Bethany CS Studim - Milika Dhamo

SHËRBIMET SOCIALE TË BETHANY 

SHTATËZANIA NË KRIZË 

Studim 

mbi parandalimin e braktisjes 

dhe trafikimit të nënës dhe fëmijës 

Tiranë, 2007


Grupi i autoreve: 

Prof. Assoc. Dr. Milika Dhamo 

Ermira Gjata 

Msc. Anila Sulstarova 

Ndihmoi: 

Ermira Kamberi, punonjëse sociale 

Oneda Llapi, punonjëse sociale 

2


Për të gjithë që vuajnë, 

a 

ndihmojnë... 

3


PËRMBAJTJA 

Hyrje: 

Mbi Shërbimet Sociale të Bethany 

Mbi ç’ka ndodh përditë në Klinikën Bethany 

Mbi programin “Strehë për shtatzënat në krizë” 

Synimet e studimit 

Pjesa I. Metodologjia e studimit 

Metodologjia e studimit 

Mbledhja e të dhënave 

Menaxhimi dhe interpretimi i të dhënave 

Analiza kompjuterike e të dhënave 

Shkrimi i studimit 

Pjesa II. Abuzimet tipike mbi shtatzënat e braktisura në rrezik 

Format e abuzimit 

Pasojat e abuzimit në shëndetin mendor e fizik të shtatzënës 

Pasojat e abuzimit tek fetusi 

Pjesa III. Shtatzënat në program 

Gjendja emocionale, mendore dhe fizike e shtatzënës së braktisur 

Drejtimet e ndihmës në programin e shtatzënisë në rrezik 

Shërbimi social; 

Shërbimi mjekësor; 

Shërbimi psikologjik; 

Shërbimet edukative e trajnuese; 

Planet për vendosjen e fëmijës 

Efektet e ndarjes nga nëna 

Burimet e mbështetjes për të mos e braktisur fëmijën 

Disponueshmëria e programeve sociale për shtatzëninë në krizë 

Mbi “zanat” e mira: familjet strehuese 

Largohen nga programi: engjëj a djaj? 

Pjesa IV. Propozime e rekomandime 

Pjesa V. Apendiks 

Instrumente të mbledhjes së të dhënave 

Raste të studiuara 

Stafi i programit 

Bashkëpunëtorë të programit 

Bibliografi 

4


MBI SHËRBIMET SOCIALE TË BETHANY 

Shërbimet Sociale të Bethany (të njohura më parë si Bethany Christian Services) erdhën 

në Shqipëri në kohën kur kulmonin nevojat për shërbime ndaj fëmijëve dhe familjeve në 

krizë. Bethany në vitet 1991-1993 ndihmoi të zgjidhen disa nga problemet më emergjente të 

spitaleve pediatrike dhe materniteteve në disa rrethe të vendit si dhe të dërgoheshin shumë 

fëmijë për trajtim të specializuar mjekësor në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. 

Bethany është nga të parat organizata ndërkombëtare që vendosi në Shqipëri përfaqësinë 

e saj që në vitin 1993 me synim jo vetëm dhënien e ndihmës emergjente për fëmijët, por 

edhe zhvillimin afatgjatë të shërbimeve sociale në vend. Paralelisht me zhvillimin e modeleve 

holistike të shërbimeve për fëmijën dhe familjen, Bethany ndihmoi të zhvillohet legjislacioni 

në fushën e shërbimeve sociale duke punuar në partneritet me qeverinë shqiptare. Ajo 

ndihmoi profesionalisht dhe financiarisht Universitetin e Tiranës të çelë degën e punës sociale 

ku filluan të përgatiten kontingjentet e para të punonjësve socialë në Shqipëri. 

Sot Bethany zhvillon programe profesionale sociale, psikologjike, mjekësore dhe 

edukative në shtëpinë e foshnjës “Hannah dhe Rozafa”, Sauk, në klinikën “Bethany” Tiranë, 

në shkollën “Bajram Curri” Tiranë, në Maternitetet 1 dhe 2 Tiranë, në klinikën “Allabashi” 

Korcë, në Institutin e Trajnimeve të Avancuara të Bethany, Sauk dhe në Koloni, Gjakovë. 

Çdo muaj punonjësit socialë, psikologët, mjekët dhe trajnuesit e Bethany zhvillojnë me qindra 

seanca shërbimi për fëmijët, nënat, të rinjtë dhe familjet në nevojë. 

Në punën e saj, Bethany mbështetet nga donatorë, komunitete, familje, vullnetarë dhe 

organizata të ndryshme brenda dhe jashtë vendit. Bethany është partnere besnike për shumë 

organizata e struktura qeveritare dhe joqeveritare në zhvillimin e modeleve të qëndrueshme 

të ndihmës për njerëzit në nevojë, që synojnë sa parandalimin dhe trajtimin e problemeve 

sociale, psikologjike dhe mjekësore, aq edhe advokatësinë për të drejtat e nënës dhe fëmijës. 

5


MBI Ç’KA NDODH PËRDITË NË PROGRAM 

Shërbimet Sociale të Bethany ka dhjetë vjet që ofron shërbimin për shtatzënat në krizë, i cili 

synon parandalimin e braktisjes dhe trafikimit të foshnjave dhe integrimin shoqëror të nënave 

të braktisura. Projekti mbështetet në burime komunitare dhe familje vullnetare. Shtatzënat e 

braktisura në rrezik për t’u abuzuar, shfrytëzuar dhe trafikuar identifikohen përmes rrjetit të 

shërbimeve sociale të Bethany në klinikën Bethany, në dy maternitetet e Tiranës ose referohen 

nga organizata të tjera dhe shërbimi mjekësor parësor në Tiranë e rrethe. 

Klientet vendosen në familje vullnetare për 6-7 muaj, kohë gjatë së cilës përftojnë ushqim, 

strehim, këshillim social e psikologjik, ekzaminime mjekësore rutinë, ekzaminime me 

ultratinguj, mjekimet e nevojshme, këshillim për shtatzëninë, mbështetje emocionale dhe 

ligjore, klasa shtatzënie dhe prindërimi, kurse trajnimi, gjejnë punë, zhvillojnë një plan 

afatgjatë jetese për veten dhe fëmijën, etj. Në rast të braktisjes së foshnjës, nëna dhe fëmija 

ndihmohen ta kalojnë sa më lehtë traumën e braktisjes. 

MBI PROGRAMIN “STREHË PËR SHTATZËNAT NË KRIZË” 

Shtatzënia nuk nënkupton vetëm një sërë ndryshimesh fizike, psikologjike dhe 

fiziologjike, por edhe shumë zhvillime të tjera të rëndësishme, madje përcaktuese për cilësinë 

e jetës tek fetusi. Kujdesi gjatë shtatzënisë përfshin të gjitha llojet e mbështetjes për të sjellë 

në jetë një fëmijë të shëndetshëm e me predispozita të pakompromentuara për zhvillim 

normal. Ato ndihmojnë të ruhet shëndeti i nënës dhe fëmija të ketë një fillim cilësor në jetë. 

Kur shtatzënia, për një apo hordhi shkaktarësh rrezikohet, nevoja për kujdes të profilizuar 

rritet. Dhe kur shtatzëna dhe fetusi cenohen, braktisen emocionalisht dhe fizikisht, kërcënohen 

në mirëqenien e tyre mendore dhe fizike, shërbimet e profilizuara lipsen të jenë të 

koordinuara dhe intensive. 

Shërbime të tilla, të koordinuara dhe intensive për shtatzënat në krizë, të braktisura nga 

partnerët dhe familjet biologjike, të pastreha, të papuna, shpesh të paarsimuara, pa mbrojtje, 

të përhumbura psikologjikisht, të udhëhequra veç nga padija e vet dhe e atyre që i rrethojnë, 

6


Shërbimet Sociale të Bethany ka vite që i zhvillon. Ato iu ofrohen grave që iu shkelen të 

drejtat themelore në një periudhë të vështirë dhe delikate të jetës siç është shtatzënia. 

Përgjithësisht, përfitojnë gra shtatzëna të braktisura nga partneri dhe familja e origjinës, me 

arsim të pamjaftueshëm dhe të papërshtatshëm për tregun e punës, pa akses në shërbimet 

sociale dhe mjekësore, pa të ardhura dhe mjete jetese, të kërcënuara për jetën e tyre dhe të 

fëmijës. Ato sjellin me vete histori të gjata abuzimi të të drejtave dhe lirive, stigmatizim, 

vetëvlerësim të ulët, frikë dhe shpresë të sakatuar për jetën; ato vuajnë dhunën, braktisjen 

nga partneri, familja e origjinës, paragjykimet dhe neglizhimin. Në programin “Strehë për 

shtatzëninë në rrezik” vijnë gra që nuk arrijnë të përfitojnë nga sistemi i shërbimeve sociale, 

ose nuk e gjejnë atë të përshtatshëm për situatën e tyre. 

MBI NATYRËN E SHËRBIMIT 

Programi i shtatzënisë në krizë i zhvilluar nga Shërbimet Sociale të Bethany është unikal 

në mënyrën e organizimit dhe funksionimit. Përmes tij parandalohet dëmtimi i shëndetit 

mendor dhe fizik të nënës dhe fëmijës, trafikimi i tyre, braktisja e fëmijës si dhe sigurohet 

bashkimi i familjes. Paralelisht, programi synon të ndërgjegjësojë komunitetin për pjesëmarrje 

në përpjekjet për shëndoshjen e familjes dhe zhvillimin e politikave të ndihmës, punësimit 

dhe strehimit të nënave të vetme e në rrezik. 

Programi për shtatzëninë në krizë, vetëm gjatë viteve 2002-2006 ka pritur dhe trajtuar 

rreth 150 shtatëzana të braktisura në nevojë. Atyre iu janë ofruar shërbime psikologjike, 

sociale, edukative dhe mjekësore si dhe qëndrim në familje strehuese para dhe pas lindjes. 

Parimet themelore të shërbimit janë ato të përfitimit maksimal të nënës dhe fëmijës, të rritjes 

së sigurisë dhe pavarësisë së tyre. Shërbimet e ofruara mbështeten në parimin e 

konfidencialitetit të pakushtëzuar. Qëllimi i shërbimit është shmangja e braktisjes, 

keqtrajtimit, abuzimit, trafikimit, vrasjes së të sapolindurit dhe mbështetja në marrjen e 

vendimit për të ardhmen në interes të të dy palëve. 

