zastosowanie koncepcji pnf w rehabilitacji ... - Nowiny Lekarskie
zastosowanie koncepcji pnf w rehabilitacji ... - Nowiny Lekarskie
zastosowanie koncepcji pnf w rehabilitacji ... - Nowiny Lekarskie
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Nowiny</strong> <strong>Lekarskie</strong> 2011, 80, 2, 126–133<br />
KATARZYNA GALASIŃSKA, PIOTR BUCHALSKI, EWA GAJEWSKA<br />
ZASTOSOWANIE KONCEPCJI PNF W REHABILITACJI PACJENTÓW PO UDARZE MÓZGU<br />
THE PNF CONCEPT IN REHABILITATION OF STROKE PATIENTS<br />
Zakład Fizjoterapii<br />
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu<br />
Kierownik Zakładu: dr n. biol. Ewa Gajewska<br />
Streszczenie<br />
Udar jest wynikiem incydentu naczyniowego (zmiany zakrzepowe, zatorowe, jamiste, krwotoczne) w ośrodkowym układzie nerwowym.<br />
Jest neurologicznym zaburzeniem czynności dotyczącym jednej strony ciała. Strona i rozległość uszkodzenia ośrodkowego<br />
układu nerwowego determinują, po której stronie wystąpią objawy, a także stan chorego. Główne przyczyny powodujące udary<br />
stanowią: nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, sercowopochodne zatory mózgu, cukrzyca, zaburzenia lipidowe. Wymienione przyczyny<br />
należą do czynników modyfikowalnych, a więc można na nie wpłynąć poprzez odpowiednią profilaktykę i leczenie zmniejszając<br />
ryzyko wystąpienia udaru.<br />
SŁOWA KLUCZOWE: udar mózgu, PNF, jakość życia.<br />
Sumary<br />
A stroke results from a vascular incident (thrombotic, embolic, cavernous, or haemorrhagic changes) in the central nervous system. It<br />
is a neurological disorder affecting one side of the body. The side and the extent of the damage to the central nervous system determine<br />
which side of the body the symptoms occur at, as well as what the patient’s state is. The main causes of strokes are the following:<br />
hypertention, atheromatosis, heart-related cerebral embolism, diabetes, lipid disorders. These causes belong to modifiable<br />
factors, and therefore, they are susceptible to proper prophylaxis and treatment which can lower the risk of a stroke.<br />
KEY WORDS: stroke, PNF, quality of life.<br />
Wstęp<br />
Udar mózgu jest poważnym problemem społecznym.<br />
Choroba dotyka samych pacjentów, ale także ich rodziny<br />
oraz przyjaciół, czyli nie tylko jednostek, ale i zbiorowości.<br />
Nowe metody fizjoterapeutyczne i leki w połączeniu ze<br />
zwiększoną czujnością, to najlepsza oręż w walce z tą groźną<br />
chorobą. Popularyzacja wiedzy o udarze mózgu stanowi<br />
pierwszy krok w stronę jego profilaktyki [1]. Podstawową<br />
rolę w terapii odgrywają ćwiczenia i prawidłowo prowadzona<br />
rehabilitacja. Ważną rolę odgrywa edukacja chorego<br />
i psychoterapia (Tabela 1.) [17, 18].<br />
Tabela 1. Cztery główne postacie chorób naczyniowych mózgu<br />
[5]<br />
Table 1. Four main forms of vascular brain disorders<br />
Typy schorzeń naczyniowych mózgu<br />
Zmiany zakrzepowe 40%<br />
Zmiany zatorowe 30%<br />
Zmiany jamiste 20%<br />
Zmiany krwotoczne 10%<br />
100%<br />
Wyróżnia się cztery główne postacie chorób naczyniowych<br />
mózgu:<br />
1. Udary zakrzepowe spowodowane przez miażdżycowe<br />
zwężenie, zamknięcie tętnicy szyjnej lub środkowej<br />
tętnicy mózgu.<br />
2. Udary zatorowe wywołane przez zamknięcie jednego<br />
