltrúar og einn er til vara.
Rannsóknir
Auk hefðbundinna verka á Orðabókinni var áhersla lögð á eftirtalin rannsóknaverkefni:
• ISLEX-Íslensk-norrænar orðabækur:
Meginmarkmið verkefnisins er að setja saman orðabók með u.þ.b. 50.000 íslenskum
uppflettiorðum ásamt þýðingum/skýringum á sænsku og norsku og
dönsku. Verkið á að endurspegla íslenska málnotkun samtímans. Við ritstjórnina
er notaður veftengdur gagnagrunnur, hannaður sérstaklega fyrir þetta
verkefni. Gagnagrunnurinn gerir mögulegt að ritstjórnarvinnan fari fram samhliða
í mörgum löndum. Á árinu fékkst sérstök fjárveiting á fjárlögum frá
2006–2011. Í samstarfslöndunum fékkst einnig fé á fjárlögum í sama skyni.
• Textasafn:
Safn Orðabókarinnar af rafrænum textum stækkaði verulega árið 2005 og er
nú farið að nálgast 60 milljónir lesmálsorða. Gert var átak í söfnun nýlegra
texta úr blöðum og tímaritum sem aðgengileg eru á Netinu, m.a. til að styrkja
viðmiðunarsafn sem notað er í ISLEX-verkefninu.
• Mörkuð íslensk málheild:
Í lok árs 2001 var sótt um styrki til verkefnisstjórnar menntamálaráðuneytisins
í tungutækni til þess að gera vélrænan markara fyrir íslensku og beygingarlýsingu
íslensks nútímamáls. Um leið var sótt um styrk til þess að
koma upp markaðri málheild með íslenskum textum. Umsækjendur voru
Orðabók Háskólans, Málgreiningarhópurinn og Edda hf. Verkefnisstjórnin
ákvað að semja við Orðabók Háskólans um að koma upp markaðri íslenskri
málheild. Var samningur um það verk undirritaður 14. júní 2004 og hófst þá
undirbúningur verksins. Verkinu miðaði vel árið 2005. Menntamálaráðuneytið
leggur til verksins 18,5 m.kr. sem skal skilað í lok júní 2007.
Kynningarstarfsemi
Haldið var málþing á vegum Orðabókarinnar undir heitinu Málfræði og orðabækur.
Flutt voru fjögur erindi sem birtast munu sem ritrýndar greinar í tímaritinu
Orð og tunga 8.
204

Annað
Starfsmenn birtu talsvert af greinum og fluttu fyrirlestra á árinu. Unnt er að fræðast
um störf hvers og eins í ársskýrslu stofnunarinnar og finna útgefið efni í Ritaskrá
Háskóla Íslands 2005.
Þeim sem kynna vilja sér starfsemi Orðabókarinnar er bent á heimasíðu hennar,
(www.lexis.hi.is), þar sem ársskýrslu 2005 er m.a. að finna.
Rannsóknarmiðstöð í
jarðskjálftaverkfræði
Almennt
Starfsemi Rannsóknarmiðstöðvar í jarðskjálftaverkfræði er í samræmi við stefnu
Háskóla Íslands um rannsókna- og fræðastarfsemi á landsbyggðinni. Sveitarfélagið
Árborg átti frumkvæðið að því að miðstöðinni var komið á fót ásamt
menntamálaráðuneytinu og dómsmálaráðuneytinu. Rannsóknarmiðstöðin er til
húsa á Austurvegi 2a á Selfossi.
Við Rannsóknarmiðstöðina eru stundaðar fjölfaglegar rannsóknir með áherslu á
áhrif tengd jarðskjálftum og annarri náttúruvá. Starfsemin skiptist í þrjá megin
þætti: (1) undirstöðurannsóknir, (2) þjónustu og þróunarstarfsemi og (3) þjálfun
starfsfólks við rannsóknarstörf. Í húsnæði Rannsóknarmiðstöðvarinnar á Selfossi
eru skrifstofur starfsmanna, rannsóknarstofur, stjórnstöð mælakerfis, sem nær
yfir megin jarðskjálftasvæði landsins, tilheyrandi viðhaldsþjónusta og verkstæði.
Einnig er þar búnaður fyrir vettvangsrannsóknir. Auk þess er á Rannsóknarmiðstöðinni
aðstaða fyrir fundi og smærri ráðstefnur. Enn fremur er boðið upp á aðstöðu
fyrir erlenda og innlenda samstarfsaðila og nemendur. Láta mun nærri að
ellefu ársverk séu unnin við miðstöðina að jafnaði.
Starfsemi
Unnið er að alþjóðlegum rannsóknum í jarðskjálftaverkfræði og skyldum greinum,
rekin er upplýsingaþjónusta og haldnir eru kynningarfundir. Helstu viðfangsefni
eru eftirtalin:
Rannsóknir og þróunarstarfsemi:
• Þróun og rekstur mælakerfa.
• Öflun gagna um áhrif jarðskjálfta á mannvirki og samfélag.
• Líkanagerð og greining óvissu.
• Áhættumat og áhættustjórn.
• Fjölfaglegar rannsóknir á efnahagslegum og félagslegum áhrifum jarðskjálfta
og náttúruhamfara.
Miðlun og þjálfun:
• Aðstaða fyrir styrkþega og gesti.
• Kennsla og handleiðsla fyrir háskólastúdenta.
• Innlendir og alþjóðlegir fyrirlestrar og námskeið.
• Upplýsingamiðlum um áhrif jarðskjálfta.
• Almenningsfræðsla um jarðskjálfta og áhrif þeirra með áherslu á börn á
grunnskólaaldri.
Kynningarstarfsemi og upplýsingamiðlun
Lögð hefur verið áhersla á að kynna starfsemi Rannsóknarmiðstöðvarinnar bæði
innanlands og utan. Sérstaklega ber að nefna fundi, erindi, greinar og rit tengd
Suðurlandsjarðskjálftunum sumarið 2000 og áhrifum þeirra á mannvirki og
mannlíf á Suðurlandi. Á árinu 2005 heimsóttu miðstöðina rýflega 650 manns í
tengslum við kennslu-, upplýsinga- og kynningarstarfsemi miðstöðvarinnar.
Þjónusturannsóknir
Árið 2005 var mikið leitað til sérfræðinga miðstöðvarinnar varðandi ráðgjöf og
rannsóknir. Sérstaklega ber að nefna umfangsmikil verkefni sem unnin voru fyrir
Landsvirkjun tengd Kárhnjúkavirkjun og endurmati á hönnunarforsendum í ljósi
nýrra upplýsinga um jarðskjálftavirkni og sprungur á virkjunar- og lónssvæðinu.
Lokið var við tvær skýrslur: sú fyrri fjallaði um áhrif jarðskjálfta (168 blaðsíður),
en sú síðari um sprungur- og jarðskorpuhreyfingar (176 blaðsíður), einkum
tengdar fyllingu lónsins.
205

Alþjóðleg rannsóknarsamvinna
Alþjóðleg samvinna hefur einkum tengst verkefnum styrktum af Rannís og Evrópusambandinu.
Unnið hefur verið áfram að þróun og viðhaldi ISESD, Internet
Site for Strong-Motion Data. Hér er á ferðinni rafræn bók og gagnabanki sem
hægt er að nálgast á netinu (http://www.ISESD.hi.is). ISESD-gagnabankinn er opinn
öllum, jafnt sérfræðingum sem áhugafólki. Þar er að finna heildstætt safn
gagna um mælda hröðun í jarðskjálftum á Íslandi, auk hliðstæðra gagna frá öðrum
Evrópulöndum og Austurlöndum nær, alls frá um 30 löndum. Gögnin eru: (a)
frumgögn, þ.e.a.s. mældar hröðunarraðir (án leiðréttinga), (b) „leiðrétt“ hröðunargögn
ásamt afleiddum tímaröðum og (c) jarðskjálftasvörunarróf, auk (d)
upplýsinga um stærð jarðskjálfta, upptakafjarlægðir m.m. Þá er einnig boðið upp
á forrit til þess að lesa og teikna upp tímaraðir og róf. Gögnin eru einstæð að því
leyti að bæði er hægt að fá frumgögn og unnin gögn, sem er talið mikils virði fyrir
verkfræðirannsóknir.
Ritverk sem gefin hafa verið út á vegum rannsóknarmiðstöðvarinnar árið 2005
eru fyrst og fremst á sviði jarðskjálftaverkfræði en einnig vind- og umhverfisverkfræði.
Nánari upplýsingar um helstu verk má fá á heimasíðu miðstöðvarinnar.
Veffang Rannsóknarmiðstöðvar í jarðskjálftaverkfræði er: www.afl.hi.is
Rannsóknastofa í kvenna- og
kynjafræðum
Almennt
Rannsóknastofa í kvenna- og kynjafræðum, skammstafað RIKK, er þverfagleg
stofnun sem heyrir undir háskólaráð. Í daglegu starfi miðlar hún þekkingu um
rannsóknir á sviði kvenna- og kynjafræða, stendur fyrir og hvetur til rannsókna
og styður fræðimenn við rannsóknir sínar og skipuleggur ráðstefnur og fundi.
RIKK tekur þátt í evrópskum og norrænum rannsóknaverkefnum og tengslanetum
með fjölbreyttum áherslum. RIKK leggur metnað sinn í að miðla niðurstöðum
rannsókna á fræðasviðinu, m.a. með bókaútgáfu og hefur frá upphafi staðið fyrir
reglulegum rabbfundum og fyrirlestrum þar sem fræðimenn kynna rannsóknarverkefni
sín.
Forstöðumaður er Kristín Ástgeirsdóttir, sagnfræðingur (Irma Erlingsdóttir er í
námsleyfi). Fjöldi annarra starfsmanna fer eftir fjárhag og verkefnastöðu hverju
sinni en að jafnaði vinna 3-6 fræðimenn og stúdentar við rannsóknarverkefni á
vegum RIKK árlega, um lengri eða skemmri tíma.
Dagný Kristjánsdóttir, prófessor, er formaður stjórnar Rannsóknastofu í kvennaog
kynjafræðum.
Rannsóknir
Helstu verkefni sem unnið var að 2005:
• Jafnrétti í íslensku samfélagi - ímyndir og raunveruleiki er yfirgripsmikið
verkefni á vegum RIKK sem hófst formlega árið 2003. Markmið rannsóknarinnar
er að fá heildstætt yfirlit yfir jafnréttisumræðuna og jafnréttisstarfið á
Íslandi í fortíð, nútíð og framtíð. Rannsóknin samanstendur af fjórum sjálfstæðum
verkefnum með mismunandi áherslur og aðferðafræði en samnefnari
þeirra er innihaldsgreining á stöðu og þróun jafnréttismála í íslensku
samfélagi. Helstu niðurstöður voru kynntar á ráðstefnu í janúar 2004. Niðurstöður
þessa verkefnis verða gefnar út í bók sem koma mun út árið 2006.
• Fjölþjóðlegt rannsóknarverkefni um Konur og auðlindanýtingu á norðurslóðum
sem hófst árið 2004 hélt áfram og verður framhaldið. Anna Karlsdóttir
lektor stýrði verkefninu hér á landi. Anna sótti ráðstefnur og undirbúningsfundi
fyrir frekari vinnu.
• Eitt verkefni fékk styrk úr Kristnihátíðarsjóði árið 2005 sem unnið er á vegum
eða í tengslum við RIKK. Það er verkefnið Kristin trú og kvennahreyfingar,
sem unnið var að á árinu og fékk styrk í annað sinn. Haldið var málþing í
tengslum við verkefnið Saga klausturs í Kirkjubæ og trúarmenning kvenna
sem lauk að mestu 2004 en því mun endanlega ljúka 2006 með útgáfu þeirra
erinda sem flutt voru á málþinginu.
• Unnið er að evrópsku samstarfsverkefni sem heitir Minningar úr kvennahreyfingum.
Verkefnið er í höndum Erlu Huldu Halldórsdóttur, sagnfræðings.
206

Það tengist verkefnum sem unnin eru á vegum ATHENA netsins sem er
rannsóknarnet evrópskra háskóla sem vinnur að kynjafræðirannsóknum og
ritun kennsluefnis. RIKK er þátttakandi í tveimur öðrum verkefnum á vegum
ATHENA.
• Unnið er að evrópsku rannsóknarverkefni um Tengls skipulags og heilsu á
fimm háskólasjúkrahúsum þar sem kynin eru skoðuð sérstaklega. Samstarfsaðilar
eru Evrópusambandið, Landlæknisembættið, Landspítalinn og
Félag kvenna í læknastétt. Jafnframt var unnið að rannsókn á samþættingu
kynjasjónarmiða innan íslensku friðargæslunnar sem nú er lokið með útgáfu
skýrslu.
• Á árinu hófst rannsókn á Ungu fólki og klámi sem nær til allra Norðurlandanna.
Rannsóknin nýtur styrks frá norrænu ráðherranefndinni og er unnin á
vegum NIKK (Nordisk Institut for kvinne- og kønsforskning). Guðbjörg Hildur
Kolbeins annast rannsóknina hér á landi fyrir hönd RIKK.
Útgáfa
Á árinu var gefin út bókin Kosningaréttur kvenna 90 ára í samstarfi við Kvennasögusafn
Íslands með styrk frá Alþingi.
Tvær rannsóknarskýrslur voru gefnar út. Annars vegar Þátttaka kvenna í ákvarðanatöku
í fiskeldi sem er íslenski hluti rannsóknarinnar um konur og auðlindanýtingu
á norðurslóðum unnin af Önnu Karlsdóttur, hins vegar Íslenska friðargæslan,
jafnréttis- og kynjasjónarmið í stefnu og starfsemi 1994-2004, unnin af
Birnu Þórarinsdóttur.
Fyrirlestrar, fundir og ráðstefnur
Að vanda stóð RIKK fyrir fjölda fyrirlestra og rabbfunda á vor- og haustmisseri
2005 þar sem innlendir og erlendir fræðimenn kynntu rannsóknir sínar í kvennaog
kynjafræðum.
• Málþingið Klaustrið í Kirkjubæ var haldið 25. mars. Flutt voru fimm erindi
tengd klausturlífi fyrr á öldum.
• RIKK skipulagði málstofuna Veljum Vigdísi á ráðstefnunni Dialogue of Cultures
sem haldin var til heiðurs Vigdísi Finnbogadóttur 75 ára þann 15. apríl.
• Haldið var málþing í tilefni af 90 ára afmæli kosningaréttar kvenna 20. maí í
Háskóla Íslands, Kosningaréttur kvenna 90 ára, og voru þar flutt tvö ávörp og
fjögur fræðileg erindi.
• Ráðstefnan Konur í hnattrænum heimi – Peking áratug áleiðis var haldin 21.
október í samvinnu við UNIFEM á Íslandi. Þar voru flutt þrjú lykilerindi fyrir
hádegi og síðan unnið í málstofum þar sem flutt voru níu erindi.
• Þann 29. október var svo haldið málþingið Konur í borginni – kynleg borg í
samvinnu við Reykjavíkurborg. Þar voru flutt fimm erindi sem spönnuðu ólík
svið, allt frá bókmenntum til skipulagsmála.
• Verkefnið Kristin trú og kvennahreyfingar stóð fyrir málstofu á Hugvísindaþingi
18. nóvember um konur, trú og túlkun.
Árið 2005 var sérstakt að því leyti að haldið var upp á fjölmarga merkisatburði úr
sögu íslenskra kvenna. RIKK átti samstarf við fjölda kvennahreyfinga þegar haldið
var upp á 90 ára afmæli kosningaréttar kvenna 18.-19. júní og kvennafrídaginn
24. október en þá voru 30 ár liðin frá kvennafrídeginum á kvennaári Sameinuðu
þjóðanna árið 1975.
Námskeið
Vikuna 20.–25. júní stóð RIKK fyrir tveimur þverfaglegum námskeiðum doktorsnema
ásamt Nordic Research School in Interdisciplinary Gender Studies. Námskeiðið
var haldið í Háskóla Íslands og fjallaði um fræðileg og skapandi skrif innan
kynjafræða eða Academic and Creative Writing in Gender Studies: Epistemologies,
Methodologies, Writing Practices. Fyrri hluti námskeiðsins var ætlaður
íslenskum doktorsnemum og sóttu rúmlega 20 nemendur það en sá síðari var
norrænn með þátttöku doktorsnema frá Norðurlöndunum öllum. Kennarar á
námskeiðinu voru Laurel Richardson, Anne Brewster og Nina Lykke.
Kvennaslóðir.is
Kvennagagnabankinn www.kvennaslodir.is er verkefni sem Rannsóknastofa í
kvennafræðum opnaði haustið 2003. Samstarfsaðilar eru jafnréttisnefnd Háskóla
Íslands, Jafnréttisstofa og Kvennasögusafn Íslands. Kvennaslóðir er gagnagrunnur
með nöfnum og ferilskrám kvensérfræðinga af ýmsum sviðum þjóðlífsins.
Unnið er að frekari fjármögnun verkefnisins, öflun samstarfsaðila og varanlegs
samastaðar utan Háskóla Íslands.
207

Netverk
RIKK starfar náið með erlendum stofnunum á sviði kvenna- og kynjafræða, m.a.
NIKK (Nordisk institutt for kvinne- og kjønnsforskning) sem staðsett er við Háskólann
í Osló. Stofan er aðili að AOIFE (Association of Institutions for Feminist
Education and Research in Europe) og ATHENA (Advanced Thematic Network in
Activities in Women´s Studies in Europe), sem nýtur styrks úr Socratesáætluninni.
ATHENA-verkefnið er öflugt rannsóknarnet á sviði kvenna- og kynjafræða og er
RIKK virkur aðili að rannsóknarverkefnum á vegum ATHENA. Á árinu sóttu fulltrúar
RIKK samstarfsfund ATHENA sem haldinn var í Barcelona í maí.
Rannsóknastofa Krabbameinsfélags
Íslands í sameinda-
og frumulíffræði
Rannsóknastofa Krabbameinsfélags Íslands í sameinda- og frumulíffræði hóf
starfsemi árið 1987. Tengsl hennar við Háskóla Íslands hafa verið með sérstökum
samningum, sá sem nú gildir var undirritaður vorið 2005. Þar hafa verið stundaðar
metnaðarfullar rannsóknir á krabbameinum og hefur brjóstakrabbamein verið
stærsta viðfangsefnið. Akademískir starfsmenn eru nú tveir prófessorar, Helga M.
Ögmundsdóttir og Jórunn Erla Eyfjörð, og einn aðjúnkt, Þórarinn Guðjónsson.
Tveir lífeindafræðingar starfa við rannsóknastofuna og árið 2005 unnu 7 meistaranemar
þar að verkefnum sínum og einn doktorsnemi að öllu leyti en tveir aðrir
doktorsnemar tengjast rannsóknastofunni. Meðal helstu verkefna nú má nefna
áframhaldandi rannsóknir BRCA2 áhættugeninu fyrir brjóstakrabbamein og er
sjónum nú beint að tengslum við sjúkdómsmynd og sjúkdómshorfur fyrir
krabbamein í brjóstum og blöðruhálskirtli, greiningu á genatjáningu, áhrifum á
frumuskiptingar og prófanir á lyfjum sem hugsanlega eru sértæk fyrir frumur
sem bera galla í þessu geni. Nýlega tókst að búa til frumulínur úr brjóstaþekjuvef
sem bera hina íslensku BRCA2 stökkbreytingu. Myndgerð brjóstkirtilsins er rannsökuð
í þrívíðum ræktunarlíkönum, þ.á m. samskipti æðaþels og þekjufrumna og
boðferlar sem stýra vefjaþroskun. Loks má nefna rannsóknir á vaxtarhemjandi
áhrifum efna úr íslenskum fléttum á krabbameinsfrumur.
Á árinu 2005 birtust 12 greinar frá rannsóknastofunni í alþjóðlegum ritrýndum
tímaritum. Tveir meistaranemar útskrifuðust. Rannsóknirnar njóta styrkja úr
ýmsum sjóðum svo sem Rannsóknasjóði Háskólans og RANNÍS, þ.á m. er einn
öndvegisstyrkur og nýlega fengust tveir styrkir úr Markáætlun RANNÍS um erfðafræði
í þágu heilbrigðis. Þá tekur rannsóknastofan þátt í fjölþjóðasamstarfi sem
er styrkt af Evrópusambandinu sem Network of Excellence, Cancer Causation
Studied in Population-Based Registries and Biobanks, CCPRB.
Starfsemi rannsóknastofunnar hlaut mikla viðurkenningu í árslok 2005 þegar
Helgu M. Ögmundsdóttur og Jórunni Erlu Eyfjörð voru sameiginlega veitt heiðursverðlaun
úr verðlaunasjóði frú Ásu Guðmundsdóttur Wright.
Framtíð rannsóknastofunnar er óviss þar sem Krabbameinsfélagið mun hætta að
tryggja rekstur hennar í árslok 2006.
Rannsóknastofa um
mannlegt atferli
Almennt yfirlit og stjórnun
Sem fyrr er aðeins eitt stöðugildi við Rannsóknastofnun um mannlegt atferli
(RMA), en það er vísindamannsstaða forstöðumans hennar við HÍ. Forstöðumaður:
Magnús S. Magnusson, vísindamaður, HÍ.
Guðberg K. Jónsson tengist einnig starfi rannsóknastofunnar með mikilvægum
en breytilegum hætti sem erfitt er að meta til stöðugilda enda kemur það einnig
inn í samstarf RMA við fyrirtækið Atferlisgreiningu ehf. (www.patternvision.com).
209

Þar hefur Guðberg haft sitt aðalstarf síðan það var stofnað árið 2000 út frá starfssemi
rannsóknastofunnar og meðal annars í framhaldi af þátttöku í Upp úr skúffunum
samkeppni HÍ, en Guðberg hlaut þar fyrstu verðlaun.
Rannsóknir
Rannsóknir og þróun 2005 eru í beinu framhaldi af fyrra rannsóknastarfi í samstarfi
við rannsóknahópa í sálarfræði, atferlislíffræði og taugalífeðlisfræði við á
annan tug erlendra háskóla sem tekið hafa upp þá nálgun varðandi greiningu atferlis
og samskipta/gagnvirkni sem forstöðumaður RMA hefur sett fram og þróað
síðustu u.þ.b. 30 ár. Lauslega má lýsa þessari nálgun sem stærðfræðilegri tölvutengdri
nálgun þess hefðbundna vandamáls innan atferlisvísinda sem varðar
tímalega formgerð með tilsvarandi leit að, greiningu og lýsingu hulinna mynstra í
atferli en sérstaklega hvað varðar samskiptahegðun eða gagnvirkni.
Flestir samstarfsaðilar RMA mynda saman formlegt samstarfsnet um Methodology
for the Analysis of Interaction, MASI (sjá www.hbl.hi.is/MASI) á grundvelli
þess forgerðarlíkans, algríma og hugbúnaðar sem forstöðumaður RMA hefur
þróað og eru undirstöður ofannefndrar nálgunar. Samstarfssamningurinn var
fyrst undirritaður 1997 og síðan endurnýjaður tvisvar af rektorum háskólanna
sem auk Háskóla Íslands eru Parísarháskóli VIII, Barcelónaháskóli, Kaþólski háskólinn
í Mílanó, La Rioja-háskólinn á Spáni, Heidelbergháskóli í Þýsakalandi og
Saarlandes-háskólinn í Saarbrücken í Þýskalandi. Formaður hópsins nú er Pr. A.
Blanchet, prófessor í sálarfræði og vararektor við Parísarháskóla og forseti
Franska Sálfræðisambandsins.
Á árinu 2005 bættust tveir nýir háskólar í hópinn; Milano-Bicocca Háskóli í Mílanó
(sálarfræði) og Parísarháskóli XIII (líffræði atferlis). Samstarf við rannsóknahóp
um mannleg samskipti (human interaction) við Chicagoháskóla (sem staðið hefur
í meira enn aldarfjórðung) breikkaði á árinu með þátttöku nýs rannsóknateymis.
Samstarf sem hófst fyrir nokkrum árum við rannsóknateymi við Babraham Institute
í Cambridge styrktist, en það varðar leit að og greiningu gagnvirknimynstra
innan „hópa“ (u.þ.b. 200) heilafruma í heilavef (www.babraham.co.uk).
Á árinu kom út í bók hjá IOS-Press (www.iospress.com) sem árið áður var gerð
aðgengileg á netinu. Að bókinni standa nær 40 vísindamenn þar á meðal átta
leiðandi prófessorar við þá háskóla sem eru meðlimir að MASI en einnig frá Chicagoháskóla,
Babraham Institute (Cambridge) og Tokyoháskóla. Allir kaflar bókarinnar
varða eða byggja á fræðilíkani forstöðumanns RMA. Titill bókarinnar er: The
Hidden Structure of Interaction: From Neurons to Culture Patterns. Formáli er eftir
rektor Milano-Bicocca háskólan, Marcello Fontanesi sem er einnig prófessor í
kjarneðlisfræði.
Rétt í lok ársins barst forstöðumanni RMA boð sem hann hefur þáð frá aðilum við
Rússnesku Læknisvísindaakademíuna í Mosku um að vera einn af aðalræðumönnum
(key note speaker) við alþjóðlega þverfaglega ráðsefnu á sviði Cognitive
Science í St. Petersburg í júní 2006 www.cogsci.ru/cogsci06/index_e.htm.
Guðberg K. Jónsson vinnur að margvíslegu alþjóðlegu samstarfi og þáði á árinu
boð um að halda fyrirlestra við háskóla í Mexico og USA árið 2006 um beitingu og
niðurstöður ofannefndrar nálgunar við rannsóknir á mannlegu atferli og samskiptum.
Varðandi útgáfustarfsemi Rannsóknastofu um mannlegt atferli sjá
www.hbl.hi.is/hbl_publication_references.htm.
Rannsóknastofa í meinafræði
Almennt yfirlit og stjórn
Rannsóknastofa Háskólans í meinafræði er ein stofnana Landspítala-háskólasjúkrahúss.
Hún skiptist í fjórar deildir: vefjarannsóknir, réttarlæknisfræði, frumulíffræði
og lífsýnasafn. Ríflega hálf milljón sýna eru í lífsýnasafninu frá 250.000 einstaklingum.
Öll eru þessi sýni tilkomin vegna greiningar sjúkdóma. Notkun safnsins
er tvenns konar, annars vegar til þjónustu við sjúklinga og hins vegar til vísindarannsókna,
þar sem ítrustu nafnleyndar er gætt. Heimiluð stöðugildi eru um 42.
Starfsmenn árið 2005 voru 48. Auk forstöðumanns, sem jafnframt er prófessor í
meinafræði við læknadeild, starfa við Rannsóknastofu Háskólans í meinafræði tíu
kennarar við Háskóla Íslands (fjórir prófessorar, fimm dósentar og einn lektor).
210

Rannsóknir
Umfang þjónusturannsókna var óbreytt frá 2004. Auk þess eru á stofnuninni
stundaðar viðamiklar vísindarannsóknir eins og áður. Meirihluti rannsókna tekur
til illkynja meinsemda og er annars vegar um flokkun krabbameina eftir líffærum
og tegundum að ræða og hins vegar grunnrannsóknir í erfðafræði og sameindalíffræði
krabbameina. Grunnrannsóknir eru fyrst og fremst stundaðar á frumulíffræðideild.
Aðalviðfangsefni deildarinnar eru krabbamein í brjóstum, ristli,
blöðruhálskirtli, eitlum og eistum. Meðal innlendra samstarfsaðila við rannsóknir
eru Krabbameinsfélag Íslands og líftæknifyrirtæki. Rannsóknastofan tekur mikinn
þátt í alþjóðlegri samvinnu á þessum sviðum og heldur áfram að skila mikilvægum
niðurstöðum við einangrun áhættugena fyrir brjóstakrabbamein. Áfram var
haldið með vinnu við einangrun stökkbreytinga í æxlisvef sem beinlínis gagnast
við lyfjameðferð krabbameina. Meistara- og doktorsnemar eru í þjálfun við rannsóknastofuna.
Kynningarstarfsemi
Starfsfólk Rannsóknastofu Háskólans í meinafræði átti árið 2005 aðild að fjórtán
ritrýndum vísindagreinum og 41 útdrætti. Vísindamenn stofnunarinnar eru enn
sem fyrr virkir við rannsóknir þar eð undanfarin áratug hafa árlega birst 15-30
vísindalegar ritgerðir frá Rannsóknastofu Háskólans í meinafræði. Ekki voru
haldnar sérstakar ráðstefnur eða þing á vegum stofnunarinnar árið 2005.
Annað
Rekstur Rannsóknastofu Háskólans í meinafræði er innan við 2% af heildarrekstri
Landspítala- háskólasjúkrahúss en nemur þó um 250 m.kr. árlega. Á hverju ári afla
starfsmenn verulegra vísindastyrkja, bæði innlendra og erlendra, og jókst upphæð
styrkja árið 2005. Umtalsvert samstarf er við vísindastofnanir beggja vegna Atlantshafsins,
sem og við aðrar innlendar vísindastofnanir og líftæknifyrirtæki.
Starfsemi Rannsóknastofu Háskólans í meinafræði er í sex byggingum og eru
þrjár á Landspítalalóð, sú fjórða er til húsa í Læknagarði, fimmta í Haga og að
lokum er lífsýnasafn í leiguhúsnæði hjá Krabbameinsfélögunum við Skógarhlíð.
Brýnt er að leita lausnar húsnæðisvanda stofnunarinnar á næstu misserum.
Rannsóknastofa í
næringarfræði
Almennt yfirlit og stjórn
Á vordögum, 13.maí 2005, skrifuðu Páll Skúlason háskólarektor og Magnús Pétursson
forstjóri Landspítala-háskólasjúkrahúss undir samning um rekstur rannsóknastofu
í næringarfræði (RÍN). Starfsemi RÍN er byggð upp í kringum rannsóknir
sem hljóta rannsóknastyrki innanlands og erlendis frá. Inga Þórsdóttir,
prófessor í næringarfræði, er forstöðumaður. Í stjórn RÍN sitja Ágústa Guðmundsdóttir,
prófessor og Pálmi V. Jónsson, dósent, bæði skipuð af háskólarektor, og
skipaðar af forstjóra LSH voru Lilja Stefánsdóttir, hjúkrunarframkvæmdastjóri og
Oddný Gunnarsdóttir, skrifstofustjóri á skrifstofu kennslu, vísinda og þróunar. Á
stjórnafundi var Ágústa kosin formaður og Oddný ritari stjórnar.
Fjöldi starfsmanna í rannsóknum á árinu 2005 voru 14 talsins, þar af 11 meistaraog
doktorsnemar. Flestir þeirra unnu í hlutastörfum í rannsóknunum. Einn doktorsnemi,
Björn Sigurður Gunnarsson, varði doktorsritgerð á árinu og tveir meistaranemar
luku námi. Nýr kennari við Háskóla Íslands, Ingibjörg Gunnarsdóttir,
dósent, hefur starfsaðstöðu á RÍN. Auk rannsóknastarfa hefur RÍN gefið sérfræðiálit
og ráðgjöf ýmiss konar á árinu.
Rannsóknir
Á árinu hófst nýtt verkefni á sviði næringar og vaxtar barna, Næring íslenskra
ungbarna - áhrif breyttra ráðlegginga, en verkefnið er styrkt af RANNÍS. Næring
snemma á lífsleiðinni og áhrif hennar á heilsufar hefur verið eitt helsta rannsóknasvið
RÍN og þar á meðal eru rannsóknir sem snúa að meðgöngu og
brjóstagjöf. Hið nýja verkefni mun meðal annars leiða í ljós hvort ráðleggingar
um stoðmjólk skili bættum járnbúskap barna við eins árs aldur. RÍN stundar einnig
rannsóknir á næringarástandi mismunandi sjúklingahópa. Virkt samstarf er
nú við öldrunardeildir Landspítala um næringarástand aldraðra og tengda þætti.
211

Rannsóknir á lífvirkum efnum í mat eru einnig stundaðar á RÍN. Enn eru að birtast
greinar með rannsóknaniðurstöðum sem sýna sérstöðu íslensku kúamjólkurinnar.
Í verkefninu SEAFOODplus-YOUNG sem hófst árið 2004 og styrkt er af 6.
rammaáætlun Evrópusambandsins eru rannsökuð lífvirk efni í fiski. Annars vegar
er gerð íhlutandi rannsókn sem felur í sér meðferð ungra of þungra einstaklinga
og hins vegar er faraldsfræðileg rannsókn á þunglyndi eftir fæðingu. Rannsóknin
er samstarfsverkefni fimm Evrópuþjóða og er Inga Þórsdóttir verkefnisstjóri.
Rannsóknaverkefninu ProChildren sem styrkt var af 5. rammaáætlun Evrópusambandsins
var lokið á árinu en í því tóku þátt yfir 10 þúsund 11 ára evrópsk
skólabörn og foreldrar þeirra. Það sýndi meðal annars að neysla ávaxta og grænmetis
er lægst hérlendis meðal Evrópuþjóðanna, að aðgengi að ávöxtum og
grænmeti heimavið er ákvarðandi þáttur um neyslu íslenskra barna af þessum
vörum og að drengir sem eru of þungir neyta minna magns af ávöxtum og grænmeti
en drengir í kjörþyngd.
Kynningarstarfsemi
Niðurstöður rannsókna RÍN voru kynntar á fjölmörgum ráðstefnum, fundum og
málstofum bæði innanlands og erlendis. Boðsfyrirlestrar voru tíðir á árinu, og
birting niðurstaðna í erlendum og innlendum tímaritum tíð eins og sjá má í Ritaskrá
Háskóla Íslands 2005. Gefin var út skýrsla um sykurstuðul, sem styrkt var af
Norrænu ráðherranefndinni.
Aðstaða
Starfsemi RÍN er að hluta til á Næringarstofu Landspítala-háskólasjúkrahúss við
Eiríksgötu 29 og að hluta til í bráðabirgðahúsnæði í kjallara kvennadeildar Landspítala-háskólasjúkrahúss.
Samþykktar hafa verið endurbætur á húsnæði efstu
(3ju) hæðar Eiríksgötu 29.
Rannsóknastofa í
ónæmisfræði
Almennt
Deildin er hluti af Rannsóknasviði Landspítalans (RLSH). Aðrar deildir þessarar
stofnunar eru: Blóðbankinn, blóðmeinafræðideild, erfða- og sameindafræðideild,
meinefnafræðideild, sýklafræðideild, veirufræðideild og meinvefjafræðideild.
Yfirlæknar deildanna, sem eru í flestum tilvikum einnig kennarar við læknadeild,
mynda rekstrarstjórn stofnunarinnar.
Forstöðumaður ónæmisfræðideildar er Helgi Valdimarsson, prófessor og Málfríður
Ásgeirsdóttir er skrifstofustjóri.
Í árslok 2005 störfuðu 28 einstaklingar við deildina, þar af einn prófessor, 2 dósentar,
1 klínískur lektor, þrír nýdoktorar (líf- og efnafræðingar), einn aðstoðarlæknir,
fjórir líffræðingar og sex lífeindafræðingar (meinatæknar). Fimm starfsmenn
voru í námi til meistaraprófs og þrír í námi til doktorsprófs. Skrifstofustjóri
og fulltrúi.
Doktors- og meistaranemar sem luku námi 2005
Gunnhildur Ingólfsdóttir. Regulation of immune responses to protein-conjugated
polysaccharides. Meistaraprófsvörn við læknadeild Háskóla Íslands, desember
2005. Leiðbeinandi Ingileif Jónsdóttir, dósent.
Perla Þorbjörnsdóttir. The role of the complement system in the pathogenesis of
cardiovascular disease. Meistaraprófsvörn við læknadeild Háskóla Íslands, október
2005. Leiðbeinandi Guðmundur J. Arason, Ph.D. líffræðingur.
Sædís Sævarsdóttir. Mannose binding lectin in inflammatory diseases. Doktorsvörn
við læknadeild Háskóla Íslands, október 2005. Leiðbeinandi Helgi Valdimarsson,
prófessor.
Þórunn Ásta Ólafsdóttir. Phenotype and function of cells of lymphoid tissues in
neonates - effect of immunization route and adjuvants. Meistaraprófsvörn við
læknadeild Háskóla Íslands, desember 2005. Leiðbeinandi Ingileif Jónsdóttir, dósent.
212

Nemendur í rannsóknarnámi
Doktorsnemar:
Brynja Gunnlaugsdóttir, M.Sc., líffræðingur. Innrituð 2005.
Guðmundur Jörgensen, læknir. Innritaður 2004.
Siggeir Fannar Brynjólfsson, M.Sc. Innritaður 2005.
Sigurveig Th. Sigurðardóttir, MD. Innrituð 2005.
Stefanía P. Bjarnarson, líffræðingur. Innrituð 2003.
Meistaranemar:
Margrét S. Sigurðardóttir, líffræðingur. Innrituð 2003.
Ragnhildur Kolka, lífeindafræðingur. Innrituð 2005.
Sigrún Laufey Sigurðardóttir, líffræðingur. Innrituð 2003.
Helstu rannsóknarviðfangsefni
• Orsakir IgA skorts.
Verkefnisstjóri: Björn Rúnar Lúðvíksson, dósent.
Starfsmaður: Guðmundur Jörgensen, læknir og doktorsnemi.
Samstarfsaðili: Lennart Hammerström, Stokkhólmi.
• Áhrif TGF-b á þroskaferli og virkni T eitilfruma.
Verkefnisstjóri: Björn Rúnar Lúðvíksson, dósent.
Starfsmaður: Brynja Gunnlaugsdóttir, líffræðingur og doktorsnemi.
• Hlutdeild kompliments í æðasjúkdómum.
Verkefnisstjóri: Guðmundur Jóhann Arason, líffræðingur.
Starfsfólk: Perla Þorbjörnsdóttir, líffræðingur og meistaranemi.
• Klínísk og ónæmisfræðileg greining á psoriasis eftir arfgerðum.
Verkefnisstjóri: Helgi Valdimarsson, prófessor.
Starfsfólk: Jóhann E. Guðjónsson, læknir.
Samstarfsaðilar: Bárður Sigurgeirsson, læknir og Íslensk erfðagreining.
• Psoriasis liðagigt, einkenni og algengi liðbólgna í psoriasisfjölskyldum.
Verkefnisstjóri: Björn Guðbjörnsson, dósent.
Starfsmaður: Þorvaldur Löve, læknir.
Samstarf: Helgi Valdimarsson, prófessor.
• Húðsæknieiginleikar T eitilfruma í kverkeitlum psoriasissjúklinga.
Verkefnisstjóri: Helgi Valdimarsson, prófessor.
Starfsfólk: Andrew Johnston Ph.D, Hekla Sigmundsdóttir Ph.D, Ragna Hlín
Þorleifsdóttir, læknanemi, Aron Lúðvíksson, læknanemi.
• Hlutverk T eitilfruma í meingerð psoriasis.
Verkefnisstjóri: Helgi Valdimarsson, prófessor.
Starfsfólk: Hekla Sigmundsdóttir, Ph.D, Andrew Johnston, Ph.D.
• Leit að sjálfsantigenum sem orsaka psoriasis.
Verkefnisstjóri: Helgi Valdimarsson, prófessor.
Starfsmaður: Andrew Johnston, Ph.D.
Samstarf: Sören Buus prófessor, Kaupmannahöfn.
• Ný tegund bælifruma.
Verkefnisstjóri: Helgi Valdimarsson, prófessor.
Starfsfólk: Ragna Hlín Þorleifsdóttir, læknanemi, Andrew Johnston, Ph.D.
• Mannose binding lectin verndar gegn kransæðastíflu.
Verkefnisstjóri: Helgi Valdimarsson, prófessor.
Starfsmaður: Sædís Sævarsdóttir, læknir og doktorsnemi.
Samstarf: Hjartavernd.
• Bindur Mannose binding lectin blóðfitu og ónæmisfléttur sykursjúkra betur
en heilbrigðra.
Verkefnisstjóri: Helgi Valdimarsson, prófessor.
Starfsfólk: Sædís Sævarsdóttir, læknir og doktorsnemi, Þóra Víkingsdóttir,
MS og Katrín Þórarinsdóttir, læknanemi.
Samstarf: Innkirtla- og hjartadeildir Landspítala Háskólasjúkrahúss.
• Getur skortur á Mannose binding lectini stuðlað að rauðum úlfum (SLE)
Verkefnisstjóri: Helgi Valdimarsson, prófessor.
Starfsfólk: Sædís Sævarsdóttir, læknir og doktorsnemi, Þóra Víkingsdóttir
MS.
Samstarf: Kristján Steinsson, yfirlæknir og Rannsóknastofa í gigtsjúkdómum.
• Framskyggn rannsókn á sjúklingum með byrjandi iktsýki.
Verkefnisstjóri: Helgi Valdimarsson, prófessor og Arnór Víkingsson, læknir.
Starfsfólk: Þóra Víkingsdóttir MS, Sigrún L. Sigurðardóttir, líffræðingur og
meistaranemi.
Samstarf: Ólafur Kjartansson, læknir LSH, Árni Jón Geirsson, læknir LSH og
Þorbjörn Jónsson, læknir LSH.
• Áhrif NSAID lyfja á bráða og króníska liðbólgu.
213

Verkefnastjórar: Jóna Freysdóttir, Ph.D. og Þóra Víkingsdóttir, MS.
Starfsfólk: Sigrún L. Sigurðardóttir, líffræðingur og meistaranemi.
Samstarf: Arnór Víkingsson, læknir.
• Ákvörðun boðefnamynsturs í milta og eitlum í nýfæddum músum, áhrif
ónæmisglæða og bólusetningaleiða á svipgerð og virkni T-, B- og angafrumna.
Verkefnisstjóri: Ingileif Jónsdóttir, dósent.
Starfsfólk: Sólveig Hannesdóttir, Ph.D. nýdoktor, Þórunn Ásta Ólafsdóttir, líffræðingur
og meistaranemi.
Samstarf: Giuseppe del Giudice, Chiron Vaccines, Ítalíu og Emanuelle Trannoy,
Sanofi Pasteur, Frakklandi.
• Fjölsykrusértækar B-minnisfrumur í eitilvef nýfæddra músa bólusettra með
próteintengdum fjölsykrum.
Verkefnisstjóri: Ingileif Jónsdóttir, dósent.
Starfsmaður: Stefanía P. Bjarnarson, líffræðingur og doktorsnemi, Brenda C.
Adarna, M.Sc., líffræðingur.
Samstarf: Giuseppe del Giudice, Chiron Vaccines, Ítalíu, Emanuelle Trannoy,
Sanofi Pasteur, Frakklandi, Claire-Anne Siegrist, University of Geneva, Swiss.
• Stjórnun ónæmissvara gegn próteintengdum fjölsykrum.
Verkefnisstjóri: Ingileif Jónsdóttir, dósent.
Starfsmaður: Gunnhildur Ingólfsdóttir, lífeindafræðingur og meistaranemi.
Samstarf: Emanuelle Trannoy, Sanofi Pasteur, Frakklandi.
• Sameindafræðilegar orsakir sýkingarmáttar, útbreiðslu og sýklalyfjanæmis
pneumókokka; sýkiþættir pneumókokka, ónæmissvör og erfðaþættir hýsils.
Verkefnisstjóri: Ingileif Jónsdóttir, dósent.
Starfsmenn: Telma H. Númadóttir, líffræðingur, Gunnhildur Ingólfsdóttir, lífeindafræðingur
og meistaranemi.
Samstarf: Karl G. Kristinsson, prófessor, sýkladeild LSH, Þórólfur Guðnason,
yfirlæknir, Sóttvarnarsviði Landlæknisembættisins, Birgitta Henriques-Normark,
Swedish Institute for Infectious Disease Control, Svíþjóð o.fl.
• Fjölsykrusértækar minnisfrumur í mönnum.
Verkefnisstjóri: Ingileif Jónsdóttir, dósent.
Starfsmaður: Maren Henneken, Ph.D, nýdoktor.
Samstarf: Sigurveig Þ. Sigurðardóttir, sérfræðingur og klínískur lektor, Hannes
Petersen, yfirlæknir, Einar Thoroddsen læknir, HNE-deild LSH, Emanuelle
Trannoy, Sanofi Pasteur, Frakklandi.
• Þróun breiðvirkra próteinbóluefna gegn pneumókokkasýkingum.
Verkefnisstjóri: Ingileif Jónsdóttir, dósent.
Starfsfólk: Þórunn Á. Ólafsdóttir, líffræðingur og meistaranemi, Siggeir F.
Brynjólfsson, líffræðingur og doktorsnemi.
Samstarf: Martina Ochs, Sanofi Pasteur, Kanada, Antonello Covacci, Chiron
Vaccines, Ítalíu.
• Ónæmisminni sex árum eftir bólusetningu ungbarna með próteintengdu
bóluefni.
Verkefnisstjóri: Sigurveig Þ. Sigurðardóttir, sérfræðingur, klínískur lektor.
Samstarfsaðilar: Ingileif Jónsóttir, dósent, Katrín Davíðsdóttir, sérfræðingur.
Starfsmaður: Gunnhildur Ingólfsdóttir, lífeindafræðingur og meistaranemi.
• Rannsókn á samsettu bóluefni gegn pneumókokkum og meningókokkum C
hjá ungbörnum.
Verkefnisstjóri: Sigurveig Þ. Sigurðardóttir, sérfræðingur, klínískur lektor.
Samstarfsaðilar: Ingileif Jónsdóttir, dósent, Katrín Davíðsdóttir, barnalæknir,
Vilhjálmur A. Arason, heimilislæknir, Ólöf Jónsdóttir, barnalæknir.
• Algengi, kostnaður og ástæður fyrir fæðuofnæmi í Evrópu;
Verkþáttur 1.1: Fæðuofnæmi á barnsaldri – einkenni barna sem fá fæðuofnæmi.
Verkefnisstjóri: Sigurveig Þ. Sigurðardóttir, sérfræðingur, klínískur lektor.
Samstarfsaðilar: Michael Clausen, sérfræðingur.
Starfsmenn: Anna G. Gunnarsdóttir, hjúkrunarfræðingur, Hlíf Sigurðardóttir,
hjúkrunarfræðingur, Anna G. Viðarsdóttir, yfirlífeindafræðingur.
• Þróun in-vitro frumuáreitisprófs til greiningar á fæðuofnæmi.
Verkefnisstjórar: Sigurveig Þ. Sigurðardóttir, sérfræðingur, klínískur lektor og
Björn Rúnar Lúðvíksson, sérfræðingur, dósent.
Samstarfsaðilar: Michael Clausen, sérfræðingur, Davíð Gíslason, yfirlæknir.
Árið 2005 birti starfsfólk deildarinnar samtals 15 greinar í ritrýndum alþjóðlegum
vísindatímaritum og einn bókarkafla, hélt 24 fyrirlestra erlendis og 35 innanlands
og kynnti fjölda rannsókna á veggspjöldum á innlendum og alþjóðlegum ráðstefnum.
214