Këshillimi i shtatzënave në krizë ka një dinamikë shumë më intensive krahasuar me 

klientelën tjetër. Të ardhura në krizë, ato përgjithësisht manifestojnë të përditshmen shqiptare 

që ushqen dominancën mashkullore. Mendimi populist që i ngarkon apriori meshkujt me 

7


përgjegjësi, por femrat me faj, ndjehet i fuqishëm në to, por po aq fuqishëm ndjehet në 

shumë gra nevoja për ta sfiduar atë. Këshillimi inkurajon lartimin kulturor, pavarësisht 

historisë së gruas, inkurajon pavarësinë, pavarësisht ashpërsisë së nënshtrimit. Tek to, 

praktikat rutinë të të menduarit për jetën synohet të zëvendësohen me modele funksionimi. 

Në emër të jetës dhe ruajtjes së saj, shtatzënat në rrezik mësojnë të braktisin atë mënyrë të 

jetuari ku dita fillon dhe mbaron rrotull zjarrit dhe filxhanit të kafesë, ku praktikat morale 

janë përjetësuar në kanune e rite. 

Në sjelljen e shtatzënave të braktisura ndërthuren prurjet kulturore e sociale të ndikuara 

nga probleme të përvojave femërore. Në program, problemi i shtatzënisë shndërrohet në 

projekt drejt një jete më të mirë për veten dhe fëmijën. Ato në këshillim mësojnë të jenë 

pjesë dhe aktore të vendimmarrjes, të kthejnë dhimbjen në forcë. Programi i ndihmon të 

shndërrojnë veten nga viktima të abuzuara në gra që mbijetojnë dhe më tej akoma, në aktiviste 

të të drejtave të nënës dhe fëmijës. 

Shërbimet për shtatzënat në krizë synojnë përpos të tashmes, edhe zhvillimin e planeve 

të së përhershmes. Ato jepen të shumëfishta (mjekësore, psikologjike, sociale, edukative, 

ligjore,) intensive në kohë, të koordinuara mes shumë aktorësh. Ato nuk përfshijnë vetëm 

nukleusin familjar ku do të lindë fëmija, por edhe sisteme shumë më të gjera. Ato përfshijnë 

ekosistemin familjar dhe social të të dy prindërve, familjen biologjike të nënës, partnerin, 

potencialet komunitare, ligjore, trajnuese, edukative, etj. Ato theksojnë njëkohësinë e 

përfitimeve për tani dhe të ardhmen e fëmijës dhe prindërve. 

Në dukje, programi “Strehë për shtatzëninë në krizë” duket të jetë për nënat. E vërteta 

është se ai rrok më shumë se aq. Shërbimet psikologjike, sociale, mjekësore dhe trajnuese të 

Bethany përpos që krijojnë shanse ndihme dhe vetëndihme për dy nga kategoritë më të 

rrezikuara të shoqërisë shqiptare sot: për gratë e abuzuara (të braktisura, të divorcuara, 

kryefamiljare, të abuzuara, të dhunuara, të prostituuara), dhe fëmijët në rrezik (të lindur 

jashtë martese, të kërcënuar për të mbetur pa familje, të lënë jetim, të kërcënuar për t’u 

abortuar apo vrarë pas lindjes, të kërcënuar për t’u trafikuar apo për të mos gëzuar të drejtat 

themelore), por ndihmojnë edhe familjet respektive. Ato orientohen nga filozofia e të drejtave 

të njeriut dhe e të drejtave të fëmijës, mbështeten në mundësitë që krijon legjislacioni dhe 

shërbimet sociale publike dhe jopublike. 

Programi ka natyrë parandaluese. Përmes ndërhyrjeve në kohë, ai parandalon krijimin e 

shtresës së fëmijëve në rrezik, që sipas ligjit shqiptar Nr. 8153, datë 31.10.1996, janë “fëmijët e 

8


braktisur, pa prindër, ata që punojnë dhe jetimët”. Ai avokaton të drejtat e tyre të shprehura në 

nenin 32.1 të Konventës së të Drejtave të Fëmijës, ku specifikohet se “çdo fëmijë ka të drejtë të 

jetë i mbrojtur nga shfrytëzimi ekonomik dhe kryerja e çdo lloj pune që ka mundësi të dëmtojë ose të 

ndërhyjë arsimimin e fëmijës ose të jetë e dëmshme për shëndetin e fëmijës, ose për zhvillimin e tij 

psikomendor, shpirtëror dhe moralin shoqëror”. 

Punonjësit që japin shërbime për shtatzënat në krizë ruajnë vijimisht një raport të drejtë 

midis përfitimeve vetjake të klientëve në program dhe përfitimeve të shoqërisë. 

SYNIMET E STUDIMIT 

Studimi mbi tipologjinë e sjelljes së shtatëzanave të braktisura dhe format e ndihmës për 

to, më së shumti i një natyre kuantitative, por edhe kualitative, krahas evidentimit të 

korrelacioneve të arsimimit, moshës, punësimit dhe prejardhjes sociale me rrezikun e 

shtatzënisë pa kurorë, abuzimit, trafikimit, ka cekur edhe efektet e mendimit populist ende 

mbizotërues në vendimmarrjen e shtatëzanave të braktisura për veten dhe foshnjat e tyre. 

Në këtë studim, ekipi i përbërë nga punonjës socialë, psikologë dhe mjekë ndan përvojën 

e fituar në zhvillimin e programit “Strehë për shtatzënat në krizë”. Ai sjell tek lexuesit një 

vështrim të plotë mbi shkaktarët e braktisjes së nënës dhe fëmijës, mbi potencialin eroziv të 

braktisjes tek shtatzënia, mbi rreziqet që i kanosen shtatzënës dhe fetusit si dhe mbi format 

e dhënies së ndihmës efektgjatë për ta. Në të ndahet dija procedurale e fituar në vite shërbimi 

nga vetë punonjësit e ndihmës. 

Ky studim ka edhe synime organizacionale dhe politike. Ai synon të tregojë se krizat 

sociale, përjetohen të mundimshme, të rënda dhe agresive nga një kategori vajzash të reja 

dhe transferohen lehtësisht në shtatzëni jashtë kurore, me pasoja shpesh të pariparueshme. 

Në të tregohet se kaosi social, rregulli fals moral, padija, paraliza që buron prej tyre, si dhe 

mentalitetet populiste e mbysin respektin dhe dashurinë për jetën, se potencialet komunitare 

për parandalimin, sheshimin a zgjidhjen e krizave të shtatzënave në rrezik të trafikimit e 

braktisjes janë aty, por profesionalizmi në organizimin dhe ofrimin e tyre nuk është ende i 

kudoofrueshëm. 

Ky studim cilësor ka qëllim t’i shërbejë një auditori të gjerë aktorësh të lëvizjes feministe 

9


dhe emancipimit të gruas në Shqipëri, si shans i ripërjetimit profesional të përgjegjësive. Ai 

synon të iniciojë përmirësime në agjendën e politikave dhe programeve sociale në Shqipëri. 

Përmes këtij programi tregohen rrugët e neutralizimit të efektit të problemeve personale 

mbi shtatzëninë, format efektive të parandalimit të braktisjes së fëmijës, të mbrojtjes së nënës 

në rrezik, format e përfshirjes sociale të saj përndryshe në krizë. Prej këtu mund të 

formulohen politika holistike, të modelohen shërbime dhe përshkruhen ekspertiza shërbimi. 

Përmes tij, ekipi i punonjësve të Bethany ka qëllim të japë pamje të ndryshme për aktorë 

të ndryshëm: 

a. Për punonjës të shërbimeve sociale për gratë dhe fëmijët në nevojë në këtë studim jepen: 

• Përvoja e një organizate në ndërtimin e shërbimeve profesionale holistike për një 

kategori ekstremisht të kërcënuar; 

• Forma të zbatimit të strategjive parandaluese të traumave të braktisjes së fëmijëve dhe 

trafikimit të nënës; 

• Nevoja për më shumë edukim me shprehitë për jetën të grave dhe vajzave. 

b. Për punonjës të shërbimeve mjekësor për gratë dhe të rinjtë jepen: 

• Domosdoshmëria e vendosjes së mjekut në ekip me punonjës socialë e psikologë; 

• Nevoja për më shumë edukim sistematik shëndetësor të të rinjve. 

c. Për politikëbërësit jepet: 

• Nevoja për përsosjen e sistemit ligjor të mbrojtjes së fetusit dhe fëmijës në rrezik. 

d. Për gra dhe nëna të tjera në rrezik: 

• Histori të ngjashme nënash që kanë ndihmuar veten në shërbime intensive dhe të 

integruara sociale, psikologjike, mjekësore dhe aftësuese. 

e. Për aktorë komunitarë jepen: 

• Format e ndihmës nga familjet vullnetare strehuese të shtatzënave të braktisura. 

Nga ana tjetër, ky studim ka qëllim të ndihmojë vetë organizatën të vlerësojë veten. Këto 

synime studimi i realizon përmes vështrimit mbi filozofinë, metodologjinë e trajtimit, arritjet 

dhe ndihmën profesionale për shtatzënat e braktisura gjatë 10 viteve të fundit. 

10


PJESA I 

METODOLOGJIA 

E STUDIMIT 

11


12


METODOLOGJIA E STUDIMIT 

Studimi “Udha e të braktisurit” është kryer përmes një sërë metodash e teknikash të 

kërkimit shkencor dhe ka disa veçori metodologjike. Ai është kryer nga vetë ekipi i punonjësve 

sociale dhe psikologëve të qendrës së Shërbimeve Sociale dhe Psikologjike për Nënën 

dhe Fëmijën në nevojë pranë Klinikës Bethany, Tiranë. Për realizimin e tij janë përdorur një 

sërë metodash dhe teknikash. 

I. MBLEDHJA E TË DHËNAVE 

Intervista 

Metoda e preferuar në këtë studim është intervista, pasi ajo i sjell të gjalla përvojat e të 

intervistuarave. Intervista është përdorur në tri trajta klinike: si intervistë e strukturuar, e 

pastrukturuar dhe e hapur. Artit të të pyeturit dhe të të dëgjuarit i është kushtuar kujdes. 