z dystalnych naczyń kory przez płytki krwi, cholesterol,<br />
fibrynę i inne składniki krwi.<br />
3. Udary jamiste – dochodzi do nich wskutek zamknięcia<br />
drobnych naczyń tętniczych przeszywających,<br />
odchodzących bezpośrednio od większego naczynia.<br />
4. Udar krwotoczny – tak jak udary jamiste (cięższa<br />
postać) [5].<br />
Tabela 2. Cechy charakterystyczne prawo- i lewostronnego porażenia<br />
połowiczego [5, 15, 16]<br />
Table 2. The characteristics of right and left hemiplegia<br />
Cechy charakterystyczne<br />
prawo- i lewostronnego porażenia połowiczego<br />
prawostronne porażenie<br />
połowicze (uszkodzenie<br />
lewej półkuli)<br />
zaburzenia porozumiewania<br />
się<br />
uczenie się<br />
przez demonstrację<br />
uczenie się<br />
na własnych błędach<br />
pacjent może wymagać<br />
nadzoru wobec utrudnionego<br />
porozumiewania się<br />
lewostronne porażenie połowicze<br />
(uszkodzenie prawej<br />
półkuli)<br />
zaburzenia percepcji wzrokowej<br />
i ruchowej<br />
utrata pamięci wzrokowej<br />
nie używanie lewej strony<br />
ciała<br />
brak krytycznej oceny własnej<br />
osoby i nieprawidłowy<br />
osąd<br />
Uszkodzenia w lewej połowie mózgu czyli z prawostronnym<br />
porażeniem połowiczym są połączone ze znacz-<br />
PRACE POGLĄDOWE
Zastosowanie <strong>koncepcji</strong> PNF w <strong>rehabilitacji</strong> pacjentów po udarze mózgu<br />
127<br />
nie większymi trudnościami porozumiewania się i uczenia<br />
niż uszkodzenia w prawej połowie mózgu, a więc u pacjenta<br />
z lewostronnym porażeniem połowiczym. O różnicach<br />
tych trzeba pamiętać, uwzględniając je w planie leczenia<br />
(Tabela 2.) [5, 15, 16 ].<br />
Rehabilitacja pacjenta po udarze rozpoczyna się w ostrej<br />
fazie choroby [5, 7].<br />
Wczesne podjęcie działań zwiększa szanse wyzdrowienia<br />
i zapobiega wielu problemom związanym z unieruchomieniem<br />
(Tabela 3.) [5].<br />
Tabela 3. Wytyczne <strong>rehabilitacji</strong> po udarze mózgowym [5]<br />
Table 3. Rehabilitation guidelines after stroke<br />
Okres wczesny to uzyskanie jak największej aktywności<br />
i motywacji ze strony pacjenta, zapobieganie powikłaniom<br />
wynikającym z unieruchomienia chorego (odleżyny,<br />
choroby układu oddechowego, zaburzenia obwodowego<br />
układu krążenia), zmniejszenie ryzyka wystąpienia w późniejszym<br />
okresie powikłań ze strony narządu ruchu, np.<br />
ograniczenie ruchomości w stawach, przykurczów mięśniowych,<br />
zapobieganie nadmiernej wiotkości lub spastyczności,<br />
wcześniejszy powrót funkcji psychomotorycznych,<br />
mający wpływ na ostateczny efekt <strong>rehabilitacji</strong>. Cele<br />
te można osiągnąć przez odpowiednie układanie i częstą<br />
zmianę pozycji (Zdjęcie 1., Ryc. 1–3) [4].<br />
1–3 DZIEŃ<br />
nie układać pacjenta na chorych kończynach<br />
unikać obciążania okolic narażonych na ucisk<br />
prowadzić ćwiczenia bierne i czynne w stawach<br />
sadzać na łóżku oraz fotelu z opuszczonymi nogami<br />
wprowadzić odpowiednią dietę<br />
ocenić domową sytuację socjalną pacjenta<br />
4–6 DZIEŃ<br />
ocenić zdolności chodzenia w poręczach<br />
nałożyć temblak w przypadku podwichnięcia w stawie ramiennym<br />
usunąć założony na stałe cewnik<br />
7–10 DZIEŃ<br />