Verkefni 3. árs læknanema
Geir Hirlekar. Orsakaþættir sóra- eru sýklaeyðandi peptíð með í spilinu.
Sverrir Ingi Gunnarsson. Hefur leptin áhrif á virkni psoriasis.
Kristján Dereksson. Þróun nýrrar leiðar til greiningar salýlyfjaofnæmis.
Rannsóknaverkefni Nýsköpunarsjóðs námsmanna
Siggeir F. Brynjólfsson. Immunogenicity of meningococcal congjugate vaccines in
neonates. Leiðbeinandi Ingileif Jónsdóttir, dósent.
Kynningarstarfsemi
Haldnir eru fræðslufundir tvisvar í mánuði fyrir alla sem vinna að rannsóknum í
ónæmisfræði og skyldum greinum.
Rannsóknarnámsnemar deildarinnar kynna verkefni sín á fundum sem haldnir
eru tvisvar í mánuði.
Ritstjórnarstörf
Helgi Valdimarsson, Clinical Experimental Immunology, í ritstjórn.
Helgi Valdimarsson, Scandinavian Journal of Immunolog, einn af ritstjórum.
Ingileif Jónsdóttir, Scandinavian Journal of Immunology, 2005, Blackwell, í ritstjórn.
Ingileif Jónsdóttir, Microbes and Immunity, 2005, Institute Pasteur, í ritstjórn.
Ingileif Jónsdóttir, PGD and Embryo Selection. A Report from and International
Conference on Preimplantation Genetic Diagnosis and Embryo Selection. The
Nordic Committee on Bioethics. Tema Nord, 2005. Ritstjóri.
Nefndastörf
Guðmundur Jóhann Arason: Í stjórn European Complement Network (ECN).
Helgi Valdimarsson: Aðalmaður í stjórn Nordic Foundation for Immunology.
Ingileif Jónsdóttir, dósent: aðalmaður í Vísinda og tækniráði og vísindanefnd þess,
í dómnefnd um viðurkenningu Háskóla Íslands á akademísku hæfi starfsmanna á
Landspítala - háskólasjúkrahúsi, fulltrúi Íslands í stjórnarnefnd um rannsóknir og
þróun í líftækni og erfðatækni í þágu heilbrigðis innan 6. Rammaáætlunar ESB,
formaður Norrænu Lífsiðfræðinefndarinnar, í stjórn Scandinavian Society for
Immunology, í Vísindaráði Hjartaverndar, fulltrúi Íslands í NOS-M (The Joint
Committee of the Nordic Medical Research Councils), fulltrúi Íslands í EMRC
(Standing Committee of the European Medical Research Councils)
Sigurveig Þ. Sigurðardóttir: Formaður félags íslenskra barnalækna, í stjórn félags
íslenskra ofnæmis- og ónæmislækna.
Annað
Sædísi Sævarsdóttur voru veitt verðlaun menntamálaráðherra fyrir framlag sitt á
12. Ráðstefnu um rannsóknir í læknadeild árið 2005.
Helgi Valdimarsson var heiðraður af stjórn LSH fyrir frábæran feril sem vísindamaður
og kennari.
Helgi Valdimarsson var gestaprófessor við læknaskólann, Ann Arbor, Michigan.
Helgi Valdimarsson vann að rannsóknum í 3 mánuði sem Fogarty Scholar við
National Institutes of Health í Bandaríkjunum.
Ingileif Jónsdóttir var í rannsóknaleyfi við Chiron Vaccines, Siena, Ítalíu, á vorönn
2005.
Rannsóknastofa í sýklafræði
Starfsemi
Starfsemin var með svipuðum hætti og undanfarin ár. Á deildinni voru að jafnaði
sex sérfræðingar (3,25-5 stöðugildi), 29 lífeindafræðingar, tveir líffræðingar (einn
bættist við í hálfa stöðu) og átta aðstoðarmenn og ritarar. Fastir starfsmenn Háskólans
voru Karl G. Kristinsson, prófessor, yfirlæknir deildarinnar, Ólafur Steingrímsson,
dósent, og Gunnsteinn Æ. Haraldsson, framkvæmdastjóri rannsóknanámsnefndar,
allir í læknadeild. Auk þeirra sinntu allir sérfræðingar deildarinnar
og þrír lífeindafræðingar stundakennslu í lækna-, lyfjafræði-, tannlækna- og
hjúkrunarfræðideild og sjúkraþjálfun. Tveir nemendur eru í doktorsnámi við
deildina og þrír tengdir deildinni.
216

Vísindarannsóknir
Unnið var að fjölmörgum rannsóknum á árinu, en eftirfarandi voru viðamestar:
• Pneumococcal Resistance Epidemicity and Virulence Study (PREVIS) Styrkt af
6. rammaáætlun Evrópusambandsins. Unnið í samstarfi við embætti sóttvarnalæknis,
ónæmisfræðideild LSH og aðila í Svíþjóð, Portúgal, Englandi,
Þýskalandi og Bandaríkjunum. Hófst í byrjun ársins 2004 og lýkur í lok ársins
2006.
• Erfðir smitsjúkdóma. Rannsókn á erfðum sem tengjast berklum, hjúpuðum
bakteríum, inflúensu og bólusótt. Hófst í lok ársins 2004 og er í samstarfi við
Íslenska erfðagreiningu, smitsjúkdómalækna á LSH o.fl. Stór styrkur fékkst
frá National Institute of Health, USA, til verkefnisins.
• Sources and risk factors for Campylobacter in poultry and impact on human
disease in a closed system. Unnið í samstarfi við embætti yfirdýralæknis, Tilraunastöð
HÍ, Keldum, Umhverfisstofnun, sóttvarnalækni og samstarfsaðila í
Bandaríkjunum og Kanada. Styrktímabilinu lauk í lok ársins 2004, en verkefnið
var framlengt til loka sumarsins 2005.
• Sameindafaraldsfræði pensillínónæmra pneumókokka. Doktorsverkefni Sigurðar
E. Vilhelmssonar, líffræðings. Sigurður hætti störfum á deildinni árið
2003, en vinnur enn að verkefninu og hyggst ljúka því vorið 2006. Martha Á.
Hjálmarsdóttir hóf doktorsnám á árinu og tekur m.a. upp þráðinn þar sem
Sigurður hætti. Ífarandi pneumókokkasýkingar fyrir árin 1987-2004 voru
skoðaðar sérstaklega af Hólmfríði Jensdóttir og Helgu Erlendsdóttur.
• Sameindafaraldsfræði ónæmra Streptococcus pyogenes á Íslandi. Marianne
Jensdóttir, líffræðingur, var ráðin tímabundið til að ljúka verkefninu ásamt
Sigurði E. Vilhelmssyni og Karli G. Kristinssyni.
• Rannsókn á orsökum iðrasýkinga á Íslandi, Verkefnið unnið í samvinnu við
sex heilsugæslustöðvar, veirufræðideild RLSH og sóttvarnalækni. Áfram unnið
að gagnasöfnun.
• Sveppasýkingar í blóði: Faraldsfræði, áhættuþættir, ónæmissvörun og meingerð.
Doktorsverkefni Lenu Rósar Ásmundsdóttur, læknis. Hófst á árinu 2004
í samstarfi við lækna á smitsjúkdóma- og ónæmisfræðideild LSH.
• Aðalbláberjalyng – efnagreining og skimun fyrir áhrifum á örverur og á
genatjáningu sýkladrepandi peptíða. Helga Erlendsdóttir og Ingibjörg Hilmarsdóttir
unnu að verkefninu með Írisi Ólafsdóttur, lyfjafræðinema og Kristínu
Ingólfsdóttur, prófessor.
Annað
Karl G. Kristinsson, prófessor, var formaður nefndar heilbrigðisráðuneytisins um
sýklalyfjanotkun og sýklalyfjaónæmi, nefndarmaður í samstarfsnefnd umhverfisráðuneytisins
um matarsjúkdóma og varamaður í sóttvarnaráði. Hann situr í fjármálanefnd
HÍ og deildarráði læknadeildar. Ólafur Steingrímsson, dósent, var
áfram formaður sóttvarnarráðs. Vinna að gæðastýringu með faggildingu rannsóknastofunnar
að markmiði er enn í fullum gangi. Vinna við að hanna og setja
upp nýtt tölvukerfi fyrir deildina hófst á árinu og er áætlað að henni ljúki í byrjun
sumars 2006. Norðurlandaþing sýklafræðinga og smitsjúkdómalækna var haldið
á Nordica Hótelinu í Reykjavík í júní 2005, en í undirbúningsnefnd voru Karl G.
Kristinsson (formaður) og Hjördís Harðardóttir o.fl.
Rannsóknastofa í veirufræði
Stjórn og starfsfólk
Yfirstjórn rannsóknastofu í veirufræði er óbreytt frá fyrri árum. Forstöðumaður og
yfirlæknir er Arthur Löve, prófessor, en daglegri verkstjórn sinnir Þorgerður
Árnadóttir yfirnáttúrufræðingur. Starfsmenn deildarinnar eru um 20 talsins og
sinna
bæði þjónustu- og grunnrannsóknum í veirufræði, sem er ásamt kennslu heilbrigðisstétta
hlutverk deildarinnar. Er starfsfólk úr ýmsum greinum, þ.e. læknar,
náttúrufræðingar, efnafræðingur, lífeindafræðingar og annað rannsóknar- og
skrifstofufólk. Þrír hættu störfum á árinu og aðrir komu í þeirra stað.
Rannsóknir og önnur starfsemi
Gerðar voru yfir 50.000 rannsóknir á sýnum frá sjúklingum og jókst sú starfsemi
heldur frá fyrra ári; fjöldi rannsókna hefur verið að aukast smátt og smátt.
Einnig fléttast grunnrannsóknir inn í starfsemina eftir föngum.
Meðal helstu rannsóknarsviða má nefna eyðni- og lifrarbólgurannsóknir. Nær
sami fjöldi HIV - sýktra greinist nú ár frá ári og eru nú nær jafnmargar konur og
217

karlar sem greinast. Farið er að bera á ónæmi gegn þeim andveirulyfjum sem
notuð eru við meðferð HIV-sýkingar. Þarf flóknar rannsóknir á veirunni þessu til
staðfestingar og hefur Rannsóknastofa í veirufræði ekki tekið þær rannsóknir upp
enn, en verður vafalaust að gera það á næstu misserum. Lifrarbólguveira C
breiðist enn hratt út meðal þeirra sem neyta fíkniefna í æð. Þeir yngstu sem
greinast nú sýktir af völdum lifrarbólguveiru C eru fæddir á árunum 1986-1988.
Ljóst er að forvarnir gegn eiturlyfjum ættu að verða eitt af aðalforgangsverkefnum
heilbrigðis- og menntakerfisins þar sem mikið er í húfi. Mikilvægt er að
greina lifrarbólguveiru C sem fyrst þar sem oft tekst að ráða niðurlögum veirunnar
ef meðferð er hafin stuttu eftir smit.
Samstarfsverkefni varðandi lifrarbólguveiru C, aðrar lifrarbólguveirur og einnig
varðandi ýmsar illa skilgreindar veirur héldu áfram við háskólasjúkrahúsið í
Málmey. Samstarfi við Karolinska Institutet í Stokkhólmi varðandi verkefni um
sameindafaraldsfræði lifrarbólguveiru B tókst að ljúka og voru niðurstöðurnar
birtar í veirufræðitímariti.
Annað stórt rannsóknarsvið eru greiningar á öndunarfærasýkingum, þar á meðal
á svonefndri „respiratory syncytial“-veiru (RS) sem á hverju ári herjar hérlendis
og er vel skrásett faraldsfræðilega. Sama gildir um inflúensuveirur, en slæmur
inflúensufaraldur gekk í byrjun árs og olli andlátum meðal elstu kynslóðarinnar.
Fjöldi tilfella greindist af svokölluðum caliciveirusýkingum sem er uppkasta- og
niðurgangspest sem kemur oft upp á sjúkrahúsum, elliheimilum, öldrunardeildum
og víðar. Hófst faraldur þessi á haustmánuðum 2002 og stendur enn (mars
2005), þótt miklu færri tilfelli hafi fundist miðað við fyrstu árin. Greining á veirunni
var tekin upp fyrir fáum árum.
Vegna mikilla umræðna og hræðslu við sýklahernað eftir árásirnar 11. september
2001 í Bandaríkjunum var afráðið að útbúa og tækjavæða eitt einangrunarherbergi
á rannsóknastofunni til þess að vera betur í stakk búinn að greina torkennilegar
sýkingar sem gætu verið af völdum sýklaárásar. Þessum viðbúnaði og undirbúningi
var haldið áfram. Samstarf við Smittskyddsinstituttet í Stokkhólmi varðandi
slíka hugsanlega sýklavá var í gangi. Jafnframt voru sett upp próf fyrir veirum
sem taldar eru líklegastar að notaðar yrðu í slíkri sýklaárás.
Nú hefur mikið verið rætt um fuglaflensu en hún hefur herjað á fugla í nokkrum
heimshlutum þar á meðal í Evrópu. Fáir menn hafa þó tekið veikina.
Rannsóknastofa í veirufræði hefur komið sér upp greiningaraðferð fyrir fuglaflensu
skyldi hún stinga sér niður hérlendis sem verður að telja ólíklegt.
Kennsla var á árinu viðamikill þáttur í starfsemi rannsóknastofunnar. Starfsfólk
hennar hélt fræðslufundi víða um ýmis efni innan greinarinnar. Skipuleggur
starfsfólk deildarinnar námskeið í veirufræði við Háskóla Íslands fyrir lækna
nema, hjúkrunarnema, lyfjafræðinema og við Tækniháskóla Íslands fyrir lífeindafræðinema.
Tveir meistaraprófsnemar voru skráðir við rannsóknastofuna og annar
nemandi var um það bil að útskrifast frá Karolinska Instituttet í Stokkhólmi en
aðalhluti verkefnis hans var af íslenskum toga og yfirlæknir rannsóknarstofunnar
var einn af leiðbeinendum. Sem fyrr situr yfirlæknir í sóttvarnaráði og er formaður
nefndar til útrýmingar
mænusóttar á Íslandi.
Rannsóknastöðin í Sandgerði
Rannsóknastöðin í Sandgerði byggist á samstarfi Háskóla Íslands, Náttúrufræðistofnunar
Íslands, Hafrannsóknastofnunarinnar og Sandgerðisbæjar.
Í Rannsóknastöðinni unnu á árinu 2005 níu menn við rannsóknir í sjö stöðugildum.
Þeir sáu um að flokka botndýr sem söfnuðust í rannsóknarverkefninu
Botndýr á Íslandsmiðum (BIOICE), auk þess að sinna öðrum tilfallandi verkefnum
svo sem greiningu magasýna og aldursgreiningu á fiskum. Umsjón með rekstri
stöðvarinnar hafði Guðmundur V. Helgason, sjávarlíffræðingur.
Tilraunastöð Háskóla Íslands í meinafræði á Keldum hefur hafið samstarf við
Rannsóknastöðina. Starfsmenn Fisksjúkdómadeildar nota nú aðstöðuna í
Sandgerði til að gera tilraunir á lifandi fiski með bóluefni gegn ýmsum fisksjúkdómum.
218

Annað meginsvið Rannsóknastöðvarinnar felst í mengunarrannsóknum. Í stöðinni
hafa undanfarin ár farið fram rannsóknir á áhrifum mengandi efna á íslenskar
sjávarlífverur. Á árinu 2005 var lögð áhersla á rannsóknir á áhrifum efnisins
tríbútýltin á hrognkelsalirfur og á krækling.
Árið 2003 náði Rannsóknastöðin í Sandgerði samningi við Evrópusambandið til
tveggja ára um að stöðin er nú aftur skilgreind sem „einstæð vísindaaðstaða“
(Access to Research Facilities) á vegum 5. rammaáætlunar Evrópusambandsins.
Þessi samningur var síðan framlengdur um 6 mánuði og rann út 31. júlí 2005. Árið
2005 kom vegna þessa samnings 21 vísindamaður og dvöldust þeir við rannsóknir
í stöðinni í allt að einn og hálfan mánuð. Alls komu á öllu samningstímabilinu
79 vísindamenn sem voru í Sandgerði frá tveimur vikum upp í þrjá mánuði.
Alls dvöldu vísindamenn í 1.755 dag í stöðinni á samningstímabilinu. Rannsóknaverkefni
þessa vísindamanna voru m.a. athuganir á æðarfugli, verkun málningar
á fisklirfu, fjölbreytileiki krabbaflóa, flokkun burstaorma, nökkva og krossfiska,
rannsóknir á kóralþangi, útbreiðsla grænþörunga, sagþangs, bóluþangs, sjávarkræðu
auk rannsókna á áhrifum eiturefna á þanglýs og lindýr. Þessir sérfræðingar
komu frá Hollandi, Danmörku, Noregi, Þýskalandi, Ítalíu, Svíþjóð, Finnlandi,
Spáni, Búlgaríu, Póllandi, Portúgal og Bretlandi.
Auk hinna erlendu sérfræðinga stunduðu sérfræðingar Líffræðistofnunar margvíslegar
rannsóknir við stöðina og nemendur við líffræðiskor nutu aðstöðunnar
við rannsóknir sínar. Halldór P. Halldórsson vinnur hluta rannsóknavinnu doktorsnáms
síns á stöðinni.
Á stöðinni fór einnig fram kennsla á vegum líffræðiskorar. Á vormánuðum fór
umfangsmikill verklegur þáttur námskeiðsins Eiturefnavistfræði fram í stöðinni.
Stöðin lagði einnig til mikinn efnivið til verklegrar kennslu í greinum er fást við
lífríki sjávar.
Siðfræðistofnun
Stjórn og starfslið
Stjórn Siðfræðistofnunar var óbreytt frá fyrra ári en í henni eiga sæti: Vilhjálmur
Árnason, prófessor, tilnefndur af heimspekiskor, formaður stjórnar, Sólveig Anna
Bóasdóttir, dr. theol., tilnefnd af guðfræðideild, séra Irma Sjöfn Óskarsdóttir, tilnefnd
af kirkjuráði þjóðkirkjunnar, Ástríður Stefánsdóttir, dósent, tilnefnd af
Kennaraháskóla Íslands og Páll Hreinsson, prófessor í lagadeild, skipaður af háskólaráði
án tilnefningar. Fyrir utan forstöðumann, Salvöru Nordal, sem er í fullu
starfi, hafa sérfræðingar verið ráðnir í einstök rannsóknarverkefni í lengri eða
skemmri tíma.
Rannsóknir
Rannsóknir á gagnagrunnum. Styrkur fékkst úr Rannsóknasjóði Rannís fyrir
verkefnið Notkun gagnagrunna á heilbrigðissviði: Siðferðileg álitamál. Verkefnið
hófst á árinu og var Ingunn Ólafsdóttir, stjórnmálafræðingur, MA, ráðin til að vinna
úttekt á starfi Vísindasiðanefndar.
Siðfræðistofnun hlaut áframhaldandi styrk frá NorFa/Nordforsk fyrir samstarfsnet
á sviði siðfræði og lífvísinda, The Ethics of Genetic and Medical Information.
Auk Siðfræðistofnunar, sem leiðir verkefnið, standa að rannsókninni vísindamenn
frá Eistlandi, Finnlandi, Svíþjóð og Englandi. Fundur var haldinn í verkefninu í
Manchester 30. maí þar sem rætt var um gagnagrunna á heilbrigðissviði og lyfjaerfðafræði.
Í framhaldi af verkefninu ELSAGEN Ethical, Legal and Social Aspects of Human
Genetic Databases, sem lauk formlega í árslok 2004, hefur Siðfræðistofnun tekið
þátt í margvíslegum erlendum fundum. Formanni stjórnar og forstöðumanni var
m.a. boðið á málþing PGHeart hjá læknadeild Warwick University í Englandi. Fundurinn
var haldinn 27. maí og var hugsaður sem undirbúningur nánara samstarfs
við Warwick. Formanni stjórnar var boðið á fund verkefnisins The Development of
European Standards on Confidentiality and Privacy in Healthcare among Vulnerable
Patient Populations (EuroSOCAP) sem haldinn var í Istanbul 17.–19. febrúar 2005
þar sem hann gerði grein fyrir helstu niðurstöðum ELSAGEN-verkefnisins.
Á árinu var sótt um áframhaldandi styrki fyrir rannsóknir á sviði gagnagrunna á
heilbrigðissviði bæði í 6. rammaáætlun Evrópusambandsins.
220

Önnur rannsóknaverkefni
Önnur minni verkefni hafa verið starfrækt, s.s. rannsóknin Siðanefndir starfstétta
undir stjórn Róberts H. Haraldssonar, dósents. Verkefnið hefur verið styrkt af
Kristnihátíðarsjóði sem og fyrirlestraröð og útgáfan Siðfræði og samtími undir
stjórn Vilhjálms Árnasonar, prófessors. Þá fékkst nýr styrkur úr Kristnihátíðarsjóði
fyrir verkefnið Gildismat og velferð barna í neyslusamfélagi nútímans.
Þjónusta
Siðfræðistofnun veitti sem fyrr umsagnir um ýmis lagafrumvörp og skýrslur á árinu
og veitti fagfélögum og fyrirtækjum og stofnunum ráðgjöf, einkum um siðareglur.
Hér má nefna ráðgjafarverkefni fyrir Matvæla- og fiskveiðistofnun Sameinuðu
þjóðanna, FAO, en afrakstur þess verkefnis hefur komið út: Ethical issues
in Fisheries. FAO Ethics Series 4. Höfundar Vilhjálmur Árnason, Devin Bartley,
Serge Garcia, Róbert H. Haraldsson, Dagfinnur Sveinbjörnsson og Hiromoto Watanabe.
Rome: FAO 2005.
Kennsla
Átta nemendur hófu nám í starfstengdri siðfræði haustið 2005. Er þetta svipaður
hópur og síðast. Siðfræðistofnun hefur umsjón með náminu og var gerður sérstakur
samningur milli Siðfræðistofnunar og heimspekiskorar um kennslu forstöðumanns
í námskeiðunum Hagnýtt siðfræði og Málstofa um starfstengda siðfræði.
Þá hefur forstöðumaður tekið þátt í mótun nýrra námsleiða á meistarastigi
í siðfræði sem hefjast haustið 2006. Siðfræðistofnun mun hafa stjórnsýslulega
umsjón með því námi.
Fyrirlestrar og ráðstefnur
Mikilvægur þáttur í starfsemi Siðfræðistofnunar er jafnan skipulagning málþinga
og fyrirlestra hvers konar. Fundur var haldinn í samvinnu við Íslenska erfðagreiningu
í Eldborg 26. febrúar sl. Pálsstefna var haldin til heiðurs Páli Skúlasyni sextugum,
þann 8. og 9. apríl sl. þar sem 15 heimspekingar fjölluðu um heimspeki
Páls. Málþing um bók Guðmundar Eggertssonar Líf af lífi var haldið í samvinnu
við bókaútgáfuna Bjart 3. nóvember s.l. í Norræna húsinu. Þar héldu þau Ólöf Ýrr
Atladóttir og Þorsteinn Vilhjálmsson erindi og í pallborði auk þeirra voru þau
Guðmundur Eggertsson og Vilhjálmur Árnason. Málstofa var haldin á Hugvísindaþingi
um Fagmennsku og fjölmiðla undir stjórn Siðfræðistofnunar, en þar töluðu
þau Salvör Nordal, forstöðumaður, Róbert H. Haraldsson, dósent og Þorbjörn
Broddason, prófessor. Þá tók Vilhjálmur Árnason, prófessor og formaður stjórnar
Siðfræðistofnunar þátt í málþingi Kristnihátíðarsjóðs 1. desember.
Útgáfa
Afrakstur Pálsstefnu kom út í bókinni Hugsað með Páli í júní í tengslum við sextugsafmæli
hans.
Einnig styrkti Siðfræðistofnun útgáfu bókarinnar Dialog und Menschenwürde. Ethik
im Gesundheitswesen. Münster, Vín, Berlín, London: Lit-Verlag 2005. Þýðing
Lúðvíks E. Gústafssonar á Siðfræði lífs og dauða, 2. útg. eftir Vilhjálm Árnason.
Aðstaða
Skrifstofa Siðfræðistofnunar sem verið hefur í húsnæði hugvísindadeildar í Nýja
Garði til nokkurra ára var flutt í Aðalbyggingu haustið 2005.
Sjávarútvegsstofnun
Á árinu 2005 urðu þau umskipti á högum Sjávarútvegsstofnunar að hún rann,
ásamt Umhverfisstofnun HÍ, inn í nýja háskólastofnun með víðara verksvið: Stofnun
Sæmundar fróða, stofnun um sjálfbæra þróun og þverfræðilegar rannsóknir
við Háskóla Íslands. Lauk þar með formlegu hlutverki Sjávarútvegsstofnunar,
sem starfað hafði frá árinu 1989. Rannsóknar- og samstarfsverkefni stofnunarinnar
fylgdu henni til nýrra heimkynna, og verður þeim fram haldið þar. Verður nú
gerð grein fyrir starfi Sjávarútvegsstofnunar á síðasta starfsári hennar, 2005.
Hlutverk Sjávarútvegsstofnunar Háskóla Íslands hefur verið að efla og samhæfa
menntun og hvers konar rannsóknir sem varða sjó og sjávarútveg við HÍ og
stuðla að samstarfi við atvinnulífið, vísindamenn og stofnanir heima og erlendis.
Beina aðild að stofnuninni eiga raunvísindadeild, verkfræðideild, viðskipta- og
hagfræðideild, félagsvísindadeild og lagadeild. Stofnunin hefur umsjón með
meistaranámi í sjávarútvegsfræðum sem skipulagt er í samvinnu margra deilda.
221

Árið 2005 stunduðu sex nemendur meistaranámið og einn þeirra lauk því á árinu.
Hafa þá 18 nemendur útskrifast með meistarapróf í sjávarútvegsfræðum.
Auk forstöðumanns og skrifstofustjóra unnu 14 verkefnaráðnir starfsmenn að
rannsóknum á vegum stofnunarinnar á árinu.
Viðamesta verksvið Sjávarútvegsstofnunar eru rannsóknir. Hefur stofnunin haft
forgöngu um ýmis rannsóknarverkefni varðandi sjávarútveg og stýrir einatt verkefnum
sem hún á aðild að. Hér er gerð grein fyrir helstu rannsóknarverkefnum á
árinu 2005.
Veiðigrunnur
Fram var haldið þróun hugbúnaðar til notkunar í fiskiskipum, sem heldur utan
um upplýsingar um veiðarnar, svo sem veiðiaðferðir, umhverfisaðstæður og afla.
Þannig geta skipstjóri og útgerð valið upplýsingar í gagnagrunn um veiðar skipsins.
Hluti búnaðarins er fyrirspurnakerfi þar sem hægt er að kalla fram í smáatriðum
veiðisögu og aflasamsetningu úr hverri veiðiferð skipsins. Upplýsingarnar
má setja fram með ýmsum hætti, t.d. skoða á hvaða stöðum eða við hvaða aðstæður
veiðin hefur gengið best, bera saman veiðiferðir eða fá yfirlit yfir ákveðin
tímabil. Hægt verður að bera saman árangur veiða með mismunandi veiðarfærum
eða fá yfirlit yfir sambandið á milli togtíma og afla o.s.frv. Niðurstöður fyrirspurnanna
birtast án tafar á myndrænan og auðskiljanlegan hátt. Þessi búnaður
getur einnig þjónað sem rafræn afladagbók, þar sem Fiskistofa og Hafrannsóknastofnunin
óska eftir hluta þeirra upplýsinga sem safnað er. Hugbúnaðurinn getur
valið þær sjálfvirkt og sent rafrænt. Þetta auðveldar skýrslugjöf skipstjórnenda og
stórbætir gæði og skil gagna. Að veiðigrunninum stendur Radíómiðun hf. í samstarfi
við Sjávarútvegsstofnun HÍ og Fiskistofu. Verkefnisstjóri er Kristján Gíslason.
Secure and Harmonized European Electronic Logbooks
(SHEEL)
Í ársbyrjun 2004 var hleypt af stokkunum stóru evrópsku samstarfsverkefni,
SHEEL, sem ætlað er að undirbúa reglugerð ESB um rafrænar afladagbækur fyrir
evrópska fiskiskipaflotann. Um 30 aðilar eiga beina aðild að verkefninu og stýrir
Sjávarútvegsstofnun veigamesta þætti verkefnisins sem fjallar um skilgreiningu
afladagbókanna, innihald þeirra, form, tíðni boða, öryggiskröfur, samskiptatækni
o.s.frv.
Var þetta viðamesta verkefni stofnunarinnar á árinu og starfaði Þorsteinn Helgi
Steinarsson, verkfræðingur, að verkefninu. Skilgreiningarnar voru kynntar á fundum
með samstarfsaðilum í Sevilla á Spáni í janúar og aftur í Gautaborg í júní
2005. Stofnunin skilaði síðan lokaskýrslu um skilgreiningarnar SHEEL-System
Specifications í árslok 2005. Guðrún Pétursdóttir hefur stýrt verkþættinum um
skilgreiningar og á sæti í þriggja manna yfirstjórn SHEEL.
Information database for Managers in Fisheries
Unnið var að þróun hugbúnaðar fyrir skipsstjórnendur og fiskvinnslu í Færeyjum.
Það er unnið í samvinnu við Radíómiðun hf. og ComData í Færeyjum með tilstyrk
NORA. Verkefnisstjóri er Guðrún Pétursdóttir.
Vinnsluspá þorskafla
Sjávarútvegsstofnun á aðild að verkefni sem styrkt er af Rannís og fjallar um
skilgreiningu á sambandi veiðistaðar og tíma annars vegar og gæða aflans hins
vegar, einkum varðandi nýtingu, holdastuðul, orma, mar og los í fiski.
Verkefnið felur í sér rannsóknar- og þróunarvinnu sem hefur það langtímamarkmið
að auka arðsemi þorskvinnslu með því að rannsaka og þróa aðferðir til að
meta vinnslugæði fisksins. Niðurstöðurnar má nota til að styrkja vinnslustjórn og
auðvelda ákvarðanatöku um val veiðisvæða sem gefa besta fiskinn til vinnslu á
hverjum tíma. Sveinn Margeirsson, verkfræðingur, vinnur nú að doktorsverkefni
sínu við þetta verkefni. Verkefnið er unnið í samvinnu Háskóla Íslands, Rannsóknastofnun
fiskiðnaðarins og útgerðarfélagið Samherja. Verkefnisstjóri er Sigurjón
Arason.
Sherem
Sherem er rannsóknar- og þróunarverkefni í samstarfi við Nýherja, Samherja og
fleiri útgerðarfyrirtækja og fjallar um að finna lausnir til að koma á ytri rekjanleika
í sjávarútvegi þar sem vörur fara gegnum marga hlekki í keðjunni frá veiðum
til neyslu. Verkefnið er stutt af Rannís, en verkefnisstjóri er Viktor Vigfússon.
222

Þjónusta við aðila sem leita upplýsinga um sjávarútveg
Töluverð brögð eru að því að menn leiti til Sjávarútvegsstofnunar með spurningar
og erindi sem varða sjávarútveg og reynir stofnunin að leysa úr þeim eftir megni,
annaðhvort með því að veita svörin sjálf eða koma erindinu áfram til réttra aðila
innan eða utan HÍ Fjölmiðlar leita einnig upplýsinga af ýmsu tagi, tímarit og blöð
fara fram á greinaskrif til fróðleiks og forstöðumaður er beðinn um að tala á
fundum og mannamótum, vera fundarstjóri eða halda hátíðarræður, t.d. á sjómannadaginn
eða 17. júní. Má gera ráð fyrir að viðvik sem undir þennan flokk
falla séu á annað hundrað á ári hverju.
Önnur samstarfsverkefni
• United Nations University – Fisheries Training Programme (Sjávarútvegsskóli
Háskóla Sameinuðu þjóðanna). Háskóli Íslands á formlega aðild að Sjávarútvegsskóla
Háskóla Sameinuðu þjóðanna sem stofnaður var 1997. Hefur Guðrún
Pétursdóttir átt sæti í stjórn Sjávarútvegsskólans frá stofnun hans.
• Nordisk Arbeidsgruppe for Fiskeriforskning (NAF). Forstöðumaður Sjávarútvegsstofnunar
hefur frá 1995 verið einn þriggja fulltrúa Íslands í nefnd á vegum
norrænu ráðherranefndarinnar sem er ætlað að gera tillögur um norrænar
rannsóknir á sviði sjávarútvegs og skyldra greina. Nefndin sem kallast
Nordisk Arbeidsgruppe for Fiskeriforskning (NAF) setur fram drög að stefnumótun
og metur umsóknir um styrki til sjávarútvegsrannsókna, sem veittir
eru tvisvar á ári. Einnig heldur nefndin þing og fundi og gefur út niðurtöður
rannsókna og annað efni. Guðrún Pétursdóttir var varaformaður NAF og sótti
fjóra fundi erlendis í tengslum við það á árinu.
• Nordic Marine Academy tók til starfa 1. mars 2005. Um er að ræða samnorrænan
háskóla fyrir þá sem stunda meistara- og doktorsnám í fræðum sem
tengjast hafinu eða sjávarútvegi. Skólinn er fjármagnaður af norrænu ráðherranefndinni
þar sem embættismannanefndin um sjávarútveg (NEF) og
Norræna vísindaráðið (NordForsk) leggja hvort um sig fram 50 m.kr. á fimm
árum. Höfuðviðfangsefni NMA er að stuðla að auknu framboði námskeiða á
ýmsum sviðum sjávarútvegs fyrir unga vísindamenn í doktors- eða meistaranámi.
Einnig mun hann bjóða símenntun fyrir sérfræðinga og fræðslu fyrir
fjölmiðlafólk. Öll fyrirtæki og stofnanir á Norðurlöndum, sem stunda rannsóknir
og kennslu tengda sjávarútvegi, geta tekið þátt í skólanum. Guðrún
Pétursdóttir er formaður nýrrar skólastjórnar.
• FAO Advisory Committee on Fishery Research (ACFR). Guðrún Pétursdóttir er
tilnefnd af aðalritara FAO í átta manna hóp ráðgjafa um málefni sjávarútvegs,
Advisory Committee on Fishery Research (ACFR). Aðalritarinn getur leitað til
ráðgjafanna um hvaðeina sem varðar málaflokkinn en þeir hittast einnig
formlega annað hvert ár og leggja fram drög að stefnu FAO í sjávarútvegsmálum.
• North Atlantic Islands Programme (NAIP). Sjávarútvegsstofnun hefur um
árabil tekið virkan þátt í starfi North Atlantic Islands Programme (NAIP) sem
er samstarf sjö eyþjóða í Norður-Atlantshafi um kennslu, rannsóknir og viðskipti.
Þetta verkefni hefur verið í gangi frá 1995 og taka þátt í því háskólar,
aðrar stofnanir og fulltrúar atvinnulífisins frá eftirtöldum eyjum: Nýfundnalandi,
Prince Edward Island, Grænlandi, Færeyjum, Álandseyjum og eynni
Mön, auk Íslands.
• Sumarskóli á vegum NorFA. Sjávarútvegsstofnun hefur frá 1998 tekið þátt í
skipulagningu og framkvæmd sumarskóla sem haldnir hafa verið í Kristineberg
Marine Research Station við Gullmarsfjorden í Svíþjóð í júní og standa
í viku. Þátttakendur eru árlega um 50 nemendur í doktorsnámi á Norðurlöndum
en kennarar eru vísindamenn í þessum fræðum sem þekktir eru á
alþjóðavettvangi.
• Arctic Biology. Sjávarútvegsstofnun og Líffræðistofnun Háskólans áttu frumkvæði
að samstarfi við Denmark’s International Study Programme (DIS) um
sumarskóla í líffræði heimskautasvæða. Þessi námskeið eru ætluð bandarískum
háskólanemum og markaðssett af DIS um gervöll Bandaríkin. Námskeiðin
standa í sex vikur frá miðjum júní til júlíloka og hafa verið haldin árlega
frá 1996. Undanfarin tvö ár hefur jarðfræðinámskeið verið kennt samhliða
líffræðinni. Umsjón námskeiðanna hefur verið í höndum Guðrúnar Lárusdóttur
líffræðings og eru þau nú haldin á vegum DIS og Endurmenntunar
HÍ (sjá www.disp.dk).
• Samstarf við Fræðslumiðstöð Reykjavíkur og Reykjavíkurhöfn. Sjávarútvegsstofnun
hefur undanfarin ár tekið að sér kennslu og kynningu á sjávardýrum
fyrir öll 11 ára skólabörn í Reykjavík. Fyrr á árum bauð Sjávarútvegsstofnun
námskeið um fjöruferðir og fiskabúr fyrir leikskólakennara og komust færri
að en vildu. Í núverandi verkefni er farið með börnin á bát út á Sundin, sýni af
lífríki sjávar tekin, greind og skoðuð þar og fjallað um hafið í breiðu sam-
223

hengi. Sérstakt kennsluefni hefur verið útbúið fyrir þetta nám barnanna.
Þetta samstarf mismunandi skólastiga hefur mælst mjög vel fyrir og verið
öllum til ánægju og sóma. Verkefnisstjóri er Logi Jónsson.
Ráðstefnur og fundir
• Sjávarútvegsstofnun kom að ýmsum ráðstefnum og fundum á árinu, ýmist
með skipulagningu og undirbúningi, fundarstjórn eða flutningi erinda. Eftirfarandi
erindi voru flutt:
• Gestafyrirlestur Guðrúnar Pétursdóttur um Nordisk Arbeidsgruppe for Fiskeriforskning
og Nordic Marine Academy á fundinum Det nordiske fiskerisamarbejdets
fællesmøde, hjá Norrænu ráðherranefndinni í Kaupmannahöfn,
27. janúar 2005.
• Gestafyrirlestur Guðrúnar Pétursdóttur um Nordic Marine Academy á fundi
Nordisk Arbeidsgruppe for Fiskeriforskning í Kaupmannahöfn, 28. janúar
2005.
• Gestafyrirlestur Guðrúnar Pétursdóttur um AUÐI – Women and Economic
Growth hjá Association of Business and Professional Women, í Reykjavík, 19.
janúar 2005.
• Erindi Guðrúnar Pétursdóttur og Þorsteins Helga Steinarssonar um SHEEL
System Specifications á SHEEL 2nd Progress Meeting, í Sevilla, Spáni, 24.
janúar 2005.
• Gestaerindi Guðrúnar Pétursdóttur Frá hafdjúpum til himintungla, hjá Rótarýklúbbi
Árbæjar í Reykjavík, 10. febrúar 2006.
• Gestaerindi Guðrúnar Pétursdóttur Hvernig hvetja má konur til dáða, Ráðstefna
kvenna í atvinnulífinu, Reykjanesbæ, 10. febrúar 2006.
• Samantekt og niðurstöður Guðrúnar Pétursdóttur á ráðstefnu Utanríkisráðuneytisins:
Ísland og Norðurslóðir, Reykjavík, 25. febrúar 2005.
• Gestafyrirlestur Guðrúnar Pétursdóttur Women Create Wealth á þingi Associated
Country Women of the World, Reykjavík, 17. maí 2005.
• Gestafyrirlestur Guðrúnar Pétursdóttur Modern Fisheries Management and
Development, fluttur á þingi Norrænu ráðherranefndarinnar Find the Nordic
Way á Heimssýningunni í Aichi í Japan, 16. júní 2005.
• Gestafyrirlestur Guðrúnar Pétursdóttur Making the Most of Natural Resources,
fluttur á þingi Norrænu ráðherranefndarinnar í sænska sendiráðinu í
Tokyo, Japan, 20. júní 2005.
• Gestafyrirlestur Guðrúnar Pétursdóttur Fisheries Management in Iceland,
fluttur á málþingi fyrir utanríkisráðherra Taiwans og fylgdarlið hans í Reykjavík,
1. júlí 2005.
• Innleiðandi erindi og stjórn málstofu um Viðbrögð gegn náttúruvá á Umhverfisþingi
18.-19. nóvember 2005.
• nnleiðandi erindi og stjórn málstofu um Internasjonalisering på hjemmebane
á þinginu Norden i verden – Verden í Norden, 21.-22. nóvember 2005.
Útgáfa
Dagmar Sigurðardóttir: Frumvarp til laga um Landhelgisgæslu Íslands. Sjávarútvegsstofnun
HÍ, Reykjavík 2005.
Stofnun Árna Magnússonar
á Íslandi
Starfsfólk og starfsemi
Starfslið stofnunarinnar var óbreytt á árinu. Forstöðumaður og aðstoðarforstöðumaður
sinna stjórnun og rannsóknum (40%), og skrifstofustjóri sinnir
rannsóknaþjónustu með öðrum störfum. Sjö sérfræðingar hafa 60% rannsóknaskyldu,
en auk þeirra störfuðu tveir verkefnisstjórar við rannsóknir og þjónustu
og nokkrir sérfræðingar, doktors- og meistaranemar höfðu tímabundna ráðningu
til rannsóknastarfa fyrir styrkjafé. Bókavörður, forvörður, ljósmyndari og
safnkennari sinna sérhæfðum verkefnum, og þrír öryggisverðir eru í fullu starfi.
Fjárhagsleg umsvif jukust nokkuð milli ára, að hluta til vegna aukinna fjárveitinga
frá ríkinu, einkum vegna nýrra kjarasamninga, en einnig vegna rannsóknastyrkja
og aukinna tekna af sjóðum sem verja skal til bókakaupa. Framlag úr ríkissjóði
var 117 m.kr., en önnur framlög (einkum rannsóknastyrkir) og sértekjur námu
um 17 m.kr. Þá bætast við fjármunatekjur sem verja ber til bókakaupa á árinu
2006, svo að í heild urðu fjárheimildir stofnunarinnar nærri 137 m.kr.
225

Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi hefur frá árinu 1972 starfað samkvæmt
sérstökum lögum sem samþykkt voru af Alþingi það ár og síðan 1978 auk þess
samkvæmt reglugerð gefinni út af menntamálaráðherra. Á árinu fór fram að
frumkvæði menntamálaráðuneytis undirbúningur að lagafrumvarpi um nýja
stofnun þar sem sameinaðar verði Íslensk málstöð, Orðabók Háskólans, Stofnun
Árna Magnússonar á Íslandi, Stofnun Sigurðar Nordals og Örnefnastofnun
Íslands. Niðurstaða þeirrar vinnu varð að menntamálaráðherra lagði fyrir Alþingi
frumvarp til laga um Stofnun íslenskra fræða - Árnastofnun. Fyrsta umræða
fór fram 5. desember og var frumvarpinu síðan vísað til menntamálanefndar.
Í athugasemdum með frumvarpinu er þess getið að samkvæmt frumvarpi
sem lagt hefur verið fyrir Alþingi skuli verja samtals 1 milljarði króna á
árunum 2007, 2008 og 2009 til nýbyggingar fyrir Stofnun íslenskra fræða - Árnastofnun.
Rannsóknaverkefni
Á árinu hófst vinna við rafræna útgáfu Konungsbókar eddukvæða, sem styrkt var
af Rannís með 3,2 m.kr. Verkið er unnið í samvinnu við MENOTA (Medieval Nordic
Text Archive), norrænna samtaka sem stofnunin á aðild að. Lokið var merkingu
textans í XML, og unnið var við að bera hinn merkta texta saman við handritið
sjálft og myndir af því auk eldri útgáfna. Jafnframt hófst vinna við að semja
lemmaðan orðstöðulykil alls handritsins. Við verkið unnu auk sérfræðinga doktors-
og meistaranemar. Samkvæmt áætlun verður hinni fræðilegu vinnu að
mestu lokið á árinu 2006 og verkið gefið út á diski og að hluta gert aðgengilegt á
Netinu á árinu 2007.
Í samvinnu við Íslensku verkfræðistofuna, Erasmus-háskólann í Rotterdam og
VENIS í Feneyjum var unnið rannsóknaverkefnið LATCH (Locally Based Access To
Cultural Heritage) fyrir styrk úr eContent áætlun Evrópusambandsins. Árnastofnun
var í forystu fyrir verkefninu sem hlaut tæplega 200 þúsund evrur, og komu í
hlut Árnastofnunar 2,7 m.kr. Verkefninu var lokið á tilsettum tíma og fékk lofsamleg
ummæli. Markmiðið var að kanna leiðir til koma á fót samvinnu opinberra og
einkaaðila um að hagnýta menningararf í opinberum söfnum og gagnagrunnum
gegnum farsímaþjónustu.
Styrkir fengust úr Kristnihátíðarsjóði til ýmissa verkefna sem höfðu aðstöðu á
stofnuninni, voru unnin í samstarfi við einstaka starfsmenn og/eða í bókhaldsumsjón
stofnunarinnar, samtals 6,6 m.kr.
Haldið var fram vinnu við útgáfu á verkum Hallgríms Péturssonar og unnið að
textarannsóknum vegna 4. og 5. bindis Ljóðmæla auk þess sem lokahönd var
lögð á 3. bindi. Einn af umsjónarmönnum verkefnisins, Margrét Eggertsdóttir,
lagði fram á árinu og varði doktorsritgerð um verk Hallgríms Péturssonar sem
getið er meðal útgefinna verka.
Útgáfa
Margrét Eggertsdóttir: Barokkmeistarinn. List og lærdómur í verkum Hallgríms
Péturssonar. Rit 63. vi, 474 bls.
Hallgrímur Pétursson: Ljóðmæli 3. Margrét Eggertsdóttir, Kristján Eiríksson og
Svanhildur Óskarsdóttir bjuggu til prentunar. Rit 64. xiv, 292 bls.
Gripla XVI. Rit 65. Þar eru birtar 10 ritrýndar fræðigreinar auk málstofu um nokkur
fræðileg umræðuefni. Þá er birt minningargrein um Hallfreð Örn Eiríksson og
ritaskrá hans.
Þjónusta og kynningarstarf
Rúmlega sex tugir stúdenta og fræðimanna, íslenskir og erlendir, sóttu stofnunina
heim um lengri eða skemmri tíma og fengu aðstöðu til rannsókna. Stofnunin
afgreiddi einnig fjölda mynda eftir handritum og afrit af hljóðböndum vegna rannsókna
og útgáfustarfsemi.
Sýningin Handritin var opin í Þjóðmenningarhúsi allt árið. Safnkennari stofnunarinnar
tók á móti 2.556 skólanemum og kennurum í 143 heimsóknum, og voru þar
á meðal nokkrir erlendir skólahópar. Auk þeirra munu hafa séð sýninguna rösklega
20 þúsund gestir, og er því um nokkra fjölgun að ræða frá fyrra ári.
Varðveisla og öryggismál
Áfram var unnið að endurbótum í öryggismálum og er þeim að mestu lokið.
226

Stofnun Sigurðar Nordals
Stofnun Sigurðar Nordals starfar við Háskóla Íslands og heyrir beint undir háskólaráð.
Hlutverk hennar er að efla hvarvetna í heiminum rannsóknir og kynningu
á íslenskri menningu að fornu og nýju og tengsl íslenskra og erlendra fræðimanna
á því sviði.
Stjórn stofnunarinnar skipuðu á árinu 2005 Ingimundur Sigfússon, fv. sendiherra,
formaður, Sigríður Þorvaldsdóttir, aðjúnkt og Már Jónsson, prófessor.
Forstöðumaður stofnunarinnar er dr. Úlfar Bragason. Guðrún Þorbjarnardóttir,
BA, vann sem deildarstjóri í hálfu starfi til 15. september, þá tók Rósa Sveinsdóttir,
BA, við af henni. Guðrún Laufey Guðmundsdóttir, MA, starfaði sem verkefnisstjóri
í hálfu starfi allt árið.
Stofnunin hefur til umráða húseignina Þingholtsstræti 29, sem er timburhús sem
flutt var inn tilhöggvið frá Noregi og reist 1899. Það er alfriðað. Skipt var um þakklæðningu
á húsinu á árinu.
Slóð vefseturs stofnunarinnar er: http://www.nordals.hi.is. Nýtt og bætt vefsetur
var opnað á árinu. Þar er að finna almennar upplýsingar um stofnunina á íslensku,
ensku og skandinavískum málum. Einnig er þar gerð grein fyrir starfsemi
hennar. Jafnframt eru þar upplýsingar um íslenskukennslu fyrir útlendinga,
ráðstefnur á sviði íslenskra fræða víða um heim, nýjar og væntanlegar bækur og
tímarit og þýðingar úr íslensku. Þá eru þar upplýsingar um starfsemi Samstarfsnefndar
um kennslu í Norðurlandafræðum erlendis. Stofnunin tók þátt í að gera
upplýsingavef, eEuro Inclusion, um evrópskar tungumálastofnanir sem þjóna
málum sem tiltölulega fáir tala. Stofnunin gaf einnig tvisvar út fréttabréf á árinu.
Það er sent til um 1.200 stofnana og einstaklinga víða um heim.
Stofnunin annast umsjón með sendikennslu í íslensku erlendis fyrir hönd íslenskra
stjórnvalda og tekur þátt í norrænu samstarfi um Norðurlandafræðslu erlendis.
Á árinu 2005 störfuðu 15 sendikennarar við erlenda háskóla. Þá studdi
stofnunin námskeið í íslensku við háskólann í Cambridge í Englandi og Wasedaháskóla
í Tókíó í Japan. Efnt var til fundar sendikennara í Gautaborg dagana
27.–28. maí þar sem rædd voru málefni íslenskukennslu erlendis. Unnið var að
þróun kennsluefnis fyrir netið í íslensku fyrir útlendinga í samstarfi við heimspekideild
Háskóla Íslands, norrænudeild Wisconsinháskóla í Madison í Bandaríkjunum
og nokkrar háskólastofnanir í Evrópu. Annar hluti námsefnisins, Icelandic
Online, var opnaður á netinu síðla árs. Menntamálaráðuneytið, Háskóli Íslands,
Rannís og tungumálaáætlun Evrópusambandsins styðja verkefnið. Hafinn
var undirbúningur að fjarnámi í tengslum við vefnámsefnið.
Eins og undanfarin ár gengust stofnunin og heimspekideild fyrir fjögurra vikna
sumarnámskeiði í íslensku máli og menningu í júlí. Þá stóðu stofnunin og deild
germanskra mála við Minnesotaháskóli í Minneapolis í Bandaríkjunum fyrir sex
vikna sumarnámskeiði í íslensku og fór fyrri hluti þess fram í Minneapolis en sá
síðari í Reykjavík. Einnig annaðist stofnunin tveggja vikna námskeið um íslenskt
mál og menningu fyrir vestur-íslensk ungmenni sem tóku þátt í svokölluðu
Snorraverkefni.
Stofnunin tók að sér að annast skrifstofu Samstarfsnefndar um kennslu í Norðurlandafræðum
erlendis til næstu þriggja ára. Nefndin efndi m.a. til kynningar á
Norðurlöndum við háskóla í Shanghai og Bejing í Kína í október og ráðstefnu um
kennslu Norðurlandafræða utan Norðurlanda í Vilníus í Litáen 3.-5. nóvember 2005.
Stofnunin gekkst fyrir nokkrum umræðufundum um norræna menningu. Einnig
gekkst hún fyrir sagnaþingi í héraði á Laugum í Reykjadal í Suður-Þingeyjarsýslu
13.-14. ágúst. Þá flutti Ingibjörg Haraldsdóttir, rithöfundur, Sigurðar Nordals fyrirlestur,
sem fjallaði um ljóðlist, hinn 14. september.
Þeir sem nutu svonefnds styrks Snorra Sturlusonar á árinu 2005 voru:
Akihisa Arakawa, fræðimaður og þýðandi í Tókíó, til að þýða bókina Snorri Sturluson
eftir Sigurð Nordal á japönsku og Casper Sare, þýðandi í Lundúnum, til að
þýða Sjálfstætt fólk eftir Halldór Laxness á serbnesku.
227