Për të evituar dëmin, metoda e intervistës nuk është përdorur për qëllime feministe në këtë 

studim. Intervistimi i grave është ndikuar nga ajo që kanë ditur paraprakisht intervistueset 

apo vetë shtatzënat, nga ndikimet tipike maskuliniste të mjedisit apo edhe padija femërore. 

Intervistat në këtë studim nuk i kanë shpëtuar ndikimit nga karakteristikat personale të të 

intervistuarave apo historia e marrëdhënieve mes palëve. Ato janë influencuar nga realiteti 

“tani këtu!”. 

Në studim jepen të dhënat e përpunuara të pyetësorëve të zhvilluar me 46 nëna pjesëmarrëse 

kohët e fundit në projektin “Strehë për shtatzëninë në krizë”. Të intervistuarat kanë 

nivele të ndryshme arsimimi. Përqindjen më të lartë e zënë të intervistuarat me arsim tetëvjeçar 

(rreth 34.8%), përkundrejt të intervistuarave me arsim të mesëm (19.6%), të intervistuarave 

me arsim të lartë (10.9%), dhe atyre me arsim fillor (2.2%). Numri i të intervistuarave pa 

arsim është po aq i lartë (32.6%). Mosha e të intervistuarave varion nga 13-45 vjeç. Pyetësori 

përmban 26 pyetje gjysmë të strukturuara. 

13


Vëzhgimi 

Vëzhgimi natyror është përdorur po aq gjerësisht sa edhe intervista. Terrenet sociale ku 

jetojnë gratë e përfshira në program gjatë dhjetë viteve të fundit para, gjatë dhe pas përfundimit 

të programit janë vëzhguar qëllimshëm sistematikisht. Objekt i vëzhgimit nuk janë 

vetëm sjellja e klienteve ndaj vetes dhe fëmijëve, por edhe ndërveprimi social me mikrosistemin 

e ndihmës. Unifikimi i standardeve të vëzhgimit është vështirësuar nga dilema 

etike të unikalitetit dhe privatësisë së 

mjedisit dhe stereotipave tipike të sjelljes. 

Përdorimi i emrave apo i ndonjë informacioni 

që mund ta identifikojë lehtë 

klienten është shmangur. 

Shpërndarja e të vëzhguarave është 

thuajse proporcionale (në kulturën 

rome 56,5%, përkundrejt 43,5% të vëzhguarave 

me prejardhje të bardhë). 

Të kuptuarit e kulturës së grave në program 

Të kuptuarit e kulturës së grave në 

program është përdorur si metodë ndihmëse. 

Gra të ardhura nga gjithë Shqipëria, 

nga jugu dhe veriu, gra rome, 

fshatare, qytetare, studente, emigrante, 

gra të shumë rrugëve të jetës, sjellin një 

kulturë shpirtërore, vlerore dhe materiale 

të larmishme. Në studim, kultura 

e tyre është parë si konstrukt social 

shpirtëror aktiv individual, pasi shpresa 

tek to ndërtohet a limitohet pikërisht 

nga kultura. Edhe fuqia për të vepruar 

limitohet po nga kultura. 

Në mosha të ndryshme, ndikimi i saj 

është interesant të vërehet. 

1. Rome 

2. E bardhë 

Total 

Rastet e vëzhguara sipas prejardhjes 

Frekuenca 

14 

12 

10 

8 

6 

4 

2 

0 

1. 11-15 vjeç 

2. 16-20 vjeç 

3. 21-25 vjeç 

4. 26-30 vjeç 

5. 31-35 vjeç 

6. 36-40 vjeç 

7. 41-45 vjeç 

Total 

Frekuenca 

(nr) 

26 

20 

46 

Përqindja 

(%) 

56.5 

43.5 

100.0 

11-15 16-20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 

Frekuenca 

(nr) 

2 

9 

14 

9 

7 

2 

3 

46 

Shpërndarja e të intervistuarave në studim sipas moshës 

Përqindja 

(%) 

4.3 

19.6 

30.4 

19.6 

15.2 

4.3 

6.5 

100.0 

14


Dokumentimi viziv 

Dokumentet vizive të krijuara gjatë praktikave të shërbimit i janë nënshtruar interpretimit 

sistematik për qëllime të studimit. Fotografitë e shtatëzanave dhe fëmijëve, filmimet, formatet 

për dokumente ligjore apo efekte arkivore kontribuojnë në autentizmin e studimit. 

Në të gjitha rastet, ato përdoren me miratimin paraprak të klientëve. 

Analiza e përvojave personale 

Në studim, përvojat personale analizohen si përvoja biografike, si rrjedhë e mendimeve 

dhe kuptimeve që ka shtatzëna për veten, fëmijën e lindur jashtë martese dhe kompleksitetin 

e situatës ku ndodhet. Shumë prej tyre sillen në trajtë vignetash. 

Analiza e përvojave personale ka vështirësi të shumëfishta. Analiza e traumave të përjetuara, 

ndarja dhe montimi i rrëfimeve autobiografike, serializimi i episodeve personale, copëzimi, 

kaotizmi shkakësor ndihmojnë në analizën e domethënies dhe konstruktit mendor të 

shtatzënës së braktisur. 

Shpesh ka qenë e vështirë të montohen historitë personale, ndërkohë që as trajtimi e as 

studimi nuk mund të mjaftohen me montime amatoreske. Këto janë disa nga vështirësitë që 

kanë dalë gjatë analizës së përvojave personale. 

Metoda narrative 

Ky studim i fokusuar tek shtatzënat në krizë, me qëllim prezantimin e të gjitha aspekteve 

të problemit, duke filluar nga episodi i mbetjes shtatzënë, emocionet e para mbi shtatzëninë, 

vuajtjet bashkë me fëmijën, dilemat e braktisjes, planet për veten dhe fëmijën, ndihma 

nga punonjëset sociale, psikologët dhe mjekët, është ndërtuar edhe mbi rrëfimet e punonjëseve 

të rasti për atë që kanë parë, ndjerë dhe mësuar në shërbim. 

II. MENAXHIMI DHE INTERPRETIMI I TË DHËNAVE 

Për studimin janë menaxhuar të dhëna të mbledhura nga metodat e sipërpërshkruara, të 

dhëna personale të dosjeve, të historisë së rasteve, shënimet e mbajtura gjatë trajtimit, etj. Të 

dhënat janë krahasuar brenda rastit, ashtu edhe me të dhëna të rasteve të tjera. Për efekte 

konfidencialiteti, ato mbahen dhe sillen në studim të koduara. Interpretimi dhe diagramimi i 

15


tyre ka qenë një proces shumë kompleks. Rrethanat në të cilat janë prodhuar dhe mbledhur të 

dhënat, njohja me rastin e vështirëson korelimin e faktorëve dhe variablave. Në këto kushte 

mund të jetë shtuar subjektivizmi në këtë studim kualitativ. 

III. ANALIZA KOMPJUTERIKE E TË DHËNAVE 

Të ndërgjegjshëm për rrezikun e subjektivizmit të metodave të mësipërme kualitative, të 

dhënat janë analizuar kuantitativisht me programin SPSS. Ato janë tabeluar dhe kompjuterizuar 

për t’u interpretuar. 

IV. SHKRIMI I STUDIMIT 

Sistemimi i gjetjeve dhe paraqitja në formën që keni në duar është fryt i një pune intensive 

ekipore. 

16


PJESA II 

ABUZIMET TIPIKE TË SHTATZËNAVE 

TË BRAKTISURA NË RREZIK 

17


18


NATYRA E KLIENTELËS SË PROGRAMIT 

PËR SHTATZËNINË NË KRIZË 

“Familja është mënyra e vetme për të jetuar, është vetë jeta, është e vetmja gjë që do të zgjidhte 

gjithkush.”- pohon psikologu francez Pier Bregon. Të zgjedhësh të ndërtosh një familje do të 

thotë në radhë të parë të zgjedhësh të respektosh veten dhe të tjerët. Dhe respekti vjen nga 

vetja e lirë dhe e fuqishme. 

Gratë pjesëmarrëse në programin “Strehë për shtatzëninë në krizë” nuk kanë shumë liri 

të zgjedhin familjen. Ato pengohen, siç e pranojnë edhe vetë, nga dhuna e skajshme. 

Jo gjithmonë janë të nevojshme fjalët për të zbuluar atë që fshihet brenda shpirtit të një gruaje. 

Është vetëm 16 vjeç. Vjen nga fshati, e pashkolluar. Nuk dihet si ka ardhur deri tek ne. As dihet nëse 

jashtë e pret ndokush. Nuk flet. Është e trembur. Vetëm qan. Duket tejet e traumatizuar. Sapo ka mësuar 

se është shtatzënë. 

”Dhe sa kohë më duhet të lind?”. Nuk e di sa muajsh është, e as që ishte shtatzënë. 

“Dua të lind, dua të lind sa më shpejt!” thotë e tmerruar. Në sytë e zgurdulluar projektohet frika e saj. 

“Më thoni dhe sa kohë më duhet të lind?” Zëri i bëhet dëshpërimisht më i qartë. 

“Edhe katër!”, dëgjon t’i thotë punonjësja sociale. 

Ajo u plandos. Nga duart e pafuqishme i rrëshqiti shamia e qullur. S’i duhej më. Buzët e thara 

mërmërisnin pa kuptim, si për të shoqëruar dihatjen e kraharorit të dalë nga kontrolli. 

F. 

Shumica janë viktima të dhunës thjesht sepse janë femra. Shtatzënia e tyre nuk përbën 

arsye frenimi për dhunuesit. Vetëm ¼ e tyre pohojnë se nuk kanë provuar dhunë fizikë mbi 

veten gjatë shtatzënisë. Të tjerat kujtojnë të fikura sa kanë vuajtur nga dhuna fizike e meshkujve 

të familjes. 

“Në shtatëzaninë e dytë, burri më keqtrajtonte aq rëndë saqë më plasi hemorragjia në shtëpi. Donte me 

çdo kusht të abortoja. I shpëtova nga duart dhe iu drejtova maternitetit ku m’u ofrua ndihmë nga 

punonjësja sociale dhe personeli mjekësor”. 