nauka przesuwania się (z wózka na matę, z wózka na łóżko)<br />
ćwiczenia poprzedzające chodzenie<br />
nauka czynności codziennych<br />
ocena psychologiczna<br />
sposoby porozumiewania się<br />
logopeda i dietetyk (zdolność do łykania)<br />
nauka samodzielnego poruszania się na wózku<br />
2–3 TYDZIEŃ<br />
doskonalić chodzenie: urządzenia pomocnicze<br />
korzystanie z łazienki<br />
ocena warunków terapii w domu<br />
4–7 TYDZIEŃ<br />
opanowanie przez członków rodziny pacjenta programu<br />
<strong>rehabilitacji</strong> domowej<br />
wyuczenie przyjmowania leków<br />
samodzielne zabiegi pielęgnacyjne<br />
samodzielne przechodzenie na wózek i korzystanie z niego<br />
rozwiązanie problemów komunikowania się pacjenta z otoczeniem<br />
Zdjęcie 1. Ułożenie pacjenta oraz zmiany pozycji [4].<br />
Photo 1. The patient's position and its change.<br />
Rycina 1. Ułożenie pacjenta oraz zmiany pozycji [4].<br />
Figure 1. The patient's position and its change.<br />
Rycina 2. Ułożenie pacjenta oraz zmiany pozycji [4].<br />
Figure 2. The patient's position and its change.<br />
8–12 TYDZIEŃ (odległe obserwacje pacjenta w ambulatorium)<br />
analiza stanu czynnościowego<br />
stałe omawianie kwestii związanych z bezpieczeństwem –<br />
upadki<br />
wznawianie lub modyfikacja wszystkich zaleceń terapeutycznych<br />
w razie potrzeby zapewnienie kontroli przez innych lekarzy<br />
Rycina 3. Ułożenie pacjenta oraz zmiany pozycji [4].<br />
Figure 3. The patient's position and its change.<br />
PRACE POGLĄDOWE
128<br />
Katarzyna Galasińska i inni<br />
Przeprowadza się ćwiczenia reedukacji mięśniowej<br />
w oparciu o metody neurofizjologiczne, stopniową pionizację<br />
oraz terapię zajęciową.<br />
Opieka nad pacjentem zarówno w obrębie intensywnej<br />
kuracji, jak i późniejsze leczenie przebiega coraz<br />
częściej według przesłanek <strong>koncepcji</strong> PNF [4, 8, 13, 14].<br />
W założeniach metoda opiera się na ruchach globalnych,<br />
zgodnych z naturą i codzienną pracą, na pozytywnym<br />
nastawieniu do pacjenta i jego problemów, na intensywnym<br />
planie ćwiczeń (również domowych), a przede wszystkim<br />
na bezbolesnej pracy z pacjentem. Przez swoją różnorodność<br />
techniki stosowane w ramach metody PNF pozwalają<br />
nie tylko na <strong>zastosowanie</strong> odpowiednich wzorców ruchowych<br />
u każdego pacjenta w sposób indywidualny, ale również<br />
ułatwiają realizację konkretnego na danym etapie<br />
założonego usprawniania – celu terapeutycznego (poprawa<br />
siły, ruchomości, wytrzymałości, koordynacji, stabilizacji).<br />
Schemat terapii obejmuje następujące elementy:<br />
– pozycję wyjściową<br />
– zasady główne<br />
– techniki<br />
– wzorce ruchowe (Tabela 4.) [6, 8, 10, 14].<br />
Wybór techniki jest uzależniony od indywidualnych<br />
potrzeb pacjenta oraz jego problemów funkcjonalnych.<br />
Techniki PNF zapewniają możliwość terapii pacjentów<br />
z niemal wszystkimi problemami ruchowymi. Propozycją<br />
<strong>rehabilitacji</strong> po udarze mózgu według <strong>koncepcji</strong> PNF mogą<br />
być techniki usprawniania, które obejmują wzorce ruchowe<br />
kończyn dolnych i górnych, techniki agonistyczne i antagonistyczne,<br />
ćwiczenia z <strong>zastosowanie</strong>m gum Thera-band<br />