Tilraunastöð Háskóla Íslands
í meinafræði að Keldum
Almennt yfirlit og stjórn
Tilraunastöðin tengist læknadeild HÍ og hefur sérstaka stjórn og sjálfstæðan fjárhag.
Í stjórn tilraunastöðvarinnar voru: Stefán B. Sigurðsson, prófessor (formaður),
Eggert Gunnarsson, dýralæknir, Halldór Runólfsson, yfirdýralæknir, Páll Hersteinsson,
prófessor og Sigurbjörg Þorsteinsdóttir, ónæmisfræðingur. Forstöðumaður
er Sigurður Ingvarsson, prófessor og framkvæmdastjóri er Helgi S. Helgason,
viðskiptafræðingur. Starfseminni er skipt í þrjár fagdeildir; 1) Veiru- og sameindalíffræðideild,
yfirmaður er Bergljót Magnadóttir, 2) Bakteríu- og sníkjudýradeild,
yfirmaður er Eggert Gunnarsson og 3) Fisksjúkdómadeild, yfirmaður er
Sigurður Helgason. Alls inntu 65 manns tæplega 50 ársverk af hendi á starfsárinu
og er það svipað og árið áður. Fimm starfsmenn unnu við stjórnsýslu, á skrifstofu
og við afgreiðslu. Sérfræðingar voru alls 17 og þeim til aðstoðar hátt í þrír tugir
háskólamenntaðs, sérmenntaðs og ófaglærðs starfsfólks. Dr. Herborg Hauksdóttir,
líffræðingur, fór til annarra starfa. Jóna Aðalheiður Aðólfsdóttir, lífeindafræðingur,
kom til starfa í príonfræðum.
Rannsóknir
Meginviðfangsefni er rannsóknir á sjúkdómum og varnir gegn þeim, einkum í
dýrum. Helstu rannsóknasviðin voru ónæmis- og sjúkdómafræði fiska, hæggengir
smitsjúkdómar, þ.e. mæði-visna, riða og skyldir sjúkdómar, sumarexem í hestum
og sníkjudýra- og sýklafræði. Allmargir áfangar náðust sem kynntir voru á
fjölmörgum ráðstefnum hérlendis og erlendis. Í alþjóðlegum ritrýndum tímaritum
birtust niðurstöður rannsókna á mæði-visnu veiru, riðu, ónæmiskerfi þorsks og
lúðu, bóluefnum gegn fisksjúkdómum, Campylobacter, hnýslum í hreindýrum,
blóðögðum, hrossalús og krabbameini. Unnið var að alþjóðlegum samvinnuverkefnum
styrktum af Evrópusambandinu, þ.e. á príonsjúkdómum og lentiveirum.
Ennfremur styrkti Agricultural Research Service í Bandaríkjunum rannsóknir á
faraldsfræði Campylobacter. Flestir sérfræðingar stofnunarinnar eiga samstarf
við innlenda- og erlenda vísindamenn. Sigrún Lange lauk Ph.D. prófi og titill doktorsritgerðar
er: The complement system of two teleost species with emphasis on
ontogeny. Tekin var upp ný aðferð til riðuskimunar, þ.e. ELISA-próf. Sértekjur
fengust vegna útseldrar sérfræðivinnu, einkum vegna sjúkdómagreininga. Tilraunastöðin
framleiddi bóluefni og mótefnablóðvökva gegn bakteríusjúkdómum í
sauðfé. Einnig var safnað blóði úr hrossum, kindum og naggrísum til notkunar á
rannsóknastofum. Smádýr voru ræktuð til notkunar við tilraunir, bæði fyrir Tilraunastöðina
og aðrar rannsóknastofnanir.
Kynningarstarfsemi
Auk þess að birta greinar í vísindatímaritum þá var ársskýrslu dreift víða og tilraunastöðin
tók þátt í útgáfu tímaritsins Icelandic Agricultural Sciences. Fræðslufundir,
haldnir að jafnaði hálfsmánaðarlega, voru öllum opnir og kynntir víða m.a.
öllum háskólaborgurum og dýralæknum. Eins dags ráðstefna um príon og hæggengar
veirur var haldin til heiðurs fyrrverandi forstöðumönnum Keldna, Guðmundi
Georgssyni og Guðmundi Péturssyni. Ítarlegar upplýsingar um starfsemina
eru á heimasíðu, www.keldur.hi.is.
Annað
Framlög á fjárlögum voru um 141 m.kr., sértekjur um 87 m.kr. og styrkir um 51
m.kr. Auk erlendra styrkja vegna samstarfsverkefna fengust styrkir fyrir ýmis
önnur verkefni frá Rannsóknamiðstöð Íslands, Rannsóknasjóði Háskóla Íslands,
Framleiðnisjóði Landbúnaðarins og sjávarútvegsráðuneytinu.
Umhverfisstofnun
Á árinu 2005 varð til ný stofnun við samruna Umhverfisstofnunar og Sjávarútvegsstofnunar,
Stofnun Sæmundar fróða, stofnun um sjálfbæra þróun og þverfræðilegar
rannsóknir við Háskóla Íslands. Þar með lauk formlegri starfsemi Umhverfisstofnunar
sem stofnað var til árið 1997. Rannsóknar- og samstarfsverkefni
Umhverfisstofnunar fylgja henni til nýrrar stofnunar, en umsjón með meistaranemum
í umhverfisfræðum fluttist til nýrrar meistaranámsbrautar í umhverfisog
auðlindafræðum, sem er í samstarfi sex deilda og umsjón raunvísindadeildar.
Gerð er grein fyrir helstu rannsóknarverkefnum á árinu 2005 hér að neðan.
228

Packaging and packaging waste in Iceland
Verkefni þetta var unnið í samvinnu við Umhverfisstofnun ríkisins og Hagstofu Íslands.
Umhverfisstofnun HÍ tók þátt í verkefnisstjórn verkefnisins, hönnun viðtalskönnunar
og öflun og úrvinnslu gagna. Verkefnið var styrkt af EUROSTAT stofnun
Evrópusambandsins. Auk forstöðumanns starfaði einn meistaranemi, Anne Maria
Sparf, að verkefninu.
Úttekt á umhverfisáhrifum starfsemi þriggja bygginga
Háskólans
Unnið var að framkvæmd umhverfisstefnu Háskóla Íslands á árinu. Viðamesta
verkefnið var frumúttekt á umhverfisáhrifum starfsemi þriggja bygginga Háskólans.
Byggingar þær sem urðu fyrir valinu voru Aðalbygging, Askja og Oddi. Verkið
var unnið fyrir bygginga- og framkvæmdasvið HÍ Verkið var unnið í nánu samstarfi
við umhverfishópa í hverri byggingu ásamt með nefnd um framkvæmd umhverfisstefnu
Háskólans. Svo kallaðri Ecomapping aðferðafræði var beitt við úttektirnar.
Í aðferðafræðinni er lögð áhersla á þátttöku starfsmanna og myndræna
framsetningu niðurstaðna. Athyglisverðar niðurstöður fengust sem verða notaðar
til þess að skipuleggja verkefni ársins 2006.
Verkefnisstjórn skipuðu Eva Benediktsdóttir, Ásta Hrönn Maack og Geir Oddsson.
Verkefnastjóri var Geir Oddsson. Að verkefninu unnu fjórir meistaranemar í umhverfisfræðum
og einn verkefnaráðinn sérfræðingur, Anne Maria Sparf.
Umhverfishóparnir voru þannig skipaðir: Aðalbygging - Friðrik Rafnsson, Sigríður
Þorgeirsdóttir og Vilhjálmur Pálmason; Askja - Jörundur Svavarsson, Karl Benediktsson
og Eiríkur Árni Hermannsson; Oddi - Ólafur Þ. Harðarson, Gylfi Magnússon
og Jón Bóasson.
Viðhorfskönnun á stöðu umhverfismála við Háskóla Íslands
Viðamikil viðhorfskönnun á stöðu umhverfismála við Háskóla Íslands var lögð
fyrir alla starfsmenn og nemendur Háskólans í maí 2005. Viðhorfskönnunin var
hluti af framkvæmd umhverfisstefnu Háskóla Íslands. Viðhorfskönnunin fór fram
á netinu og var send á rúmlega 10.000 netföng. Rúmlega 1.200 svör bárust, svarhlutfall
rúmlega 10%. Niðurstöður viðhorfskönnunarinnar voru notaðar til þess að
skipuleggja áherslur í umhverfisverkefnum fyrir árið 2006. Verkefnisstjórn skipuðu
Eva Benediktsdóttir, Ásta Hrönn Maack og Geir Oddsson. Verkefnastjóri var
Geir Oddsson. Að skipulagningu verkefnisins unnu fjórir meistaranemar í umhverfisfræðum.
Önnur samstarfsverkefni
Nordic Marine Academy tók til starfa 1. mars 2005. Um er að ræða samnorrænan
háskóla fyrir þá sem stunda meistara- og doktorsnám í fræðum sem tengjast
hafinu eða sjávarútvegi. Skólinn er fjármagnaður af norrænu ráðherranefndinni
þar sem embættismannanefndin um sjávarútveg (NEF) og Norræna vísindaráðið
(NordForsk) leggja hvort um sig fram 50 m.kr. á fimm árum. Höfuðviðfangsefni
NMA er að stuðla að auknu framboði námskeiða á ýmsum sviðum sjávarútvegs
fyrir unga vísindamenn í doktors- eða meistaranámi. Einnig mun hann bjóða símenntun
fyrir sérfræðinga og fræðslu fyrir fjölmiðlafólk. Öll fyrirtæki og stofnanir
á Norðurlöndum, sem stunda rannsóknir og kennslu tengda sjávarútvegi, geta
tekið þátt í skólanum. Geir Oddsson, forstöðumaður Umhverfisstofnunar, tók þátt í
undirbúningi að stofnun skólans og er virkur í starfi hans.
Ráðstefnur og fundir
Umhverfisstofnun kom að ýmsum ráðstefnum og fundum á árinu, ýmist með
skipulagningu og undirbúningi, fundarstjórn eða flutningi erinda:
Gestafyrirlestur Geirs Oddssonar um Economic Instruments in Integrated Ocean
Strategies haldinn í Reykjavík í mars 2005 á 4 th Partnership Conference University
of Manitoba and University of Iceland – Culture and Science: Mutually Reinforcing.
Gestafyrirlestur Geirs Oddssonar um Umhverfiskostnað haldinn á fundi Orkustofnunar
um umhverfiskostnað í Reykjavík í október 2005.
Útgáfa
• Geir Oddsson og Anne Maria Sparf. 2005. Úttekt á umhverfisáhrifum starfsemi
Odda 2005. Umhverfisstofnun HÍ, Reykjavík.
• Geir Oddsson og Anne Maria Sparf. 2005. Úttekt á umhverfisáhrifum starfsemi
Öskju 2005. Umhverfisstofnun HÍ, Reykjavík.
230

• Geir Oddsson og Anne Maria Sparf. 2005. Úttekt á umhverfisáhrifum starfsemi
Aðalbyggingar 2005. Umhverfisstofnun HÍ, Reykjavík.
• Geir Oddsson. 2005. Úttekt á umhverfisáhrifum starfsemi Odda 2005. Umhverfisstofnun
HÍ, Reykjavík.
• Geir Oddsson. 2005. Viðhorfskönnun á stöðu umhverfismála Háskóla Íslands.
Umhverfisstofnun HÍ, Reykjavík.
• Geir Oddsson. 2005. Viðhorfskönnun á stöðu umhverfismála Háskóla Íslands.
Niðurstöður fyrir Aðalbyggingu, Öskju og Odda. Umhverfisstofnun HÍ, Reykjavík.
• Geir Oddsson. 2005. Samantekt á tilraunaverkefni um framkvæmd umhverfisstefnu
HÍ Helstu niðurstöður og tillögur að verkefnum. Umhverfisstofnun
HÍ, Reykjavík.
231

Þjónustustofnanir
Endurmenntunarstofnun
Háskóla Íslands
Almennt
Endurmenntunarstofnun Háskóla Íslands hefur starfað í nær áratug og verið leiðandi
á sviði endurmenntunar á háskólastigi. Endurmenntunarstofnun byggir
starfsemina á nánu samstarfi við deildir og stofnanir Háskóla Íslands og sjálfstæði
sínu sem stofnun sem er á frjálsum markaði og er rekin fyrir sjálfsaflafé.
Einnig er náið samstarf við fyrirtæki, stofnanir, fagfélög og félagasamtök.
Stjórn
Reglugerð var sett fyrir stofnunina árið 1991. Samkvæmt sérstökum samstarfssamningi
sem byggður er á reglugerðinni standa að stofnuninni auk Háskóla Íslands,
Bandalag háskólamanna (BHM), Arkitektafélag Íslands, Félag framhaldsskólakennara,
Tæknifræðingafélag Íslands og Verkfræðingafélag Íslands. Stjórn
Endurmenntunarstofnunar er skipuð af háskólaráði.
Stjórn skipuð án tilnefningar: Ásta Hrönn Maack, skrifstofustjóri reksturs og
framkvæmda Háskóla Íslands, Guðrún Theodórsdóttir, aðjúnkt í íslensku í hugvísindadeild,
Jón Ólafur Skarphéðinsson, prófessor í lífeðlisfræði í hjúkrunarfræðideild,
Magnús Þór Jónsson, prófessor í véla- og iðnaðarverkfræði í verkfræðideild,
Róbert Spanó, dósent í lögfræði í lagadeild.
Stjórnarmenn tilnefndir af aðildarfélögum: Ágúst Úlfar Sigurðsson, Bandalagi háskólamanna,
Halldór A. Guðmundsson, Tæknifræðingafélagi Íslands, Hilmar Þór
Björnsson, Arkitektafélagi Íslands, Ósa Knútsdóttir, Félag framhaldsskólakennara.
Sigurður M. Garðarsson, Verkfræðingafélagi Íslands.
Varafulltrúar án tilnefningar: Anna Soffía Hauksdóttir, prófessor í rafmagns- og
tölvuverkfræði í verkfræðideild, Árelía E. Guðmundsdóttir, lektor í viðskipta- og
hagfræðideild, Björg Þorleifsdóttir, aðjúnkt í lífeðlisfræði í læknadeild, Guðný
Björk Eydal, lektor í félagsráðgjöf í félagsvísindadeild, Guðrún Nordal, prófessor í
íslenskum bókmenntum í hugvísindadeild.
Varafulltrúar tilnefndir af aðildarfélögum: Kolbrún Baldursdóttir, Bandalagi háskólamanna,
Helgi Hjálmarsson, Verkfræðingafélagi Íslands, Gísli Norðdahl,
Tæknifræðingafélagi Íslands, Anna María Gunnarsdóttir, Félagi framhaldsskólakennara.
Stöðugildi
Föst stöðugildi við stofnunina eru 14. Aðrir sem koma að verkefnum fyrir stofnunina
til lengri eða skemmri tíma eru á bilinu 300 til 400 talsins.
Aðalstarfsemi Endurmenntunarstofnunar
Hér gefur að líta yfirlit yfir námskeiðsflokka Endurmenntunarstofnunar árið 2005.
Fræðsla og fróðleikur:
• Fólk og færni
• Menning, land og saga
• Tungumál og ritfærni
Fyrirtæki og atvinnulíf:
• Fjármál og reikningsskil
• Hugbúnaður og hugbúnaðargerð
Sérsniðin námskeið:
• Stjórnun og starfsþróun
232

Sérfræðingar:
• Almenn verk- og tæknifræði
• Bókasafnsfræði
• Félagssvið
• Heilbrigðissvið
• Lögfræði
• Uppeldis- og kennslusvið
Starfsfólk ríkis og sveitarfélaga:
• Námskeið í stjórnsýslufræðum
• Sérnámskeið fyrir ríkisstarfsmenn
• Einnig eru í boði námskeið bæði á meistara- og grunnstigi í samstarfi við
ýmsar deildir Háskóla Íslands.
Nám samhliða starfi:
• Löggilding fasteigna- fyrirtækja og skipasala.
• Mannauðsstjórnun
• Markaðsfræði og alþjóðaviðskipti
• MBA (Master of Business Administration) í samvinnu við verkfræðideild
• MPM (Master of Project Management) í samvinnu við viðskipta- og hagfræðideild
• Rekstrar- og viðskiptanám
• Sálgæsla
• Stjórnun og forysta í skólastarfi í samstarfi við IMG
• Verkefnastjórnun og leiðtogaþjálfun
Ýmis verkefni á árinu
Í kjölfar sjálfsmats á árinu 2004 var farið í víðtæka stefnumótunarvinnu og mörkuð
framtíðarsýn Endurmenntunarstofnunar til ársins 2010. Framtíðarsýnin er útgangspunktur
í stefnumótun stofnunarinnar og er sú mynd sem leitast verður við
að ná með stefnumarkandi aðgerðum næstu ára. Í kjölfar rekstrar- og markmiðsáætlunar
var gerð framkvæmdaáætlun sem unnið hefur verið eftir síðan.
Hlutverk og stefna Endurmenntunarstofnunar var endurskoðað og er eftirfarandi:
• Hlutverk Endurmenntunarstofnunar Háskóla Íslands er að efla hæfni og
þekkingu fólks í starfi og einkalífi.
• Stefna Endurmenntunarstofnunar Háskóla Íslands er að vera ávallt eftirsóknarverðasti
valkostur fyrirtækja, stofnana og einstaklinga til símenntunar á Íslandi.
• Með öflugri nýsköpun í námsframboði og þjónustu Endurmenntunarstofnunar
er unnið að því að auka hæfni og þekkingu fólks í starfi og einkalífi.
Með það að markmiði er unnið náið með deildum Háskóla Íslands og öðrum
samstarfsaðilum.
• Endurmenntunarstofnun er skilvirkur farvegur fyrir miðlun þekkingar Háskóla
Íslands til samfélagsins.
Fjarnám
Mikil vinna hefur farið í að þróa fjarnám á árinu 2005. Eftirspurn fer sívaxandi og
eru nú fjarnemendur bæði innanlands sem utan. Nú er boðið upp á fjarnám í
mannauðsstjórnun, rekstrar- og viðskiptafræðum og námi til löggildingar fasteignasala.
Stefnt er að því að bjóða allt nám samhliða starfi í fjarnámi.
Það sem einkennir fjarnám í Endurmenntunarstofnun er að þar er samtímis boðið
upp á staðbundið nám og fjarnám.
Sérsniðin námskeið
Á undanförnum árum hefur fræðslustarfsemi innan fyrirtækja og opinberra stofnana
þróast og vaxið hratt. Oft og tíðum hentar fyrirtækjum og stofnunum betur að
sinna sjálf fræðslu starfsmanna sinna. Til að koma til móts við þessar þarfir hefur
Endurmenntunarstofnun Háskóla Íslands boðið fyrirtækjum og stofnunum sérsniðin
námskeið. Þessi þjónustuþáttur í starfsemi Endurmenntunarstofnunar fer
vaxandi, sem staðfestir breytt landslag í fræðslu- og símenntunarmálum.
Nýr vefur
Í september 2005 opnaði rektor Háskóla Íslands, Kristín Ingólfsdóttir, formlega
nýjan vef Endurmenntunarstofnunar. Vefurinn Endurmenntun hefur nú fengið nýtt
útlit og endurbætt leiðarkerfi. Endurmenntun birtir námsframboð sitt eingöngu á
rafrænu formi, sjá http://www.endurmenntun.hi.is/
233

Happdrætti Háskóla Íslands
Almennt
Happdrætti Háskóla Íslands (HHÍ) var stofnað með lögum árið 1933. Meginástæða
þess var að Alþingi hafði veitt heimild til að byggja yfir Háskóla Íslands þegar
fjárveiting fengist en veitti svo ekki fé til byggingarinnar. Fyrsti úrdráttur fór fram í
mars 1934 og er afmælið miðað við það ár. Happdrættið er eins og nafnið gefur til
kynna í eigu Háskóla Íslands og tilgangur þess er að afla fjár til húsbygginga
skólans, viðhalds þeirra og til tækjakaupa. Nær allar byggingar Háskólans hafa
verið reistar fyrir ágóða af rekstri happdrættisins.
Starfsfólk og stjórn
Háskólaráð kýs stjórn Happdrættis Háskóla Íslands. Á fundi háskólaráðs þann 6.
október 2005 var kosin ný stjórn fyrir HHÍ. Í stjórnina voru kosin Ebba Þóra
Hvannberg, dósent, Óskar Magnússon, forstjóri og Páll Hreinsson, prófessor. Á
fundi sínum þann 26. október var Páll Hreinsson kosinn formaður stjórnar. Í fráfarandi
stjórn áttu sæti Páll Skúlason, háskólarektor, formaður, Páll Hreinsson,
prófessor, og Þórir Einarsson, fyrrverandi ríkisáttasemjari. Forstjóri Happdrættisins
er Brynjólfur Sigurðsson. Rekstur HHÍ er þrískiptur og er rekstrarstjóri yfir
hverri rekstrareiningu. Árið 2005 var Guðmundur Bjarnason rekstrarstjóri flokkahappdrættis,
Róbert Sverrisson rekstarstjóri Gullnámu og Steinunn Björnsdóttir
rekstrarstjóri Happaþrennu. Stöðugildi í árslok 2005 voru þrjátíu. Höfuðstöðvar
HHÍ eru í Tjarnargötu 4 í Reykjavík en utan þeirra starfar fjöldi umboðsmanna
víðs vegar um landið.
Rekstrarafkoma og greiðslur til Háskóla Íslands
Rekstrartekjur HHÍ árið 2005 námu 3,6 milljörðum króna og jukust þær um 15%
frá árinu 2004. Lögum samkvæmt skal hagnaði HHÍ að frádregnu einkaleyfisgjaldi,
sem greitt er til ríkisins, varið til uppbyggingar Háskóla Íslands. Hagnaðurinn
rennur til nýbygginga, viðhalds fasteigna og lóða og til tækjakaupa. Framlag
úr rekstri HHÍ til Háskóla Íslands á árinu 2005 nam 895 m.kr. Það framlag skiptist
í beint peningalegt framlag og afborganir og vexti af lánum sem tekin hafa verið í
nafni HHÍ og hafa þegar runnið til framkvæmda við Háskóla Íslands. Beint peningalegt
framlag á árinu 2005 nam 255 m.kr. en afborganir og vextir af lánum
voru 640 m.kr.
Lagalegt umhverfi
Á árinu 2005 voru sett almenn lög um happdrætti hér á landi (lög nr. 38/2005).
Samkvæmt þeim er óheimilt að reka happdrætti hér á landi nema með leyfi ráðherra.
Tilgangurinn með ákvæðinu er að hamla gegn skaðlegum áhrifum á almenning
og að halda uppi allsherjarreglu (public order). Í Evrópu og reyndar einnig
í Vesturheimi eru í gangi málaferli vegna þess að ýmiss einkafyrirtæki á
happdrættismarkaði vilja ekki láta sér nægja sinn heimamarkað. Þau vilja einnig
geta selt á erlendum mörkuðum.
Eftirlit
Eftirlit með úrdráttum og vinningum í HHÍ er í höndum sérstaks happdrættisráðs
sem dómsmálaráðherra skipar. Í því áttu sæti árið 2005 Drífa Pálsdóttir, formaður,
Bryndís Helgadóttir og Fanney Óskarsdóttir. Til vara er Anna Sigríður Arnardóttir.
Ársreikningar
Happdrættis Háskólans eru endurskoðaðir í umboði ríkisendurskoðunar og birtast
þeir í ríkisreikningi.
Háskólaútgáfan
Stjórn og starfsfólk
Stjórn útgáfunnar skipa Magnús D. Baldursson, formaður, Guðrún Björnsdóttir og
Höskuldur Þráinsson. Starfsmenn eru þrír sem fyrr: Jón Bjarni Bjarnason, verkefnisstjóri,
sem hóf störf hjá útgáfunni á árinu, Jörundur Guðmundsson, forstöðumaður
og Kristinn Gunnarsson, framleiðslustjóri.
Almennt
Fjöldi útgefinna nýrra titla var rúmlega sjötíu annað árið í röð. Endurútgáfur voru
sjö, auk minni prentgripa og bæklinga fyrir yfirstjórn HÍ Aukin eftirspurn kom
fram á árinu eftir útgáfu doktorsritgerða sem útgáfan getur þó ekki þjónustað
nema að takmörkuðu leiti. Velta útgáfunnar jókst frá fyrra ári og sama máli gegnir
234

um seld eintök bóka. Ein bókaskrá kom út á árinu á íslensku og ein á ensku.
Verulega var lagt að mörkum við að fullgera vörustýringarkerfi Oracle og koma í
nothæft lag, ásamt lagfæringum bókhalds. Loks var lager fluttur í nýtt og fullkomnara
húsnæði.
Útgefin rit ársins voru eftirfarandi:
• Afbrot og refsiábyrgð III. Jónatan Þórmundsson.
• Afmælisrit Arnórs Hannibalssonar. Ritstjóri Erlendur Jónsson.
• Almanak Háskólans 2006. Ritstjóri Þorsteinn Sæmundsson.
• Alsæi, vald og þekking: Úrval úr verkum Michels Foucault. Michel Foucault.
• Andspænis sjálfum sér. Ritstjórar Ólafur P. Jónsson og Albert S. Guðjónsson.
• Atriði ævi minnar. Úlfur Bragason.
• Báran rís og hnígur. Bergsteinn Jónsson.
• Barokkmeistarinn: List og lærdómur í verkum Hallgríms Péturssonar. Margrét
Eggertsdóttir.
• Bóndi er bústólpi, bú er landstólpi: Ársskýrsla Hagfræðistofnunar HÍ
• Fyrsti könnuður Vesturheims. Jónas Kristjánsson.
• Frændafundur V. Ritstjóri Magnús Snædal.
• Glíman, 2. árg. 2005 - Traust í viðskiptalífinu. Grettisakademían.
• Gripla XV. Stofnun Árna Magnússonar.
• Guðs dýrð og sálnanna velferð. Ritstjóri Már Jónsson.
• Heimur ljóðsins. Ritstjórar Ástráður Eysteinsson o.fl.
• Hnattvæðing og þekkingarþjóðfélag: Ísland í breyttu þjóðfélagsumhverfi I.
Kolbeinn Stefánsson og Stefán Ólafsson.
• Hugleiðingar við Öskju. Páll Skúlason.
• Hugsað með Páli: Ritgerðir til heiðurs Páli Skúlasyni sextugum. Ritstjórar
Róbert H. Haraldsson o.fl.
• Hvar er hún nú?: Arfleifð atferlisstefnunnar á 21. öld. Ritstjórar Jón Grétar
Sigurjónsson o.fl.
• Hættumat vegna eldgosa og hlaupa frá vestanverðum Mýrdalsjökli og Eyjafjallajökli.
Ritstjórar Magnús Tumi Guðmundsson o.fl.
• Innlit hjá Kant. Þorsteinn Gylfason.
• Kosningaréttur kvenna 90 ára. Kvennasögusafn og Rannsóknastofa í kvennaog
kynjafræðum.
• Kúreki norðursins: Kvikmyndaskáldið Friðrik Þór Friðriksson. Ritstjóri Guðni
Elísson.
• Kvikmyndagreinar. Ritstjóri Guðni Elísson.
• Kvikmyndastjörnur. Ritstjóri Guðni Elísson.
• Lagaslóðir. Páll Sigurðsson.
• Landnámsmaður Vesturheims: Vínlandsför Þorfinns karlsefnis. Jónas Kristjánsson.
• Látnir í heimi lifenda. Erlendur Haraldsson.
• Listin að lesa. Árni Bergmann.
• Listkerfi nútímans. Paul Oskar Kristeller.
• Ljóðmæli Hallgrímur Pétursson III. Margrét Eggertsdóttir.
• LTI - Klemperer. Bókmenntafræðistofnun.
• Mannréttindasáttmáli Evrópu: Meginreglur, framkvæmd og áhrif á íslenskan
rétt. Lagastofnun.
• Miðaldabörn. Hugvísindastofnun.
• Ólafs sögur Tryggvasonar: Umgerð þeirra, heimildir og höfunda. Sveinbjörn
Rafnsson.
• Ordenes slotte: Om sprog og litteratur i Norden. Erik Skyum-Nielsen og Jørn
Lund.
• Orð og tunga, 7. hefti. Tímarit Orðabókar Háskóla Íslands.
• Orðlist skáldsögunnar. Mikhail M. Bakhtín.
• Pathways to Inclusion: A guide to staff development. Gretar L. Marinósson.
• Rannsóknir í félagsvísindum VI: Félagsvísindadeild. Ristjóri Úlfar Hauksson.
• Rannsóknir í félagsvísindum VI: Lagadeild. Ritstjóri Róbert Spanó.
• Rannsóknir í félagsvísindum VI: Viðskipta- og hagfræðideild. Ritstjóri Ingjaldur
Hannibalsson.
• Réttarstaða fatlaðra. Brynhildur Flóventz.
• Risk Factors for Repeated Child Maltreatment in Iceland. Freydís Freysteinsdóttir.
• Ritið: 2/2004 - Fornleifaræði. Hugvísindastofnun.
• Ritið: 3/2004 - Falsanir. Hugvísindastofnun.
• Ritið: 1/2005 - Orð og mynd. Hugvísindastofnun.
• Ritlist, prentlist, nýmiðlar. Þorbjörn Broddason.
• School Participation. Snæfríður Þóra Egilson.

• Sjálfssögur: Minni, minningar og saga. Sigurður Gylfi Magnússon.
• Software Development. Oddur Benediktsson ritstjóri.
• Stigi Wittgensteins. Logi Gunnarsson.
• Subversive Scott: The Waverley Novels and Scottish Nationalism. Julian Meldon
D´Arcy.
• Surtsey, Ecosystems Formed. Sturla Friðriksson.
• Surtsey, Entstehung von Ökosystem. Sturla Friðriksson.
• Technology in Society - Society in Technology. Ritstjórar Örn Jónsson o.fl.
• The First Settler of the New World. Jónas Kristjánsson.
• The Mosaic of Gender. Steinunn Hrafnsdóttir.
• Tveir heimar. Þorvaldur Gylfason.
• Ungir Íslendingar í ljósi vísindanna. Ráðstefnurit.
• Verk handa þinna. Kristinn Ólason.
• Við og veröldin. Sverrir Jakobsson.
• Þá varð landskjálpti mikill. Ritstjórar Jón Börkur Ákason o.fl.
Landsbókasafn
Íslands - Háskólabókasafn
Stjórn
Samkvæmt lögum um Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn skipar menntamálaráðherra
fimm menn í stjórn bókasafnsins til fjögurra ára í senn þannig að
tveir eru skipaðir að tilnefningu háskólaráðs Háskóla Íslands, þeir Rögnvaldur
Ólafsson og Hjalti Hugason, Vilhjálmur Lúðvíksson tilnefndur af vísindanefnd Vísinda-
og tækniráðs og Eydís Arnviðardóttir tilnefnd af Upplýsingu - Félagi bókasafns-
og upplýsingafræða. Stjórnarformaður er Hörður Sigurgestsson, skipaður
af menntamálaráðherra, án tilnefningar. Varamenn eru skipaðir með sama hætti.
Fulltrúi starfsmanna er Stefanía Arnórsdóttir. Fundi sitja einnig að jafnaði landsbókavörður,
aðstoðarlandsbókavörður og fjármálastjóri safnsins.
Framkvæmdaráð
Framkvæmdaráð safnsins hittist að jafnaði vikulega og tekur ákvarðanir um
rekstur safnsins. Í framkvæmdaráði sitja Sigrún Klara Hannesdóttir, landbókavörður,
Þorsteinn Hallgrímsson aðstoðarlandsbókavörður, Edda G. Björgvinsdóttir,
fjármálastjóri og sviðsstjóri rekstrarsviðs, Áslaug Agnarsdóttir, sviðsstjóri þjónustusviðs
og Kristín Bragadóttir, sviðsstjóri varðveislusviðs til 15. september. Frá
þeim tíma tók nýr sviðsstjóri varðveislusviðs, Ingibjörg Steinunn Sverrisdóttir, við
því starfi þegar Kristín fór í fjögurra ára leyfi. Framkvæmdaráð hélt alls 35 fundi á
árinu 2005 og eru allar fundargerðir ráðsins birtar á Inngangi, innri vef safnsins.
Árangurssamningur við menntamálaráðuneyti
Þann 29. desember var skrifað undir árangurssamning milli Landsbókasafns og
menntamálaráðuneytis við hátíðlega athöfn í Þjóðmenningarhúsi. Tilgangur
samningsins er að festa í sessi ákveðið samskiptaferli milli ráðuneytis og stofnunar,
auk þess að draga fram áherslur vegna stefnumótunar og áætlanagerðar. Í
samningnum er gerð grein fyrir hlutverki safnsins í samræmi við lög og reglugerðir
og gerð grein fyrir að ráðuneytið muni beita sér fyrir því að fjárveitingar
verði í samræmi við áherslur og markmið í samningnum. Framtíðarsýn safnsins
var sett fram 2003 og er eftirfarandi:
„Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn er hornsteinn í öflun, varðveislu og
miðlun þekkingar um íslenskt samfélag og á sviði vísinda og fræða. Safnið er
þekkingarveita sem vinnur að því að veita faglega upplýsingaþjónustu um íslenskt
samfélag og tryggja að Íslendingar standi jafnfætis öðrum þjóðum hvað
varðar aðgengi að hvers kyns þekkingu og upplýsingum.“
Í nýja árangurssamningnum var kallað eftir sérstökum markmiðum og áherslum
í starfi stofnunar þar sem tækifæri gafst til að kynna áherslur á hlutverki safnsins
sem þekkingarveitu, þ.e. stofnun sem leggur sig fram um að veita þekkingu til
samfélagsins fremur en að fólk þurfi að koma í safnið til að ná í þá þekkingu sem
til er í heiminum. Í samræmi við tvöfalt hlutverk safnsins hafa áherslurnar í starfsemi
safnsins verið einkum tvenns konar:
• Stafrænt íslenskt þjóðbókasafn, sem tengist áherslum safnsins við að koma
íslensku efni í stafrænt form og gera það aðgengilegt í gegnum vef safnsins.
236

Yfir ein milljón síður eru nú þegar komnar á vefinn og unnið er markvisst að
því að auka það efni. Safnið annast söfnun á vefsíðum og varðveitir þær og
stefnir að því að verða eitt fyrsta land í heimi þar sem allur menningararfurinn
er aðgengilegur í tölvutæku formi.
Stafrænt rannsóknarbókasafn (Rannsóknarbókasafn Íslands). Verkefnið byggir á
því að gera vísinda- og fræðaiðkun auðveldari á Íslandi með því að auka aðgengi
landsmanna að rafrænum gögnum, tímaritum og gagnasöfnum og með því að
halda úti virkri og öflugri heimasíðu þar sem allir sem stunda fræðiiðkanir geti átt
greiðan aðgang að því efni.
Önnur atriði sem tekin voru fram í samningi þessum voru aðgengismál sem eru í
góðu lagi í safninu bæði hvað varðar aðgengi að upplýsingum um þá þjónustu
sem í boði er og um aðgengi að húsinu sjálfu. Safnið hefur starfsmannastefnu og
jafnréttisstefnu sem báðar voru settar árið 2004. Stefna Landsbókasafns í
upplýsingatækni byggir á stefnu ríkisstjórnarinnar Auðlindir í allra þágu og stefnu
menntamálaráðuneytisins Áræði með ábyrgð. Landsbókasafn nýtir upplýsingatækni
í nær allri sinni starfsemi. Á árinu 2006 verður í fyrsta sinn unnið eftir
þessum árangurssamningi og mun ráðuneytið fylgjast með verkferlum stofnunarinnar
við að ná markmiðum samningsins.
Rekstur
Undanfarin ár hafa verið erfið í rekstri safnsins og gert er ráð fyrir að rekstrarhalli
ársins 2005 verði um 25 m.kr. og stafar hann af uppgjöri vegna starfsmats
og hæfnismats og auknum launagreiðslum vegna þess, og því að ritakaup fyrir
Háskóla Íslands eru talsvert fram yfir það fé sem Háskólinn hefur lagt safninu til.
Áætlað er að uppsafnaður halli í árslok verði um 55 m.kr. Heildarrekstrarkostnaður
safnsins á árinu 2005 nam um 620 m.kr. Mannafli var í árslok 2005 alls um 88
stöðugildi.
Þjónusta
Í Þjóðarbókhlöðu eru um 700 sæti fyrir þá sem vilja hafa afnot af gögnum safnsins
með einum eða öðrum hætti. Á 3. og 4. hæð er almennt lesrými með 408 lessætum
við borð (með eða án tölvu), þar af 20 sæti í hópvinnuherbergjum. Þar eru
einnig rúmlega 80 lágsæti, sum við lágborð og sum í tón- og myndsafni.
Lesrýmið er mest notað af nemum Háskóla Íslands og er því nýting eðlilega
mest á próftímum. Einnig er góð nýting meðan kennsla stendur yfir. Í safninu eru
28 lesherbergi sem safngestir geta fengið afnot af til ákveðins tíma. Mikil eftirspurn
er eftir þessum herbergjum og eru þau nánast fullnýtt bæði á veturna og á
sumrin. Alls höfðu 85 safngestir afnot af lesherbergi á árinu. Eitt lesherbergi er
ætlað fötluðum og annað sjónskertum til almennrar notkunar. Þessum herbergjum
er úthlutað í samvinnu við Námsráðgjöf HÍ, og eru þau samnýtt af fleiri en
einum notanda í einu.
Nýr vefur safnsins var opnaður 1. september. Hann hefur að geyma margvíslegar
upplýsingar, annars vegar um safnið sjálft, hlutverk þess, fyrirkomulag og þjónustu,
hins vegar um safnkostinn og aðgang að rafrænum gögnum. Vefurinn er
unninn í vefumsjónarkerfinu Soloweb og Hadaya Design hannaði útlit hans.
Vefstjóri safnsins er Ingibjörg Árnadóttir.
Í upphafi vor- og haustmisseris voru kennarar Háskóla Íslands að venju hvattir til
að panta safnkynningar fyrir nemendur sína. Einnig var tekin var upp sú nýjung
að bjóða upp á stutt námskeið um einstök gagnasöfn og skrár, s.s. Gegni, Tdnet
og ProQuest og þau auglýst á póstlistum nemenda. Haldin voru 10 slík námskeið
á vormisseri og var aðsókn góð. Að öðru leyti voru safnkynningar með líku sniði
og undanfarin ár, þ.e. frumkynningar fyrir nýnema og framhaldskynningar fyrir
þá sem lengra eru komnir. Í frumkynningum er þjónusta og aðstaða í safninu
kynnt ásamt Gegni og vef safnsins, en í framhaldskynningum er farið í helstu atriði
heimildaleitar og einstök gagnasöfn eru kynnt. Gert var átak í því að kynna
rafræn gögn á sviði verkfræði og kynna þjónustu safnsins varðandi heimildaleitir.
Í kjölfarið komu þrír hópar í almenna kynningu og rafræn gögn í verkfræði voru
kynnt í fjórum verkfræðistofum á höfuðborgarsvæðinu.
Námsbókasafn er safn bóka, ljósrita og annars efnis sem kennarar við Háskóla
Íslands hafa óskað eftir að sé aðgengilegt nemendum í tengslum við tiltekin námskeið
sem eru kennd við Háskólann. Það er einungis starfrækt að vetri til og er
það á opnu rými á 4. hæð safnsins. Gögn námsbókasafnsins voru ýmist til notkunar
á staðnum, á dægurláni, þriggja daga láni, vikuláni eða tveggja vikna láni.
Alls voru skráð 196 námskeið, sem er það mesta sem skráð hefur verið á náms-
238

ókasafn. Kennarar í hugvísindadeild og félagsvísindadeild nota námsbókasafnið
áberandi mest og voru um 80% námskeiðanna kennd í þeim deildum. Útlán úr
námsbókasafninu minnkuðu verulega og voru 1.426 á árinu (2.406 árið 2004).
Færst hefur í vöxt að kennarar vilji hafa bækur á námsbókasafni aðeins til notkunar
á staðnum. Þá hafa líka fleiri kost á því að lesa bækurnar en ef þær væru til
að mynda til útláns í þrjá daga.
Landsaðgangur að rafrænum gögnum
Landsaðgangur að gagnasöfnum og rafrænum tímaritum er upplýsingaveita fyrir
Ísland og er aðgangur frá öllum tölvum á landinu sem eru tengdar um íslenska
netveitu. Landsaðgangur að rafrænum gögnum hófst árið 1999 með aðgangi að
Encyclopaedia Britannica og hefur vaxið mikið síðan. Landsbókasafn Íslands -
Háskólabókasafn sér um aðganginn samkvæmt þjónustusamningi við menntamálaráðuneyti
sem var undirritaður í desember 2002. Bókasöfn landsmanna bera
hitann og þungann af þeim kostnaði sem eftir stendur en rannsóknarstofnanir og
fyrirtæki taka einnig þátt. Innkaupanefnd sex sérfræðinga starfar með Landsbókasafni
og er hlutverk hennar að ákveða hvort taka eigi upp nýja samninga,
endurnýja eldri eða fella þá niður. Á árinu 2005 var unnin ný greiðsluskipting á
kostnaði við rafrænu tímaritin sem eru í landsaðgangi. T.d. er skipting á milli háskóla
byggð á ýmsum breytum s.s. nemendafjölda, fjölda akademískra starfsmanna,
fjárframlaga hins opinbera og heildarveltu háskólanna. Nýja greiðsluskiptingin
gildir fyrir árið 2006. Nánari upplýsingar um landsaðgang eru á vefsetrinu
http://hvar.is
Yfirlit yfir notkun á stafrænum gagna- og tímaritasöfnum árin 2004 og 2005
Greinasafn Greinar sóttar í fullri lengd Breyting
2005 2004
Blackwell Synergy 56.120 52.515 6,9%
Elsevier ScienceDirect 147.299 143.332 2,8%
Karger Online 3.494 3.489 0,1%
Morgunblaðið - greinar eldri en 3 ár 44.447 41.064 8,2%
ProQuest 5000 235.002 259.514 -9,4%
SpringerLink með Kluwer 15.805 23.094 -31,6%
Samtals 502.167 523.008 -4,0%
Gagnasafn Greinar sóttar í fullri lengd Breyting
2005 2004
Britannica 68.318 39.026 75,1%
Grove Art 12.259 6.619 85,2%
Grove Music & Opera 20.883 18.827 10,9%
ProQuest LION 3.811 3.324 14,7%
ProQuest Learning Literature 2.314 1.223 89,2%
Samtals 107.585 69.019 55,9%
Tilvísanasafn Leitir 2005 Leitir 2004 Mismunur
Web of Science 111.783 107.258 4,2%
Útlán
Árið 2005 voru tölvuskráð útlán 67.236, þar af voru útlán úr námsbókasafni 1.426
og tón- og myndsafni 1.688. Í útibúum safnsins voru útlán 1.655 og útlán alls voru
því 68.891. Nemendur Háskóla Íslands tóku eins og fyrri ár flest rit að lán eða um
65%, starfsmenn HÍ og safnsins um 13%, almennir lánþegar um 12% og aðrir háskólanemar
um 6%. Lánþegar voru alls 6.105 í lok árs.
Innheimta vanskilagagna
Í október 2005 hóf safnið samstarf við Intrum á Íslandi um innheimtu vanskilagagna.
Send voru út bréf til um 470 lánþega sem höfðu verið í vanskilum í allt að
4 ár, þar sem þeim var kynnt breytt innheimtufyrirkomulag og gefinn 14 daga
frestur til að gera upp við safnið. Í árslok höfðu 70% lánþeganna orðið við því.
Framvegis mun Landskerfi bókasafna sjá um að senda Intrum lista yfir lánþega í
vanskilum á tveggja mánaða fresti.
Sýningar
Margar sýningar, stórar og smáar, voru í safninu og er fjölbreytni þeirra mikil.
Þessar voru helstar:
239

• Sýning í tilefni 30 ára afmælis Kvennasögusafns Íslands 1975-2005, en
Kvennasögusafn var stofnað hinn 1. janúar 1975.
• Eitt hundrað ára ártíð Íslandsvinarins Daniels Willards Fiske. Haldin var
sýning og boðið til fjölteflis í fyrirlestrarsal safnsins miðvikudaginn 26. janúar
2005.
• Menning og meinsemdir: Rýnt í bein, farsóttir, læknisfræði og lýðsögu Íslendinga.
Hinn 15. febrúar 2005 var liðin öld frá fæðingu Jóns Steffensens, prófessors
við læknadeild Háskóla Íslands og var af því tilefni efnt til sýningar og
málþings til heiðurs Jóni Steffensen og konu hans Kristínu Björnsdóttur.
• Meðan þú sefur. Myndlistasýning á verkum listakonunnar og barnabókahöfundarins
Önju Theosdóttur.
• Japönsk bókmenntaverk frá upphafi 8. aldar og allt til 20. aldar. Japönsk
hjón, Eiko og Goro Murase, gáfu japönskuskor í hugvísindadeild Háskóla Íslands
vandaðar og fallegar endurgerðir af japönskum bókum, bæði klassísk
og nútíma bókmenntaverk sem varðveitt verða í safninu.
• Tvær „fagrar sálir“. Tvær gestasýningar voru settar upp í maí, önnur um Jóhann
Jónsson, skáld frá Ólafsvík og hin um Sigríði Jónsdóttur frá Vogum,
móður Nonna, Jóns Sveinssonar, rithöfundar.
• Forn Íslandskort og ferðabækur. Forn Íslandskort og ferðabækur voru sýndar
í forsal þjóðdeildar.
• Brynjólfur Sveinsson og 17. öldin í sögu Íslendinga. Í tilefni af því að 400 ár
voru liðin frá fæðingu Brynjólfs Sveinssonar, Skálholtsbiskups, var haldin
ráðstefna og sýning helguð honum.
• Bessastaðaskóli 1805-2005. Sýning um Bessastaðaskóla var sett upp í október,
en árið 2005 voru liðin 200 ár frá stofnun skólans.
• Spil og leikir. Á aðventu var sýning á jólaefni sem varðveitt er í þjóðdeild.
Nýsköpun og þróunarverkefni
Upplýsingatæknihópur greinir, þróar og innleiðir upplýsingatækniverkefni í safninu.
Verkefnin eru ýmist þróuð innan safnsins eða unnin í samvinnu við aðra, einkum
þjóðbókasöfn Norðurlanda. Þetta eru helstu verkefnin sem unnið hefur verið að:
Þrjár heildarsafnanir á íslenska þjóðarléninu voru framkvæmdar á árinu. Stefnt
er að því að safna í framtíðinni öllu íslensku efni á veraldarvefnum þrisvar á ári.
Stærsta úrlausnarefnið er að ná til íslensks efnis utan .is þjóðarlénsins. Einnig
var unnið að gerð samfelldrar vefsöfnunar. Þar munu valdir vefir vera í sífelldri,
sjálfaðlagandi söfnun sem nær betur öllum þeim hreyfingum sem verða frá degi
til dags. Stefnt er að því að slíkar safnanir verði komnar í gang 2006.
Frá því að tilraunir með vefsöfnun hófust hefur verið stefnt að því að gera vefsafnið
aðgengilegt. Unnið er að þróun hugbúnaðarins og verður fylgst með erlendri
þróun og nýr hugbúnaður tekinn í notkun um leið og hann er tilbúinn.
Unnið hefur verið að því að bæta textaleitarviðmót vefsins timarit.is. Einnig hefur
hugbúnaður fyrir ljóskennsl (Optical Character Recognition), sem ljósles og býr til
tölvutækan texta stafrænna mynda, verið uppfærður. Prófanir sýndu að nýrri útgáfa
gaf umtalsvert betri árangur og verður allt efnið endurlesið. Stefnt er að því
að á árinu 2006 verði búið að ljóslesa allt myndað efni.
Þróaður var gagnagrunnur fyrir bréfasöfn ásamt skráningarviðmóti fyrir hann og
forrit sem búa til og vinna með XML skjöl upp úr honum, byggð á EAD staðli.
Einnig var búinn til mannanafnagrunnur með um 16.000 nöfnum sem lesinn var
úr textaskjölum.
Lögboðið er að safnið skuli gefa út Íslenska bókaskrá og kom hún síðast út á
prenti árið 2003 fyrir árið 2001. Ákveðið er að framvegis verði eingöngu um vefaðgang
að ræða. Verkefnið var skilgreint og lagður grunnur að útliti og virkni nýs
vefs sem mun bera heitið Íslensk útgáfuskrá þar sem vefurinn nær yfir breiðara
efni en bækurnar. Stefnt er að því að opna vefinn um mitt ár 2006.
Viðskiptagrunnur tímarita gefur starfsmönnum yfirsýn yfir tímaritakaup safnsins.
Tímarit eru keypt af mörgum aðilum og ýmis dreifingarfyrirtæki bjóða upp á tilboðspakka
sem stundum innihalda sömu ritin. Viðskiptagrunnurinn á að geta á
fljótlegan hátt sýnt starfsmönnum hvort ákveðin tímarit séu þegar keypt. Þá
greiða margir aðilar fyrir aðgang að tímaritum og viðskiptagrunnurinn einfaldar
mjög yfirsýn yfir það. Verið er að mata inn gögn um tímaritakaup safnsins.
240