Rast i divorcuar 

19


Shpesh shtatzënat në krizë 

manifestojnë të përditshmen e sjelljes 

femërore shqiptare që e ushqen vetë 

dominancën mashkullore. Veprimtaria 

dhe politika gjinore e luftës kundër 

dhunës ndaj gruas as që njihet prej një 

pjese të tyre. 

“Jam e pafuqishme të përballoj 

dhunën që ushtron bashkëshorti ndaj 

meje. Ai është më i fortë se unë”. 

E divorcuar 

Një pjesë e mirë e tyre vuajnë papunësinë 

1. E punësuar 

2. E papunë 

Total 

Frekuenca 

(nr) 

5 

41 

46 

Tab.1 Shpërndarja e të intervistuarave sipas punësimit 

1. Fshat 

2. Qytet 

Total 

Frekuenca 

(nr) 

11 

35 

46 

Tab 2. Shpërndarja e të intervistuarave sipas vendbanimit 

Përqindja 

(%) 

10.9 

89.1 

100.0 

Përqindja 

(%) 

23.9 

76.1 

100.0 

Në studim, përqindjen më të madhe të të intervistuarave e zënë të papunat (89.1%), 

krahasuar me të punësuarat që zënë 10.9%. Papunësia mes tyre duket se është e lidhur me 

mungesën e edukimit, me varësinë emocionale nga figurat të konsideruara prej tyre 

superiore, me mungesën e informacionit për tregun e punës dhe pritshmëritë sociale të 

grupit që i përkasin. 

1. Fshat (23.9%) 2. Qytet (76.1%) 

Shtatzënat në krizë, pavarësisht nga vijnë, relatojnë se dhuna ka qenë dhe është pjesë e 

jetës së tyre. Edhe në rastet që vijnë nga zonat e reja urbane (76.1% e të intervistuarave vijnë 

nga zonat urbane), ku modelet moderne të funksionimit janë bërë shpejt pasuri e grave, 

duke iu dhënë një shans më të madh zhvillimi dhe respekti për veten, dhuna është e egër. 

23.9% vijnë nga zonat rurale. Të ardhurat nga zonat rurale sjellin bashkë me historitë e dhunës 

fizike edhe rëndimin me turpin e përjetshëm dhe frikën për të kërkuar ndihmë. Ato vuajnë 

gjatë gjendjen e mungesës së vetndihmës dhe depresionit për shkak të “gjësë së turpshme”, 

siç shprehen vetë ato. 

“Të rritesh” në jetën e tyre zakonore do të thotë “të heqësh nga vetja dëshirat dhe të nënshtrohesh”. 

Një punonjëse rasti 

20


Dhuna vërehet po aq dendur edhe tek 

gratë e ardhura nga zonat urbane, ku “të 

rritesh” do të thotë “mandat për më 

shumë krijimtari e pavarësi”. Ndërsa 

ndër gratë rome e të papuna, dhuna 

është e shprehur deri në mallkim. 

Në afro gjysmën e rasteve të 

intervistuara, partneri kërkon të jetë 

autoriteti i vendimeve për mbajtjen e 

fëmijës, pa konsideruar nevojat e nënës. 

Dhuna vjen nga gjithkah. 

Dhuna nga bashkëshorti 

Të dhënat tregojnë se në 45.7% të 

rasteve babai i fëmijës bëhet i dhunshëm 

duke dëshmuar një papërgatitje totale 

emocionale për krijimin e familjes dhe 

prindërimin. Ja si shprehet një prej të 

intervistuarave: 

“Ai vinte i pirë dhe më godiste me 

rrip, më fyente me fjalë, më kërcënonte, 

më trajtonte si kafshë”. 

e intervistuar rome 

1. S’ka qenë i dhunshëm as babai 

as njerëzit e afër 

2. Ka qënë i dhunshëm 

babai i fëmijës 

3. Ka qenë i dhunshëm babai 

4. Ka qenë e dhunshme nëna 

5. Me mua ka qenë e dhunshme 

motra e pamartuar 

6. Me mua ka qenë i dhunshëm 

vëllai i martuar 

7. Me mua ka qënë i dhunshëm vëllai 

i pamartuar 

Total 

46 100.0 

Tab. 3 Kush ka ushtruar dhunë fizike mbi ju gjatë shtatzënisë? 

1. E pranoi 

2. Nuk e pranoi 

3. Më gënjeu 

4. Më kërcënoi 

5. Më këshilloi të abortoja 

6. U zhduk 

Total 

Frekuenca 

(nr) 

12 

21 

4 

3 

1 

2 

3 

Frekuenca 

(nr) 

8 

13 

4 

4 

9 

8 

46 

Tab. 4 Cilat janë reagimet e partnerit për shtatzëninë? 

Përqindja 

(%) 

26.1 

45.7 

8.7 

6.5 

2.2 

4.3 

6.5 

Përqindja 

(%) 

17.4 

28.3 

8.7 

8.7 

19.6 

17.4 

100.0 

Abuzimi fillon kur njëri prej partnerëve i bën keq tjetrit. Shtatzënia prej meshkujve 

perceptohet si keqdashje e partneres, nevojë e saj për t’i bërë keq atij, për ta defamuar. Ai 

hakmerret me dhunë të egër të shumëfishtë: fizike, psikologjike, seksuale dhe emocionale. 

Studimet tregojnë se “një në katër gra abuzohen fizikisht” (Stereotipat gjinore). Tek shtatzënat e 

përfshira në programin e shtatzënisë në krize kjo shifër është tri herë më ë lartë ndër gratë e 

braktisura shtatzëna. Tri në katër prej tyre janë të dhunuara rendë fizikisht. Kjo e dhënë është 

21


më e lartë tek adoleshentet shtatëzana. Abuzimi fizik shndërrohet shpejt në një ndër shkaqet 

më të zakonshme të komplikacioneve fizike gjatë shtatzënisë. 

Gjatë viteve të punës me shtatzëna të braktisura është vënë re se abuzimet tipike fizike 

vijnë nga meshkuj të rritur në mjedise ku një apo disa nga faktorët e mëposhtëm janë të 

pranishëm: 

- Abuzime në fëmijëri, 

- Moskryerje e arsimit të detyruar, 

- Përdorim alkooli, 

- Papunësi, 

- Besim të ndryshëm fetar nga ai i partneres, 

- Prejardhje të ndryshme nga ajo e partneres, 

- Vështirësi ekonomike, 

- Marrëdhënie të dhunshme mes prindërve. 

Dhuna nga prindërit dhe familjarët biologjikë 

Prindërit bëhen të dhunshëm ndaj shtatzënës së braktisur. Siç tregojnë të dhënat e 

paraqitura pak më sipër, më i dhunshmi ndër familjarët është babai. Ai e tejkalon dhunën e 

ushtruar nga familjarët e tjerë. 

8.75% e të intervistuarave 

shprehen se babai ka qenë i 

dhunshëm fizikisht me to, por që 

edhe nënat nuk kanë qenë më 

pasive. Ato duke mos i mbrojtur 

shtatëzanat, bëhen pjesë e dhunës 

në emër të mbrojtjes së “nderit të 

familjes”. Shkalla dhe format e 

dhunës së prindërve varen nga 

niveli arsimor dhe kulturor i tyre. 

Edhe familjarët e tjerë nuk 

hezitojnë të ushtrojnë dhunë mbi 

Preferenca për 

vendosjen në 

familje 

Familje e origjinës 

Të jem e sigurtë 

Të jem e ushqyer 

Të jem e mbrojtur 

Të mos i tregojë njeriu 

për shtatzëninë time 

Të mos më fyejnë 

Të mos mendojnë keq për mua 

Të më respektojnë 

privatësinë time 

TOTAL 

Fillor 

.0% 

.0% 

.0% 

2.2% 

.0% 

.0% 

.0% 

.0% 

Tetë 

vjeçar 

2.2% 

10.9% 

2.2% 

2.2% 

4.3% 

4.3% 

6.5% 

2.2% 

Arsimi 

I 

mesëm 

2.2% 

4.3% 

.0% 

.0% 

.0% 

4.3% 

4.3% 

4.3% 

2.2% 34.8% 19.6% 

Tab. 5. Trajtimi i grave shtatzëna në raport me edukimin 

I lartë 

.0% 

2.2% 

.0% 

4.3% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

.0% 

10.9% 

Pa 

arsim 

2.2% 

.0% 

15.2% 

8.7% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

2.2% 

32.6% 

22


shtatzënat pa kurorë. 2.2% e të 

intervistuarave tregojnë për dhunë të 

ushtruar nga motrat e pamartuara. Dhuna 

e ushtruar nga vëllezërit e pamartuar 

haset më dendur se sa ajo e vëllezërve të 

martuar. Me sa duket të pamartuarit në 

familje introjektojnë fatin e keq të vetes. 

Ata frikohen se për shkak të shtatzënisë 

jashtë martese të motrës, do të mbeten të 

pamartuar dhe do t’ju duhet të vuajnë 

paragjykimet e komunitetit. 

Në mjediset familjare ushtrohet jo 

Preferenca për vendosjen 

nëfamilje 

Familja e origjinës 




Të mos i tregojë njeriu njeriu 


Të mos mendojë keq 


TOTAL 

Prejardhja 

Rome E bardhë 

4.3% 

6.5% 

17.4% 

15.2% 

.0% 

4.3% 

6.5% 

2.2% 

56.5% 

2.2% 

10.9% 

.0% 

2.2% 

4.3% 

8.7% 

8.7% 

6.5% 

43.5% 

Tab. 6. Lidhja midis preferencës për vendosjen në familje dhe prejardhjes 

vetëm dhunë psikologjike e fizike, por edhe dhunë me anë të ushqimit. Mosplotësimi i 

nevojave bazë për ushqim ndikon në shëndetin fizik dhe mendor të shtatzënës, në sistemin 

imunitar dhe në fuqinë e saj për të përballuar të përditshmen. Shumë shtatzëna të braktisura 

të paarsimuara vijnë në program me sindromën e urisë, gjendje e cila do t’u manifestohet 

gjatë edhe pas lindjes. 

15.2 % e shtatzënave të braktisura të paarsimuara identifikojnë nevojën për të qenë të 

ushqyera si nevojën më madhore gjatë shtatzënisë. Ato shfaqin varësi më të shprehur për 

ushqim. 