(Zdjęcie 2, 3, 4), pracą w łańcuchach otwartych i zamkniętych,<br />
na stabilnym i niestabilnym podłożu [8, 14].<br />
Zdjęcie 2. Ćwiczenia z <strong>zastosowanie</strong>m gum Thera-band [8, 14].<br />
Photo 2. Thera-band exercises.<br />
Tabela 4. Elementy terapii według <strong>koncepcji</strong> PNF [6, 8, 10, 14]<br />
Table 4. The elements of PNF therapy<br />
Pozycja wyjściowa Zasady główne Techniki Wzorce ruchowe<br />
1. leżenie na boku zdrowym<br />
2. leżenie na plecach<br />
3. leżenie na plecach<br />
4. leżenie na boku zdrowym<br />
5. leżenie na plecach<br />
6. leżenie na boku zdrowym<br />
7. leżenie na plecach<br />
– kontakt manualny<br />
– kontakt werbalny<br />
– opór manualny<br />
– wzorce ruchowe<br />
– kontakt manualny<br />
– kontakt werbalny<br />
– opór manualny<br />
– wzorce ruchowe<br />
– kontakt manualny<br />
– kontakt werbalny<br />
– kontakt wizualny<br />
– opór manualny<br />
– irradiacja<br />
– wzorce ruchowe<br />
– ruch w przekątnej<br />
– kontakt manualny<br />
– kontakt werbalny<br />
– kontakt wizualny<br />
– opór manualny<br />
– irradiacja<br />
– wzorce ruchowe<br />
– ruch w przekątnej<br />
– sumowanie bodźców<br />
– opór manualny<br />
– wzorce ruchowe<br />
– sumowanie bodźców<br />
– opór manualny<br />
– wzorce ruchowe<br />
– kontakt manualny<br />
– kontakt werbalny<br />
– opór manualny<br />
– wzorce ruchowe<br />
– rytmiczne pobudzanie<br />
ruchu<br />
– rytmiczne pobudzanie<br />
ruchu<br />
– obniżenie tylne łopatki<br />
– obniżenie przednie miednicy<br />
– zgięcie, odwiedzenie, rotacja<br />
zewnętrzna (kg)<br />
– wyprost, odwiedzenie, rotacja<br />
zewnętrzna (kg)<br />
– odtwarzanie ruchu – zgięcie, odwiedzenie, rotacja<br />
zewnętrzna (kg)<br />
– wyprost, odwiedzenie, rotacja<br />
zewnętrzna (kg)<br />
– odtwarzanie ruchu – obniżenie tylne łopatki<br />
– obniżenie przednie miednicy<br />
– kombinacja skurczów<br />
izotonicznych<br />
– kombinacja skurczów<br />
izotonicznych<br />
– rytmiczne pobudzanie<br />
ruchu<br />
– zgięcie, odwiedzenie, rotacja<br />
zewnętrzna (kg)<br />
– wyprost, odwiedzenie, rotacja<br />
zewnętrzna (kg)<br />
– obniżenie tylne łopatki<br />
– obniżenie przednie miednicy<br />
– zgięcie, odwiedzenie, rotacja<br />
wewnętrzna (kd)<br />
– wyprost, odwiedzenie, rotacja<br />
wewnętrzna (kd)<br />
PRACE POGLĄDOWE
Zastosowanie <strong>koncepcji</strong> PNF w <strong>rehabilitacji</strong> pacjentów po udarze mózgu<br />
129<br />
cd. tabeli 4.<br />
8. leżenie na plecach<br />
9. leżenie na plecach<br />
10. siad na krześle lub leżance<br />
11. siad na krześle lub leżance<br />
12. pozycja stojąca<br />
13. pozycja stojąca<br />
14. pozycja stojąca<br />
15. pozycja stojąca<br />
– kontakt manualny<br />
– kontakt werbalny<br />
– opór manualny<br />
– wzorce ruchowe<br />
– kontakt manualny<br />
– kontakt werbalny<br />
– opór manualny<br />
– wzorce ruchowe<br />
– zmiana normalnej kolejności<br />
ruchu<br />
– kontakt manualny<br />
– kontakt werbalny<br />
– opór manualny<br />
– irradiacja<br />
– kontakt manualny<br />
– kontakt werbalny<br />
– opór manualny<br />
– irradiacja<br />
– aproksymacja<br />
– opór manualny<br />
– kontakt wizualny<br />
– aproksymacja<br />
– opór manualny<br />
– kontakt wizualny<br />
– kontakt manualny<br />