Samskipti Landsbókasafns og Háskóla Íslands
Landsbókasafn Íslands - Háskólabókasafn er skilgreint í lögum sem „sjálfstæð
háskólastofnun með sérstaka stjórn og heyrir stjórnarfarslega undir menntamálaráðherra“.
Í grein um hlutverk og markmið safnsins er sagt að það sé „þjóðbókasafn
og bókasafn Háskóla Íslands. Safnið er rannsóknarbókasafn sem skal
halda uppi ávirkri og fjölþættri upplýsingaþjónustu á sviði vísinda og fræða,
stjórnsýslu og atvinnulífs“. Háskóli Íslands og safnið eiga þannig mikilla sameiginlegra
hagsmuna að gæta.
Hinn 18. ágúst 2004 var undirritaður samstarfssamningur milli Landsbókasafns
og Háskólans varðandi ýmsa þætti þar sem hagsmunir stofnananna tveggja liggja
saman. Samkvæmt samningnum eru helstu markmið hans fjögur:
• Að vinna að uppbyggingu safnsins sem þekkingarveitu bæði almennt og á
sérhæfðum sviðum í samráði við deildir Háskólans. Í því skyni er lögð sérstök
áhersla á rafrænar áskriftir og rafræna miðlun upplýsinga.
• Að tryggja aðgang nemenda og starfsfólks Háskólans að fræðilegu efni án
tillits til búsetu.
• Að tryggja öfluga notendafræðslu sem miði að upplýsingalæsi háskólanema
og nái til allra deilda HÍ
• Að styrkja safnið sem rannsóknarstofnun á sviði bókfræði og bókasafns- og
upplýsingafræði, m.a. í samvinnu við bókasafns- og upplýsingafræðiskor félagsvísindadeildar
HÍ
Fyrstu samráðsfundir samstarfsnefndar voru haldnir á árinu en í nefndinni sitja
Þórður Kristinsson, framkvæmdastjóri akademískrar stjórnsýslu og Sigrún Klara
Hannesdóttir, landsbókavörður. Til umræðu voru ýmis samskiptamál stofnananna
svo sem afgreiðslutími safnsins, staða ritakaupamála, stefnumótun í málefnum útibúa,
aðgangur annarra en nemenda HÍ að neti RHÍ svo dæmi séu tekin.
Af öðrum tengslum milli stofnananna má nefna að tveir stjórnarmenn safnsins
koma frá Háskóla Íslands og landsbókavörður á sæti á háskólafundum. Árið 2005
voru haldnir þrír háskólafundir þar sem rædd voru mál sem ættu að snerta aðgengi
háskólasamfélagsins að upplýsingum og bókasafnsþjónustu. Má þar nefna að rætt
var um gæði meistara- og doktorsnáms við HÍ, um stefnumál Háskólans og einnig
voru kynntar þrjár úttektarskýrslur sem unnar hafa verið um starfsemi Háskólans.
Athygli vekur að bókasafn og upplýsingaþjónusta eru ekki nefnd í neinni af þessum
skýrslum sem undirstaða undir rannsóknir, framhaldsnám og doktorsnám.
Samstarf háskólabókavarða
Bókaverðir á háskólabókasöfnum landsins hittast reglulega til að ræða sameiginleg
málefni. Alls eru þetta 12 aðilar frá 10 stofnunum, þ.e. frá Kennaraháskóla Íslands
(2), Háskólanum á Akureyri (2), Háskólanum í Reykjavík, Listaháskólanum í
Reykjavík, Landspítala-háskólasjúkrahúsi, Tækniskólanum, Bifröst, Hvanneyri og
Hólum auk landsbókavarðar. Á árinu voru haldnir þrír samráðs- og upplýsingafundir.
Á fyrsta fundi kynnti Landsbókasafn tvö af verkefnum safnsins, þ.e. vefsöfnun
og stafræna þjóðbókasafnið. Á öðrum fundi var viðfangsefnið landssamningar
um rafræn tímarit og skipting á kostnaði á milli greiðenda. Á þriðja fundi
var rætt um landsaðgang að tímaritum, um rafræna upplýsingaþjónustu og
Skemmuna og Hlöðuna við Háskólann á Akureyri.
Listasafn Háskóla Íslands
Helstu verkefni og starfsemi
Helstu verkefni forstöðumanns og stjórnar Listasafns Háskóla Íslands er að
varðveita, byggja upp og kynna eftir föngum hina miklu og verðmætu listaverkaeign
safnsins, svo sem með sýningarhaldi, en einnig með mótun heildrænnar
stefnu í innkaupum nýrra verka, í samræmi við sérstöðu safns, safneign og
sýningaraðstöðu. Samkvæmt stofnskrá Listasafns Háskóla Íslands er það hlutverk
safnsins að sinna upplýsinga- og þjónustuhlutverki gagnvart þeim sem
stunda rannsóknir á íslenskri myndlistarsögu. Safnið hefur í samræmi við það
unnið að því á sl. árum að efla tengingu safns við rannsóknar- og kennsluumhverfi
Háskóla Íslands, m.a. við nýtt nám í listfræði við hugvísindadeild. Safnið var
stofnað árið 1980 í tilefni stórrar listaverkagjafar Ingibjargar Guðmundsdóttur og
Sverris Sigurðssonar og fagnaði það því 25 ára afmæli árið 2005.
Sýningarhald
Verk úr eigu Listasafns Háskóla Íslands er nú að finna á 32 stöðum innan háskólasamfélagsins
og er skipt um uppsetningar reglulega.
242

Nokkuð var um lán verka úr eigu safnsins á árinu á sýningar í öðrum opinberum
listasöfnum.
Rannsóknarsjóður Listasafns Háskóla Íslands
Í byrjun júní 2005 fór fram fimmta úthlutun úr Rannsóknarsjóði Listasafns Háskóla
Íslands en sjóðurinn hefur á sl. árum styrkt tólf rannsóknarverkefni á sviði
íslenskrar myndlistarsögu. Rannsóknarsjóður Listasafns HÍ var stofnaður af
Sverri Sigurðssyni árið 1999 og er honum ætlað að styrkja rannsóknir á sviði íslenskrar
myndlistar, myndlistarsögu og forvörslu myndverka svo og til birtingar á
niðurstöðum slíkra rannsókna.
Veittir voru tveir styrkir úr sjóðnum í árlegri úthlutun 2005, hvor að upphæð kr.
400.000. Þeir sem hlutu styrkina voru: Hrafnhildur Schram, listfræðingur, fékk
styrk til dvalar í Danmörku til að rannsaka frumheimildir og taka viðtöl vegna
bókar um listakonuna Júlíönu Sveinsdóttur (1889-1966) og Viktor Smári Sæmundsson,
forvörður, fékk styrk til að stunda rannsóknir á nafnskriftum (höfundarmerkingum)
frumherja íslenskrar myndlistar, einkum þeim Sigurði málara
Guðmundssyni, Þórarni B. Þorlákssyni, Ásgrími Jónssyni, Jóhannesi S. Kjarval,
Guðmundi Thorsteinssyni, Jóni Stefánssyni og Júlíönu Sveinsdóttur. Upphaf rannsóknanna
má rekja til stóra falsanamálsins en styrkþegi hyggst safna áritunum
frumherja íslenskrar myndlistar með ljósmyndun og efnagreiningum og gefa niðurstöðurnar
út í ritgerð eða á bókarformi.
Rannsóknaþjónusta
Háskólans
Almennt
Markmið Rannsóknaþjónustu Háskólans er að styrkja tengsl Háskóla Íslands og
atvinnulífs á sviðum rannsókna, nýsköpunar og hæfnisuppbyggingar. Tilgangur
þessara tengsla er að veita íslensku atvinnulífi stuðning á sem flestum sviðum og
styrkja um leið starfsemi Háskóla Íslands. Því eru viðskiptavinir Rannsóknaþjónustunnar
bæði starfsmenn og nemendur Háskóla Íslands og aðilar úr íslensku
atvinnulífi. Árið 2005 var 19. starfsár Rannsóknaþjónustunnar. Meðal viðfangsefna
ársins voru margþætt þjónusta við starfsmenn Háskóla Íslands, áframhaldandi
þjónusta í tengslum við evrópskt samstarf, rekstur tveggja hlutafélaga sem Háskóli
Íslands á ráðandi hlut í. Auk þess var staðið fyrir samkeppni sem hvetur
starfsfólk Háskóla Íslands til að sinna hagnýtingu á rannsóknaniðurstöðum.
Starfsfólk og stjórn
Í stjórn Rannsóknaþjónustu Háskólans sem var skipuð 20. desember 2001 og
endurskipuð óbreytt 20. nóvember 2003, sitja sex fulltrúar: Þrír frá Háskóla Íslands;
Halldór Jónsson, framkvæmdastjóri, rannsóknasviði, formaður stjórnar,
Þórdís Kristmundsdóttir, prófessor og Ingjaldur Hannibalsson, prófessor og þrír
fulltrúar atvinnulífsins; Davíð Stefánsson, ráðgjafi hjá KPMG, Guðrún Hálfdánardóttir,
Morgunblaðinu og Hermann Kristjánsson, framkvæmdastjóri Vaka-DNG.
Ársverk Rannsóknaþjónustunnar og þeirra fyrirtækja sem hún rekur auk sértækra
verkefna voru tæplega tólf árið 2004. Stöðugildi við sjálfa stofnunina voru
átta og hálft og starfsmenn hjá hlutafélögum þrír.
Ágúst H. Ingþórsson veitti stofnuninni forstöðu og Ásta S. Erlingsdóttir var staðgengill
forstöðumanns auk þess að bera ábyrgð á Europass og INTRO verkefnum.
Andrés Pétursson var skrifstofustjóri, en Stefanía G. Kristinsdóttir lét af störfum
við Háskólann um mitt ár. Bjarni R. Kristjánsson sá um Evrópumiðstöð náms- og
starfsráðgjafa. María K. Gylfadóttir stýrði tilraunaverkefnahluta Leonardó- áætlunarinnar
og Þórdís Eiríksdóttir hafði sem fyrr umsjón með mannaskiptum Leonardó.
Margrét Jóhannsdóttir var ráðin í fullt starf við Landsskrifstofuna, en hún
hefur undanfarin tvö ár unnið í hlutastarfi. Sigurður Guðmundsson sá um þjónustu
við áætlanirnar á sviði upplýsingatækni, sérstaklega sem landstengiliður fyrir
upplýsingatækni í rannsóknaáætlun ESB. Eiríkur Bergmann Einarsson lét af
störfum á árinu og var ekki ráðið í hans stað fyrr en í ársbyrjun 2006. Starfsmenn
Tæknigarðs og Hússjóðs Tæknigarðs voru þær Ástríður Guðlaugsdóttir, Marta
Matthíasdóttir og Sigríður Jóhannsdóttir, en sú síðastnefnda hætti störfum undir
lok ársins.
243

Leonardó starfsmenntaáætlunin
Stærsta einstaka verkefni Rannsóknaþjónustunnar er rekstur Landsskrifstofu Leonardó
starfsmenntaáætlunar Evrópusambandsins. Sérstakur samningur er í
gildi um rekstur skrifstofunnar og hefur hún stjórn sem í sitja fulltrúar menntamálaráðuneytis,
aðila vinnumarkaðarins og framhalds- og háskólastigs. Framkvæmd
Leonardó-áætlunarinnar gekk áfram mjög vel árið 2005. Verkefnum
tengdum Leonardó-áætluninni árið 2005 má skipta í þrennt:
Í fyrsta lagi úthlutun styrkja til mannaskiptaverkefna. Nam heildarúthlutun ársins
424.000 evrum, ríflega 30 m.kr., sem er hæsta úthlutun fram til þessa.
Yfirlit yfir úthlutun til mannaskipta í Leonardó á árinu 2005
Þátttakendur Fjöldi Samtals
úthlutað
í evrum
Framhaldsskólanemar 72 134.100
Stúdentar og nýútskrifaðir nemendur 64 146.920
Kennarar og leiðbeinendur 118 142.980
Í öðru lagi er úthlutun styrkja til tilraunaverkefna, en þar reyndust umsóknir sem
sendar voru inn til Landsskrifstofunnar það góðar að þrjár af sex umsóknum
fengu styrki. Auk þeirra verkefna sem talin eru upp hér að neðan og eru undir íslenskri
verkefnisstjórn, eru íslenskir aðilar þátttakendur í mörgum þróunarverkefnum
undir stjórn aðila frá öðrum löndum.
Yfirlit yfir úthlutun til tilraunaverkefna í Leonardó á árinu 2005
Verkefni Verkefnisstjórn Samtals
úthlutað
í evrum
Building Bridges – menntun Landbúnaðarháskólinn 313.970
kvenna í landbúnaði og stofnun
á Hvanneyri
tengsla- og þekkingarnets milli
landsbyggðar og þéttbýlis
The Value of Work – þróun aðferða Fræðslumiðstöð 394.390
við mat á raunfærni
atvinnulífsins
eBusiness Community Model –þróun Verslunarmanna- 347.315
námsefnis í rafrænum viðskiptum félag Reykjavíkur
fyrir starfsfólk fyrirtækja
Í þriðja lagi er rekstur Evrópumiðstöðvar náms- og starfsráðgjafar, sem er
upplýsingamiðlun og samstarfsvettvangur sem Evrópusambandið styrkir með
það fyrir augum að miðla evrópskri vídd og undirstrikar mikilvægi náms- og
starfsráðgjafar, starfsþjálfunar og símenntunar í upplýsingasamfélagi nútímans.
Rannsóknaáætlun Evrópusambandsins
Sjötta rannsóknaáætlun ESB var í fullum gangi á árinu og gekk ágætlega að virkja
starfsmenn Háskóla Íslands til þátttöku. Starfsmenn Rannsóknaþjónustunnar,
sem eru sérstakir tengiliðir við áætlunina, höfðu í nógu að snúast við kynningar
og aðstoð við umsækjendur.
Kynningarstarf í tengslum við rannsóknaáætlunina er unnið í nánum tengslum
við RANNÍS.
Rannsóknaþjónustan hafði einnig með höndum stjórnsýslulega umsjón með Evrópuverkefninu
ELSAGEN sem Siðfræðistofnun stýrir og lauk uppgjöri vegna þess á
árinu. Á árinu hófst nýtt verkefni sem fékk styrk úr nýsköpunarhluta rannsóknaáætlunarinnar
sem heitir INTRO. Þar er markmiðið er að miðla reynslu af svæðisbundnu
samstarfi um þekkingaruppbyggingu milli Íslands, Írlands, Póllands og
Lettlands. Rannsóknaþjónustan stýrir verkefninu sem er til tveggja ára.
Hagnýting rannsóknaniðurstaðna
Starfsmenn Rannsóknaþjónustunnar hafa starfað með Hugverkanefnd Háskóla
Íslands og Landspítala-háskólasjúkrahúsi síðan nefndin var sett á laggirnar. Í
upphafi árs tóku ný lög um uppfinningar starfsmanna gildi og breytir það réttarstöðu
Háskólans gagnvart einkaleyfatækum rannsóknaniðurstöðum starfsmanna.
Á árinu bárust nefndinni fyrstu erindin til afgreiðslu. Stærsta verkefni ársins var
244

samkeppnin Upp úr skúffunum, sem haldin var í sjöunda sinn. Stuðningsaðilar
verkefnisins voru A&P. Árnason, Tæknigarður hf. og rektor HÍ Vinningshafar voru
valdir í október og þrenn verðlaun veitt að vanda. Fyrstu verðlaun hlaut verkefni
sem nefnist Hugur og heilsa, en þar var Eiríkur Örn Arnarson, dósent í sálfræði
við læknadeild HÍ, frumkvöðull. Tilgangur verkefnisins er að þróa heildrænt kerfi
sem auðveldar starfsfólki í félags-, skóla- og heilbrigðisgeiranum að veita ungu
fólki markvissa aðstoð til að koma í veg fyrir þunglyndi. Það er gert með því að
meta áhættuþætti og veita ráðgjöf varðandi þau viðhorf og venjur sem síðar á lífsleiðinni
geta leitt til þunglyndis.
Rekstur hlutafélaga
Rannsóknaþjónustan rekur tvö hlutafélög sem eru að hluta í eigu Háskóla Íslands.
Rekstur Tæknigarðs hf. var með hefðbundnu sniði á árinu og var full nýting
á því húsnæði sem til útleigu er og raunar skortur á húsnæði til leigu til fyrirtækja.
Endurbótum var nokkuð sinnt á árinu, enda húsið orðið 17 ára gamalt og
sett var upp ný móttaka á fyrstu hæð þar sem Reiknistofnun Háskólans er með
þjónustuborð. Tækniþróun hf. á hlut í fjórum sprotafyrirtækjum og sátu starfmenn
Rannsóknaþjónustunnar áfram í stjórnum þeirra. Hlutafé Tækniþróunar
var aukið nokkuð á árinu, en stefnt er að því að auka það enn meira á næstu
misserum þannig að fyrirtækið geti tekið virkan þátt í uppbygginu um 10 fyrirtækja
á hverjum tíma.
Neikvæð rekstrarafkoma en mikil umsvif
Fjárhagslega gekk rekstur stofnunarinnar fremur erfiðlega á árinu 2005 og voru
rekstrarútgjöld hærri en tekjurnar annað árið í röð. Erlendar tekjur urðu minni en
vonir stóðu til bæði vegna gengisþróunar og þess að ekki komu til ný verkefni á
árinu. Vandi stofnunarinnar liggur í því að væntingar umhverfisins um þjónustu
eru miklar en tekjustofnar eru fáir og fastar tekjur takmarkaðar. Nauðsynlegt er
að styrkja tekjustofna starfseminnar, sem ekki hafa hækkað í takt við verðlagsog
launabreytingar og tryggja að stofnunin taki ekki að sér verkefni nema trygg
fjármögnun liggi fyrir.
Á heildina litið var árið 2005 viðburða- og árangursríkt í starfi Rannsóknaþjónustunnar
og þeirra fyrirtækja sem stofnunin hefur umsjón með. Þau verkefni sem
Rannsóknaþjónustan hefur tekið að sér að reka gengu almennt vel á árinu 2005. Í
árslok var verkefnastaða stofnunarinnar traust, búið að endurnýja þjónustusamning
við Háskóla Íslands og tryggja verkefnin næsta árið. Á árinu 2006 mun ráðast
hver verður hlutur Rannsóknaþjónustunnar og tengdra fyrirtækja í nýju umhverfi
áætlana ESB og við uppbyggingu á Vísindagörðum sem vonir standa til að hefjist
árið 2006.
Breytingar í ytra umhverfi fela í sér tækifæri til enn betri þjónustu til sístækkandi
hóps viðskiptavina. Starfsfólk og stjórn Rannsóknaþjónustunnar eru sammála um
að líta á þær breytingar sem framundan eru sem tækifæri til framþróunar og
vaxtar.
Veffang Rannsóknaþjónustu Háskólans er www.rthj.hi.is
Reiknistofnun Háskóla Íslands
Reiknistofnun Háskóla Íslands (RHÍ) sér um uppbyggingu og rekstur upplýsingakerfa
og símnets Háskóla Íslands í umboði Háskólaráðs. Rekstur stofnunarinnar
gekk vel á árinu 2005. Fjárhagsleg afkoma var viðunandi miðað við miklar framkvæmdir
sem lýst er hér að neðan. Í stjórn voru Þórður Kristinsson, stjórnarformaður,
Fjóla Jónsdóttir, dósent í verkfræði, Guðmundur B. Arnkelsson, Gunnar
Hjálmarsson, prófessor í raunvísindadeild og Sóley Bender, dósent í hjúkrunarfræðideild.
Starfsemin
Töluverð hreyfing var á starfmönnum RHÍ á árinu vegna spennu á upplýsingatæknimarkaðnum.
Þeir sem hættu störfum hjá Netdeild voru Kristófer Sigurðsson
og Pétur Berg Eggertsson, sem ekki kom aftur eftir leyfi. Hjá Notendaþjónustu
Jón Elías Þráinsson, Úlfar Ellenarson, Jón Björn Njálsson og hjá Kerfisdeild
Þór Sigurðsson. Valberg Lárusson, Þór Sæþórsson og Jóhann T. Maríusson unnu
hjá stofnuninni í tímabundnum störfum. Nýráðningar voru að sama skapi nokkrar.
Hjá Notendaþjónustu voru ráðin Hulda Helga Þráinsdóttir sem nýlokið hafði
lokaprófi frá Kennaraháskólanum, Sigurður Jarl Magnússon sem nýlokið hafði
lokaprófi frá Iðnskólanum í Reykjavík og Anil Thapa, M.Sc. tölvunarfræðingur,
245

ættaður frá Nepal. Í Netþjónustu var ráðinn Ingimar Örn Jónsson. Í Kerfisdeild
Anna Jonna Ármannsdóttir, B.Sc. verkfræðingur, og Jóhann B. Guðmundsson
sem kerfisstjórar. Stofnunin skiptist í 4 deildir: Hugbúnaðarþróun, Kerfisþjónustu,
Netdeild og Notendaþjónustu. Reiknistofnun hefur, þrátt fyrir sveiflukenndar
breytingar, verið einstaklega lánsöm með starfsfólk og byggir á sterkum kjarna
sem hefur þjónað Háskólanum dyggilega á liðnum árum. Nú starfa 25 manns í
fullu starfi hjá RHÍ fyrir utan sumarfólk og verkefnafólk. Aukningin um tvo var
vegna opnunar Þjónustuborðs í Tæknigarði sem er til mikilla bóta bæði fyrir viðskiptavini
og starfsmenn Reiknistofnunar. Starfsmenn Reiknistofnunar koma einnig
að rekstri Rhnets hf. (Rannsókna- og háskólanet Íslands) og sitja í stjórn
Rhnets hf., Fsnets (Net Framhaldsskóla og símenntunarstöðva) og NORDUnet A/S
(Samtenginet Norðurlanda) fyrir hönd Háskóla Íslands. Mjög þröngt er orðið um
Reiknistofnunina sem hefur búið við sama húsnæði síðan 1989. Er nú ekkert
pláss ónotað.
Tvær þjónustukannanir voru gerðar, önnur meðal starfsmanna og hin meðal
nemenda. Niðurstöður kannana voru síðan notaðar til að laga til það sem fundið
var að, en útkoma stofnunarinnar var á öllum sviðum mjög góð.
Hugbúnaðarþróun
Notkun á Uglu var gríðarleg á árinu. Notendafjöldi Uglunnar á árinu 2005 var
rúmlega 17 þúsund notendur hjá Háskóla Íslands, Kennaraháskóla Íslands og
Endurmenntun Háskóla Íslands. Um sumarið kom 5 milljónasta innskráningin í
Ugluna. Á annatíma geta innskráningar verið upp undir 20.000 á dag. Að meðaltali
þýðir þetta að allir nemendur, kennarar og starfsmenn Háskólans skrái sig
inn tvisvar á dag. Jafnvel á rólegustu dögum ársins þegar engin kennsla er í
gangi eins og til dæmis á sunnudegi um verslunarmannahelgi má sjá um 2.000
innskráningar. Þessi mikli fjöldi innskráninga er góð vísbending um raunverulega
notkun Uglu sem í dag er orðin órjúfanlegur hluti af Háskóla Íslands.
Ný útgáfa af kennsluvefnum leit dagsins ljós í ágúst. Gerðar voru notendaprófanir
á kennsluvefnum um vorið í tengslum við mastersverkefni við Tölvunarfræðiskor
HÍ Í framhaldinu voru gerðar breytingar á kennsluvefnum til að gera viðmót kerfisins
enn betra. Meðal nýjunga í kennsluvefnum er að nú er hægt að opna
kennsluvefi fyrir almenningi, hægt er að afrita gögn frá fyrri kennsluvef, bóka- og
nemendalisti er aðgengilegur, möguleika var bætt við fyrir kennara að kanna viðhorf
nemenda og myndameðhöndlun var bætt. Ein stærsta breytingin var sú að
upplýsingar um allt nýtt efni var tengt við forsíðu nemenda og kennara. Þannig er
auðvelt að sjá í einu hendingskasti hvað er að gerast á kennsluvefjunum.
Hafist var handa við fyrsta áfanga af stundatöflukerfi á árinu. Með kerfinu verður
unnt að skipuleggja stundatöflur skólanna miðlægt. Hægt verður að birta stundatöflur
fyrir nemendur, kennara og stofur í Uglunni. Í framhaldinu verður kerfið útvíkkað
fyrir almennar stofubókanir, tölvuver og fundaraðstöðu innan skólanna.
Þróun á hópavinnuvef hófst á árinu. Með hópavinnuvefnum verður auðvelt fyrir
bæði starfsmenn og nemendur að stofna vefi fyrir ákveðin verkefni eða hóp þar
sem hægt er að skiptast á upplýsingum. Á hópvinnuvefum verður meðal annars
hægt að senda tilkynningar í tölvupósti, setja inn atburði á dagatal, hlaða inn
skjölum og skiptast á skoðunum með umræðuþráðum. Hópavinnuvefurinn mun
nýtast vinnuhópum hjá stjórnsýslunni, í rannsóknarverkefnum og hópavinnu
nemenda svo einhver dæmi séu tekin.
Fyrsta áfanga af vinnuskýrslukerfi var lokið á árinu. Tilgangurinn með kerfinu er
að auðvelda uppgjör á vinnustundum kennara.
Mikil vinna var unnin í þjónustukerfi Reiknistofnunar. Kerfið sér um að taka við
þjónustubeiðnum og afgreiða þær eða að koma þeim í réttan vinnuferil. Annar
stór þáttur í kerfinu er að sjá um að bókfæra alla vinnu og þjónustu í bókhald Háskólans.
Með kerfinu munu viðskiptavinir Reiknistofnunar geta séð nákvæma
reikninga fyrir þeirri þjónustu sem þeir eru skráðir fyrir.
Kannanakerfi og eyðublaðakerfi fór í gang á árinu. Allir starfsmenn skólanna hafa
aðgengi í kerfin og geta með auðveldum hætti sett upp rafrænar kannanir og
eyðublöð.
Fjármálaráðuneytið fékk nýlega vefrýnifyrirtækið Sjá til að taka út stöðu vefja opinberra
fyrirtækja. Sjá bjó til gátlista sem fylltur var út fyrir hvern af þeim 246
vefjum sem skoðaðir voru. Kannað var hvort tilteknir þættir vefvinnslu væru til
246

staðar og unnin samantekt sem sýnir hversu mörgum þáttum vefurinn sinnir.
Samantektin skiptist í þrjá þætti; almennar upplýsingar um stofnunina, rafræn
þjónusta sem í boði er og niðurstöður þriggja gátlista um innihald vefsins, nytsemi
hans og aðgengi að honum. Aðeins 3% vefjanna uppfylltu allar kröfur um
rafræna þjónustu, en til þess þarf vefurinn að flýta fyrir afgreiðslu mála, bjóða
uppá vefafgreiðslu og vera með fulla málsmeðferð mála. Með Uglu uppfylla vefir
HÍ og KHÍ allar þessar kröfur. Háskóli Íslands og Kennaraháskóli Íslands þykja nú
ásamt Ríkisskattstjóra, Tollstjóranum í Reykjavík, Garðabæ og Reykjavíkurborg
hafa bestu rafrænu þjónustuna meðal opinberra vefja.
Margt annað var unnið á árinu af hugbúnaðarþróun Reiknistofnunar. Of langt mál
er að telja allt upp en meðal annars var sett upp miðlæg kjörskrá vegna rektorskjörs
í Uglunni, umsóknarkerfi nýnema og árleg skráning var endurbætt, utanumhald
námsleiða var sett upp í Uglunni og kerfi fyrir diplóma supplement sett upp.
Notendaþjónusta
Umtalsverð breyting hefur orðið á þjónustu við almenna notendur Reiknistofnunar
á skömmum tíma. Fyrir rétt rúmu ári síðan var notendaþjónusta aðeins opin
frá kl. 8-12 virka daga. Lokað var í hádeginu og eftir hádegi var ekki tekið við almennum
beiðnum. Núna er þjónustuborð Reiknistofnunar opið alla virka daga frá
8 til 4. Nýja þjónustuborðið hefur því leyst notendaþjónustuna af hólmi sem móttaka
fyrir tölvuþjónustu innan Háskóla Íslands.
Þjónustuborðið hefur stórbætt aðkomu háskólasamfélagsins að tölvuþjónustu
þeirri sem stofnunin býður uppá. Nú þurfa nemendur ekki lengur að koma uppá
aðra hæð inná skrifstofurnar og leita að lausum starfsmanni. Öll þjónustan er á
einum stað og aðeins þau erindi sem þurfa að fara áfram eru send upp á aðra hæð.
Gerð var þjónustukönnun á haustmánuðum, spurningarnar sem lagðar eru fyrir
starfsmenn og nemendur eru hafðar eins á milli ára til að það sé hægt að bera
saman niðurstöður á milli ára. Það var mjög ánægjulegt að sjá að á öllum sviðum
hafði ánægja aukist með þjónustu RHÍ. Það er ekki síst þjónustuborði Reiknistofnunar
að þakka hvað notendaþjónustan kom vel út.
Á síðasta ári fengust tvær nýjar stöður samþykktar í notendaþjónustu til að
manna þjónustuborðið og gekk vel að manna þær. Seinna á árinu kom hreyfing á
mannskapinn, þrír hættu störfum og menn voru færðir til innan deildar. Við erum
enn að reyna að fylla í skörðin sem mynduðust.
Enginn nýr þjónustusamningur var gerður á árinu en nokkrir voru endurnýjaðir
og lagaðir að breyttum þörfum. Þær einingar HÍ sem komnar eru með samning
eru: Akademísk stjórnsýsla, Rannsóknastofa í lyfja- og eiturefnafræði, Endurmenntun
HÍ, félagsvísindadeild, hjúkrunarfræðideild, hugvísindadeild, Hugvísindastofnun,
læknadeild, lyfjafræðideild, lagadeild, Norræna eldfjallastöðin, Norræna
húsið, Rannsóknaþjónusta HÍ, sjúkraþjálfun, tannlæknadeild, rektorsskrifstofa,
verkfræðideild, raunvísindadeild og viðskipta- og hagfræðideild.
Tölvuver RHÍ
Árleg endurnýjun tölva átti sér stað í tölvuverum Árnagarðs 310, Haga og Odda
102. Jafnframt var tölvum í tölvuveri Haga fjölgað úr 6 í 11. Reiknistofnun leggur
áherslu á að vélbúnaður í tölvuverum verði ekki eldri en 3ja ára og er því u.þ.b.
þriðjungur allra tölva í tölvuverum endurnýjaður árlega.
Tvö ný tölvuver bættust við í þjónustu Reiknistofnunar á árinu. Þar er um að ræða
tvö tölvuver sérstaklega ætluð nemendum við tölvunarfræðiskor, samtals 17 tölvur
auk prentara. Tölvuverin eru staðsett í kjallara Endurmenntunarstofnunar.
Fjórir nýir prentarar voru settir upp í tölvuverum á árinu, þar af einn sem er sérstaklega
ætlaður fyrir prentun frá þráðlausu neti í VR-II.
Tölvuver RHÍ eru staðsett í 11 húsum víðsvegar um Háskólasvæðið. Tölvuverið í
Odda 301 er langmest notaða tölvuver RHÍ enda með glæsilegustu tölvuverum
landsins. Í lok ársins 2005 voru tölvur í tölvuverum RHÍ 297 talsins og prentarar
18. Tölvur í kennslustofum HÍ (í umsjón tölvuvera RHÍ) eru 99.
Stöðugar uppfærslur eiga sér jafnan stað á stýrikerfi og hugbúnaði tölva í tölvuverum.
Varð greinileg fjölgun beiðna um uppsetningar og uppfærslu hugbúnaðar.
Árið 2005 bárust umsjón tölvuvera nálægt 200 slíkar beiðnir.
247

Úrval notendahugbúnaðar í tölvuverum hefur aldrei verið fjölbreyttara. Sem dæmi
má nefna „Open Source“ hugbúnað sem er nú að finna í öllum tölvuverum: GIMP
2 (grafískt myndvinnsluforrit), R (tölfræðipakka), MiKTeX (Latex þýðanda),
PDFCreator (PDF þýðanda) auk Mozilla Firefox vafra sem er að finna í flestum
tölvuverum. Öryggisuppfærslur (e. Critical Updates) á stýrikerfi eru nú allar sjálfvirkar
og eiga sér stað að næturlagi.
Í lok ársins var hafin vinna við uppsetningu nýrra Windows 2003 netþjóna sem
koma m.a. til með að þjóna tölvuverum Háskólans. Í ársbyrjun 2006 taka þeir við
hlutverki eldri Windows NT 4.0 netþjóna sem þjónað hafa tölvuverum síðan 1997.
Með tilkomu nýju netþjónanna auk Windows 2003 Active Directory verður mikil
breyting á rekstri tölvuveranna sem gerir alla vinnu við uppfærslu og kerfisstjórn
bæði fljótvirkari og hagkvæmari.
Kerfisþjónusta
Starfsemin í kerfisstjórn var með hefðbundnu sniði á árinu. Þjónusta við nemendur
og starfsmenn var bætt á ýmsum sviðum og nýrri þjónustu komið á fót. Sem dæmi
um nýja þjónustu má nefna prentun af þráðlaust tengdum fartölvum á prentara RHÍ
og stækkun diskkvóta á heimasvæðum nemenda er dæmi um bætta þjónustu.
Annar þáttur í starfsemi kerfisstjórnar sem unnið er að allt árið er stöðugt viðhald
og þróun þeirrar þjónustu sem veitt er. Dæmi um það eru ruslpóstsía og vírusvörn
í póstkerfinu. Stöðugt þarf að kenna þessum kerfum að finna nýja vírusa
og ruslpóst og er það gert með góðum árangri og aðeins örlítið brot af ruslpósti
sleppur í gegn og vírusar nær aldrei. Annað dæmi um þróun í kerfisstjórn er viðhald
á þeim kerfum sem eru í rekstri. Þar má nefna uppfærslur á stýrikerfum og
öðrum hugbúnaði. Það er núorðið gert þannig að notendur verða sem minnst
varir við. Í þriðja lagi má nefna viðbætur eða endurnýjun vélbúnaðar. Það er líka
gert þannig að það valdi sem minnstri röskun fyrir notendur og fer oft þannig
fram að ný vél er sett upp við hlið gamallar og kerfi sem keyra á gömlu vélinni
sett upp á þeirri nýju. Þegar það er búið er IP-tölum vélanna einfaldlega víxlað og
það eina sem notendur verða varir við er hraðvirkari þjónusta.
Stærsta breytingin á vélbúnaði á árinu 2005 var sú að keypt var svokölluð SANstæða.
SAN er skammstöfun á Storage Area Network og byggir á því að aðskilja
geymslurými frá netþjónunum sjálfum.
Stæðan sem sett var upp hjá RHÍ er af gerðinni EMC CX500 og er nýtanlegt
diskrými í henni rúmlega 8 TB (terabæti). Það ætti að duga fram á árið 2007 en
eftir það er hægt að bæta viðdiskrými án mikillar fyrirhafnar, svo þessi stæða ætti
að endast í nokkur ár í viðbót. Við þessa stæðu eru netþjónarnir síðan tengdir
með ljósleiðurum og diskrými sem tilteknum netþjóni er úthlutað á stæðunni
birtist honum eins og hver annar diskur. Hægt er að auka diskrými netþjóna eftir
þörfum. Ekki veitir heldur af því enda er það reynsla RHÍ að disknotkun notenda
eykst um 2/3 á hverju ári og hefur svo verið síðustu 10-15 ár.
Netþjónusta
Aðalverkefni Netdeildar árið 2005 var útskipting og uppsetning á þráðlausum
sendum, alls var skipt út og fjölgað um u.þ.b. 60 senda og eru nú nær allir sendar
fyrir þráðlausa kerfið af gerðinni CISCO AIRONET 1200 með G-staðli sem er 54
Mbit/s og býður mismunandi aðgangsstýrikerfi. Sendum hefur verið fjölgað í nær
öllum byggingum HÍ og þar af leiðandi hefur útbreiðsla netsins aukist verulega og
á þetta sérstaklega við um byggingar verkfræðideildar, en þar var nauðsynlegt að
fjölga sendum til að auka aðgengi að netinu þar sem tölvuver var lagt niður í VR-
II. Er nú viðunandi útbreiðsla í flestum byggingum nema helst í Þjóðarbókhlöðunni
þar sem nauðsynlegt er að fjölga sendum. Samhliða þessu var unnið í því að
undirbúa að taka í notkun 802,1x aðgangsstýrikerfi sem mun auka mjög öryggi
nettenginga og einnig gefa möguleika á því að RHÍ geti gerst aðili að svo kölluðu
Eduroam kerfi sem er samræmt aðgangsstýrikerfi að þráðlausum netkerfum háskóla
og rannsóknastofnanna í flestum Evrópulöndum og einnig í Ástralíu. Kerfi
þetta býður uppá að aðeins er nauðsynlegt að vera skráður í eitt kerfi til þess að
hafa aðgang að öllum þeim þráðlausu netkerfum sem rekin eru af háskólum og
rannsóknarstofnunum í hverju landi sem aðild á að þessu kerfi.
Á árinu var lagður nýr ljósleiðari milli Aðalbyggingar og Læknagarðs og einnig
milli Tæknigarðs og Haga. Þetta eru svokallaðir Single Mode ljósleiðarar og koma
þeir í stað ljósleiðara sem aðeins gátu flutt 100 Mbit/s á milli þessara húsa en
flutningsgeta nýju ljósleiðaranna miðað við núverandi endabúnað verður 1 Gbit/s,
og eru einnig bundnar vonir við að hægt verði hringtengja ljósleiðarakerfi HÍ og
248

Kennitölur úr rekstri Reiknistofnunar Háskóla Íslands
nóv. ’99 nóv. ’00 nóv. ’01 nóv. ’02 nóv. ’03 nóv. ’04 nóv. ’05 Hlutfallsleg
breyting
2004-
2005
Notendur
Skráðir notendur 8.228 9.450 9.671 11.128 12.546 12.976 13.759 6%
Þar af nemendur 6.721 7.499 7.776 9.114 10.155 10.305 10.730 4%
Notendur Unix véla 1.813 1.117 1.272 1.189 437 292 325 11%
Tengingar Windows NT notenda við Unix 3.664 3.379 4.192 5.635 6.097 6.557 6.441 -2%
HInet
Skilgreind tæki 2.846 3.958 4.268 4.964 6.636 7.697 8.837 15%
Í léni RHÍ 1944 2336 2.556 3.160 3.465 3.856 4.289 11%
Tölvupóstur
Fjöldi pósthólfa 7.026 7.538 8.224 9.920 12.546 12.976 13.759 6%
Samanlögð stærð kerfispósthólfa (GB) 25 45 150 300 669 123%
Fjöldi IMAP-tenginga (þús.) 815 1.750 3.353 4.350 6.387 47%
Fjöldi IMAP-notenda 9.978 9.225 10.045 9%
Fjöldi POP-tenginga (þús.) 1.221 1.363 1.792 1.542 1.358 -12%
Fjöldi POP-notenda 4.517 1.452 979 -33%
Diskarými
Á netþjónum (GB) 194 351 437 1.668 2.158 3.450 4.911 42%
Tölvuver
Fjöldi tölvuvera RHÍ 13 13 13 13 18 18 18 0%
Fjöldi tölva í tölvuverum RHÍ 207 208 209 209 270 282 297 5%
Fjöldi tölva í þjónustu RHÍ 292 328 344 363 394 9%
Innhringiaðgangur starfsmanna
Innhringinotendur 752 880 850 630 406 248 134 -46%
ADSL notendur 74 180 640 1.216 1.716 41%
Flakkarar 168 257 383 518 652 26%
Þráðlaus netkort 277 1.293 2.612 4.846 6.588 36%
Notendur á stúdentagörðum 314 435 554 568 596 5%
Póstlistar
Fjöldi póstlista 163 183 108 123 137 11%
Ugla
Innskráningar 13.896 105.965 150.931 256.118 309.060 21%
Síðuuppflettingar á dag 15.000 50.000 65.000 103.054 117.916 14%
Fjöldi notenda 3.909 7.232 8.598 11.673 12.821 10%
Meðalfjöldi innskráninga á hvern notenda 3,55 14,65 17,56 21,94 24,11 10%
þar með auka verulega rekstraöryggi kerfisins. Þetta er áríðandi vegna væntanlegra
framkvæmda við Háskólatorg sem mun hafa í för með sér mikið jarðrask á
þeim svæðum þar sem margar lagnir HÍ eru í jörðu.
Umræður fóru fram um hvernig RHÍ mun leysa tengingarmál við hina nýju Stúdentagarða,
þá sem eru að rísa við Lindargötu og Barónsstíg. Engin endanleg tillaga
er kominn fram um það mál, en áfram er unnið að lausn. Þetta er nokkuð
snúið vegna staðsetningar þeirra utan háskólasvæðisins.
Nýjar netlagnir voru lagðar í nokkur hús, þ.e. Ármúla 30, rannsóknarsetur í
Sandgerði og einnig var bætt netsamband við Rannsóknamiðstöð í jarðskjálftaverkfræði
á Selfossi.
Á árinu var tekið í notkun nýtt kælikerfi í vélarsal RHÍ. Kerfið sem samanstendur
af 3 sjálfstæðum kæliskápum og kemur í stað kerfis sem þjónað hefur HÍ síðan
1980 og var orðið mjög lasburða. Nýju kælikerfin eru þannig uppbyggð að allt viðhald
og eftirlit er auðvelt með þeim og auðvelt verður að flytja þau ef ákveðið
verður að Reiknistofnun fái nýtt húsnæði.
249

Upplýsingaþjónusta
Háskólans
Almennt yfirlit og stjórn
Markmið starfseminnar er að stuðla að hagræðingu í þekkingarstörfum með
áherslu á nám og kennslu. Í samræmi við þetta hefur verið unnið að verkefninu
Framleiðni í námi og fræðslu (FNF) frá árinu 1998 og nátengdri þróunarvinnu,
undir yfirskriftinni Þekkingarnet. Starfslið U.H. var einn forstöðumaður í fullu
starfi. Á árinu varð sú breyting að sú starfsemi sem gengið hefur undir nafninu
Upplýsingaþjónusta HÍ var hætt. Starf forstöðumanns flyst í verkefni á vegum HÍ
sem hlotið hefur nafnið Þekkingarnet. Á nafngiftin betur við um það starf sem
unnið hefur verið allt frá árinu 1997 er skipt var um meginstefnu og áherslum
beint að hagræðingu. Yfirstjórn þessa verkefnis er í höndum dr. Magnúsar Jóhannssonar,
prófessors í læknadeild og forstöðumanns Rannsóknastofu í lyfjaog
eiturefnafræði.
Rannsókna- og þróunarstarf
Rannsókna- og þróunarstarf á vegum stofnunarinnar var bundið við tvö verkefni:
• Framleiðni í námi og fræðslu (FNF)
• Þekkingarnet
Framleiðni í námi og fræðslu
Gagnabanki U.H. á sviði hagræðingar í menntamálum telur nú nálægt 10.000 síður.
Rúmlega 47.000 tilvitnanir eru í þessi gögn á stærstu leitarvél heims, Google.
Flest bendir til þess að hann sé orðinn stór á alþjóðlegan mælikvarða. Gagnabankinn
nýtist m.a. til tafarlausra skriflegra svara um fjölmargt sem stuðlað getur
að hagræðingu í menntakerfinu.
Gögnin eru samnýtanleg á alheimsgrundvelli sem grunngögn fyrir kennslu og
rannsóknir. Tilvist þeirra þýðir m.a. að spara má verulegan hluta þeirrar vinnu sem
fer í að undirbúa fyrirlestra. Sú tölvutækni sem þróuð hefur verið við að byggja
hann upp hefur hlotið mikið lof. Ljóst er af þessari þróunarvinnu U.H. að ná má
mjög verulega bættri framleiðni víða í menntun miðað við það sem algengt er í dag.
Hvað er Þekkingarnet?
Þekkingarnet er skipulag sem byggir á verkaskiptingu fagfólks á tilteknu efnissviði
við að fylgjast með þróun sviðsins og draga saman markverðar, hagnýtar
upplýsingar og skrá þær í gagnabanka. Vinnan byggist á úrvali kjarnaatriða og
niðurstaðna.
Þetta verklag sparar tíma og fé. Grundvöllurinn er hraðvirkt (tölvuvætt) og
gagnrýnið úrval meginatriða og niðurstaðna og víðtæk hagnýting þessa samþjappaða
efnis. Kjarnaatriðin eru tengd megintexta á alsjálfvirkan hátt. Óþörfum
margverknaði er eytt og framleiðni aukin.
Unnið var á árinu að því að leggja drög að þekkingarneti á sviði rafmagns- og tölvuverkfræði
í samvinnu við Marel hf., Landssímann, rafmagns- og tölvuverkfræðiskor
o.fl. Byggður hefur verið upp viðamikill gagnabanki vefsíðna á þessu sviði.
Kynningarstarfsemi
Eins og komið hefur fram í eldri Árbókum HÍ voru verkefni U.H. og afrakstur þeirra
kynnt með stöðugri upplýsingamiðlun til þátttakenda sem og margra annarra og
að auki í útvarpsþáttum (Útvarp Saga og Talstöðin). Mest kynning fæst þó væntanlega
með því að allt efni U.H. er opið og aðgengilegt á veraldarvefnum. Milli 10-
30.000 síður þessa efnis eru skoðaðar dag hvern. Verkefni U.H. voru kynnt í stóru
viðtali í Stúdentablaðinu 7. febrúar 2006.
250