Ndërkohë që vajzat e bardha rezulton të vuajnë më shumë sigurinë dhe stigmën nga opinioni 

publik, të braktisurat rome e vuajnë më shumë urinë gjatë shtatzënisë. 

Dhuna emocionale 

Abuzimi emocional është edhe më i dendur. Shtatzënat në krizë e vuajnë braktisjen, por 

në kushtet e nevojës për mbijetesë, pasojat e dhunës psikologjike e fizike lihen mënjanë. 

Gratë, të para tradicionalisht si pronë e meshkujve, si pronë e babait e pastaj e bashkëshortit, 

të mbetura shtatzënë jashtë kurore duket se dhunojnë “të drejtat e pronës” së tij. Paskësaj, 

dhunimi i integritetit trupor dhe psikologjik të shtatzënës shikohet si reagim normal 

mashkullor. Sjellja agresive e tyre dukshëm përforcohet nga normat sociale, faktorët 

situacionalë, qëndrimet, historitë dhe përvojat e mëparshme familjare. 

23


Partnerët ose familjarët tregojnë zemërim dhe inat në intimitet dhe publik, duke e bërë 

shtatzënën të ndjehet e pavlerë dhe e turpëruar. Madje edhe pasojat e dhunës justifikohen 

si të arsyeshme për situatën. 

Pas lindjes e braktisi fëmijën për shkak të turpit. 

“Prindërve nuk mund t’iu çoja në derë një fëmijë për të cilin do të ndiheshin të turpëruar. Si të 

përgjigjeshin kur t’i pyesnin “I kujt është ky?”. 

Mjekra i dridhet. Dhe jo vetëm ajo. Lot nuk ka më. Duart e vendosura mbi bark, sikur të kërkojnë 

fëmijën që ka qenë aty deri para pak. 

Djali që dashuronte e zhgënjeu. E priti duke fshehur shtatzëninë nga prindërit dhe nga të gjithë të 

tjerët deri në muajin e tetë. Po ai nuk u bë i gjallë. Familjarët u tërbuan. Derdhën mbi të të gjithë 

dhunën dhe mallkimin e mundshëm. Erdhi në klinikën Bethany për t’u strehuar. 

“Nuk do t’i fal kurrë të gjithë ata që më bënë të braktis një foshnje! Në emër të duarve të vogla që 

dridheshin si të më thonin “Mos më lër!” Duart mbi bark i ngrijnë. Dërrmimi nuk njeh më kufi. Ajo do 

të vijojë të marrë këshillim për të zhbërë efektet e traumës. 

M. 18 vjeçe 

Shtatzënat me arsim tetëvjeçar duket se e vuajnë më shumë bjerrjen e imazhit të vetes 

dhe të familjarëve në publik. Ato përpos që ndjejnë një nivel të lartë kërcënimi për veten 

dhe fëmijën, vuajnë tek kërkojnë të ruajnë edhe imazhin e të tjerëve. 

Abuzimet psikologjike që raportohen më dendur nga shtatzënat e braktisura janë: 

Fyerjet 

Duke konsideruar gjendjen fizike dhe emocionale të shtatzënës së braktisur dhe ndryshimet 

në sistemin imunitar të saj, fyerjet e vazhdueshme prej të atit të fëmijës dhe familjarëve sjellin 

një faturë të lartë dëmi për mirëqenien mendore dhe fizike, si dhe vetë jetën e saj. 

Mohimi i dashurisë 

Në kohën e sjelljes në jetë të fëmijës, mungesa e mbështetjes emocionale dhe lidhjeve 

afektive me të afërmit përjetohet si dhunë psikologjike. Braktisja pasohet me vetmi dhe 

vetëvlerësim të ulët, elementë këto që destruktojnë mirëqenien mendore dhe emocionale të 

24


nënës, dëmtojnë përpjekjet për të zotëruar situatën. Dashuria e mohuar për shtatzënën ndikon 

në gatishmërinë e saj për atashim me fëmijën. 

“Pashë atë në ëndërr. Më kërkonte të largohesha nga qyteti! E nëse nuk ikja, do të na vriste të dyjave: 

edhe mua edhe vajzën. Na kërcënonte më gurë. U zgjova e trembur! Ai nuk më ka pas kërcënuar kurrë me 

vrasje! A mos i ka shkuar në mënd tani? Si ta ruaj vajzën? Se ai e bën!”. 

E. 19 vjeç 

Neglizhimi 

Për një pjesë të shtatzënave, neglizhimi nuk është dukuri e re. Ai është pjesë e rritjes dhe 

marrëdhënies më partnerin, por neglizhimi i menjëhershëm dhe total i vetes gjatë shtatzënisë ka 

shkak dhunën dhe frikën. Neglizhimi, përpos interesave, prek kujdesin për veten dhe higjienën 

personale. Pamja dhe era e trupit dëshmojnë vetëneglizhimin total që pason neglizhimin nga të 

tjerët e rëndësishëm. 

Poshtërimi 

Poshtërimi raportohet dendur prej shtatzënave të braktisura. Ai vjen si nga familja e 

origjinës, nga partneri ashtu edhe nga të tjerët përreth duke marrë shpesh përmasa të 

marxhinalizimit social. 

“Nuk shkoj dot më në lagje. Atje të gjithë e dinë punën time dhe nuk më flasin. Asnjë njeri s’më 

flet. Madje djemtë e dajës më kanë kërcënuar se nëse më shohin prapë në lagje..., do të më zhdukin! I 

kam turpëruar të gjithë, më thonë. Edhe mua më vjen shumë turp për çfarë kam bërë...” 

S.18 vjeç 

Poshtërimi ndikon drejtpërdrejt në shëndetin mendor të shtatzënës. Përjetimi i poshtërimit 

prej njerëzve të rëndësishëm ngacmon emocionet negative, bën të bllokohet dopamina në 

hipotalamus, gjë që pengon racionalitetin në marrjen e vendimeve. 

Si pasojë e ushtrimit të dhunës fizike, emocionale dhe psikologjike tek shtatzënat në 

krizë, gjatë shërbimit vërehen karakteristika të individit të traumatizuar dhe depresuar: 

25


• Të ndjerit e pashpresë dhe e mërzitur; 

“Kam menduar gjatë për atë që do të bëj me bebin. Do ta le në shtëpinë e foshnjës. Nuk jam e zonja ta 

rris. Unë nuk isha e zonja të bëj për vete burrin që desha e jo të rris një fëmijë! Nuk kam asnjë profesion. 

Çfarë pune do të filloj unë... Pastruese??? Kush më merr në punë. Ne jevgave nuk na marrin për të 

pastruar shtëpitë. Edhe po fillova punë si pastruese aty ku thotë Oneda (punonjëse sociale e SHSB), me 

atë rrogë të vogël, a mund të mbaj fëmijën? Le që nuk kam nerva të qeta për ta rritur ... Dua të vdes!” 

A. 19 vjeç 

• Vetëvlerësim i ulët; 

“Eh, tani e kam marrë damkën për jetë! Tani s’kam të drejtë të hap gojën për asgjë!” 

V. 23 vjeç 

• Lodhje shumë e madhe; 

• Ndryshim i orareve të gjumit; 

• Humbje e kënaqësisë nga aktivitetet që 

më parë jepnin kënaqësi; 

“Kam pasur shumë dëshirë të bëja punë dore. Ndoshta po të rinis, do të filloj t’i shes, Puna e dorës 

do të më ndihmonte të humbisja edhe mendjen, por nuk kam fuqi. Sa herë që marr të bëj diçka, më 

këputen duart”. 

V. 17 vjeç 

• Sjellje vetëshkatërruese si pirja e duhanit, mungesa e higjienës; 

• Probleme me marrëdhëniet, tendenca për t’u mbrojtur edhe kur kjo nuk është e nevojshme; 

“U zura me të zonjën e shtëpisë. Prapë më pyeti pse u ktheva vonë. I bërtita dhe i thashë të mos 

ndërhynte në jetën time”. 

B. 16 vjeç 

• Çrregullime të të ngrënit: anoreksi/bulimi; 

• Çrregullime të gjumit: gjumë i tepruar/ 

mungesë gjumi, ëndrra të frikshme; 

26


“Më gjuanin me gurë në ëndërr...”, “Më vinte një gjarpër i madh i zi rrotull!”, “Më ndiqte një qen 

që lehte pa pushim!”, “Rashë nga një lartësi!”, “Po mbytesha...!” janë leitmotivet e ëndrrave që sjellin në 

këshillim shtatëzanat në krizë. 

Një këshilluese 

• Izolim social; 

N. vetëm 17 vjeç troket në derë dhe si të mos donte të shqetësonte kënd, u ul në cep të kolltukut. Sytë 

i mbante poshtë dhe gishtat i vriste me njeri tjetrin. Nuk foli për pak kohë e më pas, si të donte të çlirohej, 

tha me një frymë: “Kam mbetur shtatzënë!”. Nga sytë i breshëruan lot. “Jam e vetme. Familja më ka 

braktisur. Ata nuk e pranojnë lidhjen që kam me një djalë. Ai është jevg. Për ta është turp që unë të 

martohem me një jevg!” Dhe koka iu këput mbi dorën e pafuqi. 

“Ju lutem, më ndihmoni!” mundi të thotë para se të përhumbej përsëri në hallin e saj. 

Punonjësja e rastit 

• Vështirësi në mbajtjen e marrëdhënieve sociale; 

Klientja nuk ishte paraqitur në takimet e grupit dhe ato individuale, edhe pse Fatosi (shoferi i SHSB) 

i kish shkuar disa herë për ta marrë. I mungonte dëshira për të marrë pjesë. Në takimin e kërkuar me 

këmbëngulje nga punonjësja sociale ajo thotë: “Nuk mund të vij! Dua të rri vetëm! Më lodhin njerëzit! 

Sa nisem për të dalë ndihem e këputur! Më duket se kam harruar të flas!” 

Punonjëse sociale 

• Frikë prej përjashtimeve apo dështimeve; 

• Apati dhe irritueshmëri në lëvizjet fizike; 

• Ndjenja dhe gjendje që askush nuk i kupton; 

Pavarësisht kontratës më familjen strehuese ku kujdesi për të është primari, K nuk përpiqet të marrë 

pjesë. Ajo ka humbur besimin se dikush mund të kujdeset për të; nuk është në gjendje të kontrollojë 

emocionet; bën monologë pafund të dhimbshëm dhe është përgjithësisht nervoze. 