– kontakt werbalny<br />
– kontakt wizualny<br />
– opór manualny<br />
– irradiacja<br />
– sumowanie bodźców<br />
– kontakt manualny<br />
– kontakt werbalny<br />
– aproksymacja<br />
– opór manualny<br />
– odtwarzanie ruchu – zgięcie, odwiedzenie, rotacja<br />
wewnętrzna (kd)<br />
– wyprost, odwiedzenie, rotacja<br />
wewnętrzna (kd)<br />
– kombinacja skurczów<br />
izotonicznych<br />
– kombinacja skurczów<br />
izotonicznych<br />
– zgięcie, odwiedzenie, rotacja<br />
wewnętrzna (kd) (podkreślenie<br />
pracy stopy przy pomocy silniejszych<br />
komponent)<br />
– wyprost, odwiedzenie, rotacja<br />
wewnętrzna (kd) (odwrócenie<br />
pracy stopy)<br />
– zgięcie, odwiedzenie, rotacja<br />
zewnętrzna (kg)<br />
– wyprost, odwiedzenie, rotacja<br />
zewnętrzna (kg)<br />
– stabilizacja zwrotna – utrzymanie prawidłowej pozycji<br />
siedzącej<br />
– podkreślenie wzorców łopatki<br />
i miednicy ćwiczonych w niskiej<br />
pozycji<br />
– rytmiczne pobudzanie<br />
ruchu<br />
– odtwarzanie ruchu<br />
– stabilizacja zwrotna<br />
– rytmiczne pobudzanie<br />
ruchu<br />
– odtwarzanie ruchu<br />
– nauka przechodzenia z pozycji<br />
siedzącej do pozycji stojącej<br />
– ćwiczenia wykonywane w celu<br />
podkreślenia pozycji prawidłowej,<br />
którą przyjmuje pacjent<br />
– nauka przenoszenia kończyny<br />
podczas chodu<br />
– nauka obciążania kończyny<br />
podczas chodu<br />
– stabilizacja zwrotna – nauka stabilnego obciążania<br />
chorej kończyny (głównie<br />
w fazie pełnego obciążenia)<br />
Głównym celem <strong>koncepcji</strong> PNF jest zdobycie możliwie<br />
największej samodzielności w dniu powszednim.<br />
W celu dokładnej analizy, jak pacjent porusza się przy<br />
wykonywaniu czynności codziennych wykonujemy je<br />
razem z nim. Bardzo ważne jest prawidłowe ułożenie rąk<br />
oraz stabilizacja łokcia i nadgarstka (Zdjęcie 5., 6., 7.).<br />
Zdjęcie 3. Ćwiczenia z <strong>zastosowanie</strong>m gum Thera-band [8, 14].<br />
Photo 3. Thera-band exercises.<br />
Zdjęcie 5. Ułożenie rąk oraz stabilizacja łokcia i nadgarstka<br />
w czynnościach codziennych (źródło własne).<br />
Photo 5. Hand position and elbow and wrist stabilisation in daily<br />
activities (own source).<br />
Zdjęcie 4. Ćwiczenia z <strong>zastosowanie</strong>m gum Thera-band [8, 14].<br />
Photo 4. Thera-band exercises.<br />
PRACE POGLĄDOWE
130<br />
Katarzyna Galasińska i inni<br />
Zdjęcie 6. Ułożenie rąk oraz stabilizacja łokcia i nadgarstka w<br />
czynnościach codziennych (źródło własne).<br />
Photo 6. Hand position and elbow and wrist stabilisation in<br />
daily activities (own source).<br />
Zdjęcie 11. Czynności dnia codziennego wykonywane samodzielnie<br />
przez pacjenta (źródło własne).<br />
Photo 11. Daily activities performed independently by the patient<br />
(own source).<br />
Zdjęcie 7. Ułożenie rąk oraz stabilizacja łokcia i nadgarstka<br />
w czynnościach codziennych (źródło własne).<br />
Photo 7. Hand position and elbow and wrist stabilisation in daily<br />
activities (own source).<br />
Jeśli wstawanie stanowi problem, pacjent powinien<br />
pokazać, jak próbuje rozwiązać ten problem (Zdjęcie 8.,<br />
9., 10.). Tylko w ten sposób oceniamy, na czym polega<br />
problem i wspólnie z pacjentem możemy wypracować<br />