Brautskráningarræður
háskólarektors
Páll Skúlason:
Háskólasamfélagið
Ræða við brautskráningu í Háskólabíói 26. febrúar 2005
Fyrr í þessum mánuði átti sér stað afar ánægjulegur viðburður í Hátíðarsal Háskóla
Íslands. Rektor og formaður stjórnar Háskólasjóðs Eimskips, Björgólfur Thor Björgólfsson,
undirrituðu viljayfirlýsingu um róttæka breytingu á rekstri sjóðsins. Felur
breytingin í sér að ávöxtun af eignum sjóðsins verði varið til þess að veita styrki til
stúdenta í rannsóknatengdu framhaldsnámi við Háskóla Íslands og einnig að sjóðurinn
muni leggja fram 500 milljónir króna til byggingar Háskólatorgs.
Ágætu kandídatar! Um leið og ég óska ykkur og fjölskyldum ykkar til hamingju
með prófgráðuna langar mig til að segja ykkur frá því hvaða máli Háskólasjóður
Eimskipafélagsins skiptir fyrir Háskólann. En fyrst langar mig til að fræða ykkur
ofurlítið um umræddan sjóð. Það verður best gert með því að vitna til fréttar í
Lögbergi - Heimskringlu frá 10. desember 1964 í tilefni þess að Grettir Eggertsson,
helsti hvatamaðurinn að stofnun sjóðsins, hafði þá afhent rektor Háskóla Íslands
hina höfðinglegu gjöf frá vestur-íslenskum hluthöfum Eimskipafélagsins:
„Í rækilegri stofnskrá, sem hefir verið undirrituð fyrir hönd hinna vestur-íslenzku
stofnenda ofangreinds sjóðs er það meðal annars tekið fram, að sjóðurinn sé
stofnaður til minningar um alla þá Vestur-Íslendinga, sem hlut áttu að stofnun
Eimskipafélags Íslands. [...] Höfuðtilgangur hins nýja „Háskólasjóðs“, sem hér
hefir verið efnt til af svo miklum myndarskap og örlæti, er sá að stuðla að velgengni
Háskóla Íslands og styrkja efnilega stúdenta til náms við þá stofnun. [...]
Þegar Vestur-Íslendingar lögðu sinn ríflega skerf til stofnunar Eimskipafélagsins
fyrir hálfri öld síðan, vildu þeir sýna þjóðrækni sína og tryggð við Ísland með því
að styðja eitt af mestu velferðarmálum íslensku þjóðarinnar. Þann stuðning veittu
þeir án þess að gera sér nokkrar vonir um hagnað. Það er af sömu óeigingirni,
sem afkomendur brautryðjenda í íslenzkum siglingum hafa nú ákveðið að styrkja
þá stofnun, sem um ókomin ár verður aðalstöð andlegrar og verklegrar menningar
á Íslandi. [...]
Vissulega fer vel á því, að Vestur-Íslendingar skuli hafa veitt Eimskipafélaginu og
Háskóla Íslands jafndyggilegan stuðning og raun ber vitni. Fyrri stofnunin var ein
af höfuðforsendum þess, að Íslendingar gætu endurheimt sjálfstæði sitt. Um hina
stofnunina má segja, að hún sé sú menningarlega skjaldborg, sem við bezt
treystum við varðveizlu þeirra erfða, sem réttlætt hafa Íslendingsnafnið í meira en
þúsund ár.
Sú ræktarsemi sem Vestur-Íslendingar sýndu okkur fyrst með því að safna fé til
að tryggja samgöngur Íslands við umheiminn og því næst með því að safna fé til
að stuðla að velgengni Háskóla Íslands, hinni menningarlegu skjaldborg landsins,
er merkileg og mikilvæg. Hún á rætur sínar í ásetningi sem skiptir öllu máli í
mannlegu samfélagi, nefnilega þeim að rækta tengsl við aðra af óeigingirni,
fórnfýsi og framsýni. Þá er umhugsunarvert fyrir okkur að þegar Vestur-Íslendingar
vildu heiðra minningu forfeðra sinna þá gerðu þeir það með því að stofna
sjóð til að auka menntun Íslendinga og efla þjóðarháskóla þeirra og þar með andleg
tengsl við umheiminn. Það á að vera okkur hvatning til að efla tengslin við
frændur okkur og vini í Vesturheimi. Á undanförnum árum hefur verið unnið
markvisst að því að styrkja samskipti fræðimanna í Háskóla Íslands og fræði-
251

manna í Háskólanum í Manitoba í Winnipeg með þverfræðilegum ráðstefnum,
sem haldnar eru til skiptis í Winnipeg og Reykjavík, en sú næsta verður haldin
hér í Háskólanum dagana 17. til 19. mars næstkomandi.
Nú vil ég, kandídatar góðir, gera ykkur grein fyrir þýðingu þess fyrir Háskóla Íslands
að sjóðurinn verður héðan í frá nýttur annars vegar til að styðja við nemendur
í rannsóknatengdu framhaldsnámi og hins vegar til að reisa Háskólatorg.
Eins og flestum ef ekki öllum er kunnugt hefur það verið helsta kappsmál Háskóla
Íslands á undanförnum sjö árum að efla meistara- og doktorsnám við skólann.
Þetta hefur að mörgu leyti tekist vonum framar. Nemendur eru nú um 1.300 í
meistaranámi, en um 140 í doktorsnámi. Tvennt hefur þó staðið þessari þróun
fyrir þrifum, annars vegar geta Háskólans til að mæta óskum og væntingum
nemenda um aðstöðu og hins vegar geta nemenda sjálfra til að kosta nám sitt.
Eigi Háskóli Íslands að fá að vaxa og dafna eins og hann hefur alla burði til sem
alþjóðlegur og alhliða rannsóknaháskóli í fremstu röð, þá þarf hann á stórauknu
fé að halda til að bæta aðbúnað og kjör nemenda sinna og kennara. Breytingin á
Háskólasjóði Eimskips er ekki aðeins mikilvægt skref í þessa átt, heldur einnig
tákn um nýja tíma. Þjóðfélagið allt er að vakna til vitundar um gildi frjálsrar og
skapandi þekkingarleitar og vill efla hana og auka. Sívaxandi áhugi alls þorra almennings
á háskólamenntun er merki um hugarfarsbreytingu sem mun á næstu
árum og áratugum valda róttækri endurskoðun á ríkjandi gildismati og veraldlegum
lífsstíl. Í stað þess að einblína á veraldargildin eins og þau væru markmið í
sjálfu sér, mun fólk í auknum mæli líta á peninga og völd sem tæki til að stefna
að því að bæta mannlífið með því að auka þekkingu og þroska sem flestra.
Ég veit að mörgum kann að þykja þetta óraunhæf framtíðarsýn. Þekking og
þroski, vísindi og listir, menntun og fræði muni aldrei hljóta þann forgang í mannlífinu,
sem hugsjónamenn láta sig dreyma um, vegna þess að veraldleg öfl og
gæði ráði í reynd gangi mála í heiminum. Hin veraldlegu öfl einbeiti sér ekki að
huglægum gæðum vísinda, lista og mennta vegna þeirra sjálfra, heldur í því skyni
að tryggja eigin völd og áhrif. Sem dæmi nefna menn gjarnan að stuðningur við
vísindalegar rannsóknir nú á dögum stafi fyrst og fremst af von um efnahagslegan
ávinning.
Ágætu kandídatar, síst skal ég bera á móti því að skammsýn og þröngsýn efnahagshyggja
hafi tröllriðið heiminum alltof lengi. En það eru mörg teikn á lofti um
að hún renni fyrr en varir skeið sitt á enda og að framsýnni og víðsýnni hugmyndafræði
muni ryðja sér braut í veröldinni. Ástæðan er skýr: Okkur er að verða
ljóst að bein og óbein áhrif menntunar, rannsókna og fræðistarfa á mannlífið eru
miklu víðtækari, dýpri og varanlegri en við höfum viðurkennt til þessa. Þau varða
mannlífið í heild sinni og alla þætti mannfélagsins. Lífsafstaða og lífsviðhorf nútímafólks
bera æ meiri merki fræðilegrar hugsunar og yfirvegunar. Hvert einasta
úrlausnarefni er skoðað í ljósi kenninga, greininga og hugmynda sem eru sóttar í
smiðju fræðanna. Jafnvel lífsgátan kann að birtast í nýju ljósi. Við þurfum að endurhugsa
sjálfan tilgang lífsins og hljótum að takast á við áleitnar spurningar um
lífsskilyrði komandi kynslóða á jörðinni.
Hér er allt komið undir því hvernig samskipti fólks mótast og þróast í framtíðinni.
Vandinn og verkefnin sem blasa við eru sameiginleg okkur öllum og þess vegna
skiptir svo miklu að við treystum samskipti okkar, vinnum saman og lærum hvert
af öðru. Ég heyrði eitt sinn þeirri tilgátu varpað fram að námi háskólastúdenta
mætti skipta í þrjá jafngilda þætti: það sem þeir læra af kennaranum, það sem
þeir læra af samstúdentum sínum og það sem þeir læra af eigin pælingum í
námsefninu. Þess vegna þurfa háskólanemar að vera mjög sjálfstæðir í námi
sínu og um leið að vera í nánum tengslum við kennara og samstúdenta. Jafnframt
lærir kennarinn af samneyti sínu við nemendur, ekki aðeins af því að setja
efni sitt fram fyrir þá, heldur vegna þess að þeir örva hann með spurningum sínum
og kröfum. Þess vegna verður ekki til háskóli sem rís undir nafni nema þar
dafni öflugt og frjótt samfélag fræðimanna, nemenda og kennara, sem eru sífellt
að læra hverjir af öðrum.
Eitt höfuðeinkenni þessa samfélags er að það er í senn lokað og opið. Það er lokað
í þeim skilningi að í hverri fræðigrein vinnur fólk í afmörkuðum hópum sem
einbeita sér að tilteknum efnum sem verða sífellt sérhæfðari og þar með óaðgengilegri
öðrum en innvígðum, þeim sem taka beinan þátt í fræðastarfinu. Það
er opið í þeim skilningi að í öllu fræðastarfi á fólk að vera vakandi fyrir hugmyndum,
kenningum og aðferðum sem eiga rætur sínar í öðrum fræðigreinum eða
koma frá fólki sem stendur utan fræðasamfélagsins. Margar helstu uppgötvanir
og uppfinningar sögunnar hafa einmitt orðið þegar fræðimenn hafa tengt saman
253

hugmyndir og kenningar úr ólíkum áttum, stundum af hreinni tilviljun. Þess
vegna er svo mikilvægt að skipulag háskólasamfélagsins sé þannig að það kyndi
undir auknu samneyti fólks sem vinnur á ólíkum fræðasviðum og laði til sín allt
áhugafólk um vísindi og fræði. Í stefnuræðu sem ég flutti 1998, réttu ári eftir að ég
tók við embætti rektors, fjallaði ég um þetta með eftirfarandi orðum:
„Þegar rætt er um uppbyggingu Háskóla Íslands, breytingar á starfsháttum og
skipulagi, nýmæli og þróunarstarf verður að nefna eitt hagsmunamál allra sem
vilja auka veg Háskólans og möguleika á að bæta þjónustu og samskipti bæði innan
skólans og við almenning. Á háskólalóðinni þarf að rísa vegleg þjónustu- og félagsmiðstöð
– menningarmiðstöð Háskóla Íslands – sem gefur tækifæri og tilefni til
stóraukinna samskipta stúdenta, kennara og annars starfsfólks svo og allra sem til
Háskólans koma. Ég kalla þennan þjónustukjarna „Háskólatorgið,“ því þangað ætti
daglegt erindi stór hluti þeirra sex til sjö þúsund manna sem á svæðinu starfa
[þetta var árið 1998, nú sjö árum síðar er þessi hópur orðinn um tíu til ellefu þúsund
manns] og hann þyrfti því að vera miðsvæðis á háskólalóðinni.
Meðal starfsemi í umræddum þjónustukjarna yrði: (1) bóksala; (2) banki; (3) veitingasala
(kaffihús; matsalir); (4) salir fyrir samkomur, kynningar, fundi, sýningar og
menningar- og listviðburði; (5) verslun eða litlar verslanir með nauðsynjavörum; (6)
þjónusta við nemendur, svo sem vegna skráningar og námsráðgjafar; (7) loks þarf
að vera í þessum kjarna aðstaða til margs konar heilsu- og líkamsræktar.
Við fjármögnun Háskólatorgsins verður einnig að fara nýjar leiðir, því fé Happdrættisins
dugar ekki lengur til að standa undir viðhaldi bygginga og þeim framkvæmdum
sem hafa þegar verið hafnar. Þessi samkomustaður á að vera til
marks um að Háskólinn er ekki aðeins sundurleit og margbrotin ríkisstofnun eða
samsteypa ýmiss konar mennta- og rannsóknarfyrirtækja, heldur samfélag sem
fólk leitar til hvaðanæva úr þjóðfélaginu til að fræðast og endurnærast af nýjum
hugmyndum, kenningum, uppgötvunum og uppfinningum.
Á Háskólatorginu á ekki aðeins háskólafólk að hittast, heldur allir sem áhuga
hafa á því sem fram fer í Háskólanum og vilja leggja sitt af mörkum til hans.
[....] Háskólinn þarf á húsi að halda sem stendur öllum opið sem til hans vilja
koma. Þá fyrst þegar allur almenningur finnur að Háskólinn stendur honum opinn
verður hann réttnefndur þjóðskóli, skóli sem þjóðin finnur að hún á og getur
notið að eiga.“
Undirbúningur Háskólatorgs hefur nú staðið í nokkur ár og því er einstaklega
ánægjulegt að framlag Háskólasjóðs Eimskipafélagsins gerir Háskólanum kleift
að hefja framkvæmdir við Torgið á næstunni með samþykki og stuðningi stjórnvalda.
Fyrir þetta er ég afar þakklátur. Háskólatorgið mun tengja saman fjölmargar
byggingar á háskólalóð austan Suðurgötu og síðan teygja sig vestur yfir hana
og tengjast byggingum á þeim hluta lóðarinnar. Það mun ekki aðeins stórbæta
aðstæður fjölda kennara og nemenda á hinum mörgu fræðasviðum skólans bæði
til vinnu og félagslegra samskipta, heldur einnig verða vettvangur fyrir samneyti
fólks úr öllum kimum samfélagsins sem lætur sig varða iðkun vísinda og fræða.
Ég vona svo sannarlega, kandídatar góðir, að þið eigið eftir að verða virkir þátttakendur
á þessu framtíðartorgi hugmynda og fræðilegra rökræðna sem rísa
mun hér á háskólalóðinni. Þátttaka í samfélagi byggist á því að við erum hvert
fyrir sig einstakar mannverur gæddar eigin vitund, vilja og sál. Þess vegna getum
við skapað saman þennan merkilega veruleika sem við köllum „samfélag“ sem
felst í því að deila hugsunum okkar og kjörum, áhyggjum okkar og áhugamálum.
Hvert og eitt okkar verður að finna sína eigin leið til að taka þátt í sameiginlegum
veruleika okkar. Stundum skundum við ánægð til fundar við hann, stundum finnst
okkur hann yfirþyrmandi og ómögulegur. Þess vegna skiptir svo óendanlega
miklu máli að við ræktum með okkur dygðir á borð við þær sem Vestur-Íslendingar
sýndu með stuðningi sínum við stofnun Eimskipafélagsins árið 1914 og Háskólasjóðsins
á árinu 1964. Óeigingirni, fórnfýsi og framsýni – sá ásetningur að
láta gott af sér leiða – þetta er það sem mestu skiptir við mótun mannlegs samfélags.
Um leið skiptir höfuðmáli hvað það er sem meðlimir samfélagsins hafa
áhuga á og vilja sinna.
Hér hefur háskólasamfélagið sérstöðu, sem ég vil, ágætu kandídatar, minna ykkur
á að lokum. Það snýst nefnilega aðeins um eitt málefni og þetta eina málefni
gefur háskólasamfélaginu einingu og kjölfestu – það er öflun, varðveisla og miðlun
fræðilegrar þekkingar á öllu milli himins og jarðar. Þetta samfélag er í eðli
sínu alþjóðlegt og höfðar til hverrar einustu hugsandi manneskju á jörðinni. Í
þeim skilningi sameinar það okkur öll vegna þess að fræðileg þekking er í sjálfu
254

sér sameign okkar allra og við getum öll átt hlutdeild í henni alveg eins og loftinu
sem við öndum að okkur. Þess vegna mun háskólasamfélagið smám saman hafa
æ meiri, dýpri og varanlegri áhrif á allt mannfélagið í framtíðinni. Háskólasamfélagið
er það afl í heiminum sem getur sameinað menn og þjóðir ofar öllum
þröngsýnum skammtímahagsmunum. Vald þess er fólgið í hugmyndum og kenningum
sem knýja okkur sem hugsandi verur til að viðurkenna rök sannleika og
réttlætis í mannlegum samskiptum.
Góðir kandídatar! Um leið og Háskóli Íslands þakkar ykkur samfylgdina til þessa,
er það von hans og trú að þið munið alla ævi halda áfram að vera virkir þátttakendur
í háskólasamfélagi heimsins og leggja ykkur sífellt fram um að auka skilning
ykkar á sjálfum ykkur og veröldinni.
Páll Skúlason:
Framtíð Háskóla Íslands
Ræða við brautskráningu í Egilshöll 25. júní 2005
„Við þetta tækifæri finst mér liggja nærri, að vjer reynum fyrst að gera okkur
grein fyrir því frá almennu sjónarmiði, hvað háskóli eiginlega er eða á að vera,
hvert sé markmið háskóla og starf, og hverja þýðingu slíkar stofnanir hafa fyrir
þjóðfjelögin og alþjóð hins mentaða heims, og því næst að vjer snúum oss að
þessum hvítvoðingi vorum, sem nú er í reifum, og hugleiðum, hvað Háskóli Íslands
er nú, og hvað hann á að verða í framtíðinni.“
Þannig mælti Björn M. Ólsen, fyrsti rektor Háskóla Íslands, í ræðu sem hann flutti
við stofnun skólans 17. júní 1911. Hann gerði síðan grein fyrir þremur meginmarkmiðum
háskólans sem hann sá fyrir sér. Fyrsta markmiðið er að leita sannleikans
í hverri fræðigrein. Annað er að leiðbeina þeim sem eru í sannleiksleit,
hvernig þeir eigi að leita sannleikans í hverri grein fyrir sig. Þriðja markmiðið er
síðan að veita mönnum þá undirbúningsmenntun sem þeim er nauðsynleg til
þess að geta tekist á hendur ýmis störf í þjóðfélaginu. Með orðalagi Björns er háskóli
umfram allt „vísindaleg rannsóknarstofnun og vísindaleg fræðslustofnun.“
Og hann bætir við: „Frjáls rannsókn og frjáls kensla er eins nauðsynleg fyrir háskólana
og andardrátturinn er fyrir einstaklinginn. Landstjórnin á því að láta sér
nægja að hafa eftirlit með því, að háskóla skorti ekki fje til nauðsynlegra útgjalda
og að þeir fylgi þeim lögum sem þeim eru sett, enn láti þá að öðru leyti hafa sem
frjálsastar hendur um starf þeirra og málefni.“ Þriðja markmiðinu – að mennta
fólk til margvíslegra starfa – ná svo háskólarnir í krafti þess að þar blómstri
fræðilegar rannsóknir og fræðileg kennsla. „Góðir háskólar,“ sagði Björn, „eru
gróðrarstöðvar mentalífs hjá hverri þjóð sem er, sannkallaðar uppeldisstofnanir
þjóðarinnar í besta skilningi. Út frá góðum háskólum ganga hollir andlegir
straumar til hinna ungu mentamanna og frá þeim út í allar æðar þjóðarlíkamans.“
Og þegar hann leit á hvítvoðunginn, hinn nýfædda Háskóla Íslands, var hann
sannarlega vongóður: „Vjer höfum ástæðu til að vona, að háskólinn verði með
tímanum gróðrarstöð nýs mentalífs hjá þjóð vorri, og sjá allir hve ómetanlegt
gagn það getur orðið fyrir menningu vora og þjóðerni að hafa slíka stofnun hjer
innanlands. Meira að segja viljum vjer vona, að háskólinn geti, þegar stundir líða,
lagt sinn litla skerf til heimsmenningarinnar, numið ný lönd í ríki vísindanna, í
samvinnu við aðra háskóla.“
Nú eru liðin tæp hundrað ár frá því þessi orð voru mælt og hvítvoðungurinn er
orðinn stálpaður unglingur sem er enn að vaxa að afli og visku og hefur látið til
sín taka á ótal vegu í íslensku þjóðlífi og líka „numið ný lönd í ríki vísindanna“
með merkum rannsóknum í ýmsum greinum.
Ágætu kandídatar, um leið og ég óska ykkur og fjölskyldum ykkar til hamingju
með prófgráðuna bið ég ykkur að hugleiða stöðu og þýðingu Háskóla Íslands í íslensku
þjóðfélagi og í vísindasamfélagi heimsins í ljósi þessara orða fyrsta rektors
Háskóla Íslands. Þau hafa verið Háskólanum leiðarljós frá upphafi, og ég held
að allir rektorar Háskólans og raunar allir háskólamenn hafi litið svo á að starf
þeirra væri að framfylgja þeirri hugsjón sem fram kom í ræðu hins fyrsta rektors.
255

Þetta er í tuttugasta og fjórða sinn og jafnframt í síðasta skipti sem ég fæ að
ávarpa og taka í hönd kandídata sem hafa brautskráðst frá Háskóla Íslands síðan
haustið 1997, en þeir eru hvorki meira né minna en rúmlega níu þúsund talsins
að meðtöldum ykkur sem nú eru brautskráð. Til samanburðar má geta þess að
frá upphafi Háskólans fram til 1997 brautskráðust tæplega 16 þúsund kandídatar.
Hver brautskráning hefur verið einstök hamingjustund, sannkölluð háskólahátíð,
þar sem við fögnum mikilvægustu ávöxtunum af starfi Háskóla Íslands, menntaáfanga
ykkar, kandídatar góðir, sem hafið lagt ykkur fram um að öðlast þekkingu,
kunnáttu og skilning til að móta eigið líf og skapa um leið íslenska menningu og
íslenskt samfélag. Fyrirrennarar ykkar eru hvarvetna að störfum í íslensku þjóðlífi
og reyndar um allan heim og þið munuð, eins og þeir, bera hróður Háskólans
út um byggðir landsins og hvert sem leiðir ykkar liggja um heiminn. Þið eruð
stolt Háskólans og sýnið styrk hans og kraft. Þess vegna er ábyrgð ykkar líka
mikil, örlög heimsins og ekki síst örsmárrar þjóðar eins og okkar ráðast öllu
öðru fremur af þekkingu, kunnáttu og skilningi sem sprettur af fræðilegu námi og
starfi. Þess vegna skiptir líka svo miklu að við gerum okkur ljóst og að öllum
verði ljóst til hvers háskólar eru og hvernig þeir mega ná tilgangi sínum og rækja
hlutverk sitt í þágu lífsins.
Við byggjum furðulegan alheim þar sem óendanleikinn umlykur okkur á alla
vegu. Víðáttur geimsins, örsmáar agnir efnisins og heilinn, þetta undursamlega
verkfæri sem höfuðkúpa okkar geymir, en við skynjum samt aldrei, allt er þetta
enn ofvaxið mannlegum skilningi, þótt vísindin séu sífellt að opinbera okkur ný
sannindi um veruleikann. Mannshugurinn er sjálfum sér ráðgáta og eins og lokuð
bók, þótt hann skapi sífellt nýjar og nýjar bækur um könnunarferðir sínar um
lendur heimsins. Hver erum við sjálf, hver er þessi hugur sem knýr okkur áfram,
hvert okkar fyrir sig á sinni einstöku, persónulegu vegferð, og okkur öll saman, í
því skyni að reyna að skapa réttlátari, fegurri og betri heim? Háskóli Íslands er
ekki aðeins hús og byggingar, heldur ósýnileg, andleg heild sem sameinar okkur
í ákveðnum ásetningi og tilgangi og á sér sögulega tilveru handan okkar, hverfulla
einstaklinga, sem eigum hlut í henni á hverjum tíma. Björn M. Ólsen og hópur
annarra manna tók þátt í fæðingu þessarar andlegu heildar og þeir sáu hana
sem hvítvoðunginn í háskólasamfélagi heimsins. Og á hverjum tíma hefur Háskólinn
notið þess að fjöldi einstaklinga hefur verið reiðubúinn að fórna honum
tíma sínum og starfsorku um leið og þeir hafa sótt til hans menntun og styrk sér
til halds og trausts í óvissum heimi líðandi stundar. Þannig er Háskólinn í senn
andlegt sköpunarverk allra þeirra hugsandi einstaklinga sem hafa gefið honum
hluta af sjálfum sér með því að nema í honum og starfa og hann er sjálfstætt,
andlegt afl sem knýr okkur til sameiningar og samstöðu sem kemur aldrei skýrar
fram en á hátíðarstundu eins og þessari.
Í hverju felst aflið sem gerir Háskólann að því sem hann er? Í hvaða skilningi
sameinar það okkur? Kæru kandídatar, fræðileg svör við þessum spurningum
skipta máli, en mestu máli skiptir þó að við svörum þeim í verki með þeirri stefnu
og þeim áætlunum sem við framfylgjum í daglegum störfum og viðleitni okkar til
að gera Háskóla Íslands að sífellt öflugra vísinda- og menntasetri. Og það hefur
háskólafólk svo sannarlega gert á undanförnum árum með kraftmeiri uppbyggingu
rannsókna og kennslu en dæmi eru um í sögu Háskólans.
Nýleg skýrsla Ríkisendurskoðunar um starfsemi Háskólans sýnir glögglega að
hann hefur náð ótrúlegum árangri í samanburði við erlenda háskóla miðað við
þær aðstæður og þau fjárhagslegu skilyrði sem honum eru búin. Aflið sem knýr
Háskólann hefur fyrir löngu sprengt utan af sér ramma þeirrar efnislegu umgjarðar
sem honum er sett – hann er eins og kröftugur unglingur sem hefur vaxið
uppúr fermingarfötunum.
Þegar ég lít yfir farinn veg frá haustinu 1997 blasir við að starfsemi Háskólans
hefur tekið stakkaskiptum. Nemendum í grunnnámi – það er til fyrstu prófgráðu
– hefur fjölgað úr 5.400 í 7.600, en nemendum í framhaldsnámi – það er
meistara- og doktorsnámi – hefur fjölgað úr 180 í um 1.400. Á sama tíma hefur
fjölbreytnin í námsleiðum og rannsóknum aukist gífurlega. Árið 1997 voru 109
námsleiðir við skólann, þar af 32 í meistara- og doktorsnámi. Námsleiðirnar
eru nú orðnar 234, þar af 126 fyrir meistara- og doktorsnema. Fjölgun námsleiða
stafar fyrst og fremst af því að Háskólinn hefur nýtt sér styrk sinn sem alhliða
háskóli með því að auka samstarf ólíkra fræðasviða og gefa nemendum
sínum kost á alls kyns nýmælum með samvali námskeiða og fræðigreina. Þetta
hefur gefið einstaklega góða raun og sýnt hvernig unnt er að nýta betur tak-
256

markað fjármagn til að auka fjölbreytni og mæta betur þörfum og væntingum
nemenda og þar með þjóðfélagsins alls. Samhliða þessu hafa afköst kennara
og fræðimanna Háskóla Íslands í rannsóknum aukist um ríflega 40% sem er
hreint ótrúlegt.
Þessi öfluga uppbygging í kennslu og rannsóknum sýnir að háskólafólk hefur lagt
sífellt harðar að sér í fræðilegri þekkingarleit og þarfnast því æ meiri næringar og
stuðnings til að ná markmiðum sínum. Samningar við ríkisvaldið um kennslu og
rannsóknir sem gerðir voru á árunum 1999 til 2000 voru mikilvægur þáttur í
þessari þróun og fylltu okkur, háskólafólk, mikilli bjartsýni á skilning og áhuga
stjórnvalda á því að leggja enn meira af mörkum af almannafé til að efla Háskólann.
Því miður reyndist sú bjartsýni ekki að öllu leyti á rökum reist. Samningurinn
um eflingu rannsókna sem gerður var árið 2000 kvað á um að lokið yrði við
annan hluta hans ári síðar og þá myndi ríkisvaldið tengja framlög til skólans við
árangur í rannsóknum og rannsóknartengdu framhaldsnámi. Þessum hluta
samningsins var því miður aldrei lokið eins og til stóð. Fjárveitingarvaldið virðist
hafa litið svo á að sú uppbygging og efling rannsókna og rannsóknartengds náms
sem ætti sér stað í Háskólanum væri of kostnaðarsöm miðað við burði ríkissjóðs.
Viðbrögð embættismanna fjármálaráðuneytisins við nýútkominni skýrslu Ríkisendurskoðunar,
sem lesa má um á heimasíðu ráðuneytisins, benda til skilningsskorts
á því hvernig standa þarf að uppbyggingu öflugs alhliða rannsóknaháskóla.
Háskóli Íslands hefur að sjálfsögðu kappkostað að halda sig innan þess fjárhagsramma
sem honum hefur verið settur, en samanburðurinn við hliðstæða erlenda
háskóla sem birtist í skýrslu Ríkisendurskoðunar sýnir á ótvíræðan hátt að Háskólinn
þarf verulega aukin framlög til að gegna hlutverki sínu í þágu íslensks
samfélags. Um staðreyndir eiga menn helst ekki að deila og það er mikilvæg
staðreynd að Háskólinn þarf stóraukið fé til að sinna skyldum sínum og leggja
grunn að aukinni menntun og rannsóknum sem er helsta forsenda þess að á Íslandi
dafni blómlegt efnahags- og menningarlíf.
Önnur staðreynd er sú að ávextir menntunar og rannsókna skila sér sjaldnast á
stundinni, heldur á löngum tíma og þess vegna þarf að sýna framsýni og fyrirhyggju
þegar lagt er á ráðin um uppbyggingu háskólastarfs með gæði í fyrirrúmi.
Mestu vonbrigði mín í rektorsstarfi eru þau að ekki skuli hafa tekist að fá stjórnvöld
til að leggja Háskólanum það lið sem hann nú þarf til að axla fyllilega
ábyrgðina sem honum er falin lögum samkvæmt í íslensku þjóðfélagi. Ég hef átt
góð samskipti við ráðherra og ráðamenn ríkisins alla mína rektorstíð og ég er
sannfærður um að þeir vilja Háskóla Íslands vel og viðurkenna þýðingu hans fyrir
íslenskt þjóðfélag. En ég hefði kosið, nú þegar ég læt af starfi rektors, að þeir
hefðu lagt sig enn meira fram um að skilja og efla þá mikilvægu starfsemi sem
Háskólinn stendur fyrir í þágu okkar allra.
Háskóli Íslands er heild fræðimanna, kennara og nemenda sem hefur ekki annarra
hagsmuna að gæta en að efla fræðastörf, menntun og rannsóknir. Og við lifum
á tímum þar sem augu alls þorra almennings hafa opnast fyrir því að fræðileg,
tæknileg og siðferðileg þekking er það sem mestu skiptir til að auka velferð
og lífshamingju í heiminum. Þess vegna leikur ekki vafi á því í mínum huga að
við Íslendingar eigum að leggja miklu meira af mörkum en við gerum nú til að
skapa sem allra flestum skilyrði til að menntast og efla fræðilega hugsun sína.
Veröldin kallar eftir vísindum og aukinni visku – hún brennur af þorsta eftir fræðilegri
og tæknilegri getu og siðferðilegri visku til að takast á við öryggisleysið og
óvissuna sem allt hugsandi fólk skynjar og finnur fyrir í hverfulli tilveru sinni.
Að hugsa er meðal annars að hugleiða fortíðina, það sem orðið er. Það er líka að
hugsa vel um það sem er hér og nú, og það er ennfremur að hugsa fyrir því sem
kann að gerast. Hugleiðingin beinist helst að hinu liðna, umhyggjan að líðandi
stund og fyrirhyggjan að framtíðinni. Vísindi og menntun miða að því að efla
hugsun okkar, skapa henni styrk til að horfast ótrauð í augu við óvissu og efasemdir
sem að okkur kunna að sækja. Eina leið mannsins til að laga sig að síbreytilegum
aðstæðum er sú að auka og endurnýja hæfni sína og færni, sem sagt
að menntast meira, menntast að nýju, endurmenntast – til þess að verða æ virkari
þátttakandi í sjálfri sköpun veraldarinnar, nýsköpun heimsins.
Það eru sannarlega, kandídatar góðir, mikil forréttindi að fá að taka virkan þátt í
þeirri miklu þekkingarsköpun sem á sér stað í heiminum á okkar dögum. Og það
er lífsnauðsyn hverju þjóðfélagi sem ekki vill daga uppi, staðna og verða
gleymskunni að bráð að búa þegnum sínum sem allra best skilyrði til að menntast
og þroskast sem andlega sjálfstæðir einstaklingar. Ég er ekki viss um að við
Íslendingar höfum enn borið gæfu til þess að smíða það mennta- og háskóla-
257

kerfi sem við þörfnumst til þess að verða fullgildir þátttakendur í þeirri heimsmenningu
vísinda, tækni og siðferðilegrar visku sem veröld nútímans kallar eftir
og krefst að verði að veruleika, eigi dagar mannkyns ekki að vera taldir fyrr en
varir. Að ekki sé minnst á tilvist lítillar þjóðar eins og okkar sem þarf á öllum sínum
styrk að halda, eigi hún að halda menningarlegu, stjórnmálalegu og efnahagslegu
sjálfstæði sínu í samfélagi margfalt öflugri þjóða. Þess vegna er brýnni
nauðsyn en nokkru sinni fyrr á því að við hlúum að Háskóla Íslands og hugsum
fyrir því hvernig hann getur vaxið og þroskast og orðið fullvaxinn, alhliða og öflugur
rannsóknaháskóli í háskólasamfélagi heimsins.
Ágætu hátíðargestir!
Það hefur verið spennandi ævintýri að fá að vera í forsvari fyrir Háskóla Íslands á
mikilvægu skeiði á þroskabraut hans. Fyrir það er ég óendanlega þakklátur og þá
sérstaklega fyrir það að hafa fengið að skynja þann mikla og gefandi lífskraft sem
stöðugt streymir frá nemendum og starfsfólki skólans á hverju sem gengur. Háskóli
Íslands var í upphafi hvítvoðungur í háskólasamfélagi heimsins. Nú líkist
hann þróttmiklum unglingi með mikinn metnað og háleita drauma.
Um leið og ég þakka ykkur, kandídatar góðir, fyrir þátt ykkar í því að móta Háskóla
Íslands, er ósk mín sú að þið leggið ykkar af mörkum svo draumar hans
megi rætast.
Páll Skúlason:
Háskólahugsjónin
Ræða við rektorsskipti í Hátíðasal 30. júní 2005
Forseti Íslands, forsætisráðherra, menntamálaráðherra, iðnaðar- og viðskiptaráðherra,
frú Vigdís Finnbogadóttir, verðandi rektor, Kristín Ingólfsdóttir, fyrrverandi
rektorar, rektorar annarra háskóla, deildarforsetar, háskólafólk, aðrir góðir gestir.
Háskólinn er okkur háskólafólki lifandi hugsjón. Ég hef mörgum sinnum freistað
þess að lýsa þessari hugsjón í orðum og lagt mig fram um að vera henni trúr og
jarðtengja hana í daglegum störfum og ákvörðunum sem háskólakennari og rektor.
Því fer fjarri að ég telji að mér hafi tekist að gera hana að veruleika. Hugsjón er
hugmynd sem í eðli sínu verður aldrei að veruleika, vegna þess að hlutverk hennar
er einmitt að varpa ljósi á veruleikann og vera til leiðsagnar um það sem á að
verða, það sem við þráum og trúum að mestu skipti fyrir framtíðina. Gildi hennar er
því fyrst og fremst fólgið í því að segja okkur að hvaða leyti aðstæðum okkar sé
ábótavant og hvað megi betur fara. Hugsjónin lýsir upp heiminn. Hún kallar okkur
til sín, seiðir okkur og töfrar – og þess vegna eru margir á varðbergi gagnvart
áhrifamætti hugsjóna, telja þær jafnvel háskalegar jarðbundinni skynsemi og til
þess eins fallnar að leiða menn á villigötur. Þessu er ég öldungis ósammála. Hugsjónir
krefjast rökræðu um markmið og leiðir og þegar þær brestur þá tekur við
sérhagsmunabarátta þar sem menn láta órökstudda sannfæringu sína fyrir hinu
eða þessu ráða gerðum sínum og hlusta lítt á hvað aðrir hafa að segja.
Í fyrstu stefnuræðu minni, 5. september 1997, þegar ég tók við embætti rektors
sagði ég að hugsjón Háskólans ætti sér tvær hliðar, önnur væri sú að öðlast sífellt
meiri skilning á veruleikanum, hin beindist að sameiningu mannkyns í þekkingu og
skilningi á heiminum og lífinu. Og ég sagðist jafnframt efast um að þessi tvíhliða
hugsjón hefði náð að festa rætur í íslenskri menningu. „Við höfum verið,“ sagði ég,
„svo upptekin við að hagnýta okkur nýja tækni og vísindi við uppbyggingu þjóðfélagsins
að við höfum ekki haft tíma til að rækta sem skyldi undirstöðu þeirra, hina
leitandi og skapandi hugsun vísinda og fræða.“ Og ég hét því einu að vera trúr þeim
vilja sem vill að „Háskóli Íslands fái að þroskast og dafna sem sjálfstætt vísinda- og
fræðasetur óháð duttlungum og sérhagsmunum tíðarandans.“
Ég sagði síðan að meginviðfangsefnin væru af þrennum toga: Í fyrsta lagi að gera
þjóðinni ljóst að til að lifa í þessu landi þyrfti að rækta miklu betur fræðilega
hugsun, í öðru lagi að stjórnkerfi Háskólans yrði að verða skjótara til að taka á
málum, og í þriðja lagi að efla yrði samvinnu háskólafólks og bæta starfsskilyrði
þess. Og enn fremur að auka þyrfti samstarf við aðra skóla og yfirstjórn menntamála
í landinu.
258

Að því búnu nefndi ég þrjú verkefni sem þyrfti að sinna hið bráðasta: Uppbyggingu
framhaldsnáms (þ.e. meistara- og doktorsnáms), málefnum starfsfólks og
kynningu á starfsemi Háskólans.
Í stefnuræðu sem ég flutti ári síðar, haustið 1998, eftir eins árs reynslu af rektorsstarfi,
gerði ég svo miklu ítarlegri grein fyrir háskólahugmyndinni, yfirvofandi
breytingum á rekstri og stjórn Háskólans með nýjum samningum við stjórnvöld
og nýrri lagasetningu, margvíslegum nýmælum í starfi skólans, áformum um Háskólatorg
og kjarnanum í starfsmannastefnu Háskólans ásamt miklum og auknum
væntingum sem íslenskt þjóðfélag og almenningur bindur við starfsemi skólans,
ekki síst til að auka lýðræði og málefnalega umræðu.
Þegar ég nú lít til baka yfir þau átta ár sem ég hef fengið að vera í forsvari fyrir
uppbyggingu Háskólans er það mér gleðiefni að sjá að flest af því sem ég fjallaði
um í þessum fyrstu stefnuræðum hefur náð fram að ganga. Í þessu sambandi er
rétt að geta þess að öflugur samhljómur var í málflutningi frambjóðenda til rektorskjörs
árið 1997. Sá samhljómur bar vott um mikla samstöðu meðal háskólafólks
um það sem gera þyrfti til að byggja upp Háskólann. Segja má að háskólasamfélagið
hafi sammælst um að fela nýjum rektor að tala fyrir tilteknum málum.
Hér ber hæst áherslu á uppbyggingu framhaldsnáms. Frá árinu 1998 hefur
meistara- og doktorsnám eflast mjög og afköst í rannsóknum stóraukist. Þetta
eru merkustu nýmælin í háskólastarfi á Íslandi frá því um 1970 þegar fjöldi nýrra
greina var tekinn upp til BA-prófs í Háskólanum. Með mótun meistara- og doktorsnáms
hefur Háskóli Íslands tekið stakkaskiptum og lagt grunn að eiginlegu
þekkingarsamfélagi á Íslandi. Þessi þróun hefur mikil og margvísleg áhrif á efnahags-
og menningarlíf þjóðarinnar og ekki síst á starfsemi annarra háskólastofnana
í landinu. Samhliða þessu hafa mörg nýmæli verið tekin upp og veigamiklar
breytingar orðið í starfsemi skólans. Auk uppbyggingar meistara- og doktorsnáms
læt ég nægja að nefna þrennt sem ég tel sérstaklega þýðingarmikið. Í fyrsta
lagi tilkomu háskólafundar í stjórnkerfi Háskólans, en hann er samráðsvettvangur
deilda og stofnana og hefur átt mestan þátt í skipulegri stefnumótun og
áætlanagerð innan skólans að undanförnu. Starf fundarins hefur gegnt lykilhlutverki
í því að efla og treysta samstöðu og samstarf háskóladeilda og háskólastofnana.
Í öðru lagi vil ég nefna ákvörðun um byggingu Háskólatorgs sem mun
gjörbreyta aðstæðum og starfsumhverfi háskólafólks og gesta Háskólans og
treysta enn frekar samstöðu og samstarf innan skólans. Í þriðja lagi nefni ég fjölbreytt
og öflugt kynningarstarf sem unnið hefur verið í Háskólanum, en sterk vísbending
um árangur þess er sú staðreynd að traust þjóðarinnar til Háskóla Íslands
hefur vaxið úr 75% árið 1997 í 86% á þessu ári. Þetta jákvæða viðhorf þorra
almennings til starfsemi Háskólans er að sjálfsögðu afar dýrmætt.
Þá er einnig ærið tilefni til að ræða þær gagngeru breytingar sem orðið hafa á
ytra umhverfi og aðstæðum Háskólans á síðustu árum, ekki síst með tilkomu
nýrra háskóla sem ekki eru hugsaðir eða reknir á sömu forsendum og Háskóli
Íslands. Þetta tengist háskólahugsjóninni sem ég gerði að umtalsefni í upphafi.
Ljóst er að hver háskóli hlýtur að fylgja henni á sinn hátt og skilgreina hlutverk
sitt miðað við aðstæður sínar og sérstök verkefni. Kennaraháskóli Íslands, Listaháskóli
Íslands og Landbúnaðarháskóli Íslands hafa eins og nöfnin bera með sér
hver sitt sérstaka hlutverk, Háskólinn á Akureyri ákvað snemma að svara sérstaklega
þörfum og kalli landsbyggðarinnar, Háskólinn í Reykjavík og Viðskiptaháskólinn
á Bifröst hafa hvor með sínum hætti skilgreint hlutverk sitt með hliðsjón
af sértækum þörfum atvinnu- og efnahagslífsins, og Hólaskóli, sem er í senn
yngsti og elsti háskóli landsins, fer eigin leiðir í ljósi menningarlegrar og sögulegrar
sérstöðu sinnar. Ég tel miklu skipta að allir sem trúa á gildi vísinda og
fræða fyrir íslenskt samfélag sameinist um að efla háskólasamfélagið á Íslandi
sem eina heild. Í þeim anda undirrituðu rektorar íslenskra háskóla sameiginlega
yfirlýsingu um forsendur og frelsi háskóla í Hátíðarsal Háskóla Íslands 15. júní sl.
Í upphafi hennar segir:
„Hlutverk háskóla er að skapa skilyrði til frjálsrar þekkingarleitar, -sköpunar,
-varðveislu og -miðlunar á sviði vísinda, fræða og lista. Með starfsemi sinni þjóna
þeir fræðunum og langtímahagsmunum samfélagsins.
Háskólar miðla þekkingu til samfélagsins og efla einstaklinga til þroska og sjálfstæðis.
Þeir eru vettvangur gagnrýninna vinnubragða og öflunar og úrvinnslu
nýrrar þekkingar. Í þeim mætast straumar alþjóðlegra hugmynda og í ljósi þeirra
er menningararfur rannsakaður, varðveittur og efldur.
259

Háskóli er samfélag þar sem menn geta óhræddir rætt á gagnrýninn hátt um
hvaðeina sem leitar á hugann.“
Í yfirlýsingunni er síðan fjallað nánar um nokkur grundvallargildi háskólastarfs
svo sem akademískt frelsi, stjórnun og ráðningu starfsmanna, fjárhagsleg skilyrði
og jafnrétti til náms. Með þessari yfirlýsingu eru sköpuð skilyrði fyrir aukinni
samvinnu háskólanna og ekki síst að þeir sameinist um að hafa gæði menntunar
og rannsókna í fyrirrúmi. Sú hraða þróun sem orðið hefur í starfsemi háskóla
getur því miður bitnað á gæðum þeirra, en það eru að sjálfsögðu sameiginlegir
hagsmunir allra að svo verði ekki, heldur einmitt að gæðin aukist og beri æ betri
ávöxt fyrir þjóðfélagið.
Háskóli Íslands hefur mikla sérstöðu, ekki aðeins meðal annarra háskóla heldur
meðal opinberra stofnana landsins og meðal háskóla heimsins. Sérstaða hans
meðal háskóla heimsins er sú að hann fékk það hlutverk í vöggugjöf að efla sjálfstæði
Íslands, menningarlegt, stjórnmálalegt og efnahagslegt. Örfáir aðrir háskólar
í heiminum bera nafn lands síns en enginn þeirra fékk sambærilega köllun í vöggugjöf.
Um leið og ég segi þetta er að sjálfsögðu rétt að geta þess að margir háskólar
19. og 20. aldar gegndu lykilhlutverki í mótun þjóðríkja í Evrópu. Fylki í Bandaríkjunum
og Kanada kappkostuðu einnig að setja á laggirnar háskóla til að efla
sjálfsmynd sína og uppbyggingu samfélagsins á hverjum stað. Háskóli Íslands
verður til í anda þessara hugmynda og sú staðreynd að hann var stofnaður á fæðingardegi
Jóns Sigurðssonar, sjálfstæðishetju Íslands, segir allt sem segja þarf um
djúpstæð tengsl Háskólans við hugmyndina um sjálfstæði Íslendinga.
Þetta er hugmyndin á bak við Háskóla Íslands sem þjóðskóla, skóla allra landsmanna.
Ég hef orðið var við efasemdir um þessa þjóðskólahugmynd. Sú skoðun
hefur heyrst að hún stangist jafnvel á við hugmyndina um Háskóla Íslands sem
alþjóðlegan rannsóknaháskóla. Þetta er misskilningur sem brýnt er að leiðrétta.
Með því að eflast sem rannsóknaháskóli dregur Háskólinn ekki úr viðleitni sinni
til að þjóna þjóðinni og vera henni sem aðgengilegastur. Öðru nær: Þannig kemur
hann einmitt til móts við óskir hennar og dýpstu þarfir. Kjarni málsins er sá að
Háskóli Íslands getur ekki axlað ábyrgð sína sem þjóðskóli nema með því að
verða alþjóðlegur rannsóknaháskóli. Þessi hugsun hefur verið eins og rauður
þráður í öllum málflutningi háskólamanna frá upphafi til þessa dags. Og núna er
Háskólinn að stíga sín fyrstu spor sem alhliða rannsóknaháskóli í flestum greinum
fræða og vísinda. Grundvallarhvatinn er sú köllun að efla íslenskt samfélag
með auknu fræðastarfi – og því fylgir að styrkja vitund okkar um gildi þess að
vera Íslendingur, þann vanda og þá vegsemd sem því fylgir, svo vitnað sé óbeint
til orða tveggja merkra prófessora Háskóla Íslands, þeirra Sigurðar Nordals og
Gylfa Þ. Gíslasonar. Um leið og menningarbundin köllun Háskóla Íslands er nefnd
er rétt að hafa í huga að hún er öldungis óháð þjóðernishyggju og jafnframt að
hver einstaklingur hlýtur að bregðast við henni á sinn hátt.
Sérstaða Háskóla Íslands meðal annarra stofnana landsins blasir við. Hlutverk
hans hefur verið að sjá til þess að þær hefðu ávallt á að skipa vel menntuðu og
hæfu starfsfólki. En sögulega séð er skýrasta dæmið um sérstöðu Háskólans
vafalaust tilkoma Happdrættis Háskóla Íslands árið 1934. Happdrættið hefur ekki
aðeins tryggt Háskólanum fé til að reisa byggingar sínar og kaupa rannsóknatæki,
heldur hefur það skapað honum mikið sjálfstæði við uppbyggingu sína,
meira sjálfstæði en nokkur önnur opinber stofnun í landinu hefur notið og meira
sjálfstæði en nokkur háskóli í nágrannalöndum okkur. Þetta sjálfstæði er Háskólanum
afar dýrmætt, en stundum hefur hvarflað að mér að það hafi líka átt þátt í
að torvelda samskipti Háskólans við ráðuneyti og ráðamenn og jafnvel orðið til
þess að menn hafi séð ofsjónum yfir sjálfstæði Háskólans og talið hann vera í
sérhagsmunabaráttu rétt eins öflugt einkafyrirtæki sem hugsar um það eitt að
hámarka gróða sinn. Og ef við þetta bætist að menn telja sig verða vara við
„menntahroka“, að háskólafólk hreyki sér af þekkingu sinni og menntun, þá er
hætt við að afstaða manna og viðhorf til Háskólans geti orðið harla neikvæð.
Svar mitt við þessu er einfalt. Ég tel mestu skipta að öllum sé ljóst að Háskóli Íslands
hefur ekki aðra hagsmuni en þá að efla fræðastörf, menntun og rannsóknir
á Íslandi. Einstaka starfsmenn Háskólans kunna stöku sinnum að vera í „einkaerindum“,
ef svo má að orði komast, og horfa þá framhjá hagsmunum Háskólans.
En ég þekki afar fá dæmi þess. Trúmennska starfsfólks skólans við háskólahugsjónina
hefur mér fundist vera afar rík og rótgróin hvarvetna í deildum, stofnunum
og stjórnsýslu skólans. Og hugsjónin er sú að hámarka fræðilega, tæknilega
og siðferðilega þekkingu í þágu íslensks samfélags. Það er ágóðinn sem að er
stefnt í háskólastarfinu.
260