Nga shënimet e seancës 

• Mungesë bashkëpunimi me punonjëset e ndihmës 

• Probleme me abuzimin e substancave: duhanit, kafesë dhe qetësuesve. 

27


Si pasojë e dhunës, shumë shtatëzana fillojnë duhanin. Krahasuar me shtatzënat që nuk 

pinë duhan, ato janë më të rrezikuara ndaj aborteve spontane, plasjeve para kohe të 

membranave, hemoragjive gjatë tremujorit të dytë dhe të tretë të shtatzënisë. Zhvillimi 

intrauterin i fetusit është më i rrezikuar tek ato që marrin duhan. Në programin për 

shtatzëninë në krizë, është vënë re se foshnjat e nënave duhanpirëse lindin me peshë më të 

vogël krahasuar me fëmijët e tjerë. 

Edhe konsumi i kafesë shtohet paralelisht me rritjen e stresit nga shtatzënia e padëshiruar. 

Klientet raportojnë dëshirë për të pirë kafe edhe pse më parë nuk e kanë pirë. Si efekti i 

kafeinës ashtu edhe aspekti social i pirjes së kafesë bëhen nxitës të varësisë së re. 

Zgjatja e dorës drejt qetësuesve fillimisht duket shpërblyese: disa orë gjumi më shumë, 

më pak dhimbje koke, frymemarrje më e rregullt. Kërkimi i qetësuesve rritet. Shtatëzënat në 

krizë insistojnë të kenë «sikur edhe një paracetamol !», pavarësisht shpjegimit se medikamentet 

e kalojnë barrierën placentare dhe ngacmojnë mjedisin e fetusit. 

Dhuna seksuale 

Abuzimi seksual është shpeshherë zanafilla e krizës. Shumë shtatzëni janë produkt i 

dhunës. Me sa duket, “derisa pushteti shoqëror të shpërndahet në mënyrë më të barabartë, derisa roli 

gjinor mashkullor të ndahet nga dominimi mbi gratë, derisa të zhvillohen norma që vërtetë e mbështesin 

barazinë, mungesën e dhunës, pak gjasa ka të shohim ndryshimin në statistikat e abuzimeve fizike, 

emocionale, apo seksuale”. (Stereotipat dhe rolet gjinore, përkthim) 

Shpesh shtatzënia ndodh pikërisht për shkak të marrëdhënieve të përdhunshme seksuale. 

17.4% e partnerëve zhduken nga marrëdhënia pas shtatzënisë. 

Të dhënat e tab. 7 mjaftueshëm tregojnë se shtatzënia ndodh në marrëdhëniet e dhunshme, 

në bashkëjetesë të brishtë, martesë pa kurorë, mardhëniet jashtëmartesore, lidhjet dashurore, 

etj. Në të gjitha rastet, marrja e përgjegjësisë së shtatzënisë nga partneri është problematike. 

8.7% e partnerëve që bashkëjetojnë zhduken kur mësojnë për shtatzëninë. 4.3% këshillojnë 

abortin. 1/6 i rezistojnë pranimit të atësisë. Vetëm 6.5 % e partnerëve pa kurorë e pranojnë 

shtatzëninë duke ndihmuar që fëmija të vijë i qetë në jetë. Të tjerët janë agresivë kërcënojnë, 

nuk pranojnë, ose inkurajojnë abortin. 

28


Reagimet e partnerit 

Episodi i mbetjes shtatzënë 

E pranoi 

Nuk e 

pranoi 

Më gënjeu 

Më 

kërcënoi 

Më 

këshilloi 

të abortoja 

U zhduk 

Njohja me një djalë 

Njohja me një burrë të martuar 

Bashkëshorti juaj me kurorë 

Bashkëshorti juaj pa kurorë 

Marrëdhënie seksuale rastësore 

TOTAL 

Tab. 7 Reagimi i partnerit ndaj shtatzënisë 

.0% 

2.2% 

8.7% 

6.5% 

.0% 

17.4% 

4.3% 

2.2% 

4.3% 

15.2% 

2.2% 

28.3% 

.0% 

4.3% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

8.7% 

6.5% 

.0% 

.0% 

2.2% 

.0% 

8.7% 

6.5% 

.0% 

6.5% 

4.3% 

2.2% 

19.6% 

6.5% 

.0% 

.0% 

8.7% 

2.2% 

17.4% 

Nëna më vdiq kur unë isha 2 muaj shtatzënë. Babai ishte shumë i thyer në moshë. Vëllezërit shikonin 

punën e tyre. Shpresoja që djali që më kish premtuar për të lidhur familje do të vinte të fliste me tim atë 

dhe vëllezërit. Por kjo nuk ndodhi kurrë. Babai dhe vëllezërit më fajësuan mua për atë që më kishte 

ndodhur. Të gjithë u bënë një kundër meje. Për ta, unë isha “turpi i familjes”, “qelbësirë” dhe “zuskë”. 

“U dhembnin sytë të më shikonin” dhe më larguan me dhunë nga shtëpia. Me vete mora vetëm një 

batanije. Kam fjetur rrugëve, nëpër ara dhe mullarë. Barku më rritej, rrobat nuk më bënin. Njoha një 

grua që më tregoi për qendrën Bethany. 

Sot jam e qetë. Vërtetë i kam humbur të gjitha dhe të gjithë, por kam vajzën time. Peng kam turpërimin 

që më ka bërë ai djali. Ka mbushur të gjithë fshatin. “Nuk është fëmija im”, thotë akoma. “Ajo me kë nuk 

shkonte!” Në gji më vlon hakmarrja për të, por kur shoh këtë engjëll në krahët e mi, mendja më ndryshon. 

Ajo më ndihmon të harroj të shkuarën. Me të kam përpara një jetë të re….. 

P. 24 vjeç 

Pasojat e abuzimit te fetusi 

Dëshira për ta jetuar jetën cilësisht kultivohet që kur foshnja është fetus. Përmes reagimeve 

emocionale të nënës, dashurisë që ajo ka për jetën, luftës që bën për ekzistencë, fëmija mëson 

të rritet, zhvillohet dhe luftojë sëmundshmërinë. Të jetuarit nën stres gjatë shtatzënisë 

predisponon uljen e rezistencës së fëmijës pas lindjes dhe vonon bërjen gati të nënës dhe 

fëmijës për atashim, e cila është lidhja emocionale më e rëndësishme gjatë fëmijërisë, që 

përbëhet nga dy elementë shumë të rëndësishëm: dashuria dhe siguria. Atashimi buron 

29


nga predispozicioni biologjik dhe është prelud i kontakteve të ngushta dhe bashkëveprimit 

me nënën që herët në shtatzëni. 

Shpesh e sheh të qajë. Dhimbja dhe trishtimi i janë shkaktuar nga një djalë që e mashtroi. Dritës i 

duhet të durojë dhimbjen e shkaktuar jo vetëm nga partneri, por edhe nga familja. Të gjithë e braktisën. 

Turpi dhe thashethemet u dukeshin një barrë e madhe, më e rëndë se barra e vetmisë së Dritës. 

“Nuk do ta abortoj fëmijën. Kam humbur shumë: familjen, të dashurin! Nuk dua ta humb fëmijën. 

Është shpresë për mua! Dhe foshnja nuk ka faj!”. Edhe pse në dhimbje, ajo po bëhet gati për të qenë nënë. 

Këshilluesja e rastit 

Në kushtet e dhimbjes së madhe, raportet me fetusin bëhen problematike. Raportet e 

rënduara afektive me fetusin defavorizojnë përshtatjen dhe shëndetin emocional të fëmijës, 

predispozojnë vështirësi të rritjes. 

Fëmija i saj i parë vinte nga një marrëdhënie jo e qëndrueshme dashurie. Asnjëherë nuk arrin të 

përqendrohet deri në fund të detyrave. Ka probleme dhe vështirësi të shumta në shkollë. Është diagnostikuar 

me ADHD. Gjatë shtatzënisë së dytë, klientja po përjeton thuajse të njëjtën situatë: vuajtjet e 

saj emocionale janë të pafund. “Kam frikë edhe për këtë!” dridhet ajo kur mëson se turbullimet emocionale 

të nënës kompromentojnë zhvillimin e mëvonshëm të fetusit. 


Fetusi rrezikohet nga vulnerabiliteti fizik, emocional dhe social i nënës. Duket se fëmija 

hiperaktiv i rastit të mësipërm është produkt ogur i krizave. 

30


PJESA III 

SHTATZËNAT 

NË PROGRAM 

31


GJENDJA EMOCIONALE, MENDORE DHE FIZIKE 

E SHTATZËNËS SË BRAKTISUR 

Konglomerat gjendjesh, përhumbjesh, dhimbjesh, shpresash të prera në mes, zhgënjimesh 

sjellin shtatzënat në krizë. Ato komprometohen nga vështirësitë ekonomike, statusi në familje, 

niveli arsimor, historia e abuzimeve, mekanizmat mbrojtës negativë, etj. 

Rreziku i trafikimit 

Shtatzënat e trafikuara dhe fëmijët e lindur jashtë kurore janë të ekspozuar ndaj trafikantëve 

dhe trafikimit. Sipas Nenit 3 të Protokollit të UN për Trafikimin “trafikim i personave” do të 

thotë “rekrutim, transportim, transferim, strehim apo pranim i personave, nëpërmjet kërcënimit apo 

përdorimit të forcës dhe formave të tjera të shtrëngimit, të rrëmbimit, të mashtrimit, të forcës abuzuese 

apo të pozitës vulnerabile apo të marrjes ose pranimit të pagesës apo përfitimit për të arritur pëlqimin e 

personit që ka kontroll mbi personin tjetër, për qëllime shfrytëzimi. Shfrytëzimi përfshin, minimumi 

shfrytëzimin për prostituimin e të tjerëve apo forma të tjera të shfrytëzimit seksual, punës me forcë apo 

shërbimit, skllavërisë apo praktikave të tjera të ngjashme me skllavërinë, robërimit apo heqjen e organeve”. 