korzystne rozwiązanie. W drodze do samodzielności w<br />
dużym stopniu przyczyniamy się do polepszenia jakości<br />
jego życia lub do utrzymania na odpowiednim poziomie<br />
poprzez pracę, np. w ogrodzie (Zdjęcie 11., 12., 13.).<br />
Zdjęcie 8. Pomoc i sposoby wstawania (źródło własne).<br />
Photo 8. Help and ways of getting up (own source).<br />
Zdjęcie 9. Pomoc i sposoby wstawania (źródło własne).<br />
Photo 9. Help and ways of getting up (own source).<br />
Zdjęcie 10. Pomoc i sposoby wstawania (źródło własne).<br />
Photo 10. Help and ways of getting up (own source).<br />
Zdjęcie 12. Czynności dnia codziennego wykonywane samodzielnie<br />
przez pacjenta (źródło własne).<br />
Photo 12. Daily activities performed independently by the patient<br />
(own source).<br />
Zdjęcie 13. Czynności dnia codziennego wykonywane samodzielnie<br />
przez pacjenta (źródło własne).<br />
Photo 13. Daily activities performed independently by the patient<br />
(own source).<br />
W programie <strong>rehabilitacji</strong> wykorzystuje się również<br />
metody uzupełniające, takie jak:<br />
a. psychoterapia indywidualna lub grupowa,<br />
b. nauka mowy u chorych z afazją,<br />
c. rehabilitacja socjalna,<br />
d. przyznanie zaopatrzenia ortopedycznego.<br />
Ćwiczenia logopedyczne, zawsze poprzedzone rozpoznaniem<br />
powstałych zaburzeń, polegają na nawiązywaniu<br />
kontaktu z chorym za pomocą gestów, pokazywaniu<br />
obrazków, przedmiotów oraz powolnym, wypowiadaniu<br />
ich nazw [7].<br />
W dalszej nauce mowy należy wykorzystać zainteresowania<br />
chorego, stany emocjonalne, zawód, powiązania<br />
międzyludzkie, radio, telewizję, prasę, a więc stosować<br />
wszystkie dostępne bodźce działające na chorego ze<br />
strony otoczenia.<br />
Ćwiczenia logopedyczne zawsze są połączone z ćwiczeniami<br />
oddechowymi i dobierane są indywidualnie<br />
oraz prowadzone kilkakrotnie w ciągu dnia w krótkich<br />
seansach czasowych ze względu na znaczną męczliwość<br />
chorych. Od samego początku do czynnego udziału<br />
w ćwiczeniach logopedycznych należy zachęcać w miarę<br />
możliwości rodzinę chorego, zaczynając od wytłumaczenia<br />
jej na czym polega istota afazji.<br />
Większość pacjentów w procesie usprawniania wymaga<br />
zaplanowania na początku pobytu w szpitalu niezbędnego<br />
zaopatrzenia ortopedycznego [9, 11, 12].<br />
PRACE POGLĄDOWE
Zastosowanie <strong>koncepcji</strong> PNF w <strong>rehabilitacji</strong> pacjentów po udarze mózgu<br />
131<br />
U chorych z niedowładem połowiczym najczęściej wykorzystuje<br />
się łuski do kończyny górnej i/lub dolnej (zdjęcie<br />
14., 15., 16.), podwieszki, temblaki (zdjęcie 17., 18.), aparaty<br />
stabilizujące kończynę (zdjęcie 19.), lub zapobiegające<br />
przeprostowi w stawie kolanowym(CAMPA) (zdjęcie 20.),<br />
podciąg (zdjęcie 21., 22., 23.) lub AFO (orteza obejmująca<br />
staw skokowy i stopę) (zdjęcie 24., 25., 26.). Oprócz tego<br />
należy zapewnić chorym laski, kule łokciowe, trójnogi,<br />
czwórnogi oraz chodziki i podpórki do chodzenia.<br />
Zdjęcie 18. Podwieszka i temblak dla kończyny górnej (źródło<br />
własne).<br />
Photo 18.Upper limb sling (own source).<br />
Zdjęcie 14. Łuski do kończyny górnej dla chorych z niedowładem<br />
połowiczym (źródło własne).<br />