Ég neita því ekki að menntahroki gerir stundum vart við sig. Fræðileg menntun og
þekking hefur okkur ekki yfir aðrar manneskjur og hendi okkur að halda það afhjúpar
það aðeins vanþroska okkar og vanþekkingu. Því miður getur komið fyrir
okkur öll að vera drambsöm – hvort sem við erum skólagengin eða ekki – en vera
má að langskólagengið fólk sé í meiri hættu en aðrir fyrir slíku. Kannski ættum við
háskólamenn að fara daglega með tvær vísur Stephans G. Hin fyrri hljóðar svo:
„Hámenntaða virðum vér
vora lærdómshróka,
sem eru andleg ígulker
ótal skólabóka.“
Um leið og við minnumst þessara varnaðarorða skulum við fara með hina vísu
Stephans sem þið kunnið væntanlega öll, en ég held að hún sé besta skilgreining
á menntun sem til er:
„Þitt er menntað afl og önd,
eigirðu fram að bjóða:
hvassan skilning, haga hönd,
hjartað sanna og góða.“
Þetta er sú hugsun um menntun sem við öll skulum leitast við að temja okkur.
Þá kem ég að sérstöðu Háskóla Íslands meðal annarra háskóla landsins. Hann er
sá elsti, sá langstærsti, sá fjölbreyttasti og sá öflugasti. Um leið og ég segi þetta
þá virðist ég vera að hefja hann yfir aðra háskóla landsins og þá er stutt í það að
ég sé, eða sé talinn vera, að hreykja mér af honum og þar með að sýna dramb
gagnvart öðrum háskólum! [Má sleppa: Ég sagði eitt sinn við blaðamann í stuttu
símtali að Háskóli Íslands væri eini rannsóknaháskóli landsins og það tók marga
mánuði áður en sumir rektorar annarra háskóla tóku mig í sátt! Ég hefði kannski
átt að segja að Háskóli Íslands risi tæplega undir nafni sem eini rannsóknaháskóli
landsins, þótt um 80% allra rannsókna í landinu færu fram innan veggja
hans. Það hefði ekki leyst vandann vegna þess að orðið sem skipti máli hér var
„eini“ – eini rannsóknaháskóli landsins – og orð mín voru túlkuð á þann veg að í
öðrum háskólum væru ekki stundaðar rannsóknir og jafnvel ætti ekki að stunda
rannsóknir. Nú heyrir þetta mál sögunni til en ég nefni það sem dæmi um átök
sem verið hafa í háskólaheiminum í landinu og um leið hve viðkvæmt getur verið
að fjalla um Háskóla Íslands og bera hann saman við aðra skóla.]
Ég tel að samræður íslenskra háskóla að undanförnu muni stuðla að því að háskólafólk
í landinu þjappi sér saman um að efla Háskóla Íslands um leið og allir íslenskir
háskólar læri að vinna saman og keppa á þeim sviðum þar sem forsendur
eru fyrir samkeppni. Háskóli Íslands hefur ótvíræðar skyldur gagnvart öðrum háskólum
vegna sérstöðu sinnar sem eini alhliða háskóli landsins. Þessar skyldur
þarf að ræða og hugsanlega skjalfesta til að öllum séu þær ljósar.
Hver einasti starfsmaður Háskóla Íslands þarf að vera sér meðvitaður um hlutverkið
sem Háskóla Íslands er falið í íslensku samfélagi. Hann á að rækta með sér hugsjónina
sem liggur starfi skólans til grundvallar og leggja sig fram um að efla samstarf
og samstöðu deilda, stofnana og stjórnsýslu. Háskólahugsjónin sameinar
okkur og með hana að leiðarljósi nær Háskólinn að blómstra sem fjölskrúðug og
skapandi heild sem bregður birtu vísinda og fræða yfir íslenskt þjóðfélag.
Ágæta háskólafólk og aðrir góðir gestir!
Það hefur verið stórkostleg reynsla að fá að vera rektor Háskóla Íslands síðustu
átta árin. Ég hefði ekki viljað missa af þeirri reynslu fyrir nokkurn hlut! Þetta
verður vafalaust skemmtilegasti tími ævi minnar, en ég veit ekki hvort Auður
kona mín mun geta sagt það sama. Sjálfur hefði ég ekki getað hugsað mér að
gegna starfi rektors án þess að hafa hana mér við hlið og ég held að hún hafi oft
haft lúmskt gaman af því að sjá mig ráðþrota gagnvart einhverju óendanlega
flóknu og spennandi úrlausnarefni í rektorsstarfinu. Sannleikurinn er sá að þetta
starf er óhemju margbrotið og gefandi, ekki síst vegna ótal tækifæra til að kynnast
fjölda fólks, fræðast um margvísleg málefni og víkka sjóndeildarhringinn,
meðal annars með samstarfi við erlenda háskóla. En rektorsembættið er líka
mjög krefjandi og nú læt ég ánægður af því starfi og stefni á vit nýrra ævintýra.
Þegar starf eins og þetta er kvatt segir sig sjálft að maður stendur í þvílíkri þakkarskuld
við fjölda fólks að ekki er nokkur leið að gjalda hana og þakka öllum sem
261

skyldi. Galdur mannlegra samskipta er kannski umfram allt sá að við erum sífellt
og jafnvel óafvitandi að gefa eitthvað af sjálfum okkur án þess að vænta nokkurs í
staðinn – vegna þess að sameiginlega sköpum við annað og meira en okkur sjálf.
Ég þakka öllu starfsfólki Háskólans heilshugar fyrir stuðning og hvatningu. Ég
þakka menntamálaráðherrum góð samskipti og vil ég sérstaklega nefna Björn
Bjarnason sem ég starfaði lengst með í rektorstíð minni.
Rektor Háskóla Íslands nýtur daglega stuðnings, velvilja, hjálpsemi og fórnfýsi
fjölda fólks bæði innan skólans og utan sem hugsar og vinnur í anda þeirrar hugsjónar
sem gerir Háskóla Íslands að því öfluga fræðasetri sem hann er. Þetta vil
ég sérstaklega segja við Kristínu Ingólfsdóttur nú þegar hún tekur við embætti
rektors Háskóla Íslands. Kristín hefur unnið sér traust, virðingu og stuðning háskólafólks
og það er með mikilli gleði og bjartsýni sem ég við þessi tímamót afhendi
henni rektorsfestina sem er tákn samheldni og hugsjónar Háskóla Íslands.
Ég færi Kristínu mínar bestu óskir um farsæld í rektorsstarfi.
Megi gæfa fylgja henni og Háskóla Íslands.
Kristín Ingólfsdóttir:
Hlutverk Háskóla Íslands
Ræða við embættistöku rektors Háskóla Íslands
30. júní 2005
Forseti Íslands, forsætisráðherra, menntamálaráðherra, viðskiptaráðherra, frú
Vigdís Finnbogadóttir, fráfarandi rektor, fyrrverandi rektorar Háskóla Íslands,
rektorar annarra háskóla, kæra samstarfsfólk, góðir gestir.
I.
Ég þakka Páli Skúlasyni, fyrir hönd Háskóla Íslands, fyrir að leiða skólann styrkri
hendi á miklu uppbyggingarskeiði, þakka honum fyrir ósérhlífni og metnaðarfullt
og árangursríkt starf.
Ég vil jafnframt þakka Páli fyrir þann einlæga stuðning sem hann hefur sýnt mér
við þessi rektorsskipti. Við háskólafólk eigum í Páli sannan vin og traustan og
það er okkur ómetanlegt.
II.
Við þessi tímamót er hollt að íhuga hlutverk Háskóla Íslands í samfélaginu.
Háskóli Íslands er einstök stofnun, tíu þúsund manna kröftugt samfélag vísindamanna,
kennara, nemenda og annarra starfsmanna. Hér um bil aldarlöng saga
Háskólans er samofin sjálfstæðissögu Íslands og sjálfsmynd, samofin uppbyggingu
þekkingarsamfélags og vegferð þjóðarinnar frá fátækt til bjargálna.
Það hefur verið gæfa þjóðarinnar að leiðtogar hennar hafa skilið að háskólastarfið
er langtíma uppbyggingarstarf og árangur er best tryggður ef myndarlega er staðið
að starfseminni og þekkingarleitin innan veggja háskólans er óbundin og óheft.
Háskóli Íslands hefur verið og er helsta vísindastofnun þjóðarinnar. Skólinn hefur
menntað þúsundir Íslendinga á fjölmörgum fræðasviðum og þannig hefur hann
með vísindastarfi og menntun byggt upp hjá þjóðinni þekkingu sem er henni
sannkölluð auðlind.
Með elju og metnaði hafa íslenskir vísindamenn náð afburðaárangri í mörgum
fræðigreinum. Þessi árangur endurspeglast í sumum tilfellum í því að Ísland er á
alþjóðavettvangi talin þungamiðja viðkomandi fræða. Slíkur árangur skapar okkur
sérstöðu og samkeppnisforskot.
Háskóli Íslands hefur jafnframt lagt af mörkum til alþjóðasamfélagsins og auðgað
heimsmenningu með því að taka á móti erlendum stúdentum, bæði í grunnnám
og framhaldsnám. Kennarar frá Háskólanum hafa jafnframt farið utan og kennt
sérhæfð námskeið fyrir erlenda doktorsnema.
262

III.
Þjóðfélagsbreytingar undanfarinna ára hafa leyst úr læðingi kraft sem hefur fært
Íslandi hagsæld og skapað möguleika til áframhaldandi uppbyggingar. Þessi
kraftur er beinlínis nærður af þekkingu sem þjóðin hefur byggt upp með öflugu
mennta- og vísindastarfi.
En hverjar eru þarfir samfélagsins í framtíðinni og hvert er hlutverk Háskólans í
þeirri framtíðarmynd? Svarið er einfalt: Nú sem aldrei fyrr er þörf fyrir þekkingu.
Ný þekking er grundvöllur þess að við getum styrkt atvinnulíf og skapað ný
verðmæti.
Þekking er grundvöllur þess að við getum varðveitt það sem við viljum flytja til
framtíðarkynslóða úr þjóðmenningu dagsins í dag.
Þekking er forsenda þess að við getum byggt hér einstaka samfélagsskipan sem
byggir á samhygð en hlúir á sama tíma að og gefur svigrúm krafti framúrskarandi
einstaklinga.
Hlutverk Háskóla Íslands er í mínum huga að vera í fremstu röð, leiðandi í þekkingaröflun,
þekkingarmiðlun og nýsköpun í íslensku samfélagi.
Framtíðarsýn mín fyrir Háskólann er sömuleiðis skýr. Ég vil vinna að því að Háskóli
Íslands verði í fremstu röð rannsóknaháskóla í nágrannalöndunum. Gæði
skólans verði mæld með sama hætti og gæði evrópskra og bandarískra rannsóknaháskóla,
þ.e. með afköstum í vísindum.
Ég vil að skólinn bjóði menntun sem þjónar samfélaginu við nýjar og síbreytilegar
aðstæður.
Ég vil að skólinn verði leiðandi í jafnréttisþróun, sem er vitaskuld réttlætismál fyrir
einstaklinga, en er líka spurning um heildarhagsmuni. Samfélagið þarf á kröftum
allra einstaklinga að halda.
Þetta eru nokkrir drættir úr þeirri framtíðarsýn sem ég hef fyrir Háskóla Íslands.
Meðal þeirra leiða sem ég vil fara að þessu marki og meðal verkefna sem þarf að
vinna eru eftirfarandi:
• Við verðum að búa svo um hnúta að framúrskarandi fólk á öllum sviðum vilji
helga háskólanum starfskrafta sína. Enginn háskóli í heiminum verður betri
en þeir vísindamenn og kennarar sem við hann starfa.
• Við þurfum að bæta enn grunnnámið með bættri starfsaðstöðu fyrir nemendur
og kennara og skýrari gæðakröfum. Orðspor Háskólans fylgir nemendum
og menntun þeirra alla tíð og því þarf sífellt að standa vörð um gæði þeirrar
menntunar sem hér er veitt.
• Við verðum að styrkja rannsóknatengt framhaldsnám á meistara- og doktorsstigi
með öllum tiltækum ráðum. Auka gæðakröfur, auka framboð námskeiða
og efla samstarf við erlenda háskóla.
• Við verðum að styrkja háskólabókasafnið, sem er grundvallareining í rannsóknaháskóla.
• Háskóli Íslands þarf að taka kraftmikinn þátt í þróun háskólasjúkrahúss, sem
í ráði er að byggja.
• Við þurfum að hraða uppbyggingu Vísindagarða.
• Við þurfum að vinna í nánari og dýnamiskari tengslum við atvinnulífið og
rannsóknarstofnanir.
• Við þurfum að auka enn samstarf háskóla í landinu til hagsbóta fyrir nemendur
og fyrir þjóðfélagið. Þannig nýtum við best þá fjármuni sem úr er að
spila.
• Við þurfum að stórauka kynningu á innra starfi háskólans. Stjórnvöld og
þjóðin sem kosta þetta starf þurfa að kynnast betur þeim krafti sem er í
þessu starfi og þeim árangri sem það er að skila.
• Loks nefni ég stjórnkerfi Háskóla Íslands. Við þurfum að einfalda ákvarðanatöku
og færa vald út í deildir og gera alla stjórnsýslu einfalda og skilvirka.
Starfsemi háskóla er ólík flestu öðru í samfélaginu. Á vissan hátt þarf háskóli að
vera íhaldssamur, standa vörð um óhefta þekkingarleit og traust siðferði í vísindum.
Við lifum á tímum þar sem áhersla er gjarnan lögð á skjótfengin árangur.
Við megum hins vegar aldrei gleyma því, að framfarir í samfélaginu byggja
líka á langtíma þekkingarleit og þróun.
264

En það er auðvitað líka í eðli háskóla að reyna á mörk hins mögulega, færa út
mörk þekkingarinnar. Háskólinn þarf því umfram allt að vera framsækinn og
sókndjarfur. Við þurfum að leggja fram áleitnar spurningar, og kanna hvort
ástæða sé til að bregðast við með auknu eða breyttu námsframboði.
Ég dreg fram nokkrar spurningar af handahófi.
• Hvaða þekkingu þurfum við að hafa til að geta brugðist við áhrifum af alþjóðlegu
afþreyingarefni á okkar eigin þjóðmenningu og einkum og sér í lagi á
þroska og málvitund barnanna í samfélaginu?
• Í hvaða farveg eigum við að beina kröftum okkar til rannsókna á áhrifum af
loftslagsbreytingum?
• Hvaða áhrif hefðu t.d. breytingar á alþjóðahagkerfinu á íslenskt þjóðfélag og
viðskiptalíf, ef spár rættust um nýjar þungamiðjur í alþjóðahagkerfi í Kína og
á Indlandi á næstu 10-20 árum?
• Hvaða þekkingu eigum við að byggja upp til að vera gjaldgeng í umræðum
um að koma sveltandi þjóðum til bjargálna?
• Hvaða þekkingu þurfum við að hafa til að geta nýtt okkur það, að innan
skamms tíma verði mögulegt að vista alla skráða þekkingu mannkyns á örlitlu
tæki? Innan fárra ára geta stúdentar gengið með allar heimsbókmenntir
í vasa sínum.
• Hvernig metum við áhrif aukinnar tölvunotkunar og farsímanotkunar á
sköpunargleði, þekkingarþorsta og almennt heilsufar barna og unglinga?
• Hvaða áhrif hefur tæknivætt umhverfi, bæði á starfsvettvangi og heimili, á
skapandi hugsun, andlega heilsu og lífsgæði? Umhverfi þar sem skil milli
vinnu og frítíma nánast hverfa vegna sítengingar við tölvu, farsíma og internet?
Ég sagði hér að framan að það væri hlutverk háskóla að færa út mörk þekkingarinnar.
Tilgangurinn er kannski fyrst og fremst að gera samfélagið fært um að fást
við breytingar. Um þessar mundir eru breytingar í alþjóðlegu umhverfi okkar,
efnahagslífi, tækni og menningarlífi hraðstígari en nokkru sinni fyrr.
Þessar breytingar skapa okkur ný og oft og tíðum stórkostleg tækifæri. En af
sumum breytingum stafar jafnframt nokkur ógn. Íslendingar eru fámenn þjóð
með lítið hagkerfi, tungumála- og menningarheim. Tiltölulega litlir straumar á
heimsvísu geta haft mikil áhrif í slíku samfélagi. Til að nýta tækifæri og til þess að
verja það sem okkur er kært verðum við að leggja vaxandi áherslu á menntun,
þekkingu og vísindi og styrkja alþjóðleg tengsl.
IV.
Markmið Háskóla Íslands eru skýr. Áherslan sem við leggjum á gæði grunnnáms,
rannsóknatengt framhaldsnám og vísindi er í takt við stefnu stjórnvalda um eflingu
vísinda, tækniþróunar og nýsköpunar í landinu og í raun í takt við skoðanir
allra stjórnmálaflokka. Íslendingar eru almennt sammála um gildi menntunar og
vísindastarfs.
Á undanförnum árum hafa fjárframlög til háskólastigsins og samkeppnissjóða í
vísindarannsóknum verið stóraukin. Með stofnun Vísinda- og tækniráðs árið 2003
með aðkomu stjórnmálamanna, vísindamanna og fulltrúa atvinnulífs var áhersla
lögð á aukið samstarf háskóla, rannsóknastofnana og atvinnulífs. Stefna íslenskra
stjórnvalda er að þessu leyti í takt við stefnu annarra landa OECD. Minna
má á, að ákvörðun Finna um stóraukin fjárframlög til menntunar hefur skilað sér
í öflugum þekkingariðnaði og stórbættu efnahagslífi.
En hvernig stendur þá á því, að enn vantar fé til háskólastarfsins? Það liggur einfaldlega
í því að þróun samfélagsins í átt til þekkingarsamfélags er svo hröð að
við höfum ekki haft undan að byggja upp eins og til þarf.
Ég held að við þurfum að temja okkur það að líta ekki á þetta sem vandamál
heldur sem stórkostlegt viðfangsefni. Þekkingarsmiðjur á borð við Háskóla Íslands
eru ekki vandamál. Það er ekki samdráttur í þeim markaði sem skólinn
þjónar. Það er gríðarleg eftirspurn eftir þjónustunni og hún er lífsnauðsynleg
næring fyrir framtíðarvöxt í samfélaginu.
Eins og ég sagði hér að framan ríkir almenn sátt í samfélaginu um grundvallaratriði.
Við viljum öll efla vísindi og eiga háskóla í fremstu röð. Við verðum að finna
það fjármagn sem til þarf. Það er ekki fjármagn til að leysa vandamál. Það er
ávísun á betri framtíð fyrir íslenskt samfélag.
265

V.
Ég hef djúpa og einlæga sannfæringu um að Háskóli Íslands gegni lykilhlutverki í
mótun framtíðarsamfélags á Íslandi, í framtíðarhagvexti og í mótun og varðveislu
menningar.
Um leið og ég tek við embætti rektors Háskóla Íslands vil ég færa þakkir fyrir það
traust sem mér hefur verið sýnt. Ég mun leggja mig að veði fyrir þeirri framtíðarsýn
sem ég hef lýst. Ég heiti því að vinna að þessu verki af fullum heilindum og
vera vakin og sofin yfir velferð Háskóla Íslands.
Megi Háskóla Íslands farnast vel og samfélaginu sem hann þjónar.
Kristín Ingólfsdóttir:
Háskóli í fremstu röð
Brautskráningarræða 22. október 2005
Forseti Íslands, Herra Ólafur Ragnar Grímsson, fyrrverandi forseti frú Vigdís
Finnbogadóttir, deildarforsetar, kæru kandídatar, góðir gestir.
Háskóli Íslands er sterkasta aflið í menntasókn þjóðarinnar. Háskólinn staðfestir
þetta áþreifanlega með því að útskrifa rúmlega 1400 kandídata frá 11 deildum
á þessu ári. Ennfremur er gert ráð fyrir að 14 doktorsnemar verji ritgerðir sínar
við skólann á árinu.
Þetta glæsilega og vel menntaða fólk verður burðarvirkið í íslenska þekkingarsamfélaginu
á næstu árum. Háskóli Íslands hefur með þessum hætti verið ein
af máttarstoðum þekkingarsköpunar og þeirrar velferðar sem hún hefur leitt af
sér á Íslandi í hartnær heila öld.
En við látum ekki staðar numið. Samfélagið hefur nú sem aldrei fyrr þörf fyrir
háskóla í fremstu röð. Heimurinn sem við lifum í einkennist af vaxandi samskiptum
og samkeppni og þeim vegnar einfaldlega best sem efla hraðast þekkingu,
vísindi og rannsóknir.
Það hvílir á okkur háskólafólki sú ábyrgð að lýsa fyrir samfélaginu þörfinni fyrir
áframhaldandi þekkingarsköpun og hvers vegna Háskóli Íslands leiki þar lykilhlutverk.
Til þess þarf Háskólinn að hafa skýra stefnu, meitlaðar áherslur og
hvassan vilja til verka. Það hvílir á stjórnvöldum sú ábyrgð að styðja skólann í
þessu verki og tryggja honum nauðsynlegt fjármagn til starfseminnar. Fjárfesting
samfélagsins í Háskóla Íslands er nauðsynleg, arðbær og áhættulaus.
Háskóli Íslands hefur þróast með samfélaginu sem hann þjónar allt frá stofnun
hans árið 1911. Síðasta skeiðið í þróun skólans hófst um miðjan síðasta áratug.
Það einkennist af þremur meginþáttum:
• Í fyrsta lagi af gríðarlegum vexti í starfseminni. Háskólinn hefur tvöfaldast
að stærð á 8 árum.
• Í öðru lagi hafa sprottið fram nýjar menntastofnanir á háskólastigi sem
keppa við Háskóla Íslands um nemendur, kennara og fjármuni.
• Í þriðja lagi hefur á þessu skeiði verið lagður grunnur að umfangsmiklu
rannsóknatengdu framhaldsnámi í skólanum.
Þetta vaxtar- og samkeppnisskeið hefur reynt á innviði skólans. Þrjár viðamiklar
ytri úttektir, innlendar og erlendar, staðfesta að Háskóli Íslands er vel rekinn
og afkastamikill, en einnig að stórauka þarf fjárveitingu til skólans til að hann
geti haldið áfram nauðsynlegu uppbyggingarstarfi. Að þessu munum við vinna
með stjórnvöldum.
Faglega er Háskólinn vel í stakk búinn að ráðast í næsta áfanga sem er að
styrkja stöðu sína sem fullburða rannsóknaháskóli. Við ætlum okkur að fimmfalda
á næstu 5 árum fjölda doktorsnema sem útskrifast árlega frá skólanum.
Þetta er eitt af þeim markmiðum sem við setjum okkur til að Háskóli Íslands
verði sambærilegur við bestu rannsóknaháskóla á Norðurlöndum.
Stefnuáherslur okkar og markmið eru oft dregin saman í hugtakið um rann-
266

sóknaháskóla í fremstu röð. Við notum alþjóðlega viðurkenndar mælistikur til
að meta árangur og gæði, m.a. fjölda alþjóðlega ritrýndra vísindagreina, fjölda
doktorsnema og niðurstöður innlendra og alþjóðlegra gæðaúttekta á starfsemi
skólans.
En hvert er inntak slíkra markmiða? Af hverju skiptir máli fyrir íslenskt samfélag að
byggja upp vísindaháskóla? Hvaða máli skiptir fjöldi doktorsnema fyrir samfélagið?
Svarið liggur í tvíþættum megintilgangi háskólakennslu, vísindastarfa og rannsókna.
Annars vegar er tilgangurinn leit að nýrri þekkingu sem samfélagið, stofnanir
þess, fyrirtæki og einstaklingar geta fært sér í nyt með beinum hætti. Þannig
verða til nýjar aðferðir til verklegra framkvæmda, nýir orkugjafar, ný efni til iðnaðar
og ný þekking í félags-, sálar- og læknisfræðum sem eykur lífshamingju
og dregur úr kvöl svo fátt eitt sé nefnt.
Hins vegar er tilgangurinn að hækka almennt þekkingarstig samfélagsins
þannig að það sé í heild betur í stakk búið að fást við breyttar kringumstæður
og ný viðfangsefni. Dæmi um þetta er útrás íslenskra fyrirtækja á alþjóðlegan
markað sem byggir að verulegu leyti á tæknikunnáttu og þekkingu á sviði fjármála-
og viðskiptafræða, tungumálaþekkingu og menningarlæsi.
Aðgengi að upplýsingum er nú meira en nokkru sinni fyrr fyrir tilstuðlan internets
og alþjóðavæðingar. En aðgengi að upplýsingum er eitt – þekking er annað.
Ný djúpstæð þekking byggir vissulega á upplýsingum en fæst einungis með því
að setja upplýsingar í nýtt samhengi, með því að setja fram ögrandi tilgátur sem
eru þrautprófaðar í öguðum og frjóum vísindarannsóknum.
Þetta kemur til dæmis skýrt fram í vinnu doktorsnema. Þeir hafa valið sér ögrandi
rannsóknarefni og leggja sjálfa sig að veði fyrir verkefnið. Þetta fólk er í
raun að gera tvennt, afla nýrrar þekkingar og um leið að þróa með sér eðlisþætti
á borð við ákafa, markmiðasækni og sjálfstæði og ögun í vinnubrögðum.
Vísindamenn sem taka að sér að leiðbeina doktorsnemum þurfa sjálfir að uppfylla
strangar gæðakröfur og samvinnan milli leiðbeinenda og nemenda eykur
hæfni hvorra tveggja.
Það sem af er liðið þessu haustmisseri hafa sjö doktorsefni varið ritgerðir sínar
við Háskóla Íslands, þar af sex konur. Viðfangsefni þeirra hafa verið afar fjölbreytt
– svarthol í himingeimnum; nýjar aðferðir við gæðamat á fiskmeti, ævi og
ritstörf séra Hallgríms Péturssonar; þunganir unglingsstúlkna; tannáta og glerungseyðing
í unglingum; ónæmisvarnir mannslíkamans og ónæmisvarnir í fósturþroskun
fiska.
Ágætu gestir!
Háskóli er fyrst og fremst metinn á grundvelli þeirra rannsókna sem þar eru
stundaðar og árangri nemendanna sem hann útskrifar. En þetta hvorutveggja
byggir á því að skólinn hafi á að skipa framúrskarandi kennurum og starfsfólki,
að sífelld endurnýjun kennsluefnis og kennsluhátta eigi sér stað og að skólinn
sé ætíð vakandi fyrir spennandi nýjungum.
Mig langar til að nefna nokkur dæmi um slíkar nýjungar sem um þessar mundir
eru í bígerð eða komnar í framkvæmd við Háskóla Íslands – og þetta eru aðeins
örfá dæmi:
Meistaranám í íslenskum miðaldafræðum. Þetta nám er sérsniðið fyrir erlenda
stúdenta og kennt á ensku.
Meistaranám í lífverkfræði. Þar vinna fræðimenn á sviði læknisfræði og verkfræði
að því að leita lausna sem stuðla að betri líðan sjúkra og fatlaðra.
Meistaranám í lýðheilsu. Þar er auk hefðbundinna þátta lýðheilsu fjallað um útbreiðslu
farsótta á borð við fuglaflensu og aðrar skæðar smitsóttir, og leiðir til
forvarna.
Þá er verið að leggja drög að kennslu í asískum fræðum, með sérstakri áherslu
á Japan, Indland og Kína. Samstarfsaðili okkar í þessari þróunarvinnu er Háskólinn
á Akureyri. Í vikunni sem leið kom vísindamálaráðherra Indlands í
heimsókn til Háskóla Íslands þar sem meðal annars var rætt um þetta verkefni.
267

Sú aðstaða sem kennslu og rannsóknum er búin skiptir sköpum til þess að ná
árangri. Það er ánægjulegt að horfa á þá uppbyggingu í húsnæðismálum Háskólans
sem nú á sér stað.
Í fyrra var Askja, hús náttúruvísinda, tekið í notkun og gerbreytti það aðstöðu til
rannsókna og kennslu á þeim vettvangi.
Fyrir nokkrum vikum tilkynnti ríkisstjórnin að í tilefni aldarafmælis Háskóla Íslands
eftir 6 ár verði reist hús undir nýja stofnun íslenskra fræða - Árnastofnun.
Í síðustu viku var kynnt framtíðarskipulag nýs háskólasjúkrahúss, sem mun
gerbylta allri starfaðstöðu heilbrigðisvísindadeilda Háskólans til rannsókna og
kennslu og styrkja tengsl sjúkrahúss og háskóla.
Í þessari viku voru tilkynnt úrslit í samkeppni um hönnun og byggingu Háskólatorgs,
sem er samheiti tveggja bygginga sem rísa á miðri háskólalóðinni
og skapa rými fyrir vísindastörf, kennslu, lesaðstöðu og þjónustu við stúdenta
og starfsfólk.
Loks er framundan bygging Vísindagarða í Vatnsmýrinni sem mun stórefla
tengsl skólans við atvinnulíf og aðrar rannsóknastofnanir.
Ágætu kandídatar!
Við stöndum hér á mörkum tveggja tíma. Þið hafið lokið mikilvægum áfanga í
lífi ykkar. Sum ykkar verjið næsta áfanga hér í skólanum, en fyrir aðra er þetta
kveðjustund. Hér skilja leiðir.
Skólinn þróast áfram og hefur í farteskinu nýja þekkingu sem þið hafið skapað
með honum og býr að þeirri örvun sem vera ykkar hér hefur verið honum. Eldmóður,
dugnaður og þekkingarþorsti stúdenta bæta fræðarana.
Þið fetið ykkar slóð og það skiptir öllu að í þeim föggum sem þið takið með ykkur
út í lífið sé í jöfnum skömmtum þekking og þroski. Þekking til að breyta umhverfi
ykkar og þroski til að beita þekkingunni rétt.
Ég hef lagt á það mikla árherslu hér í dag að þekking skipti máli, – fyrir samfélagið,
fyrir skólann og fyrir ykkur sem einstaklinga. En við skulum hafa hugfast
að þekking er vald og manninum farnast best þegar vald og ábyrgð eru í jafnvægi.
Ég á þá ósk heitasta þegar þið hverfið á vit framtíðarinnar að þið hafið í
farteskinu í jöfnum hlutföllum þekkingu og þroska.
En þó að leiðir skilji mun skólinn með vissum hætti fylgja ykkur áfram og verða
hluti af framtíð ykkar. Orðspor Háskólans, þeirrar menntunar sem hann veitir
og þeirrar vísindaþekkingar sem hann byggir upp mun fylgja ykkur áfram og
verða gæðastimpill menntunar ykkar.
Góðir gestir!
Árið 2005 er helgað eðlisfræðinni vegna þess að nú eru hundrað ár liðin frá því
að Albert Einstein setti fram afstæðiskenninguna, sem leiddi til nýs skilnings á
eðli alheimsins.
Einstein sagði um þekkingarleitina: „Það skiptir mestu að hætta aldrei að spyrja.
Forvitni mannsins á sér sínar ástæður. Maður stendur andaktugur frammi
fyrir ráðgátum um eilífðina, lífið og stórbrotinn og margflókinn raunveruleikann.
Það nægir að reyna að skilja ögn af þessari ráðgátu á hverjum degi.“
Kandídatar og aðrir góðir gestir. Það er inntak góðs háskóla að reyna á hverjum
degi að skilja ögn af þessari stórbrotnu ráðgátu og beita þekkingunni af þroska
og ábyrgð í þágu alls mannfélagsins.
Ég þakka ykkur, kandídatar, samfylgdina við Háskóla Íslands og óska ykkur velfarnaðar
í öllum ykkar verkum.
268

Brautskráðir
kandídatar
Brautskráning
26. febrúar 2005
Guðfræðideild (1)
90 eininga djáknanám (1)
Karólína Hulda Guðmundsdóttir
Læknadeild (1)
MS-próf í heilbrigðisvísindum (1)
Brenda Ciervo Adarna
Lagadeild (8)
Embættispróf í lögfræði (5)
Benedikt Egill Árnason
Birkir Már Magnússon
Bjarni Már Magnússon
Kjartan Vilhjálmsson
Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir
Diplómapróf við lagadeild (3)
Amalía Halla Skúladóttir
Erna Hrönn Geirsdóttir
Sonja Þórey Þórsdóttir
Viðskipta- og hagfræðideild
(52)
MS-próf í hagfræði (2)
Ingvar Karlsson
Sigurður Freyr Magnússon
MS-próf í heilsuhagfræði (1)
Kristlaug Helga Jónasdóttir
MS-próf í viðskiptafræði (8)
Anna Katrín Ólafsdóttir
Anna María Urbancic
Gerður Björt Pálmarsdóttir
Jóhannes Ómar Sigurðsson
Jón Freyr Sigurðsson
Ólafur Briem
Petra Bragadóttir
Valdimar Sigurðsson
MA-próf í mannauðsstjórnun (4)
Harpa Björg Guðfinnsdóttir
Harpa Hallsdóttir
Jóna Jónsdóttir
Pálína Kristín Helgadóttir
Kandídatspróf í viðskiptafræði (5)
Ásthildur Margrét Jóhannsdóttir
Bjarni Már Jóhannesson
Sigríður Sigurðardóttir
Sigríður Þóra Valsdóttir
Sunna Jóhannsdóttir
BS-próf í viðskiptafræði (26)
Ásta Björg Davíðsdóttir
Ásta Björk Eiríksdóttir
Bjarki Magnússon
Eiríkur Haukur Hauksson
Elín Kristín Guðmundsdóttir
Erlen Björk Helgadóttir
270
Guðmundur Páll Hreggviðsson
Gylfi Már Geirsson
Hálfdán Gíslason
Helena Rós Óskarsdóttir
Hjördís Selma Björgvinsdóttir
Ingimar Helgason
Ívar Gestsson
Jóhanna Margrét Ólafsdóttir
Kolbrún Stella Indriðadóttir
Kristín Sördal
Kristín Ösp Þorleifsdóttir
Lára Kristín Skúladóttir
Margrét Sigvaldadóttir
Ragnheiður Valgarðsdóttir
Rúna Íris Gizurarson
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson
Sonja Ýr Eggertsdóttir
Þorbjörn Geir Ólafsson
Þröstur Helgason
Þuríður Tryggvadóttir
BS-próf í hagfræði (4)
Bryndís Ásbjarnardóttir
Guðrún Yrsa Richter
Haraldur Jens Guðmundsson
Haukur Ingi Einarsson
BA-próf í hagfræði (2)
Anna Kristín Guðmundsdóttir
Guðrún Ingólfsdóttir
Hugvísindadeild (48)
MA-próf í almennri bókmenntafræði (1)
Roald Viðar Eyvindsson
MA-próf í ensku (1)
Anna Karen Friðriksdóttir
MA-próf í fornleifafræði (1)
Birna Lárusdóttir
MA-próf í sagnfræði (2)
Eiríkur Páll Jörundsson
Hlynur Ómar Björnsson
M.Paed.-próf í íslensku (1)
Guðrún Erla Sigurðardóttir
BA-próf í almennri bókmenntafræði (1)
Sigurbjörn Svanbergsson
BA-próf í dönsku (2)
Björg Ólínudóttir
Stefán Sigurðsson
BA-próf í ensku (1)
Elín Ásta Hallgrímsson
BA-próf í grísku (1)
Sverrir Jakobsson
BA-próf í heimspeki (6)
Fríða Thoroddsen
Magnús Halldórsson
Melkorka Mjöll Kristinsdóttir
Pálína Sigríður B.Sigurðardóttir
Sólveig Lilja Snæbjörnsdóttir
Steinunn Helga Jakobsdóttir
BA-próf í íslensku (6)
Bjarki Már Karlsson
Guðmundur Már H. Beck
Harpa Kolbeinsdóttir
Kári Viðarsson
Signý Gunnarsdóttir
Steinn Bjarki Björnsson
BA-próf í latínu (1)
Sveinn Valgeirsson
BA-próf í sagnfræði (5)
Guðríður Edda Johnsen
Selma Jónsdóttir
Sigurður Gunnarsson
Svanhildur Anja Ástþórsdóttir
Svanhvít Friðriksdóttir
BA-próf í spænsku (6)
Anna Þórsdóttir
Arna Árnadóttir
Árný Jónsdóttir
Ásdís Þórólfsdóttir
Jóhann Pétur Kristjánsson
Sunna Reynisdóttir
BA-próf í táknmálsfræði og
táknmálstúlkun (3)
Eyrún Helga Aradóttir
Gerður Sjöfn Ólafsdóttir
Lilja Kristín Magnúsdóttir
BA-próf í þýsku (4)
Anna Margrét Eggertsdóttir
Annika Noack
Eyrún Ósk Ingólfsdóttir
Heimir Steinarsson
Viðbótanám í hagnýtri siðfræði (1)
Kristín Helga Þórarinsdóttir
Diplómanám í hagnýtri ensku (3)
Jun Morikawa
Leonardo Gonzalez Rodriguez
Sigurvin Bjarnason
Diplómanám í hagnýtri þýsku (2)
Silvia Seidenfaden
Særún Dögg Sveinsdóttir
Tannlæknadeild (1)
Cand.odont. (1)
Magðalena Níelsdóttir
Verkfræðideild (28)
MS-próf í byggingaverkfræði (2)
Atli Gunnar Arnórsson
Jón Snæbjörnsson
MS-próf vélaverkfræði (3)
Elías Halldór Bjarnason
Hlynur Kristinsson
Steinar Ríkharðsson
MS-próf í iðnaðarverkfræði (3)
Hlynur Þór Björnsson
Jónas Heimisson
Ylfa Thordarson

MS-próf í rafmagns- og
tölvuverkfræði (4)
Ari Vésteinsson
Bergþór Ævarsson
Sigurjón Örn Sigurjónsson
Þráinn Guðbjörnsson
MS-próf í tölvunarfræði (1)
Birgir Pálsson
MS-próf umhverfisfræði (1)
María J. Gunnarsdóttir
BS-próf í byggingarverkfræði (1)
Árni Freyr Stefánsson
BS-próf í véla- og iðnaðarverkfræði (3)
Baldvin Ingi Sigurðsson
Einar Aron Einarsson
Ríkey Huld Magnúsdóttir
BS-próf í iðnaðarverkfræði (2)
Ingi Þór Finnsson
Sigrún Lilja Sigmarsdóttir
BS-próf í rafmagns- og
tölvuverkfræði (3)
Jón Bjarni Magnússon
Jónína Lilja Pálsdóttir
Oddur Óskar Kjartansson
BS-próf í tölvunarfræði (3)
Hilmar Ingi Rúnarsson
Ívar Már Daðason
Júlíus Stígur Stephensen
Diplómanám í tölvurekstrarfræði (2)
Bogi Fjalar Sigurðsson
Svandís Bergmannsdóttir
Raunvísindadeild (50)
MS-próf í efnafræði (1)
Óttar Rolfsson
MS-próf í lífefnafræði (1)
Fannar Jónsson
MS-próf í líffræði (2)
Marianne Jensdóttir
Stefán Már Stefánsson
MS-próf í jarðfræði (1)
Ríkharður Friðrik Friðriksson
MS-próf í matvælafræði (1)
Gunnar Þór Kjartansson
MS-próf í umhverfisfræði (3)
Anne Maria Sparf
Guðrún Jóhannesdóttir
Younes Noorollahi
4. árs nám í líffræði (1)
Þórdís Vilhelmína Bragadóttir
4. árs nám í jarðfræði (1)
Javier Tellaeche Campamelos
BS-próf í stærðfræði (1)
Gunnar Geir Pétursson
BS-próf í eðlisfræði (1)
Kristbjörn Helgason
BS-próf í efnafræði (1)
Tom Brenner
BS-próf í lífefnafræði (2)
Heiða Sigþórsdóttir
Valgeir Valgeirsson
BS-próf í líffræði (16)
Aðalheiður Einarsdóttir
Auður Aðalbjarnadóttir
Dóra Berglind Sigurðardóttir
Erna Sif Arnardóttir
Guðrún Linda Guðmundsdóttir
Haukur Gunnarsson
Hildur Björg Birnisdóttir
Karen Pálsdóttir
Katla Jörundsdóttir
Katrín Ösp Gunnarsdóttir
Katrín Magnúsdóttir
Lárus Hjartarson
Ólafur Patrik Ólafsson
Rósa Guðrún Sveinsdóttir
Sandra Magdalena Granquist
Þórður Freyr Brynjarsson
BS-próf í jarðfræði (3)
Erla María Hauksdóttir
Helgi Páll Jónsson
Sveinborg Hlíf Gunnarsdóttir
BS-próf í landfræði (1)
Brita Kristina Berglund
BS-próf í ferðamálafræði (10)
Aldís Gunnarsdóttir
Alexandra Maria Stegemann
Álfheiður Tryggvadóttir
Guðný Hrund Rúnarsdóttir
Halla Eiríksdóttir
Linda Björk Hallgrímsdóttir
Róbert Sævar Sigurþórsson
Sara Óskarsdóttir
Sunna Þórðardóttir
Thelma Ámundadóttir
BS-próf í matvælafræði (1)
Salóme Elín Ingólfsdóttir
Diplómanám í ferðamálafræði (3)
Anna Steinunn Gunnlaugsdóttir
Anna Dís Sveinbjörnsdóttir
Hrafnhildur Þórisdóttir
Félagsvísindadeild (59)
MA-próf í félagsráðgjöf (1)
Elísabet Karlsdóttir
Cand.psych.-próf í sálfræði (1)
Ágústína Ingvarsdóttir
MPA í opinberri stjórnsýslu (1)
Ingibjörg Jónsdóttir
MA-próf í uppeldis- og
menntunarfræði (5)
Ása Valgerður Einarsdóttir
Gunnar Magnús Gunnarsson
Ingibjörg Atladóttir Þormar
Margrét Friðriksdóttir
Valgerður Stefánsdóttir
MA-próf í þjóðfræði (2)
Ingunn Ásdísardóttir
Rósa Þorsteinsdóttir
Diplómapróf í opinberri stjórnsýslu (3)
Eggert Ólafsson
Hulda Gísladóttir
Kristinn Valdimarsson
BA-próf í bókasafns- og
upplýsingafræði (2)
Bára Ólafsdóttir
Ívar Ólafsson
BA-próf í félagsfræði (4)
Anna Marí Ingvadóttir
Kristbjörg Gunnarsdóttir
Susan Anna Wilson
Þuríður Ósk Sigurjónsdóttir
BA-próf í mannfræði (6)
Auður Birna Stefánsdóttir
Baldur Steinn Helgason
Guðlaug Björnsdóttir
Hákon Róbert Jónsson
Hildur Valdís Guðmundsdóttir
Signý Aðalsteinsdóttir
BA-próf í sálfræði (17)
Anna Guðmundsdóttir
Anna Jóna Magnúsdóttir
Ari Guðmundsson
Arndís Vilhjálmsdóttir
Auðunn Gunnar Eiríksson
Ásdís Claessen
Bjarki Þór Baldvinsson
Fanney Finnsdóttir
Guðmundur Halldórsson
Hafdís Rósa Sæmundsdóttir
Inga Rún Björnsdóttir
Jón Fannar Guðmundsson
Mikael Allan Mikaelsson
Monika Sóley Skarphéðinsdóttir
Páll Ásgeir Guðmundsson
Sigrún Birna Sigurðardóttir
Veronika Najzrová
BA-próf í stjórnmálafræði (12)
Baldur Ingimar Aðalsteinsson
Dröfn Ösp Snorradóttir
Grétar Sveinn Theodórsson
Gunnvör Rósa Eyvindardóttir
Íris Davíðsdóttir
Ólafur Ragnar Ólafsson
Sandra Franks
Sandra Brá Jóhannsdóttir
Sunna Mímisdóttir
Svandís Helga Halldórsdóttir
Þórhildur Ósk Hagalín
Þröstur Freyr Gylfason
BA-próf í uppeldis- og
menntunarfræði (1)
Linda Björk Logadóttir
BA-próf í þjóðfræði (1)
Vilborg Davíðsdóttir
Hagnýt fjölmiðlun, viðbótarnám til
starfsréttinda (2)
Ágúst Ágústsson
Sólveig Gísladóttir
Námsráðgjöf, viðbótarnám til
starfsréttinda (1)
Helga Konráðsdóttir
Hjúkrunarfræðideild (39)
BS-próf í hjúkrunarfræði (3)
Heiða Steinunn Ólafsdóttir
Helga S. Snorradóttir
Katrín Haraldsdóttir
Diplómanám í bráðahjúkrun (6)
Anne Mette Pedersen
Dóra Björnsdóttir
Guðrún Björg Erlingsdóttir
Guðrún Ingibjörg Rúnarsdóttir
Hrafnhildur Lilja Jónsdóttir
Ingibjörg Sigurþórsdóttir
Diplómanám í gjörgæsluhjúkrun (14)
Ásdís Skúladóttir
Elísabet Gerður Þorkelsdóttir
Gígja Hrund Birgisdóttir
Guðlaug R. L. Traustadóttir
Guðný Björk Guðjónsdóttir
Helga Hrönn Þórsdóttir
Hrönn Árnadóttir
Hugrún Hjörleifsdóttir
Íris Sveinbjörnsdóttir
Karitas Gunnarsdóttir
Kristín Þórarinsdóttir
Ólöf Sveinbjörg Sigurðardóttir
271