Dhe në kushtet e braktisjes, denigrimit dhe mungesës së shpresës, shtatzënat e braktisura 

janë gati për trafikim. Më poshtë po rendisim disa të dhëna që i bëjnë shtatëzanat e braktisura 

dhe fëmijët e lindur prej tyre të rrezikuar nga trafiku dhe trafikantët e qenieve njerëzore. 

Arsimimi 

Shtatzënat e braktisura janë më së shumti të paarsimuara dhe të papërgatitura për tregun 

e punës. Të braktisurat në krizë me arsim tetëvjeçar dhe të mesëm janë përgjithësisht nga 

fshati dhe ato të paarsimuara ose me arsim të lartë janë nga qyteti. Nivelet e braktisjes së 

arsimit në qytet janë të konsiderueshme, romet dhe vajzat nga minoritete të tjera në shifra 

32


më të larta. Të paarsimuarat në qytet 

janë më të ekspozuara ndaj stuhisë urbane, 

e cila është më e rëndë për vajzat e 

paarsimuara (1 nga fshati:14 nga qyteti) 

dhe për universitaret e diplomuara (1 

nga fshati:4 nga qyteti) Çuditërisht, 

rreziku i shtatzënisë problematike rritet 

tek vajzat me arsim të mesëm nga fshati. 

Në kërkim të një jetë më të mirë, të një 

Fillor 

8-vjeçar 

I mesëm 

I lartë 

Pa arsim 

Total 

Arsimimi 

Fshat 

0 

6 

3 

1 

1 

11 

Tab. 8 Niveli arsimor i shtatzënave të braktisura 

Vendbanimi 

vetkoncepti në dukje më të shëndoshë ato vuajnë pasojat e përfshirjes në raporte intime si 

rrugë të emancipimit dhe daljes nga stili i jetës në fshat. 

Shtatzënat e paarsimuara në krizë jo vetëm që nuk ndihmohen nga familja e origjinës, 

por nuk kanë as shprehi të vetndihmës. Mundësitë e mbështetjes mbeten jashtë 

gjeneosistemit, e kur ai nuk vepron, “shërbesa” të tjera si ato të “gjetjes së një pune jashtë 

shtetit”, “të një njeriu të mirë që do të rrisë fëmijën” që në të përditshmen tonë janë karrema të 

trafikimit, gjenden aty, të gatshëm për të vepruar. 

Më tha burri i motrës: “Ma jep mu çunin!” Kunata e tij njeh një familje në Greqi që s’ka fëmijë, 

është e pasur dhe kërkon një fëmijë! 

Kliente 

Sa vetëm janë shtatzënat kur mësojnë mbi të vërtetën e tyre? 

Qytet 

1 

10 

6 

4 

14 

35 

MOSHA 

11-15 vjeç 

16-20 vjeç 

21-25 vjeç 

26-30 vjeç 

31-35 vjeç 

36-40 vjeç 

41-45 vjeç 

TOTAL 

Partneri 

2.2% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

4.3% 

.0% 

.0% 

10.9% 

Nëna 

.0% 

6.5% 

10.9% 

2.2% 

.0% 

.0% 

2.2% 

21.7% 

Mbështetja e parë kur mësuat se ishit shtatzënë 

Motra Vëllai Shoqja Komshia 

.0% 

4.3% 

2.2% 

4.3% 

.0% 

.0% 

2.2% 

13.0% 

Tab.9 Burime të mbështetjes në momentet e para të shtatëzanisë 

.0% 

2.2% 

.0% 

.0% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

6.5% 

2.2% 

.0% 

6.5% 

4.3% 

.0% 

.0% 

.0% 

13.0% 

.0% 

2.2% 

4.3% 

2.2% 

6.5% 

.0% 

.0% 

15.2% 

Të afërmit 

.0% 

4.3% 

4.3% 

2.2% 

4.3% 

.0% 

.0% 

15.2% 

Asnjë njeri 

.0% 

.0% 

.0% 

2.2% 

.0% 

2.2% 

.0% 

4.3% 

33


Humbja lidhjeve me ekosistemin familjar 

Shpesh familja biologjike çorientohet kur mëson për shtatzëninë e vajzës dhe kupton se nuk ka 

alternativë aborti. Jo gjithmonë, po gjithsesi shpesh, anëtarët e familjes, pjesa femërore e saj e 

mëson që herët shtatzëninë. Nënat janë ndër të parat që njihen me faktin, por ato nuk arrijnë më 

shumë se në 21.7% të rasteve të jenë mbështetëse. Maskulinizmi brenda familjes është i fortë, 

veçanërisht “ndjesitë mashkullore” të vëllezërve. “Të edukuar për t’i mbrojtur motrat” (nënkupto 

pastërtinë morale të familjes) (studimi “Analiza gjinore e teksteve të shkollës fillore”), vëllezërit 

tentojnë të kundërshtojnë dhunshëm shtatzëninë jetime në familje. Mbështetja e tyre është në 

nivele minimale krahasuar me aktorë të tjerë të familjes dhe të mjedisit të afërt, vetëm 6.5%. Dhe 

mbështesin vetëm motrat me moshë të shkuar. Asnjë shtatzënë nën moshën 35 vjeç nuk raporton 

të ketë gjetur mbështetje tek pjesa mashkullore e familjes. Fakti se 4,3% e vajzave raportojnë se 

nuk mbështeten nga askush, se mbeten fillikat vetëm dhe pa mbështetje të lë të besosh se ato 

mbeten pre e trafikut, trafikantëve dhe vulnerabilitetit traumatik. 

Nevoja për përmirësime në gjeneosistem 

Shtatzënat e braktisura shpesh shikojnë se zgjidhja vjen vetëm nga përmirësimi i sistemit 

ku jetojnë. Ato kërkojnë ndryshim të tij për një jetë më të mirë e të sigurtë për veten dhe 

fëmijën. 

Shtatzënat e braktisura rome e shikojnë fatin e tyre të lidhur më shumë me familjen. Ato 

kërkojnë që pikërisht aty të përmirësohet situata. Apeli për kushte më të mira jetese është i 

lartë. Brenda komunitetit rom ka një 

tendencë homogjenizimi minoritar. Por, 

edhe pse e shikojnë perspektivën e tyre 

dhe të fëmijës pranë familjes së origjinës, 

romet vuajnë paaftësinë për të 

komunikuar gjendjen e tyre dhe për t’u 

pranuar. 

Siguria është një nevojë e ndjerë 

Përmirësimi 

Në 

Prejardhja familjen e 

origjinës Komunikimi Siguria 

Rome 

E bardhë 

TOTAL 

13.0% 

4.3% 

17.4% 

13.0% 

6.5% 

19.6% 

4.3% 

4.3% 

8.7% 

Tab 10. Projektimi i ndryshimeve në gjeneosistem 

Tjetër 

15.2% 

15.2% 

30.4% 

Kushtet 

e jetesës 

10.9% 

13.0% 

23.9% 

34


barabar si në mjediset rome ashtu edhe në ato të bardha. Shtatzënat e bardha kanë më shumë 

pretendime për cilësinë e jetës së fëmijëve. Ndërsa romet kërkojnë të përmirësojnë familjen 

prindërore, të bardhat kanë një tendencë më të madhe për shkëputje nga mjedisi familjar. 

Punësimi i shtatzënave të braktisura 

Papunësia në qytet duket të jetë faktor 

i lidhur ngushtësisht me shtatzëninë 

jashtë kurore. Të jetuarit në qytet 

predisponon ekspozim më të madh ndaj 

dhunës seksuale dhe braktisjes. Aty 

prania e komuniteteve heterogjene duket 

Fshat 

Qytet 

Total 

Vendbanimi 

Punësimi 

E punësuar E papunë 

2.2% 

8.7% 

10.9% 

Tab. 11 Niveli i punësimit në shtatëzanat e braktisura 

21.7% 

67.4% 

89.1% 

se e nxisin më shumë braktisjen e shtatëzanave. Edhe pse është kështu, papunësia është 

faktor aq madhor, sa martesën shumë vajza të reja e shikojnë si mjet shpëtimi nga situatat e 

vështira ekonomike. 

Rreziku i braktisjes së fëmijës 

Prejardhja 

Rome 

E bardhë 

Total 

Nuk e 

kanë 

braktisur 

fëmijën 

54.3% 

32.6% 

87.0% 

E 

braktis 

se kam 

turp ta 

mbaj 

Arsyet e braktisjes 

E E braktis 

braktis se nuk 

se nuk mund 

e dua ta rris 

Fëmijët e lindur nga nëna qytetëse 

duket se janë më pak të ekspozuar ndaj 

braktisjes krahasuar më fëmijët e lindur 

nga nëna fshatare. Alternativa e birësimit 

është më e njohur dhe më e pranuar në 

qytet. 

Qytetaret që i mbajnë vetë fëmijët takohen 

4 herë më shpesh se sa vajzat nga fshati. 

Mundësitë që ofron qyteti janë më të mëdha, aty edhe paragjykimi është më i vogël se 

në fshat. Megjithatë, shumë nëna nuk artikulohen për braktisjen ose jo të fëmijës gjatë qëndrimit 

në program. 

.0% 

2.2% 

2.2% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

Tab. 12 Arsyet e braktisjes së fëmijës 

.0% 

2.2% 

2.2% 

E braktis se 

dua të 

shpëtoj nga 

gjithë 

situata ku 

jam 

.0% 

2.2% 

2.2% 

E braktis 

se di që ka 

familje që 

duan ta 

birësojnë 

2.2% 

2.2% 

4.3% 

35


Rreziku i rënies pre e trafikantëve të fëmijëve është shumë i madh. Neni 3, pika c e 

Protokollit të UN për Trafikimin thotë: 

“Rekrutimi, transportimi, strehimi apo pranimi i fëmijës për qëllime shfrytëzimi do të konsiderohet 

“trafikim personash” edhe nëse kjo gjë nuk përfshin asnjë nga mjetet e përdorura në paragrafin e 

mësipërm të këtij neni; Shitja e fëmijëve do të thotë çdo veprim shitblerjeje ku fëmija transferohet nga 

një person apo grup personash tek një tjetër me shpërblim apo ndonjë arsye tjetër.” 

Mosnjohja e shërbimeve sociale 

Pjesa dërrmuese e shtatzënave në 

nevojë nuk e njohin shërbimin social. 