Photo 14. Stabilising shells for the upper limb for patients with<br />
hemiplegia (own source).<br />
Zdjęcie 19. Aparat stabilizujący kończynę dolną (źródło własne).<br />
Photo 19. Lower limb stabilising device (own source).<br />
Zdjęcie 15. Łuski do kończyny dolnej dla chorych z niedowładem<br />
połowiczym (źródło własne).<br />
Photo 15. Stabilising shells for the lower limb for patients with<br />
hemiplegia (own source).<br />
Zdjęcie 20. Aparat CAPMA zapobiegający przeprostowi w stawie<br />
kolanowym (źródło własne).<br />
Photo 20. CAPMA device preventing hyperextention in the<br />
knee joint (own source).<br />
Zdjęcie 21. Ortezy dla kończyny dolnej (źródło własne).<br />
Photo 21. Lower limb orthosis (own source).<br />
Zdjęcie 16. Łuski do kończyny dolnej dla chorych z niedowładem<br />
połowiczym (źródło własne).<br />
Photo 15. Stabilising shells for the lower limb for patients with<br />
hemiplegia (own source).<br />
Zdjęcie 22. Podciągi dla kończyny dolnej (źródło własne).<br />
Photo 22. Lower limb orthosis (own source).<br />
Zdjęcie 17. Podwieszka i temblak dla kończyny górnej (źródło<br />
własne).<br />
Photo 17. Upper limb sling (own source).<br />
Zdjęcie 23. Podciągi dla kończyny dolnej (źródło własne).<br />
Photo 23. Lower limb orthosis (own source).<br />
PRACE POGLĄDOWE
132<br />
Katarzyna Galasińska i inni<br />
Zdjęcie 24. Aparat AFO (orteza obejmująca staw skokowy<br />
i stopę) stabilizujący kończynę dolną u chorych z niedowładem<br />
połowiczym (źródło własne).<br />
Photo 24. AFO device (orthosis for the talocrural joint and the<br />
foot) stabilising the lower limb in patients with hemiplegia<br />
(own source).<br />
Zdjęcie 28. Prawidłowa nauka chodu (źródło własne).<br />
Photo 28. Learning to walk (own source).<br />
Zdjęcie 29. Prawidłowa nauka chodu (źródło własne).<br />
Photo 29. Learning to walk (own source).<br />
Zdjęcie 25. Aparat AFO (orteza obejmująca staw skokowy<br />
i stopę) stabilizujący kończynę dolną u chorych z niedowładem<br />
połowiczym (źródło własne).<br />
Photo 25. AFO device (orthosis for the talocrural joint and the<br />
foot) stabilising the lower limb in patients with hemiplegia<br />
(own source).<br />
Zdjęcie 26. Aparat AFO (orteza obejmująca staw skokowy<br />
i stopę) stabilizujący kończynę dolną u chorych z niedowładem<br />
połowiczym (źródło własne).<br />
Photo 26. AFO device (orthosis for the talocrural joint and the<br />
foot) stabilising the lower limb in patients with hemiplegia<br />
(own source).<br />
Część pacjentów wymaga zastosowania obuwia ortopedycznego.<br />
Powinno ono być w określonych przypadkach<br />
zapisane i szybko wykonane, aby wykorzystać<br />
je do nauki chodu jeszcze w oddziale (zdjęcie 27., 28.,<br />
29.). Należy jednak podkreślić, że pośpiech w zlecaniu<br />
obuwia nie jest wskazany, ponieważ w okresie istniejącej<br />
jeszcze dynamiki zmian porażennych, postępująca<br />
poprawa stanu pacjenta może uczynić je zbędnym.<br />
Zdjęcie 27. Prawidłowa nauka chodu (źródło własne).<br />
Photo 27. Learning to walk (own source).<br />
Początkowo, gdy całkowicie porażone kończyny są areflektyczne,<br />
mówi się o nich jako o wiotkich. Po 48 godzinach<br />
na ogół powracają głębokie odruchy ścięgniste.<br />