Selma Dröfn Ásmundsdóttir
Sigríður Bryndís Stefánsdóttir
Diplómanám í skurðhjúkrun (5)
Áshildur Kristjánsdóttir
Elín Jakobína Oddsdóttir
Gunnhildur H. Gunnlaugsdóttir
Helga Guðrún Hallgrímsdóttir
Ragnheiður Jónsdóttir
Diplómanám í svæfingahjúkrun (11)
Anna Lilja Sigfúsdóttir
Hallveig Friðþjófsdóttir
Inga Þórunn Karlsdóttir
Ingibjörg Linda Sigurðardóttir
Jóhanna Margrét Sveinsdóttir
María Garðarsdóttir
Sigurveig Björgólfsdóttir
Sólveig Björk Skjaldardóttir
Þórdís Borgþórsdóttir
Þórhildur Þórisdóttir
Þuríður Geirsdóttir
Brautskráning 25. júní 2005
Guðfræðideild (12)
MA-próf í guðfræði (1)
Bragi R Friðriksson
Embættispróf í guðfræði (5)
Ása Björk Ólafsdóttir
Guðmundur Örn Jónsson
Hildur Eir Bolladóttir
Hólmgrímur E. Bragason
Ævar Kjartansson
BA-próf í guðfræði (3)
Árni Þorlákur Guðnason
Grétar Halldór Gunnarsson
Guðrún Edda Káradóttir
BA-próf í guðfræði, djáknanám (3)
Elísabet Gísladóttir
Kristín Sigríður Garðarsdóttir
Ragnheiður Guðmundsdóttir
Læknadeild (65)
MS-próf í heilbrigðisvísindum (3)
Guðrún Gestsdóttir
Jóna Siggeirsdóttir
Kristjana Bjarnadóttir
Embættispróf í læknisfræði (43)
Agnar Bjarnason
Anna Margrét Jónsdóttir
Arnfríður Henrysdóttir
Arnþór Heimir Guðjónsson Luther
Ágúst Hilmarsson
Bjarni Geir Viðarsson
Brynja Ármannsdóttir
Einar Þór Bogason
Einar Þór Hafberg
Elías Þór Guðbrandsson
Elín Anna Helgadóttir
Eva Jónasdóttir
Guðmundur Otti Einarsson
Guðmundur Fr. Jóhannsson
Guðný Stella Guðnadóttir
Guðrún Jónsdóttir
Hallgerður Lind Kristjánsdóttir
Helga Margrét Skúladóttir
Helgi Karl Engilbertsson
Hermann Páll Sigbjarnarson
Hildur Þórarinsdóttir
272
Hilmir Ásgeirsson
Hlynur Georgsson
Hulda Rósa Þórarinsdóttir
Ingibjörg Hilmarsdóttir
Janus Freyr Guðnason
Jenna Huld Eysteinsdóttir
Jens Kristján Guðmundsson
Jóhanna Gunnarsdóttir
Jón Torfi Gylfason
Matthildur Sigurðardóttir
Oddur Ingimarsson
Óttar Geir Kristinsson
Ragna Hlín Þorleifsdóttir
Sigríður Bára Fjalldal
Sigurbjörg Sigurjónsdóttir
Sólrún Melkorka Maggadóttir
Steinar Björnsson
Steinunn Arnardóttir
Trausti Óskarsson
Viktor Davíð Sigurðsson
Þórður Þórarinn Þórðarson
Örvar Gunnarsson
BS-próf í sjúkraþjálfun (19)
Atli Þór Jakobsson
Birna María Karlsdóttir
Einar Sigurjónsson
Elín Björg Harðardóttir
Elín Elísabet Jörgensen
Elva Rún Ívarsdóttir
Guðný Björg Björnsdóttir
Guðrún Sigurðardóttir
Halldóra Jónasdóttir
Hrefna Regína Gunnarsdóttir
Ingibjörg Magnúsdóttir
Kolbrún Vala Jónsdóttir
Kristín Sif Ómarsdóttir
Linda Björk Sveinsdóttir
Ólöf Inga Óladóttir
Sigurbjörg Júlíusdóttir
Sævar Þór Sævarsson
Þorfinnur Sveinn Andreasen
Þórhildur Knútsdóttir
Lagadeild (38)
Embættispróf í lögfræði (24)
Auður Björg Jónsdóttir
Ágúst Karl Guðmundsson
Árni Hrafn Gunnarsson
Björg Fenger
Einar Hugi Bjarnason
Eiríkur Hauksson
Elsa Karen Jónasdóttir
Eyþóra Hjartardóttir
Fanney Rós Þorsteinsdóttir
Guðjón Ármannsson
Guðrún Finnborg Þórðardóttir
Helga Hauksdóttir
Ingibjörg Björnsdóttir
Jana Friðfinnsdóttir
Katrín Smári Ólafsdóttir
Lilja Rún Sigurðardóttir
Ólafur Kjartansson
Rán Ingvarsdóttir
Sesselja Sigurðardóttir
Sigríður Anna Ellerup
Skúli Þór Gunnsteinsson
Torfi Ragnar Sigurðsson
Unnur Erla Jónsdóttir
Þóra Björg Jónsdóttir
LL.M-próf í þjóðarrétti og
umhverfisrétti (2)
Samsidanith Chan
Sandra Baldvinsdóttir
MS-próf í sjávarútvegsfræðum (1)
Dagmar Sigurðardóttir
BA-próf í lögfræði (11)
Ágúst Stefánsson
Birkir Snær Fannarsson
Bjarni Aðalgeirsson
Dagbjört Erla Einarsdóttir
Einar Ingimundarson
Erna Sigríður Sigurðardóttir
Haraldur Steinþórsson
Ingi Björn Poulsen
Ingibjörg Gunnlaugsdóttir
Ingunn Agnes Kro
Þórir Júlíusson
Viðskipta- og hagfræðideild
(70)
MS-próf í hagfræði (1)
Svava Guðlaug Sverrisdóttir*
MS-próf í heilsuhagfræði (1)
Rúna Hauksdóttir Hvannberg
MS-próf í viðskiptafræði (10)
Guðrún Ólafsdóttir
Jóhann Pétur Sturluson
Kristín Kristmundsdóttir
Maria Claudia Sáenz Parada
Ólafur Páll Magnússon
Shi Zhaohui
Sigfús Ólafsson
Svava Guðlaug Sverrisdóttir*
Sveinn Ragnarsson
Örn Valdimarsson
MA-próf í mannauðsstjórnun (5)
Bára Agnes Ketilsdóttir
Jónas Hvannberg
Pétur Ólafur Einarsson
Ragnar Þorsteinsson
Sif Sigfúsdóttir
Kandídatspróf í viðskiptafræði (11)
Alexander Lapas
Emil Viðar Eyþórsson
Erik Ingvar Bjarnason
Hjördís Ýr Ólafsdóttir
Hjörtur Bjarki Halldórsson
Jón Sturla Jónsson
Kristinn Kristjánsson
Kristín Inga Arnardóttir
Margrét Sigríður Guðjónsdóttir
Páll Snorrason
Samúel Orri Samúelsson
BS-próf í viðskiptafræði (26)
Auður Þórhildur Ingólfsdóttir
Ármann Einarsson
Áslaug Sigurðardóttir
Bergrún Björnsdóttir
Birna Vilborg Jakobsdóttir
Björn Freyr Ingólfsson
Eva Björk Sveinsdóttir
Gunnar Páll Ólafsson
Heiðrún Ósk Sigfúsdóttir
Hildur Björg Jónasdóttir
Hjördís Þorsteinsdóttir
Íris Björk Hafsteinsdóttir
Jóhanna Harpa Agnarsdóttir
Karen Íris Bragadóttir
Katrín Ósk Guðmundsdóttir

Kristinn Sverrisson
Orri Ólafsson
Ragnar Haukur Ragnarsson
Rósa Pétursdóttir
Sigríður Dröfn Tómasdóttir
Sigurður Grétar Jökulsson
Sigursteinn Ingvar Rúnarsson
Svanhvít Guðmundsdóttir
Svavar Gauti Stefánsson
Þór Gunnlaugsson
Þórhalla Sólveig Jónsdóttir
BS-próf í hagfræði (7)
Daði Sverrisson
Halldór Gunnar Haraldsson
Halldór Benjamín Þorbergsson
Jóhanna Bergsteinsdóttir
Rósa Björk Sveinsdóttir
Svava Jóhanna Haraldsdóttir
Þórhallur Sverrisson
BA-próf í hagfræði (7)
Baldur Thorlacius
Guðrún Þórdís Guðmundsdóttir
Hildigunnur Fönn Hauksdóttir
Jón Bjarni Magnússon
Klara Berta Hinriksdóttir
Stefnir Ingi Agnarsson
Þórlindur Kjartansson
Diplómapróf (2)
Berglind Gunnarsdóttir
Guðmundur Sveinsson
Hugvísindadeild (121)
MA-próf í almennri bókmenntafræði (1)
Eiríksína Kr. Ásgrímsdóttir
MA-próf í ensku (2)
Sverrir Hans Konráðsson
Yan Ping Li
MA-próf í fornleifafræði (1)
Elín Ósk Hreiðarsdóttir
MA-próf í heimspeki (1)
Róbert Jack
MA-próf í íslenskri málfræði (1)
Hanna Óladóttir
MA-próf í ísl. bókmenntum (1)
Haukur Ingvarsson
MA-próf í sagnfræði (2)
Erna Arngrímsdóttir
Valur Freyr Steinarsson
MA-próf í þýðingafræði (3)
Eiríkur Sturla Ólafsson
Hildur Halldórsdóttir
Marion Lerner
M.Paed.-próf í ensku (1)
Hafliði Vilhelmsson
M.Paed.-próf í frönsku (1)
Marc André Portal*
M.Paed.-próf í heimspeki (1)
Kristín Hildur Sætran
Tvöfalt BA-próf í grísku og latínu (1)
Eiríkur Gauti Kristjánsson
BA-próf í almennri bókmenntafræði (12)
Bára Hlín Kristjánsdóttir
Davíð Stefánsson
Erna Kristín Ernudóttir
Eyvindur Karlsson
Guðrún Birna Eiríksdóttir
Guðrún Dröfn Whitehead
Gunnar Theodór Eggertsson
Hjalti Snær Ægisson
274
Hrafnhildur Kvaran
Rósa Björk Gunnarsdóttir
Stella Soffía Jóhannesdóttir
Þormóður Dagsson
BA-próf í almennum málvísindum (1)
Dagný Bolladóttir
BA-próf í dönsku (3)
Brynja Ríkey Birgisdóttir
Guðríður Helga Magnúsdóttir
Margrét Gunnarsdóttir
BA-próf í ensku (7)
Eygló Jónsdóttir
Guðný Kristrún Guðjónsdóttir
Margrét Sara Guðjónsdóttir
Maria A Escobar Trujillo
Sigríður Gunnarsdóttir
Sigurður Jónsson
Þórey Einarsdóttir
BA-próf í fornleifafræði (5)
Albína Hulda Pálsdóttir
Hákon Jensson
Hrönn Konráðsdóttir
Kristín Erla Þráinsdóttir
Lilja Björk Pálsdóttir
BA-próf í frönsku (8)
Auður S Arndal
Björg Sæmundsdóttir
Eva María Hilmarsdóttir
Harpa Ævarsdóttir
Inga Ágústsdóttir
Rósa Elín Davíðsdóttir
Sigríður Erna Guðmundsdóttir
Þórhildur Guðmundsdóttir
BA-próf í heimspeki (7)
Andrea Ósk Jónsdóttir
Dögg Sigmarsdóttir
Hrafn Ásgeirsson
Kristinn Már Ársælsson
Þóra Björg Sigurðardóttir
Þórdís Helgadóttir
Þórdís Ása Þórisdóttir
BA-próf í íslensku (20)
Anna Jensdóttir
Bára Yngvadóttir
Bryndís Marteinsdóttir
Eyrún Valsdóttir
Guðný Björk Atladóttir*
Haukur Svavarsson
Heba Margrét Harðardóttir
Helga Birgisdóttir
Höskuldur Ólafsson
Kjartan Jónsson
Kristín Þórarinsdóttir
Magnea Helgadóttir
Magnús Sigurðsson
Ólafur Sólimann Helgason
Rannveig Rós Ólafsdóttir
Sigríður Guðrún Pálmadóttir
Sigurbjörg Eyfeld Skúladóttir
Sonja Þórey Þórsdóttir
Valgerður Hilmarsdóttir
Þorsteinn Mar Gunnlaugsson
BA-próf í íslensku fyrir
erlenda stúdenta (6)
Anna Kaarina Koskinen
Elias Portela Fernandez
Laura Anneli Salo
Olena Guðmundsson
Outi Pauliina Kousmanen
Violeta Soffía Smid
BA-próf í ítölsku (1)
Sigurður Steingrímsson
BA-próf í rússnesku (1)
Kristín Sigurgeirsdóttir
BA-próf í sagnfræði (13)
Björn Ólafsson
Eva Dögg Benediktsdóttir
Grétar Birgisson
Grímur Thor Bollason
Jón Þór Pétursson
Kjartan Þór Ragnarsson*
Margrét Hildur Þrastardóttir
Nanna Marteinsdóttir
Óli Njáll Ingólfsson
Óskar Baldursson
Reynir Berg Þorvaldsson
Sigurlaug Gunnlaugsdóttir
Þóra Fjeldsted
BA-próf í spænsku (7)
Hildur Ottesen Hauksdóttir
Jóna Ósk Pétursdóttir
Klara Viðarsdóttir
Málfríður Dögg Sigurðardóttir
Sigrún Eyjólfsdóttir
Sigursveinn Már Sigurðsson
Þórhildur Birgisdóttir
BA-próf í táknmálsfræði (1)
Kristín Theódóra Þórarinsdóttir
BA-próf í táknmálsfræði og
táknmálstúlkun (3)
Halla Magnúsdóttir
Kolbrún Bergmann Björnsdóttir
Soffía Ámundadóttir
BA-próf í þýsku (4)
Kristjana Björg Sveinsdóttir
Magnús Matthíasson
Sigrún Edda Knútsdóttir
Valdís Guðjónsdóttir
Diplómanám í hagnýtri íslensku (6)
Dagmar Ingibjörg Birgisdóttir
Fjóla Einarsdóttir
Fríða Proppé
Guðný Sif Jónsdóttir
Hjördís H Friðjónsdóttir
María Björk Guðmundsdóttir
Tannlæknadeild (5)
Kandídatspróf í tannlækningum (5)
Daði Hrafnkelsson
Edda Hrönn Sveinsdóttir
Jón Steindór Sveinsson
Ottó Þórsson
Petra Vilhjálmsdóttir
Verkfræðideild (95)
MS-próf í byggingarverkfræði (3)
Anna María Jónsdóttir
Ólafur Daníelsson
Sigurður Bjarni Gíslason
MS-próf í véla- og iðnaðarverkfræði (1)
Leifur Arnar Kristjánsson
MS-próf í vélaverkfræði (3)
Bjarni Gíslason
Daði Halldórsson
Dorj Purevsuren
MS-próf í iðnaðarverkfræði (2)
Olena Babak
Snorri Árnason
MS-próf í rafmagns- og
tölvuverkfræði (3)

Alex Rodriguez Rodriguez
Jón Skírnir Ágústsson
Jón Ævar Pálmason
MS-próf í tölvunarfræði (3)
Guðlaugur Kristján Jörundsson
Gyða Björk Atladóttir
Kristinn Sigurðsson
MS-próf umhverfisfræði (1)
Stefanía Guðrún Halldórsdóttir
BS-próf í byggingarverkfræði (16)
Auður Atladóttir
Berglind Rósa Halldórsdóttir
Birgir Viðarsson
Davíð Sigurður Snorrason
Eiríkur Gíslason
Finnur Gíslason
Guðlaug Ósk Sigurðardóttir
Helgi Þór Guðmundsson
Katrín Karlsdóttir
Kolbeinn Tumi Daðason
Laila Sif Cohagen
Ólafur Hrafnkell Baldursson
Vala Dröfn Björnsdóttir
Þorbjörg Sævarsdóttir
Þórólfur Nielsen
Þórunn Sigurðardóttir
BS-próf í umhverfisverkfræði (1)
Magdalena Rós Guðnadóttir
BS-próf í véla- og iðnaðarverkfræði (1)
Arngrímur Einarsson
BS-próf í vélaverkfræði (15)
Arnar Hjartarson
Arnar Gauti Reynisson
Ásdís Helgadóttir
Bragi Sveinsson*
Davíð Örn Benediktsson
Davíð Þór Tryggvason
Gunnar Birnir Jónsson
Jónas Ketilsson*
Sif Grétarsdóttir
Sigurður Ágúst Einarsson
Sigurður Ríkharð Steinarsson
Sigurjón Magnússon
Sveinn Jakob Pálsson
Þorsteinn Sigursteinsson
Þórhildur Þorkelsdóttir
BS-próf í iðnaðarverkfræði (16)
Birgir Þór Birgisson
Bjarki Hvannberg
Einar Björgvin Eiðsson
Einar Sævarsson
Guðmundur Ingi Þorsteinsson
Guðný Nielsen
Hildigunnur H. H. Thorsteinsson
Hrafn Harðarson
Hulda Hallgrímsdóttir
Jens Þórðarson
Karl Ágúst Matthíasson
Margrét Ormslev Ásgeirsdóttir
Silja Rán Sigurðardóttir
Tryggvi Sveinsson
Valur Sveinbjörnsson
Viktoría Jensdóttir
BS-próf í efnaverkfræði (2)
Einar Örn Jónsson
Steinar Yan Wang
BS-próf í rafmagns- og
tölvuverkfræði (12)
Benedikt Bjarni Bogason
Bjarni Sigþór Sigurðsson
Bragi Sveinsson*
Ellert Hlöðversson
Guðrún Olga Stefánsdóttir
Hildur Einarsdóttir
Ísleifur Orri Arnarson
Ólöf Helgadóttir
Pétur Björn Thorsteinsson
Sigurjón Svavarsson
Valgerður Guðrún Halldórsdóttir
Ýmir Sigurðarson
BS-próf í tölvunarfræði (14)
Bjarki Már Gunnarsson
Dagur Páll Ammendrup
Guðrún Eiríksdóttir
Gunnar Valur Gunnarsson
Gunnar Sigurðsson
Helga Kolbrún Magnúsdóttir
Íris Stefánsdóttir
Jón Gunnar Gunnarsson
Kjartan Pálsson
Ólafur Egilsson
Ólafur Þór Gunnarsson
Ólafur Hilmarsson
Petar Kostadinov Shomov
Pétur Orri Sæmundsen
BS-próf í hugbúnaðarverkfræði (1)
Ingvar Þór Jónsson
Diplómanám í tölvurekstrarfræði (1)
Hlynur Bjarnason
Raunvísindadeild (97)
MS-próf í stærðfræði (1)
Pawel Bartoszek
MS-próf í efnafræði (1)
Egill Skúlason
MS-próf í líffræði (2)
Jónas Páll Jónasson
Þorkell Heiðarsson
MS-próf í umhverfisfræði (4)
Eygerður Margrétardóttir
Kristín Sigfúsdóttir
Sóley Jónasdóttir
Þorsteinn Narfason
M.Paed.-próf í stærðfræði (1)
Ásta Jenný Sigurðardóttir*
BS-próf í stærðfræði (9)
Baldvin Einarsson
Benedikt Steinar Magnússon
Bergsteinn Ólafur Einarsson
Hannes Árdal
Helga Björk Arnardóttir
Marteinn Þór Harðarson
Ragnheiður Helga Haraldsdóttir
Stefán Þór Ragnarss Torbergsen
Ýmir Vigfússon
BS-próf í eðlisfræði (4)
Gunnar Þorgilsson
Harpa B Óskarsdóttir
Helgi Þór Helgason
Sigurður Örn Stefánsson
BS-próf í jarðeðlisfræði (3)
Baldvin Jónbjarnarson
Jónas Ketilsson*
Sveinn Brynjólfsson
BS-próf í efnafræði (4)
Egill Antonsson
Jón Bergmann Maronsson
Kristján Friðrik Alexandersson
Snjólaug Ólafsdóttir
BS-próf í lífefnafræði (5)
Andri Guðmundsson
Elín Edwald Tryggvadóttir
Hörður Guðmundsson
Kristjana Hrönn Ásbjörnsdóttir
Pétur Orri Heiðarsson
BS-próf í líffræði (33)
Alexandra María Klonowski
Atli Arnarson
Álfrún Harðardóttir
Ása Vala Þórisdóttir
Bjarki Steinn Traustason
Brynja Hrafnkelsdóttir
Edda Elísabet Magnúsdóttir
Egill Guðmundsson
Elísabet Ragna Hannesdóttir
Eva Hlín Hermannsdóttir
Halldóra Brynjólfsdóttir
Johanna Maria Henriksson
Jóna Katrín Guðnadóttir
Karólína Einarsdóttir
Katrín Björk Guðjónsdóttir
Lárus Viðar Lárusson
Linda Viðarsdóttir
Margrét Þóra Jónsdóttir
María Berg Guðnadóttir
Níels Árni Árnason
Óla Kallý Magnúsdóttir
Páll Þórir Daníelsson
Ragnheiður Guðjónsdóttir
Ragnhildur Guðmundsdóttir
Rakel Guðmundsdóttir
Sigurður Eggertsson
Sigurður Jens Sæmundsson
Sindri Traustason
Steinar Örn Stefánsson
Steingerður Ingvarsdóttir
Tryggvi Gunnarsson
Viktor Burkni Pálsson
Þórður Örn Kristjánsson
BS-próf í jarðfræði (6)
Arnheiður Björg Smáradóttir
Harpa Sigmarsdóttir
Kristín Björg Ólafsdóttir
Riccardo Basani
Sarah Kaiser
Sigurjón Vídalín Guðmundsson
BS-próf í landfræði (9)
Bryndís Zoëga
Elsa Guðmunda Jónsdóttir
Gunnar Magnússon
Hólmfríður Þorsteinsdóttir
Jónas Tryggvason
Níels Einar Reynisson
Sigríður Magnea Óskarsdóttir
Sigurlína Tryggvadóttir
Þorsteinn Hymer
BS-próf í ferðamálafræði (13)
Ásta Sóllilja Snorradóttir
Davíð Samúelsson
Díana Júlíusdóttir
Eyrún Huld Árnadóttir
Guðlaug Finnsdóttir
Hallveig Jónsdóttir
Helga Rún Guðjónsdóttir
Hjördís María Ólafsdóttir
Ingibjörg María Kr Gorozpe
Margrét Eðvaldsdóttir
Regína Valbjörg Reynisdóttir
Sigríður Pjetursdóttir
275

Þóra Björk Þórhallsdóttir
BS-próf í matvælafræði (2)
Melkorka Árný Kvaran
Þórólfur Sveinn Sveinsson
Félagsvísindadeild (235)
MLIS-próf í bókasafns- og
upplýsingafræði (1)
Kristín Benedikz
MA-próf í náms- og starfsráðgjöf (2)
Elfa Huld Haraldsdóttir
Ragnheiður Bóasdóttir
MSW-próf í félagsráðgjöf (3)
Anna Rós Jóhannesdóttir
Guðrún H Sederholm
Sigrún Harðardóttir
MA-próf í sálfræði (1)
Helga Rúna Péturs
Cand.psych.-próf í sálfræði (11)
Edda Margrét Guðmundsdóttir
Elfa Björt Hreinsdóttir
Guðlaug Ólafsdóttir
Hafrún Kristjánsdóttir
Orri Smárason
Pétur Maack Þorsteinsson
Sigrún Daníelsdóttir
Sigurlaug María Jónsdóttir
Sigurlín Hrund Kjartansdóttir
Sóley Jökulrós Einarsdóttir
Ægir Hugason
MA-próf í stjórnmálafræði (1)
Oyvindur av Skarði
MPA-próf í opinberri stjórnsýslu (5)
Edda Lilja Sveinsdóttir
Ívar J Arndal
Kristín Sigríður Jensdóttir
Rannveig Einarsdóttir
Svavar Jósefsson
MA-próf í fötlunarfræði (1)
Hrefna Karonina Óskarsdóttir
MA-próf í uppeldis- og
menntunarfræði (7)
Andrea Sompit Siengboon
Anna Kristín Halldórsdóttir
Ágústa Elín Ingþórsdóttir
Jóna Guðmundsdóttir
Sigurlaug Svava Hauksdóttir
Silja Björk Baldursdóttir
Svanborg Rannveig Jónsdóttir
MA-próf í umhverfisfræðum (1)
Björk Bjarnadóttir
Diplómanám í opinberri
stjórnsýslu (15e) (6)
Daníel Eyþórsson
Erla Sigurðardóttir
Eva Þengilsdóttir
Hrafnhildur Þorgeirsdóttir
Jörundur Kristjánsson
Rósa Guðrún Bergþórsdóttir
Diplómanám í uppeldis- og
menntunarfræðiskor (15e) (2)
Fræðslustarfi og stjórnun:
Bára Jóna Oddsdóttir
Fullorðinsfræðsla:
Elísabet Karlsdóttir
BA-próf í bókasafns- og
upplýsingafræði (11)
Adda Sigríður Jóhannsdóttir
Ásdís Paulsdóttir
276
Bríet Pálsdóttir
Elfa Eyþórsdóttir
Elín Björg Héðinsdóttir
Gréta Björg Sörensdóttir
Guðrún Beta Mánadóttir
Guðrún Jóna Reynisdóttir
Inga Dögg Þorsteinsdóttir
Ósvaldur Þorgrímsson
Þórunn Sveina Hreinsdóttir
BA-próf í félagsfræði (16)
Albertína Friðbjörg Elíasdóttir
Anna Þóra Þrastardóttir
Árni Fannar Sigurðsson
Bjarney Sigurðardóttir
Bogi Ragnarsson
Elfa Sif Logadóttir
Elín Ólafsdóttir
Heiða Björk Vigfúsdóttir
Helga Rúna Þorsteinsdóttir
Hildur Sif Arnardóttir
Karen Guðmundsdóttir
Katrín Tinna Gauksdóttir
Reynir Örn Jóhannsson
Sigrún Snorradóttir
Vega Rós Guðmundsdóttir
Þóra Lilja Sigurðardóttir
BA-próf í félagsráðgjöf (11)
Eyrún Unnur Guðmundsdóttir
Halla Stefánsdóttir
Jóna Guðný Eyjólfsdóttir
Júlíana Jónsdóttir
Kristín Ósk Ómarsdóttir
Margrét Albertsdóttir
Sigríður Jóhanna Haraldsdóttir
Svana Rún Símonardóttir
Vera Einarsdóttir
Vigdís Gunnarsdóttir
Þorsteinn Sveinlaugur Sveinsson
BA-próf í mannfræði (13)
Álfheiður Anna Pétursdóttir
Guðrún Birna Jóhannsdóttir
Hallfríður Alda Steinþórsdóttir
Harpa Lind Hrafnsdóttir
Hildur Ýr Kristinsdóttir
Inga Dóra Pétursdóttir
Íris Ragna Stefánsdóttir
Jo Tore Berg
Jónína Birna Halldórsdóttir
Jónína Þórunn Jónsdóttir
Linda Björk Jóhannsdóttir
Sara Sigurbjörnsdóttir Öldudóttir
Sigríður Ella Jónsdóttir
BA-próf í sálfræði (27)
Álfheiður Guðmundsdóttir
Árný Ingvarsdóttir
Elfa Dögg Finnbogadóttir
Elís Pétursson
Ella Björt Teague
Fjóla Kristín Helgadóttir
Friðný Hrönn Helgadóttir
Haraldur Þorsteinsson
Harpa Hrund Berndsen
Heiða Dóra Jónsdóttir
Heiða María Sigurðardóttir
Heiðrún Kjartansdóttir
Hildur Petra Friðriksdóttir
Hildur Valdimarsdóttir
Hrefna Ástþórsdóttir
Ingunn Guðbrandsdóttir
Íris María Stefánsdóttir
Katrín Ólöf Ólafardóttir
Kjartan Smári Höskuldsson
Lilja Ýr Halldórsdóttir
Lilja Sif Þorsteinsdóttir
Ragnhildur S Georgsdóttir
Sigrún Ólafsdóttir
Soffía Erla Einarsdóttir
Sólrún Helga Örnólfsdóttir
Stefanía Halldórsdóttir
Vigfús Eiríksson
BA-próf í stjórnmálafræði (16)
Arnar Þór Jóhannesson
Arnar B Sigurðsson
Baldvin Donald Petersson
Björgvin Brynjólfsson
Guðmundur Óskar Bjarnason
Guðrún Dís Emilsdóttir
Halla Hrund Logadóttir
Hildur S Aðalsteinsdóttir
Hlynur Geir Ólason
Júlía Bjarney Björnsdóttir
Kristbjörn Guðmundsson
Magnús Ársælsson
Sigurbjörg Bergsdóttir
Sólveig Jónsdóttir
Steinar Kaldal
Svava Ólafsdóttir
BA-próf í uppeldis- og
menntunarfræði (3)
Edda Jóhannesdóttir
Guðlaugur Eyjólfsson
Ingunn Jónsdóttir
BA-próf í þjóðfræði (4)
Einar Hróbjartur Jónsson
Guðrún Kristveig Gunnarsdóttir
Ingibjörg Jóna Gestsdóttir
Margrét G Björnson
Bókasafns- og upplýsingafræði,
viðbótarnám til starfsréttinda (60e) (2)
Baldur Ingvi Jóhannsson
Ragnheiður G Sövik
Bókasafns- og upplýsingafræði,
skólasafnsfræði, viðbótarnám til
starfsréttinda (30e) (1)
Sigríður Gunnarsdóttir
Hagnýt fjölmiðlun, viðbótarnám til
starfsréttinda (4)
Ásta Guðrún Beck
Bernharð Antoniussen
Ragnhildur Björg Guðjónsdóttir
Valgerður Þórunn Bjarnadóttir
Náms- og starfsráðgjöf, viðbótarnám til
starfsréttinda (15)
Ásta Bára Jónsdóttir
Ásthildur G Guðlaugsdóttir
Erla Dögg Ásgeirsdóttir
Fríður Reynisdóttir
Guðbjörg Sigurðardóttir
Guðlaug Sunna Gunnarsdóttir
Guðrún Þorbjörg Björnsdóttir
Kristborg Bóel Steindórsdóttir
Margrét Hvannberg
Ragnhildur Jónsdóttir
Sigríður Huld Konráðsdóttir
Sigrún Hulda Steingrímsdóttir
Sólveig Björg Hansen
Steinunn Harpa Jónsdóttir
Unnur Símonardóttir

Félagsráðgjöf, viðbótarnám til
starfsréttinda (5)
Arna Kristjánsdóttir
Dagrún Þorsteinsdóttir
Gunnlaug Thorlacius
Helga Andrea Margeirsdóttir
Vilborg Fawondu Grétarsdóttir
Kennslufræði til kennsluréttinda,
viðbótarnám til starfsréttinda (66)
Aðalheiður D Hjálmarsdóttir
Alda Brynja Birgisdóttir
Aleksandra Hamely Ósk Kojic
Auðun Sæmundsson
Árni Sigurður Björnsson
Árni Geir Magnússon
Ásdís Björnsdóttir
Ásta Jenný Sigurðardóttir*
Bryndís Bjarnadóttir
Bryndís Björk Eyþórsdóttir
Davíð Sigurþórsson
Egill Helgi Lárusson
Elsa Herjólfsdóttir Skogland
Eyrún Huld Haraldsdóttir
Fannar Jónsson
Fjóla Karlsdóttir
Guðbjörg Einarsdóttir
Guðmundur Ingi Kjerúlf
Guðný Björk Atladóttir*
Guðrún Hafdís Eiríksdóttir
Guðrún Guðmundsdóttir
Gunnhildur Gunnarsdóttir
Gunnhildur Inga Þráinsdóttir
Hafdís Einarsdóttir
Hanna María Kristjánsdóttir
Hanna Björg Vilhjálmsdóttir
Haraldur Björnsson
Heiðrún Hafliðadóttir
Helena Björk Magnúsdóttir
Helga Guðmundsdóttir
Helgi Sæmundur Helgason
Hilmar Gunnþór Garðarsson
Hlín Rafnsdóttir
Jóhanna Katrín Þórhallsdóttir
Jóna Guðbjörg Torfadóttir
Katrín Jónsdóttir
Katrín Magnúsdóttir
Kári Viðarsson
Kjartan Þór Ragnarsson*
Kristín Arna Hauksdóttir
Kristín Sigurðardóttir
Kristjana Hrund Bárðardóttir
Kristján Bjarni Halldórsson
Marc André Portal*
María Ingibjörg Ragnarsdóttir
Ólafur Freyr Gíslason
Ólafur Þór Ólafsson
Ólöf Ósk Óladóttir
Ragna Eiríksdóttir
Ragnheiður Lóa Björnsdóttir
Ragnhildur Hrönn Sigurðardóttir
Rakel Linda Gunnarsdóttir
Rannveig Hulda Ólafsdóttir
Rúna Björk Smáradóttir
Sara Soroya Chelbat
Sesselja Bogadóttir
Sigríður Aradóttir
Sigríður Sturlaugsdóttir
Sigrún Garcia Thorarensen
Sigurður Páll Guðbjartsson
Snædís Eva Sigurðardóttir
Stefanía Guðrún Bjarnadóttir
Vala Guðný Guðnadóttir
Valgerður S Bjarnadóttir
Þorbjörg Birna Sæmundsdóttir
Þórunn Jónsdóttir
Lyfjafræðideild (5)
MS-próf í lyfjafræði (1)
Anna Kristín Ólafsdóttir
Cand.pharm.-próf (4)
Friðrik Jensen Karlsson
Íris Jónsdóttir
Kristín Laufey Steinadóttir
Tanja Veselinovic
Hjúkrunarfræðideild (68)
MS-próf í hjúkrunarfræði (3)
Herdís Alfreðsdóttir
Jónína Þórunn Erlendsdóttir
Rósa Jónsdóttir
Diplómanám á sérsviðum hjúkrunar (4)
Árný Sigríður Daníelsdóttir
Anecita Gelbolingo Munoz
Elínborg Dagmar Lárusdóttir
Hildur Heba Theodórsdóttir
Embættispróf í ljósmóðurfræði (11)
Edda Guðrún Kristinsdóttir
Esther Ósk Ármannsdóttir
Guðrún Fema Ágústsdóttir
Hafdís Hanna Birgisdóttir
Hermína Stefánsdóttir
Jónína Sigurlaug Jónasdóttir
María Bergþórsdóttir
María Egilsdóttir
Ósk Geirsdóttir
Sara Björk Hauksdóttir
Steinunn Blöndal
BS-próf í hjúkrunarfræði (50)
Anna María Guðnadóttir
Anna Rósa Pálsdóttir
Anna Þóra Þorgilsdóttir
Auðbjörg Brynja Bjarnadóttir
Árdís Kjartansdóttir
Áslaug Sigríður Svavarsdóttir
Ásta Rut Ingimundardóttir
Bergdís Saga Gunnarsdóttir
Berglind Þorbergsdóttir
Bjarnheiður Böðvarsdóttir
Bylgja Rún Stefánsdóttir
Dóra Björk Sigurðardóttir
Drífa Björnsdóttir
Edda Marý Óttarsdóttir
Elín Pálsdóttir
Embla Ýr Guðmundsdóttir
Eva Rut Guðmundsdóttir
Eydís Birta Jónsdóttir
Fríða Björk Skúladóttir
Gerður Eva Guðmundsdóttir
Guðmundur Sævar Sævarsson
Guðný Baldursdóttir
Guðrún Svava Guðjónsdóttir
Guðrún Margrét Gunnsteinsdóttir
Guðrún Svava Pálsdóttir
Guðrún Lísa Sigurðardóttir
Gunnhildur M Björgvinsdóttir
Helga Garðarsdóttir
Hildur Guðrún Elíasdóttir
Hildur Pálsdóttir
Hrafnhildur Benediktsdóttir
Ilmur Dögg Níelsdóttir
Inga Björk Valgarðsdóttir
Jónína Kristín Snorradóttir
Kolbrún Kristiansen
Lilja Karitas Lárusdóttir
Margrét Felixdóttir
María Hafsteinsdóttir
Oddfríður R Þórisdóttir
Ólöf Inga Birgisdóttir
Patrycja Wodkowska
Petra Sif Sigmarsdóttir
Rakel Magnúsdóttir
Regina Brigitte Þorsteinsson
Sigríður Friðriksdóttir
Sigríður Ólafsdóttir
Sigurbjörg Þorvaldsdóttir
Súsanna Kristín Knútsdóttir
Vigdís Friðriksdóttir
Þórunn Sighvatsdóttir
Brautskráning
22. október 2005
Guðfræðideild (6)
Cand.theol. (2)
Brynja Vigdís Þorsteinsdóttir
Salvar Geir Guðgeirsson
BA-próf í guðfræði (3)
Bergþóra Ragnarsdóttir
Sigríður Ómarsdóttir
Teitur Atlason
BA-próf í guðfræði, djáknanám (1)
Jóhanna Guðrún Ólafsdóttir
Læknadeild (7)
MS-próf í heilbrigðisvísindum (6)
Anna Lilja Pétursdóttir
Elín Valgerður Magnúsdóttir
Helgi Gunnar Helgason
Perla Þorbjörnsdóttir
Steinþóra Þórisdóttir
Valgarður Sigurðsson
Embættispróf í læknisfræði (1)
Kristján Tómas Árnason
Lagadeild (30)
LL.M-próf í International and
Environmental Law (1)
Erle Ennever
Embættispróf í lögfræði (16)
Ásgeir Jóhannesson
Ásgeir Helgi Jóhannsson
Berglind Ósk Guðmundsdóttir
Björg Jóhannesdóttir
Elísabet Rán Andrésdóttir
Gestur Óskar Magnússon
Helgi Dagbjartur Áss Grétarsson
Hervör Pálsdóttir
Hrafnhildur M. Gunnarsdóttir
Jóhanna Kristrún Birgisdóttir
Jóhanna Lára Guðbrandsdóttir
Kolbrún Benediktsdóttir
Laufey Kristjánsdóttir
Ragnheiður Björnsdóttir
Sigrún Helga Jóhannsdóttir
Þórunn Pálína Jónsdóttir
BA-próf í lögfræði (12)
Agnes Guðjónsdóttir
Arndís Soffía Sigurðardóttir
277

Árni Helgason
Bjarki Már Baxter
Bogi Guðmundsson
Eva Sigrún Óskarsdóttir
Harpa Fönn Sigurjónsdóttir
Hákon Már Pétursson
Hildigunnur Hafsteinsdóttir
Ingvar Örn Sighvatsson
Rannveig Stefánsdóttir
Þórólfur Heiðar Þorsteinsson
Diplómapróf í lögfræði (1)
Halldóra Harðardóttir
Viðskipta- og hagfræðideild
(60)
MS-próf í hagfræði (5)
Ásdís Kristjánsdóttir
Davíð Ólafur Ingimarsson
Harpa Guðnadóttir
Heiðrún Guðmundsdóttir
Ragnhildur Jónsdóttir
MS-próf í viðskiptafræði (11)
Anna Aradóttir
Drífa Valdimarsdóttir
Helga Jóhanna Oddsdóttir
Helgi Jóhannesson
Inga Hanna Guðmundsdóttir
Ingibjörg Daðadóttir
Írunn Ketilsdóttir
Kristín Huld Þorvaldsdóttir
Ósk Heiða Sveinsdóttir
Vala Hauksdóttir
Þorvaldur Ingi Jónsson
MA-próf í mannauðsstjórnun (2)
Ingi Bogi Bogason
Sigríður Harðardóttir
Kandídatspróf í viðskiptafræði (7)
Árni Örvar Daníelsson
Baldvin Freysteinsson
Erla Kr. Skagfjörð Helgadóttir
Ingibjörg Guðmundsdóttir
Jóhanna Erla Guðmundsdóttir
Ragnar Ulrich Valsson
Örn Þorsteinsson
BS-próf í viðskiptafræði (27)
Aðalsteinn Pálsson
Albert Guðmann Jónsson
Albert Þór Magnússon
Álfhildur Kristjánsdóttir
Ásta Leonhardsdóttir
Bryndís Erla Sigurðardóttir
Elma Björk Bjartmarsdóttir
Fjóla Björk Hauksdóttir
Heiður Vigfúsdóttir
Helen Gróa Guðjónsdóttir
Hrafnhildur Ósk Sigurðardóttir
Inga Birna Barkardóttir
Ívar Már Magnússon
Jóhanna Bára Haraldsdóttir
Jónína Björk Erlingsdóttir
Kjartan Þór Eiríksson
Margrét Ragnarsdóttir
Ragnar Fjalar Sævarsson
Reynir Bjarni Egilsson
Rúna Rut Ragnarsdóttir
Rúnar Sigþórsson
Sigfús Rúnar Eysteinsson
Sighvatur Rúnarsson
Sigþrúður Blöndal
278
Sverrir Sigurðsson
Vala Magnúsdóttir
Þorbjörn Sigurbjörnsson
BS-próf í hagfræði (3)
Brynjar Örn Ólafsson
Elísabet Anna Vignir
Heiður Margrét Björnsdóttir
Þröstur Sveinbjörnsson
BA-próf í hagfræði (5)
Andri Már Gunnarsson
Ívar Alfreð Grétarsson
Pétur Jónasson
Þorvarður Jóhannesson
Hugvísindadeild (61)
MA-próf í heimspeki (1)
Óttar Martin Norðfjörð
MA-próf í íslenskri málfræði (1)
Aleksander Wereszczynski
MA-próf í sagnfræði (4)
Elín Hirst
Hugrún Ösp Reynisdóttir
Kristín Jónsdóttir
Sigurður E. Guðmundsson
M.Paed.-próf í ensku (2)
Guðfinna Gunnarsdóttir
Snorri B. Arnar*
M.Paed.-próf í íslensku (3)
Laufey Guðnadóttir
Soffía Guðný Guðmundsdóttir
Þórunn Blöndal
Tvöfalt BA-próf í ensku og þýsku (1)
Andres Camilo Ramon Rubiano
Tvöfalt BA-próf í íslensku og táknmálsfræði
og táknmálstúlkun (1)
Helga Thors
BA-próf í almennri bókmenntafræði (5)
Arndís Þórarinsdóttir
Björn Unnar Valsson
Elísabet Ólafsdóttir
Sunna Kristín Símonardóttir
Þórdís Björnsdóttir
BA-próf í dönsku (4)
Eva Björnsdóttir
Lis Ruth Kjartansdóttir
Marta Guðmundsdóttir
Þórdís Sigurgeirsdóttir
BA-próf í ensku (4)
Berglind Eir Magnúsdóttir
Boryana Boncheva Demirova
Cherie Dóra Crozier
Vignir Andri Guðmundsson
BA-próf í fornleifafræði (2)
Edda Linn Rise
Úlfhildur Ævarsdóttir
BA-próf í frönsku (1)
Rune Nyboe
BA-próf í heimspeki (1)
Hrefna Lind Heimisdóttir
BA-próf í íslensku (10)
Anna Lilja Harðardóttir
Guðrún Erla Bjarnadóttir*
Hlíf Árnadóttir
Jóhann Frímann Gunnarsson
Karólína Heiðarsdóttir
Linda Ásdísardóttir
Ólafur Bjarni Halldórsson
Ólafur Ingi Ólafsson
Salbjörg Jósepsdóttir
Sigríður Anna Ólafsdóttir
BA-próf í íslensku
fyrir erlenda stúdenta (7)
Anna Önfjörd
Charlotte Sylvie Bartkowiak
Hans Widmer
Irene Ruth Kupferschmied
Jónas Maxwell Moody
Oliver Samuel Watts
Sanna Andrassardóttir Dahl
BA-próf í norsku (1)
Anna María Pálsdóttir
BA-próf í sagnfræði (8)
Birta Björnsdóttir
Guðmundur Hörður Guðmundsson
Haukur Sigurjónsson
Helena Hákonardóttir
Pétur Ólafsson
Sigþór Jóhannes Guðmundsson
Stefán Svavarsson
Vésteinn Valgarðsson
BA-próf í spænsku (2)
Bjarnfríður Sveinbjörnsdóttir
Sunna María Lúðvíksdóttir
BA-próf í táknmálsfræði og
táknmálstúlkun (1)
Katrín Sigurðardóttir
BA-próf í þýsku (1)
Guðrún Helgadóttir
Viðbótarnám í starfstengdri siðfræði (1)
Sigrún Gísladóttir
Verkfræðideild (42)
MS-próf í vélaverkfræði (1)
Árni Sigurður Ingason
MS-próf í iðnaðarverkfræði (3)
Jóhann Haukur Kristinn Líndal
Jón Ómar Erlingsson
Örvar Jónsson
MS-próf í rafmagns- og
tölvuverkfræði (1)
Stefán Orri Stefánsson
MS-próf í tölvunarfræði (4)
Agnar Guðmundsson
Haukur Þorgeirsson
Jóhann Möller
Yayoi Shimomura
MS-próf í hugbúnaðarverkfræði (1)
Guðjón Vilhjálmsson
BS-próf í umhverfis- og
byggingarverkfræði (2)
Karen Amelia Jónsdóttir
Lárus Helgi Lárusson
BS-próf í byggingarverkfræði (4)
Cecilía Þórðardóttir
Hlín Benediktsdóttir
Víkingur Guðmundsson
Þórunn Málfríður Ingvarsdóttir
BS-próf í umhverfisverkfræði (3)
Halla Hrund Skúladóttir
Hrefna Fanney Matthíasdóttir
Katrín Þrastardóttir
BS-próf í vélaverkfræði (5)
Bergur Benediktsson
Gígja Gunnlaugsdóttir
Guðbjörg Heiða Guðmundsdóttir
Sigurður Halldórsson
Sverrir Grímur Gunnarsson

BS-próf í iðnaðarverkfræði (1)
Hjalti Þór Pálmason
BS-próf í efnaverkfræði (1)
Katrín Íris Kortsdóttir
BS-próf í rafmagns- og
tölvuverkfræði (9)
Árni Baldur Möller
Ásta Andrésdóttir
Gunnar Ingi Friðriksson
Gunnar Páll Stefánsson
Hallgrímur Thorberg Björnsson
Hörður Mar Tómasson
Kolbrún Jóhanna Rúnarsdóttir
Narfi Þorsteinn Snorrason
Ólafur Páll Einarsson
BS-próf í tölvunarfræði (7)
Aðalsteinn Guðmundsson
Einar Bjarni Halldórsson
Grétar Karlsson
Kjartan Akil Jónsson
Magnús Eiríkur Sigurðsson
Ólafur Bergsson
Tryggvi Hákonarson
Raunvísindadeild (33)
MS-próf í efnafræði (2)
Kristján Matthíasson
Luiz Gabriel Quinn Camargo
MS-próf í líffræði (2)
Kristinn Hafþór Sæmundsson
Rannveig Magnúsdóttir
MS-próf í landfræði (2)
Árni Þór Vésteinsson
Hulda Axelsdóttir
MS-próf í ferðamálafræði (1)
Anna Vilborg Einarsdóttir
MS-próf í næringarfræði (1)
Hafrún Eva Arnardóttir
MS-próf í umhverfisfræði (2)
Godfrey Bahati
Helena Óladóttir
M.Paed.-próf í jarðfræði (1)
Jóhann Ísak Pétursson
4. árs nám (2)
Eðlisfræði
Jón Hafsteinn Guðmundsson
Líffræði
Hulda Sigríður Hreggviðsdóttir
BS-próf í stærðfræði (3)
Bergþór Reynisson
Guðni Ólafsson
Helgi Alexander Sigurðarson
BS-próf í eðlisfræði (2)
Hrafn Arnórsson
Ingimar Hólm Guðmundsson
BS-próf í lífefnafræði (1)
Hulda Sigrún Haraldsdóttir
BS-próf í líffræði (5)
Ásgeir Ástvaldsson
Fríða Jóhannesdóttir
Guðbjörn Logi Björnsson
Jökull Úlfarsson
Magnea Magnúsdóttir
BS-próf í jarðfræði (2)
Birgir Vilhelm Óskarsson
Gunnlaugur Brjánn Þorbergsson
BS-próf í landfræði (2)
Erla Guðný Gylfadóttir
Helga Margrét Schram
BS-próf í ferðamálafræði (5)
Anna Lilja Stefánsdóttir
Anna Guðrún Þorgrímsdóttir
Edda Gunnarsdóttir
Gíslína Erlendsdóttir
Margrét Ólöf Sveinsdóttir
Félagsvísindadeild (91)
MLIS-próf í bókasafns- og
upplýsingafræði (1)
Unnur Rannveig Stefánsdóttir
MA-próf í félagsfræði (1)
Auðbjörg Björnsdóttir
MA-próf í félagsráðgjöf (1)
Halldór Sigurður Guðmundsson
MSW-próf í félagsráðgjöf (1)
Ingibjörg Ásgeirsdóttir
MA-próf í mannfræði (1)
Ellen Dröfn Gunnarsdóttir
Cand.psych.-próf í sálfræði (6)
Eva María Ingþórsdóttir
Gunnar Karl Karlsson
Herdís Finnbogadóttir
Margrét Aðalheiður Hauksdóttir
Sigríður Karen Bárudóttir
Sigurbjörg Fjölnisdóttir
MPA-próf í opinberri stjórnsýslu (8)
Esther R. Guðmundsdóttir
Guðrún Þórey Gunnarsdóttir
Hulda Anna Arnljótsdóttir
Ingibjörg Ásgeirsdóttir
Ragnheiður Þorgrímsdóttir
Sigurður Björnsson
Sigurlaug Þorsteinsdóttir
Svandís Ingimundardóttir
MA-próf í uppeldis- og
menntunarfræði (3)
Halldóra N. Björnsdóttir
Helen Williamsdóttir Gray
Jóna Pálsdóttir
Diplómanám í opinberri
stjórnsýslu (15e) (2)
Guðmundur Skúli Hartvigsson
Vilhjálmur Siggeirsson
Diplómanám í uppeldis- og
menntunarfræði (15e) (4)
Fræðslustarfi og stjórnun:
Anna Guðný Eiríksdóttir
Áhættuhegðun og forvarnir:
Ólafur Gísli Reynisson
Fötlunarfræði:
Anna Hjaltadóttir
Helga Jóhannesdóttir
BA-próf í bókasafns- og
upplýsingafræði (7)
Arnheiður Guðlaugsdóttir
Ásdís Geirarðsdóttir
Eygló Traustadóttir
Guðbjörg Þórarinsdóttir
Harpa Rut Harðardóttir
Jamilla Johnston
Kristín Þórarinsdóttir
BA-próf í félagsfræði (9)
Andrea Róbertsdóttir
Auður Magndís Leiknisdóttir
Ásta Þorsteinsdóttir
Guðrún R. Jónsdóttir
Jónína Gunnarsdóttir
Júlíus Viðar Axelsson
Lára Rún Sigurvinsdóttir
Sara Lind Þórðardóttir
Tryggvi Hallgrímsson
BA-próf í mannfræði (2)
Birgitta Gröndal
Sigríður Baldursdóttir
BA-próf í sálfræði (19)
Andri Fannar Guðmundsson
Arndís Anna Hilmarsdóttir
Edda Hannesdóttir
Elín María Sveinbjörnsdóttir
Harpa Eysteinsdóttir
Harpa Katrín Gísladóttir
Heiðdís Ragnarsdóttir
Heiðrún Harpa Helgadóttir
Karen Elísabet Halldórsdóttir
Kristrún Sigríður Hjartardóttir
María Hrönn Nikulásdóttir
Ragnhildur Lilja Ásgeirsdóttir
Salóme Rúnarsdóttir
Sigrún Inga Briem
Sigrún Sif Jóelsdóttir
Svavar Már Einarsson
Valgerður Ólafsdóttir
Þórhallur Ólafsson
Ösp Árnadóttir
BA-próf í stjórnmálafræði (12)
Ari Klængur Jónsson
Ásdís Björk Jónsdóttir
Bjarki Már Magnússon
Bjarni Þór Pétursson
Hildur Edda Einarsdóttir
Hildur Sigurðardóttir
Hrafn Stefánsson
Inga Cristina Campos
Ívar Tjörvi Másson
Svanhildur Sigurðardóttir
Tómas Oddur Hrafnsson
Þorsteina Svanlaug Adolfsdóttir
BA-próf í uppeldis- og
menntunarfræði (8)
Ásdís Ýr Arnardóttir
Guðrún Hanna Hilmarsdóttir
Hildur Halla Gylfadóttir
Kolbrún Ósk Jónsdóttir
María Jónsdóttir
Ólafur Heiðar Harðarson
Svanhvít Jóhannsdóttir
Þorbjörg Ásta Þorbjarnardóttir
Viðbótarnám til starfsréttinda:
Bókasafns- og upplýsingafræði, viðbótarnám
til starfsréttinda (60 ein) (2)
Auður María Aðalsteinsdóttir
Hrafnhildur L. Steinarsdóttir
Kennslufræði til kennsluréttinda,
viðbótarnám til starfsréttinda (4)
Guðrún Erla Bjarnadóttir*
Jörundur Kristjánsson
Ragnhildur Björg Guðjónsdóttir
Snorri B. Arnar*
Hjúkrunarfræðideild (4)
MS-próf í hjúkrunarfræði (3)
Ingibjörg Katrín Stefánsdóttir
Júlíana Sigurveig Guðjónsdóttir
María Titia Ásgeirsdóttir
MS-próf í upplýsingatækni á
heilbrigðissviði (1)
Gyða Halldórsdóttir
* Hefur lokið prófi í fleiri en einni grein.
279