Z upływem czasu następuje zmiana w kierunku spastyczności,<br />
a dopiero potem powraca prawidłowe napięcie mięśniowe.<br />
Osłabienie mięśni cofa się dzięki synergii poszczególnych<br />
ruchów.<br />
Opisany proces powrotu do zdrowia może się jednak<br />
zatrzymać na każdym etapie.<br />
Długie utrzymywanie się wiotkości opóźnia powrót ruchów<br />
funkcjonalnych kończyny górnej. Utrata funkcji<br />
czuciowych niezmiernie utrudnia czynności dnia codziennego<br />
i chodzenie. Pacjent dysponujący dowolną czynnością<br />
mięśniową, lecz pozbawiony czucia, nie może we właściwy<br />
sposób korzystać z chorej kończyny. Rehabilitacja według<br />
<strong>koncepcji</strong> PNF może przyspieszyć proces powrotu do pełnej<br />
samodzielności [2, 3].<br />
Usprawnianie u chorych z udarem mózgu prowadzone<br />
musi być indywidualnie i dostosowane do aktualnych<br />
możliwości pacjenta, co daje gwarancje powrotu do<br />
zdrowia, uczestniczenia w życiu rodzinnym i publicznym<br />
[5].<br />
Piśmiennictwo<br />
1. Gaździk T.SZ.: Podstawy ortopedii traumatologii narządu<br />
ruchu, Wydawnictwo <strong>Lekarskie</strong> PZWL, Warszawa<br />
2001.<br />
2. Weiss M., Zembaty A.: Fizjoterapia PZWL, Warszawa<br />
1983.<br />
3. Prusiński A.: Niedokrwienne udary mózgu, Alfa Medica<br />
Press Kraków 1999.<br />
4. Garrison S.J.: Podstawy <strong>rehabilitacji</strong> i medycyny fizykalnej,<br />
Wydawnictwo <strong>Lekarskie</strong> PZWL, Warszawa 2002.<br />
5. Chaitow L.: Clinical Application of Neuromuscular<br />
Technique, vol 1: Upper body, Churchill Livingstone<br />
2000.<br />
6. Kilar J.Z., Lizis P.: Leczenie ruchem, Wydawnictwo<br />
„KASPER” s.c., Kraków1996.<br />
PRACE POGLĄDOWE
Zastosowanie <strong>koncepcji</strong> PNF w <strong>rehabilitacji</strong> pacjentów po udarze mózgu<br />
133<br />
7. Buckman R.: Co trzeba wiedzieć o opiece nad osobą po<br />
udarze mózgu, Bauer-Weltbild Media Sp.z.o.o., Warszawa<br />
2000.<br />
8. Laidler P.: Rehabilitacja po udarze mózgu. Wydawnictwo<br />
<strong>Lekarskie</strong>, Warszawa 2000.<br />
9. Adler S., Beckers D., Buck M.: PNF w praktyce, Warszawa<br />
2009.<br />
10. Ombregt P., Bisschop H., Ter Veer L.: A system of orthopaedic<br />
medicine.<br />
11. Lizak A.: Proprioceptive Neuromuscular Facilitation –<br />
skrypt kursu podstawowego, Reha-plus, Kraków 1998.<br />
12. Szabuniewicz S.: Podstawy <strong>rehabilitacji</strong> fizykalnej. Wydawnictwo<br />
<strong>Lekarskie</strong>, Warszawa 2004.<br />
13. Kwolek A.: Rehabilitacja medyczna, Wydawnictwo<br />
Medyczne Urban Partner, Wrocław 2003.<br />
14. Marciniak W., Szulc A.: Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja.<br />
PZWL, Warszawa 2003.<br />
15. Myśliborski T.: Zaopatrzenie ortopedyczne. PZWL, Warszawa<br />
1985.<br />
16. Przeździak B.: Zastosowanie kliniczne protez, ortoz i środków<br />
pomocniczych. Via medica, Gdańsk 2008.<br />
17. Nowotny J.: Podstawy fizjoterapii. Wydawnictwo Kasper<br />
Kraków 2005.<br />
18. Zembaty A.: Kinezyterapia. Wydawnictwo Kasper Kraków<br />
2003.<br />
Autor do korespondencji:<br />
Ewa Gajewska<br />
Zakład Fizjoterapii<br />
Uniwersytet Medyczny w Poznaniu<br />
ul. 28 Czerwca 1956 roku 135/147<br />
e-mail: karasinska1@wp.pl<br />
Tel. 61 8310133<br />
PRACE POGLĄDOWE
Change language