Doktorspróf
Á árinu 2005 luku 14 doktorsprófi frá Háskóla Íslands.
Frá læknadeild
Tómas Guðbjartsson, læknir, 6. maí 2005.
Heiti ritgerðar: Renal Cell Carcinoma in Iceland: Incidence, prognosis, inheritance
and treatment. Andmælendur voru Börje Ljungberg, prófessor frá háskólanum í
Umeå og Jón Gunnlaugur Jónasson, dósent frá Landspítala-háskólasjúkrahúsi.
Kristbjörn Orri Guðmundsson, líffræðingur, 3. júní 2005.
Heiti ritgerðar: Gene Expression in Hematopoietic Stem Cell Development. Analysis
of Gene Expression in Different Subpopulations of Hematopoietic Stem Cells
with Relevance to Self-renewal, Commitment and Differentiation. Andmælendur:
Dimitry Kuprash Ph.D. frá Russian Academy of Sciences í Moskvu og Unnur Þorsteinsdóttir
Ph.D. vísindamaður frá Íslenskri erfðargreiningu.
Sóley Sesselja Bender, dósent, 26. ágúst 2005.
Heiti ritgerðar: Adolescent Pregnancy. Andmælendur voru dr. Gunta Lazdane,
prófessor við læknadeild háskólans í Riga í Lettlandi og ráðgjafi á sviði frjósemisheilbrigðis
og rannsókna við Alþjóðaheilbrigðismálastofnunina í Kaupmannahöfn
og dr. Þórólfur Þórlindsson, prófessor við félagsvísindadeild Háskóla Íslands.
Sædís Sævarsdóttir, læknir, 7. október 2005.
Heiti ritgerðar: Mannan Binding Lectin (MBL) in Inflammatory Diseases. Andmælendur
voru dr. Steffen Thiel frá Háskólanum í Árósum og dr. Björn Guðbjörnsson,
dósent við læknadeild Háskóla Íslands.
Sigrún Lange, líffræðingur, 21. október 2005.
Heiti ritgerðar: The Complement Systems of Two Teleost Fish with Emphasis on
Ontogeny. Andmælendur voru prófessor Kenneth Reid, MRC Immunochemistry
Unit, Department of Biochemistry, University of Oxford, og Sigurbjörg Þorsteinsdóttir,
dr.med.sci., ónæmisfræðingur á Tilraunastöð Háskóla Íslands í meinafræði,
Keldum.
Frá hugvísindadeild
Sverrir Jakobsson, sagnfræðingur, 29. apríl 2005.
Heiti ritgerðar: Við og veröldin. Heimsmynd Íslendinga 1100-1400. Andmælendur:
Dr. Gunnar Karlsson prófessor og dr. Vésteinn Ólason prófessor Árnastofnun.
Margrét Eggertsdóttir, fræðimaður, 14. október 2005.
Heiti ritgerðar: Barokkmeistarinn. Andmælendur voru dr. Jürg Glauser, prófessor
í norrænum fræðum við háskólana í Zürich og Basel og dr. Einar Sigurbjörnsson,
prófessor í guðfræði við Háskóla Íslands.
Frá lagadeild
Páll Hreinsson, prófessor, 5. febrúar 2005.
Heiti ritgerðar: Hæfisreglur stjórnsýslulaga. Andmælendur voru Eiríkur Tómasson,
forseti lagadeildar HÍ og Tryggvi Gunnarsson, umboðsmaður Alþingis. Jónatan
Þórmundsson lagaprófessor, stjórnaði athöfninni sem fór fram í Hátíðasal
Háskólans.
280

Frá tannlæknadeild
Berglind Jóhannsdóttir, tannlæknir, 5. mars 2005.
Heiti ritgerðar: Prevalence of Malocclusion, Craniofacial Morphology and Heritability
in Iceland. Andmælendur: Professor Peter Mossey, University of Dundee og
Dr. Odont Rolf E. Berg professor emeritus Institutt for klinisk odontologi Universitetet
i Oslo.
Inga Bergmann Árnadóttir, dósent, 15. október 2005.
Heiti ritgerðar: Dental Health and Related Lifestyle Factors in Iceland Teenagers.
Andmælendur voru dr. Hafsteinn Eggertsson, aðstoðarprófessor við Indiana University
School of Dentistry Oral Health Research Institute í Indianapolis í Bandaríkjunum
og dr. Laufey Steingrímsdóttir sviðsstjóri rannsókna- og þróunarsviðs
við Lýðheilsustöð Íslands.
Frá raunvísindadeild
Kristján Rúnar Kristjánsson, eðlisfræðingur, 12. ágúst 2005.
Heiti ritgerðar: Periodic Tachyons and Charged Black Holes: Two Problems in Two
Dimensions. Andmælendur eru dr. Paolo Di Vecchia, prófessor við Nordita, norrænu
stofnunina í kennilegri eðlisfræði, og dr. David Lowe, prófessor við eðlisfræðideild
Brown University í Bandaríkjunum.
Guðrún Ólafsdóttir, matvælafræðingur, 26. ágúst 2005.
Heiti ritgerðar: Volatile Compounds as Quality Indicators in Chilled Fish: Evaluation
of microbial metabolites by an electronic nose. Andmælendur voru dr. Saverio
Mannino, prófessor við Università degli Studi di Milano á Ítalíu og dr. Ragnar
L. Olsen, prófessor við Norwegian College of Fishery Science í Tromsö, Noregi.
Björn Sigurður Gunnarsson, matvælafræðingur, 4. nóvember 2005.
Heiti ritgerðar: Járnbúskapur íslenskra barna og tengsl við mataræði, vöxt og
þroska. Andmælendur voru dr. Olle Hernell, prófessor við Háskólann í Umeå í
Svíþjóð og dr. Ibrahim Elmadfa, prófessor við Vínarháskóla í Austurríki.
Frá félagsvísindadeild
Snæfríður Þóra Egilson, lektor, 25. nóvember 2005.
Heiti ritgerðar: School Participation: Icelandic students with physical impairments.
Andmælendur voru dr. Gwynnyth Llewellyn, prófessor við University of Sydney og
dr. Grétar Marinósson, prófessor við Kennaraháskóla Íslands.
281

Ný og breytt störf
Akademísk störf
Aðalheiður Jóhannsdóttir, lektor við lagadeild, hlaut framgang í starf dósents frá
1. janúar 2005.
Anna Agnarsdóttir, dósent við sagnfræðiskor hugvísindadeildar, hlaut framgang í
starf prófessors frá 1. október 2004.
Árni Kristinsson, dósent við læknisfræðiskor læknadeildar, lét af starfi vegna aldurs
1. mars 2005.
Ásdís R. Magnúsdóttir, lektor við skor rómanskra og slavneskra mála hugvísindadeildar,
hlaut framgang í starf dósents frá 1. mars 2004.
Bergljót S. Kristjánsdóttir, dósent við íslenskuskor hugvísindadeildar, hlaut framgang
í starf prófessors frá 1. apríl 2004.
Bragi Árnason, prófessor við efnafræðiskor raunvísindadeildar, lét af starfi vegna
aldurs 1. apríl 2005.
Brynhildur G. Flóvenz, aðjúnkt, var ráðin í hálft starf lektors í félagsmálarétti við
lagadeild frá 1. janúar 2005.
Brynja Örlygsdóttir var ráðin í hálft starf lektors í heilsugæsluhjúkrun við hjúkrunarfræðideild
frá 1. júlí 2005 til 30. júní 2007.
Ellen Flosadóttir var ráðin í hálft starf lektors í klínískri tannlæknisfræði á sviði
heilgómagerðar við tannlæknadeild frá 1. janúar 2005.
Eyvindur G. Gunnarsson var ráðinn í hálft starf lektors í fjármunarétti við lagadeild,
frá 1. janúar 2005.
Guðbjörg Linda Rafnsdóttir, lektor við félagsfræðiskor félagsvísindadeildar, hlaut
framgang í starf dósents 1. febrúar 2005.
Guðjón Þorkelsson, 37% lektor við matvælafræðiskor raunvísindadeildar, hlaut
framgang í starf dósents frá 1. júlí 2004.
Guðmundur Geirsson, aðjúnkt, var ráðinn í starf dósents í handlæknisfræði við
læknisfræðiskor læknadeildar frá 1. september 2005 til 31. ágúst 2006, í launalausu
leyfi Guðmundar Vikars Einarssonar.
Guðni Elísson, lektor við bókmennta- og málvísindaskor hugvísindadeildar, hlaut
framgang í starf dósents frá 1. júní 2004.
Guðrún Heiður Baldvinsdóttir var ráðin í hlutastarf dósents í reikningshaldi og
endurskoðun við viðskiptaskor viðskipta- og hagfræðideildar frá 1. júlí 2005 til 30.
júní 2008.
Guðrún Nordal, dósent í íslenskuskor hugvísindadeildar, hlaut framgang í starf
prófessors frá 1. apríl 2004.
Gunnar Þór Gunnarsson var ráðinn í 37% starf lektors í lyflæknisfræði læknisfræðiskorar
frá 1. janúar 2005 til 31. desember 2009.
Gunnlaugur Björnsson, vísindamaður var ráðinn forstöðumaður háloftadeildar
eðlisfræðistofu Raunvísindastofnunar frá 1. apríl 2005.
Halldór Pálsson var ráðinn í starf dósents í vélaverkfræði við véla- og iðnaðarverkfræðiskor
verkfræðideildar frá 1. maí 2005 til 30. apríl 2008.
282

Helga Bragadóttir var ráðin forstöðumaður Rannsóknarstofnunar í hjúkrunarfræðum
frá 1. nóvember 2005 til 30. september 2007. Helga var jafnframt ráðin í
37% starf lektors í hjúkrunarstjórnun við hjúkrunarfræðideild frá 1. september
2005 til 31. ágúst 2007.
Helga Gottfreðsdóttir var ráðin lektor í ljósmóðurfræði við hjúkrunarfræðideild
frá 1. september 2005 til 31. júlí 2010.
Hersir Sigurjónsson var ráðinn í 37% starf lektors í fjármálahagfræði frá 1. ágúst
2005 til 31. júlí 2009.
Hörður Filippusson, dósent í efnafræðiskor raunvísindadeildar, hlaut framgang í
starf prófessors frá 1. desember 2004.
Ingibjörg Gunnarsdóttir var ráðin í starf dósents í næringarfræði við matvæla- og
næringarfræðiskor raunvísindadeildar frá 1. nóvember 2005.
Jon Milner var ráðinn erlendur lektor í dönsku við skor þýsku- og norðurlandamála
við hugvísindadeild frá 1. september 2005 til 31. ágúst 2006.
Jón Gunnar Bernburg var ráðinn í starf lektors í félagsfræði við félagsfræðiskor
félagsvísindadeildar frá 1. ágúst 2005 til 31. júlí 2008.
Jón F. Sigurðsson var ráðinn í hálft starf dósents í sálarfræði við læknisfræðiskor
læknadeildar frá 1. ágúst 2005 til 31. júlí 2010.
Julian Meldon d’ Arcy, dósent við enskuskor hugvísindadeildar, hlaut framgang í
starf prófessors frá 1. september 2004.
Kjartan Gíslason, dósent við skor þýsku- og norðurlandamála heimspekideildar,
lét af starfi vegna aldurs 1. mars 2005.
Kristjana Kristinsdóttir var ráðin í starf lektors í skjalfræði og skjalavörslu við
sagnfræðiskor hugvísindadeildar frá 1. júlí 2005 til 30. júní 2008.
Kristján Leósson var ráðinn í starf sérfræðings á eðlisfræðistofu Raunvísindastofnunar
frá 1. september 2005.
Ólafur Guðmundsson var ráðinn forstöðumaður Jarðvísindastofnunar frá 10. október
2005.
Ólafur Höskuldsson, lektor við tannlæknadeild, fékk að eigin ósk lausn frá starfi
sínu 31. ágúst 2005.
Pétur Knútsson, lektor við enskuskor hugvísindadeildar, hlaut framgang í starf
dósents frá 1. október 2004.
Ragnar Sigurðsson, fræðimaður við stærðfræðistofu Raunvísindastofnunar, hlaut
framgang í starf vísindamanns frá 1. september 2005.
Sesselja Sigurborg Ómarsdóttir var ráðin í starf lektors í lyfja- og efnafræði náttúruefna
við lyfjafræðideild frá 1. september 2005 til 30. júní 2010.
Sif Einarsdóttir var ráðin í starf dósents í náms- og starfsráðgjöf við félagsráðgjafarskor
félagsvísindadeildar frá 1. ágúst 2005 til 31. júlí 2008.
Sigfinnur Þorleifsson var ráðinn í 25% starf lektors í sálgæslu við guðfræðideild
frá 1. júlí 2005 til 30. júní 2008.
Sigríður Gunnarsdóttir var ráðin í hálft starf lektors í krabbameinshjúkrun við
hjúkrunarfræðideild frá 1. september 2005 til 31. ágúst 2010.
Sigrún Vala Björnsdóttir var ráðin í starf lektors í sjúkraþjálfun við sjúkraþjálfunarskor
læknadeildar frá 1. maí 2005 til 30. apríl 2010.
Sigurður Rúnar Sæmundsson var ráðinn í starf lektors í barnatannlækningum við
tannlæknadeild frá 1. september 2005.
Sigurlína Davíðsdóttir, lektor við uppeldis- og menntunarfræðiskor félagsvísindadeildar,
hlaut framgang í starf dósents frá 1. mars 2005.
283

Snorri Þorgeir Ingvarsson, fræðimaður á Raunvísindastofnun var ráðinn í starf
dósents við eðlisfræðiskor raunvísindadeildar frá 1. september 2005.
Snæbjörn Pálsson var ráðinn í starf lektors við líffræðiskor raunvísindadeildar frá
1. janúar 2005 til 31. desember 2005.
Sveinn Agnarsson, sérfræðingur við Hagfræðistofnun, hlaut framgang í starf
fræðimanns frá 1. apríl 2004.
Sveinn Yngvi Egilsson, aðjúnkt, var ráðinn í starf lektors í íslenskum bókmenntum
17., 18. og 19. aldar við íslenskuskor hugvísindadeildar frá 1. júlí 2005.
Svend Richter, aðjúnkt, var ráðinn í hálft starf lektors við tannlæknadeild (heilgómagerð)
frá 1. janúar 2005.
Tryggvi Þór Herbertsson, dósent við hagfræðiskor viðskipta- og hagfræðideildar,
hlaut framgang í starf prófessors frá 1. febrúar 2004.
Zuilma Gabriela Sigurðardóttir, lektor við sálfræðiskor félagsvísindadeildar, hlaut
framgang í starf dósents frá 1. júlí 2004.
Þorgerður Einarsdóttir, lektor við félagsfræðiskor félagsvísindadeildar, hlaut
framgang í starf dósent frá 1. maí 2004.
Þorvaldur Ingvarsson var ráðinn í 37% starf lektors í handlæknisfræði við læknisfræðiskor
læknadeildar frá 1. janúar 2005 til 31. desember 2009.
Þóra Jenný Gunnarsdóttur var ráðin í starf lektors í hjúkrun fullorðinna við hjúkrunarfræðideild
frá 1. ágúst 2005 til 31. júlí 2010.
Sameiginleg stjórnsýsla og
stjórnsýsla deilda
Anna Kristín Jónsdóttir var ráðin í starf verkefnisstjóra og aðjúnkts við félagsvísindadeild
frá 1. ágúst 2005.
Anna María Þórhallsdóttir var ráðin í starf fulltrúa við nemendaskrá frá 1. september
2005.
Auður Björk Ágústsdóttir var ráðin aðstoðarmaður á rannsóknarstofu lyfjafræðideildar
1. september 2005.
Auður Þ. Ingólfsdóttir var ráðin í reikningshald fjárreiðusviðs frá 1. ágúst 2005.
Ásdís Káradóttir, verkefnisstjóri á skjalasafni, sagði starfi sínu lausu frá 20. september
2005.
Áshildur Bragadóttir var ráðin í starf verkefnisstjóra kynningarmála í viðskiptaog
hagfræðideild frá 15. ágúst 2005.
Ásta Jóna Guðjónsdóttir, fulltrúi í heilbrigðisfræði við læknisfræðiskor, tók við
starfi verkefnisstjóra í sjúkraþjálfunarskor frá 1. febrúar 2005.
Ástríður Jóna Guðmundsdóttir, fulltrúi á nemendaskrá, sagði starfi sínu lausu frá
1. ágúst 2005.
Berglind Rós Magnúsdóttir, jafnréttisfulltrúi Háskólans, sagði starfi sínu lausu frá
1. ágúst 2005.
Birna Björnsdóttir, deildarstjóri í reikningshaldi, tók við starfi deildarstjóra
upplýsingaskrifstofu Háskólans frá 1. desember 2005.
Björg Sigurðardóttir fulltrúi á Líffræðistofnun og líffræðiskor sagði starfi sínu
lausu frá 1. september 2005.
284

Brynhildur Kristín Ólafsdóttir var ráðin forstöðumaður Alþjóðastofnunar frá 1.
september 2005, í launalausu leyfi Ásthildar Bernharðsdóttur.
Dóra Stefánsdóttir var ráðin í starf verkefnisstjóra hjá Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur
í erlendum tungumálum frá 1. ágúst 2005.
Edda Einarsdóttir, deildarstjóri á skrifstofu raunvísindadeildar, sagði starfi sínu
lausu frá 1. desember 2005.
Edda Friðgeirsdóttir var ráðin verkefnisstjóri fjármála við verkfræðideild frá 1.
nóvember 2005.
Elísabet K. Ólafsdóttir, símavörður á aðalskiptiborði, sagði starfi sínu lausu frá 1.
nóvember 2005.
Elva Ellertsdóttir var ráðin verkefnisstjóri við félagsvísindadeild frá 15. febrúar
2005.
Erna Sigurðardóttir var ráðin í starf verkefnisstjóra kynningarmála við verkfræðideild
frá 1. nóvember 2005.
Guðbjörg Lilja Hjartardóttir, verkefnisstjóri við félagsvísindadeild, sagði starfi sínu
lausu frá 1. ágúst 2005.
Gunnsteinn Haraldsson var ráðinn í hálft starf kennslustjóra rannsóknatengds
framhaldsnáms við læknadeild frá 1. janúar 2005.
Halla Sverrisdóttir var ráðin verkefnisstjóri á skrifstofu rektors frá 1. október
2005.
Hanna G. Daníelsdóttir var ráðin í starf deildarstjóra í tannlæknadeild frá 1. október
2005.
Hanna Z. Sveinsdóttir, símavörður á aðalskiptiborði, sagði starfi sínu lausu frá 31.
desember 2005 og tók við starfi skrásetjara á skjalasafni frá sama tíma.
Hlín Eyglóardóttir var ráðin fulltrúi á skrifstofur verkfræði- og raunvísindadeildar
frá 1. nóvember 2005.
Jón Magnús Sigurðarson var ráðinn verkefnisstjóri á fjárreiðusviði frá 27. janúar
2005.
Kolbrún Einarsdóttir, fulltrúi á skrifstofu rektors, sagði starfi sínu lausu frá 31.
desember 2005.
Lára Kristín Sturludóttir var ráðin í starf verkefnisstjóra í hjúkrunarfræðideild frá
1. október 2005.
Lilja Þorleifsdóttir, deildarstjóri á skrifstofu verkfræðideildar, sagði starfi sínu
lausu frá 31. desember 2005.
Margrét Lúðvíksdóttir, verkefnisstjóri í hjúkrunarfræðideild, sagði starfi sínu
lausu frá 1. júní 2005.
María Thejll, lögfræðingur, var ráðin forstöðumaður Lagastofnunar frá 1. nóvember
2005.
Ragnhildur Skjaldardóttir var ráðin fulltrúi á Líffræðistofnun og líffræðiskor raunvísindadeildar
frá 1. ágúst 2005.
Ragný Þóra Guðjohnsen, verkefnisstjóri á hjúkrunarfræðideild, sagði starfi sínu
lausu frá 1. apríl 2005.
Rósa G. Bergþórsdóttir, skrifstofustjóri sjúkraþjálfunarskorar, var ráðin skrifstofuog
rekstrarstjóri hjúkrunarfræðideildar frá 1. maí 2005 í barnsburðarleyfi Karólínu
Guðmundsdóttur.
Sigfríður Gunnlaugsdóttir, verkefnisstjóri á Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur, sagði
starfi sínu lausu frá 1. júlí 2005.
285

Sigríður J. Sigfúsdóttir, deildarstjóri á tannlæknadeild, sagði starfi sínu lausu frá
1. ágúst 2005.
Sigrún Jónsdóttir var ráðin í starf verkefnisstjóra við félagsvísindadeild frá 10.
desember 2005.
Sigrún Valgarðsdóttir, verkefnisstjóri á starfsmannasviði, var ráðin í starf jafnréttisfulltrúa
Háskólans frá 1. júlí 2005.
Sólveig Guðrún Hannesdóttir var ráðin þjónustusérfræðingur við læknisfræðiskor
læknadeildar frá 1. júlí 2005 til 30. júní 2007.
Thorana Elín Dietz var ráðin verkefnisstjóri við hjúkrunarfræðideild frá 1. mars
2005.
Þorfinnur Ómarsson, verkefnisstjóri í hálfu starfi við félagsvísindadeild, sagði
starfi sínu lausu frá 1. ágúst 2005.
286

Helstu símanúmer, faxnúmer, netföng
og vefföng Háskóla Íslands
Alþjóðamálastofnun / smáríkjasetur
Odda
Sími 525 5262; fax 552 6806
Netfang ams@hi.is
www.hi.is/ams
Alþjóðaskrifstofa háskólastigsins
Neshaga 16
Sími 525 4311; fax 525 5850
Netfang ask@hi.is
www.ask.hi.is
Borgarfræðasetur
Skólabæ
Suðurgötu 26
Sími 525 4077; fax 552 6806
www.borg.hi.is
Bókmenntafræðistofnun
Hugvísindastofnun Nýja Garði
Sími 525 4093; fax 525 4410
Netfang gardarb@hi.is
www.hi.is/stofn/hugvis/stofnanir/bokmennt/uppl.htm
Endurmenntunarstofnun Háskóla Íslands
Dunhaga 7
Sími 525 4444; fax 525 4080
Netfang endurmenntun@hi.is
www.endurmenntun.hi.is
Félagsvísindastofnun
Aragötu 9
101 Reykjavík
Sími 525 4545; fax 525 4179
Netfang felagsvisindastofnun@hi.is
www.fel.hi.is
Guðfræðistofnun
Aðalbyggingu
101 Reykjavík
Sími 525 4348; fax 552 1331
Netfang asdisg@hi.is
www.hi.is/nam/gudfr/gudfraedistofnun.php
Hagfræðistofnun Háskóla Íslands
Aragötu 14
101 Reykjavík
Sími 525 4535; fax 525 4096
Netfang ioes@hi.is
www.ioes.hi.is
Happdrætti Háskóla Íslands
Tjarnargötu 4
101 Reykjavík
Sími 563 8300; fax 563 8350
www.hhi.is
Háskólaútgáfan
Háskólabíói við Hagatorg
107 Reykjavík
Sími 525 4003; fax 525 5255
Netfang hu@hi.is
www.haskolautgafan.hi.is
Heimspekistofnun
Hugvísindastofnun Nýja Garði
101 Reykjavík
Sími 525 4039; fax 525 4410
www.heimspeki.hi.is/?stofnun/heimspeki/forsida
Íslensk málstöð
Neshaga 16
107 Reykjavík
Símar 525 4443/552 8530; fax 562 2699
www.ismal.hi.is
Kerfisverkfræðistofa
VR III
107 Reykjavík
Sími 525 4703; fax 525 4937
Lagastofnun
Lögbergi
101 Reykjavík
Sími 525 5203; fax 525 4388
Landsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn
Arngrímsgötu 3
107 Reykjavík
Sími 525 5600; fax 525 5615
Netfang lbs@bok.hi.is
www.bok.hi.is
Listasafn Háskóla Íslands
Nýja Garði
101 Reykjavík
Símar 525 4411/525 4410
Netfang auo@hi.is
www.listasafn.hi.is
Líffræðistofnun
Öskju, Sturlugötu 7
101 Reykjavík
Sími 525 4600; fax 525 4069
www.hi.is/stofn/lif
Mannfræðistofnun
Odda
101 Reykjavík
Sími 525 4253
www.hi.is/pub/anthrice/mannst.html
Málvísindastofnun
Hugvísindastofnun Nýja Garði
101 Reykjavík
Sími 525 4408; fax 525 4410
Netfang malvis@hi.is
www.hi.is/stofn/malvis
Námsráðgjöf
Stúdentaheimilinu við Hringbraut
101 Reykjavík
Símar 525 4315/525 4316; fax 525 4336
Netfang radgjof@hi.is
www.hi.is/page/namsradgjofHI
Eldfjallasetrið
Öskju, Sturlugötu 7
101 Reykjavík
Sími 525 4492; fax 562 9767
www.norvol.hi.is
Orðabók Háskólans
Neshaga 16
107 Reykjavík
Sími 525 4430; fax 562 7242
Netfang oh@lexis.hi.is
www.lexis.hi.is
Prokaria
Gylfaflöt 5
112 Reykjavík
Sími 570 7900; fax 570 7901
www.prokaria.is
Rannsóknamiðstöð í
jarðskjálftaverkfræði
Austurvegi 2a, 800 Selfossi
Sími 525 4141; fax 525 4140
Netfang eborg@afl.hi.is
Rannsókna- og fræðasetur
Háskóla Íslands í Hveragerði
Sími 483 4360; fax 433 5309
Netfang setrid@nedrias.is
www.nedrias.is/A/Setrid/rannsoknasetrid.htm
Rannsóknasetur Háskóla Íslands í
Vestmannaeyjum
Strandvegi 50, 900 Vestmannaeyjum
Sími 481 1111; fax 481 2669
Netfang setur@setur.is
www.setur.is
Rannsóknastofa í heilbrigðisfræði
Neshaga 16
107 Reykjavík
Sími 525 4956; fax 562 2013
288

Rannsóknastofa í kvennafræðum
Aðalbyggingu
101 Reykjavík
Sími 525 4595; fax 552 1331
Netfang rikk@hi.is
www.rikk.hi.is
Rannsóknastofa í líffærafræði
Læknagarði, Vatnsmýrarvegi 16
101 Reykjavík
Sími 525 4829; fax 525 4893
Rannsóknastofa í lyfjafræði
Haga, Hofsvallagötu 53
107 Reykjavík
Sími 525 5130; fax 525 5140
Rannsóknastofa í klínískri eðlisfræði
Læknagarði, Vatnsmýrarvegi 16
101 Reykjavík
Sími 525 4890; fax 525 4891
Rannsóknastofa í matvælafræði
Læknagarði, Vatnsmýrarvegi 16
101 Reykjavík
Símar 525 4210/525 4848; fax 552 8911
Rannsóknastofa í meinafræði
Landspítala – háskólasjúkrahúsi
101 Reykjavík
Sími 543 1000; fax 543 8349
Rannsóknastofa í næringarfræði
Íþróttahúsi Háskólans
101 Reykjavík
Símar 525 4260/525 4269
www.hi.is/stofn/rin
Rannsóknastofa í ónæmisfræði
Landspítala - háskólasjúkrahúsi
101 Reykjavík
Sími 543 1960/1963; fax 543 1943
Rannsóknastofa í sýklafræði
Landspítala - háskólasjúkrahúsi
101 Reykjavík
Sími 543 1900; fax 543 5626
Rannsóknastofa kvennadeildar Landspítalans
Landspítala - háskólasjúkrahúsi
101 Reykjavík
Sími 543 1000; fax 543 1191
Rannsóknastofa Lífeðlisfræðistofnunar
Læknagarði, Vatnsmýrarvegi 16
101 Reykjavík
Sími 525 4830; fax 525 4886
Rannsóknastofa um mannlegt atferli
Hringbraut 121
107 Reykjavík
Sími 525 4585
Netfang msm@hi.is
www.hbl.hi.is
Rannsóknastofa tannlæknadeildar
Læknagarði, Vatnsmýrarvegi 16
101 Reykjavík
Símar 525 4882/525 4895; fax 525 4874
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins
Sjávarútvegshúsinu, Skúlagötu 4
101 Reykjavík
Sími 530 8600; fax 530 8601
www.rfisk.is
Rannsóknastofnun í hjúkrunarfræði
Eirbergi, Eiríksgötu 34
105 Reykjavík
Sími 525 5281
Rannsóknastöðin Sandgerði
Garðvegi 1, 245 Sandgerði
Sími 423 7870
Rannsóknaþjónusta Háskólans
Tæknigarði, Dunhaga 5
107 Reykjavík
Sími 525 4900; fax 552 8801
Netfang rthj@rthj.hi.is
www.rthj.hi.is
Raunvísindastofnun, með rannsóknastofur
í stærðfræði, eðlisfræði, efnafræði,
jarðfræði, jarðeðlisfræði (með háloftadeild)
og reiknifræði.
Sími 525 4800; fax 552 8911
www.raunvis.hi.is
Reiknistofnun Háskólans
Tæknigarði, Dunhaga 5
107 Reykjavík
Sími 525 4761; fax 552 8801
Netfang ritari@hi.is
www.rhi.hi.is
Sagnfræðistofnun
Árnagarði
101 Reykjavík
Sími 525 4097; fax 525 4410
Netfang gunnark@hi.is
www.hi.is/stofn/sagnstofn/
Siðfræðistofnun
Hugvísindastofnun Aðalbyggingu
101 Reykjavík
Sími 525 4195; fax 525 4410
Netfang salvorn@hi.is
www.heimspeki.hi.is/?stofnun/sidfraedi/forsida
Skjalasafn Háskóla Íslands
Aðalbyggingu
101 Reykjavík
Sími 525 4246; fax 552 1331
www.hi.is/stofn/skjalasafn
Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi
Árnagarði
101 Reykjavík
Sími 525 4010; fax 525 4035
www.am.hi.is
Stofnun Sigurðar Nordals
Þingholtsstræti 29
101 Reykjavík
Sími 562 6050; fax 562 6263
www.nordals.hi.is
Stofnun Sæmundar fróða
Loftskeytastöðinni við Suðurgötu
107 Reykjavík
Símar 525 4056/525 4724; fax 525 5829
www.ssf.hi.is
Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur
Hugvísindastofnun Nýja Garði
101 Reykjavík
Sími 525 4191; fax 525 4410
Netfang siet@vigdis.hi.is
www.vigdis.hi.is
Tannsmiðaskóli Íslands
Læknagarði,Vatnsmýrarvegi 16
101 Reykjavík
Sími 525 4892; fax 525 4874
Tilraunastöð Háskóla Íslands í meinafræði
Keldum við Vesturlandsveg
110 Reykjavík
Sími 585 5100; fax 567 3979
www.keldur.hi.is
Tungumálamiðstöð Háskóla Íslands
Nýja Garði
101 Reykjavík
Sími 525 4593; fax 525 4225
Netfang ems@hi.is
Tækniþróun hf.
Tæknigarði, Dunhaga 5
107 Reykjavík
Sími 525 4900; fax 552 8801
Örverufræðistofa/Líffræðistofnun
Öskju, Sturlugötu 7
101 Reykjavík
Símar 525 4955/568 8447; fax 525 4069
289

University of Iceland
Faculties and Degree
Programmes
Faculty of Humanities
The Faculty of Humanities is among the largest of the University faculties and
covers all the major fields in the humanities. The Faculty offers two or three-year
BA programmes in 19 subjects: Icelandic, History, Art History, Archaeology, Philosophy,
Comparative Literature, General Linguistics, Sign Language Studies,
English, German and Nordic Languages (German, Danish, Norwegian, Swedish,
and Finnish), Romance and Classical Languages (Spanish, French, Italian, Latin
and Classical Greek) and Japanese. In many subjects students may elect to take
the entire three-year programme in a single major subject, or may pursue two
years in their major subject and one in a minor subject. In all disciplines a thesis
is required for graduation.
A special three-year programme is offered in Icelandic for Foreign Students
leading to the BA degree. New students with some prior knowledge of Icelandic
may move directly into the second year by passing examinations held in late
August each year. The first semester is taught largely in English, although the
principal textbooks are in Icelandic.
MA programmes are offered in Icelandic Language, Icelandic Literature, Icelandic
Studies, Icelandic Medieval Studies (45 c.), Language Technology, History,
Archaeology, Philosophy, Comparative Literature, English, Danish and translation
studies. MA students must complete 60 credits, which means two years of
full-time study. The faculty does not offer grants to MA students. Doctoral
programmes are offered in Icelandic Literature, Icelandic Language and History.
The faculty also offers research-oriented graduate M. Paed. Programmes in
Icelandic, English, Danish, German, French and Spanish to students who plan to
become elementary or secondary school teachers.
Faculty of Odontology
The six-year course of study in dentistry leads to the cand.odont. degree. A
competitive examination is held at the end of the first term, and the number of
students allowed to continue their studies in dentistry is strictly limited. In
addition to the cand.odont. degree, a licence from the Minister of Health is needed
to be entitled to practice dentistry in Iceland. It is possible to study for postgraduate
research degrees in dentistry. Training to the level of Clinical Specialist
is, however, not available. Please consult the Faculty Office for details.
Faculty of Economics and Business Administration
In the Faculty of Economics and Business Administration, entering students
choose to study in either the Department of Economics or the Department of
Business Administration. The Department of Economics provides a three-year
programme leading to a BS degree in Economics or a BA degree in Economics
and an additional 12 month (three semesters) or two year programme leading to
an MS degree in Economics, Financial Economics or Health Economics.
The Department of Business Administration offers a three-year programme
leading to a BS degree in Business Administration. The students choose between
six fields with emphasis on general business administration, finance and
accounting, marketing and international business, management, international
business communication, or information technology. The Department has also
offered a four-year programme leading to a cand.oecon. degree in Business
Administration with specialization in Accounting and Auditing. This program is
being phased out and replaced by a programme at the master’s level. This is a
three semester programme that leads to an M.Acc. degree and prepares students
for a career as CPA’s.
290

The department offers a 12 month (three semesters) or two year MS degree programme
(three semesters) in Business Administration. The students choose
between three fields with emphasis in finance, marketing and international business
or management. The Department of Business Administration also offers a twoyear
executive MBAprogramme. The department also offers an MA degree programme
(three semesters) in Human Resource Management. The Faculty
offers studies towards a Ph.D. degree in both Economics and Business Administration
for students that have completed an MS degree in those fields with a distinction.
There is also a one-year minor programme at the undergraduate level, both
in Economics and Business Administration, for students from other faculties.
Faculty of Engineering
The Faculty of Engineering is divided into four departments: Civil and
Environmental Engineering, Mechanical and Industrial Engineering, Electrical and
Computer Engineering and the Computer Science Department. Studies offered in
the Faculty include a three-year BS degree and an additional two-year MS
degree. The Faculty also offers a Ph.D. programme. A full description of the
courses can be found in the yearly Bulletin and on the web. There is close cooperation
with the Faculty of Science in teaching some basic courses.
Faculty of Law
The Faculty of Law offers four types of degrees, which are designed to provide
students with a theoretical and practical knowledge of Icelandic Law and
Foreign/International Law. Thesis is required for graduation in all programmes.
These programmes are:
• A three-year programme of undergraduate studies in law, leading to a BA
degree in law.
• A two-year programme of postgraduate studies in law, leading to a Magister
Juris. degree, which is a professional qualification.
• A programme of postgraduate studies in law, consisting of either one-year or
a two-year study line towards a LL.M. degree in International and Environmental
Law. This programme is conducted and taught entirely in English. The
new International Legal Programme will apply to different groups of law students
and graduates.
• Finaly the Faculty also offers a three years Ph.D. programme. Firstly, the
English-based LL.M. studies are open to law graduates from other countries
as well as to Icelandic graduates if they want to continue their advanced legal
studies in Iceland. Secondly, Icelandic students may, after their BA degree in
law, select individual postgraduate courses as part of their Magister Juris.
Programme, and thirdly, we welcome as before those foreign law students
who are coming to Iceland through international exchange programmes, like
ERASMUS and NORDPLUS, in order to participate in the courses of our
international programme.
Faculty of Medicine
The Departments of Medicine and Physiotherapy make up the Faculty of Medicine.
Medicine
The six-year course of study in medicine leads to the cand.med. degree which,
with the addition of one year’s clinical training and a licence from the Minister of
Health, qualifies the holder to practice medicine in Iceland. A competitive
entrance examination is held in June and the students with the highest grades
are allowed to start the medical programme. All students regardless of nationality
are required to fulfil this requirement. After finishing the first three (pre-clinical)
years of the medical programme, students may devote one year to supervised
research, upon the completion of which they graduate with a BS degree in
Medicine.
Physiotherapy
The Department of Physiotherapy offers a four-year BS degree programme. A
competitive entrance examination is held in June to limit the number of students
who are accepted (presently 20). During the third and fourth year, a part of the
study is clinical and performed on hospitals, rehabilitation centers or private clinics.
A two-year Master’s programme (health sciences) is offered at the Medical
Faculty, as well as a five year Ph.D. programme.
Faculty of Nursing
The four-year Nursing programme at undergraduate level leads to a BS degree.
At present a competitive examination is held at the end of the first autumn term.
291

The 75 students with the highest examination grades are offered to continue their
studies. A continuing programme in Midwifery is offered to registered nurses
leading to a Cand.Obstetricorum degree.
At the graduate level the Faculty of Nursing offers an MS programme, which
requires additional 60 credits after completion of the BS degree. MS students
choose between a 15-credit clinical track with a research project and an extensive
30-credit research project.
A 20 or 30-credit programme in various fields of specialized nursing is also
offered at the graduate level, leading to a Diploma Certificate in Specialized
Nursing. Additionally, the Faculty of Nursing offers a doctoral programme, which
is a 90 credit programme for those students who have completed an MS degree
in nursing or midwifery or a comparable degree.
Faculty of Pharmacy
The five-year course of study in Pharmacy leads to the cand.pharm. Degree
(Master of Science in Pharmacy), which is a professional qualification. Both
independent research and practical experience are important elements of the
programme.
The Faculty also offers a two year MS and three year Ph.D. programme
in pharmaceutical sciences.
Faculty of Science
The Faculty of Science is comprised of six departments: Biology, Chemistry,
Geosciences, Physics, Mathematics and Food Science. In the Chemistry
Department major programmes are available in Chemistry and Biochemistry.
The Geosciences Department offers major study in Geology, Geography and
Tourism Studies. Within the Physics Department, students can specialize in
Theoretical Physics, Applied Physics or Geophysics. Students in the Mathematics
Department can specialize in Pure or Applied Mathematics.
Generally, the programmes of study take three years to complete and lead to a
B.S. degree. A thesis is required in Geology and Geography but is optional in the
other fields.
For students having completed their B.S. degree, an M.S. programme is offered in
all departments, generally requiring two years of study, including course instruction
and thesis work, leading to an MS-degree (60 units) and an MPaed-degree
for qualification as a secondary-school teacher. All departments offer also a doctoral
study (Ph.D.). The doctoral study is at least 90 credits after the M.S. programme.
If the doctoral programme is entered after the B.S. degree, it is at least
120 credits. The thesis is at least 90 credits.
In addition, the Faculty of Science offers an interdisciplinary Masters Programme
in Environmental Science Natural Resource Management in cooperation with
other faculties.
Faculty of Social Sciences
The Faculty of Social Sciences is the largest faculty at the University of Iceland.
The Faculty has seven departments and offers undergraduate and graduate
studies in all the main fields of study.
Students can major in Education, Ethnology, Library and Information
Science, Political Science, Psychology, Social Anthropology, Social Work and
Sociology. Minor options are offered in Media Studies, Museum Studies, Gender
Studies, Urban Studies and Industrial Relations and Human Resource
Management. Students may elect to take the entire BA- programme in one
major subject. Alternatively, they can spend two years studying in their major
field and one year in their minor field.
The following graduate studies are offered in the Faculty of Social Sciences: MA
in International Relations, MA in Development Studies, MA in Gender Studies,
MA in Disability Studies, MA in Education, MA in Education. Teacher Studies, MPA
in Public Administration,
292

MA in Political Science, MA in Anthropology, MA in Ethnology, MA and cand. psych
degree in Psychology,
MA and MSW in Social Work, MA in Sociology, MA in Journalism and Mass
Communication, MA in Career Councelling and Guidance and MLIS in Library and
Information Science.
For those who already have a Bachelor’s degree, the Faculty also offers one-year
professional training programmes: in Education, leading to the Teacher’s
Certificate and Career Councelling and Guidance.
Various postgraduate diplomas are offered (30 ECTS).
Faculty of Theology
The Faculty of Theology offers several types of degrees: a five-year programme
leading to the cand.theol. degree, which qualifies graduates, women as well as
men, to practice as ministers of the National Church of Iceland; a three-year
programme leading to a BA degree in Theology; a degree which confers the right
to work as a deacon; and a masters and doctoral programme in Theology.
Students in the BA programme may study for all three years in the Faculty of
Theology, or they may elect to take a one-year minor subject in another faculty. A
final thesis is required for completion of all the courses of study except that for
qualification as deacon. The Faculty also provides a one-year minor programme
for students from other faculties.
293

Research Institutes
The University has numerous research institutes and affiliated institutions which
function as centres for research, instruction, conferences and many other activities
(www.hi.is/inst).
Árni Magnússon Institute in Iceland
Árnagarður, Suðurgata
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4010 • Fax: 525 4035
www.am.hi.is
Centre for Research in the Humanities
Aðalbygging
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4462 • Fax: 525 4410
www.hugvis.hi.is
Centre for Women’s Studies
University of Iceland, Suðurgata
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4595 • Fax: 552 1331
www.rikk.hi.is
Department of Anatomy
Vatnsmýrarvegur 16
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4821 • Fax: 525 4893
Department of Biochemistry
and Molecular Biology
Vatnsmýrarvegur 16
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4271 • Fax: 525 4886
Department of Bacteriology
National University Hospital, Hringbraut
IS 101 Reykjavík
Tel: 543 1000
Department of Biochemistry
Vatnsmýrarvegur 16
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4842 • Fax: 525 4884
Department of Immunology
National University Hospital, Hringbraut
IS 101 Reykjavík
Tel: 543 1000 • Fax: 543 8349
Department of Odontology
Vatnsmýrarvegur 1
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4892 • Fax: 525 4874
Department of Pharmacology and
Toxicology
Neshagi 16
IS 107 Reykjavík
Tel: 525 5130 • Fax: 525 5140
Department of Pharmacology
Ármúli 30
IS 108 Reykjavík
Tel: 525 5130 • Fax: 568 0872
Department of Pharmacy
Hagi, Hofsvallagata
IS 107 Reykjavík
Tel: 525 4462 • Fax: 525 4071
Department of Preventive Medicine and
Family Medicine
Neshagi 16
IS 107 Reykjavík
Tel: 562 9650 • Fax: 562 2013
Department of Psychiatry
National University Hospital, Hringbraut
IS 101 Reykjavík
Tel: 543 1000 • Fax: 543 4815
Engineering Research Institute
Smyrilsvegur 22
IS 107 Reykjavík
Tel: 525 4917 • Fax: 525 4632
Environmental Research Institute
Tæknigarður
IS 107 Reykjavík
Tel: 525 5286 • Fax: 552 5829
www.uhi.hi.is
Ethical Research Institute
Nýi Garður, Sæmundargata
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4195 • Fax: 551 2167
Fisheries Research Institute
Tæknigarður, Dunhagi 5
IS 107 Reykjavík
Tel: 525 4056 • Fax: 552 5829
www.sushi.hi.is
Human Behavior Laboratory
Hringbraut 121, 3rd floor
Is 107 Reykjavík
Heimasíða: www.hbl.hi.is
Icelandic Language Institute
Neshaga 16
IS 107 Reykjavík
Tel: 525 8530 • Fax: 562 2699
www.ismal.hi.is
Institute of Anthropology
Oddi, Sturlugata
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4592
Institute of Biology
The Natural Science Building
Sturlugata 7
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4618 • Fax: 525 4069
Institute of Business Administration
Oddi, Sturlugata
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4500 • Fax: 552 6806
Institute of Economics
Aragata 14
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4535 • Fax: 525 4096
www.ioes.hi.is
Institute of Experimental Pathology
Keldur, Vesturlandsvegur
IS 110 Reykjavík
Tel: 585 5100 • Fax: 567 3979
www.keldur.hi.is
Institute of Nursing Research
Eirberg
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4960 • Fax: 525 4963
Institute of Physiology
Vatnsmýrarvegur 16
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4830 • Fax: 525 4886
Institute of Lexicography (Orðabók)
Neshagi 16
IS 107 Reykjavík
Tel: 525 4191 • Fax: 562 4225
The Vigdís Finnbogadóttir Institute of
Foreign Languages
Nýi Garður, Sæmundargata
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4456 • Fax: 525 4410
www.vigdis.hi.is
Institute of History
Árnagarði, Suðurgata
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4097 • Fax: 525 4242
Institute of Linguistics
Árnagarður, Suðurgata
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4408 • Fax: 525 4242
Institute of Literary Research
Nýi Garður, Sæmundargata
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4093 • Fax: 525 4410
Institute of Philosophy
Nýi Garður
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4364 • Fax: 552 1331
294

Institute of Theology
University of Iceland, Suðurgata
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4348 • Fax: 552 1331
Law Institute
Lögberg, Suðurgata
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 5203 • Fax: 525 4388
Nordic Volcanological Institute
The Natural Science Building
Sturlugata 7
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4491 • Fax: 525 4499
Laboratory, Gynecology and Maternity
Ward
National Hospital, Hringbraut
IS 101 Reykjavík
Tel: 543 3327 • Fax: 543 3352
Laboratory of Medical Physics
Vatnsmýrarvegur 16
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4890 • Fax: 525 4884
The Dental Institute
Læknagarður
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4871 • Fax: 525 4874
E-mail: givars@hi.is
The Language Centre
Nýi Garður, Sæmundargata
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4593 • Fax: 525 4225
E-mail: ems@hi.is
Science Institute:
Departments of Physics,
Chemistry, Geosciences, Geophysics,
Applied Mathematics and Computer
Science, and Mathematics
Dunhagi 3
IS 107 Reykjavík
Tel: 525 4800 • Fax: 552 8911
Scientific and Technical Information
Services, University of Iceland
Aðalbygging, Suðurgata
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4666 • Fax: 525 4723
E-mail: joner@hi.is
Sigurður Nordal Institute
Þingholtsstræti 29
IS 101 Reykjavík
Tel: 562 6050 • Fax: 562 6263
Social Science Research Institute
Aragata 9
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4545 • Fax: 552 6806
Research Liasion Office
Tæknigarður, Dunhagi 5
IS 107 Reykjavík
Tel: 525 4921 • Fax: 552 8801
University Archives
University of Iceland, Suðurgata,
IS 101 Reykjavík
Tel: 525 4371 • Fax: 552 1331
E-mail: skjalasafn@hi.is
Útgefandi: Háskóli Íslands
Ritstjórn: Magnús Diðrik Baldursson og
Magnús Guðmundsson
Hönnun: Hildigunnur Gunnarsdóttir
Prófarkalestur og aðstoð: Ólafur Grímur
Björnsson og Margrét Ludwig.
Ljósmyndir: Kristinn Ingvarsson
Ensk þýðing: W.H. Auden og P.B. Taylor
Umbrot: Háskólaútgáfan, Kristinn
Gunnarsson
Prentun: Prentmet
Upplag: 1.200
Maí 2006
295