Edhe kur kanë dëgjuar për të, e 

konceptojnë si shërbim bamirësie. Ato 

raportojnë frikë, mosbesim, pasiguri kur 

takohen për herë të parë me punonjësen 

sociale. Gati 15.2% e tyre besojnë se 

shërbimi social dhe ndihma e punonjësit 

social janë një e mirë shumë e madhe për 

t’u besuar. Ndërkohë që frika, pasiguria 

dhe turpi në përmasa e tejkalojnë 

besimin. 

Të dhënat dëshmojnë se 39.1% e 

rasteve të mbetjes shtatzënë janë 

produkt i bashkëjetesës pa kurorë. Ky 

fakt tregon se martesa vonon të 

Prejardhja 

Rome 

E bardhë 

Total 

Ndjenja kur kontaktuat punonjësin social 

E mirë 

shumë e 

madhe 

për t’u 

Zor Frikë Besim Gjykim Pasiguri besuar 

8.7% 

8.7% 

17.4% 

15.2% 

4.3% 

19.6% 

19.6% 

13.0% 

32.6% 

Tab. 13 Kontakti i parë me shërbimin social 

1. Njohja me një djalë 

2. Njohja me një burrë të martuar 

3. Bashkëshorti juaj me kurorë 

4. Bashkëshorti juaj pa kurorë 

5. Marrëdhënie seksuale rastësore 

TOTAL 

Tab 14. Lidhja para shtatzënisë 

realizohet. Të braktisurat shprehen se janë partnerët ata që nuk preferojnë të lidhen në martesë 

ligjore. Meshkujt mesa duket kërkojnë mandat më të gjatë lirie. Mbase për ta është më e 

lehtë të zgjidhin martesën në momentin që duan. 

23.9% e të intervistuarave shprehen se shtatzënia ka ardhur nga njohja rastësore me një 

djalë. Ato ankohen se janë mashtruar. 

.0% 

4.3% 

4.3% 

8.7% 

2.2% 

10.9% 

11 

4 

9 

18 

4 

46 

4.3% 

10.9% 

15.2% 

Frekuenca (nr) Përqindja (%) 

23.9 

8.7 

19.6 

39.1 

8.7 

100.0 

36


Ja si shprehen disa prej tyre: 

“Më mashtroi!”, “Më gënjeu”! 

“Më tha se do të martohej me mua!” 

8.7% e të intervistuarave pohojnë se shtatzënia u ka ardhur nga marrëdhënia me burra të 

martuar. Një pjesë shprehen se në momentin e njohjes nuk e kanë ditur që ata kanë qenë të 

martuar. Ato janë gënjyer ose, thjesht, kanë pranuar të gënjehen prej tyre. Në të gjitha rastet, 

ato raportojnë se kur partnerët kanë mësuar për shtatzëninë janë larguar menjëherë për të 

hequr nga vetja përgjegjësinë. 

“Më premtoi një jetë më të mirë dhe unë u gënjeva!” 

Gjendja shëndetësore e shtatzënave në krizë 

Shëndeti mendor i shtatzënave të braktisura është i rënduar si pasojë e dhunës/traumave 

që kanë përjetuar. Mostrajtimi mund të sjellë pasoja për një kohë të gjatë, madje për gjithë 

jetën. Për të trajtuar aspekte të shëndetit mendor janë bërë takime me psikologë në qendër. 

Përpos, çdo shtatzënë e braktisur informohet përmes klasave për kujdesin për veten, 

shëndetin, fazat e zhvillimit të fetusit, procesin e gjidhënies, lindjen, ndryshimet psiko-sociale 

gjatë shtatzënisë, dietën, etj. 

37


DREJTIMET E NDIHMËS NË PROGRAMIN 

E SHTATZËNISË NË RREZIK 

Ndihma që jepet në programin “Strehë për shtatzëninë në krizë” për shtatzënat e braktisura 

është e shumëfishtë. Në të janë organizuar dhe jepen njëkohësisht: 

1. Shërbimi social; 

2. Shërbimi mjekësor; 

3. Shërbimi psikologjik; 

4. Shërbimet edukative e trajnuese; 

5. Ndihma komunitare. 

1. Shërbimi social 

Shtatzënat e braktisura që vijnë në program, më shumë se çdo gjë tjetër besojnë në vetminë 

e tyre. Ato nuk dinë të futen në skemat e shërbimeve të sigurta, të shërbimeve sociale 

komunitare shtetërore ose private. Ndihma për to nis me njohjen dhe krijimin e besimit në 

sistemin e shërbimeve sociale. Kjo synon në përgatitjen e tyre për të qenë partnere në përftimin 

e ndihmës. Shtatzënat e braktisura vuajnë të qenurit objekt në një sistem vleror tradicional 

që inkurajon status-quonë. Ndihma sociale synon fuqizimin e tyre, gjetjen e strategjive më 

të efektshme të vetndihmës. 

Në dhënien e ndihmës, Bethany nuk beson se duke punuar vetëm me gratë mund të 

arrihet fuqizimi i gruas dhe barazia gjinore. Efektshmëria e ndihmës nuk varet vetëm nga 

njohuritë dhe aftësitë e këshilluesit, por edhe nga vetmotivimi i personave në nevojë për të 

bashkëpunuar gjatë procesit të ndihmës për t’u kthyer në gjendje normale. Në program punohet 

edhe me meshkujt me të njëjtat standarde. Shtrirja e ndihmës nga shtatzënat e braktisura drejt 

partnerëve apo familjarëve meshkuj është pjesë e strategjisë së ndihmës. Qëllimi i këtij sistemi 

ndihme mbetet fuqizimi i burrave për vendimmarrje në favor të familjes. 

38


Synime të shërbimit social 

Shërbimi social për shtatzënat në krizë synon: 

• Të ndihmojë shtatzënat në rrezik të fitojnë kontroll mbi jetën e tyre duke kuptuar gjendjen 

aktuale dhe atë që kanë kaluar; 

• Të ndihmojë shtatzënat në rrezik të ndryshojnë konstruktivisht për një të ardhme më të 

mirë për veten dhe fëmijën; 

• Të ndihmojë shtatzënat në rrezik të kuptojnë ndjenjat e tyre dhe të përmirësojnë reagimet 

ndaj stresit dhe traumës. 

• Të ndihmojë shtatzënat në veprimtaritë e përditshme, të zhvillojnë aftësitë e pjesëmarrjes, 

vendimmarrjes dhe të integrimit. 

• Të ndihmojë shtatzënat në rrezik të zhvillojnë vetimazh pozitiv dhe të kuptojnë se nuk 

janë përgjegjëse për sjelljen e të tjerëve. 

Reagimi i shtatëzanave në takimet e para me punonjësin social 

Shtatëzana e braktisur manifeston sjellje që janë 

përtej kontrollit të saj. Ajo sjell në takimet e para 

pasiguri, ankth, vetëvlerësim të ulët, mungesë 

vetëkontrolli, frikë, humbje të kontrollit mbi 

gjendjet emocionale dhe gjuhën e trupit. Shumica 

manifestojnë nevojë kompulsive për të folur mbi 

përvojat e hidhura, ndërsa të tjera preferojnë të mos 

flasin fillimisht. 

Përgjithësisht procesi i ndihmës jepet në trajtat më 

të përshtatshme si: 

a. këshillim individual, 

b. këshillim në grup (vizita në familje, klasa 

shtatzënie, klasa prindërimi, kurse trajnimi, 

pjesëmarrje në grupe edukimi dhe terapeutike). 

Pasiguri 

Dyshim 

E mirë e madhe 

për t’u besuar 

Besim 

Zor 

Frikë 

Tab. 15 

Përjetimet në fillim të trajtimit psikosocial 

39


a. Këshillimi individual 

Shtatzënat e braktisura qëndrojnë në program deri në gjashtë muaj. Këshillimi individual 

ofron ndihmë për shtatzënën brenda një marrëdhënieje të mbyllur për këtë periudhë. Ai 

organizohet me shumë kujdes dhe kalon në disa etapa: 

• Ndërtimi i një marrëdhënieje besimi, nëpërmjet përdorimit të aftësive komunikuese 

dhe lehtësuese, 

• Evidentimi i problemeve dhe përcaktimi i problemit madhor që ka rasti, 

• Përcaktimi i alternativave të mundshme për t’u ndjekur, 

• Analiza e alternativave parë nga anët pozitive dhe negative të secilës, 

• Marrja e vendimit, 

• Monitorimi i vendimit të marrë. 

Për F. është shumë e vështirë të mësohet me rregullat e programit apo me qëndrimin në shtëpinë 

pritëse strehuese. Ajo manifeston frikë, kërkon gjithmonë shoqëri. Në këshillimin individual është vetëm 

fizikisht e pranishme. Mendërisht ende nuk e pranon situatën e saj. Ka vështirësi për të folur hapur. 

Shpesh, kur nuk është në botën e saj të “sikur...! -eve” zgjedh të mos flasë fare. Për një kohë të gjatë lejoi 

të ish e pushtuar nga një ankth i skajshëm. Ajo u vendos në terapi grupi. 

Gjatë seancave të terapisë në grup, ajo kupton që reagimet e saj janë normale ndaj një situate dhe 

përvoje anormale. Duke e ndarë përvojën edhe me shtatzëna të tjera në program, duke dëgjuar për historitë 

e tyre, ajo fillon të besojë që nuk është përgjegjëse për qëndrimet që mbajnë të tjerët ndaj saj. Besimi 

tek vetja i vjen ngadalë. Fillon të jetë më aktive dhe të marrë pjesë më shumë në diskutimet në grup. 

Sjellja e saj monitorohet me kujdes. Për të fituar vetëvlerësimin u përdorën teknika të fuqizimit të 

anëve të forta të saj. Kujdes u bë për të minimizuar ndjenjat negative ndaj vetes. Këtu u përqendruan 

përpjekjet për ndryshim. Ajo përqendrohet me gjithë forcat në rifitimin e jetës për veten dhe vajzën e saj. 


b. Këshillimi në grup dhe shkëmbimi i eksperiencave 

Një strategji e rëndësishme e ndihmës është përfshirja e shtatzënës në këshillim, dhe 

terapi grupi. Këshillimi në grup lejon transdentimin dhe kaunterimin e gjendjes së krizës. 

Pjesëmarrja në grup me të braktisura me përvoja të ngjashme i ndihmon të shprehen dhe 

40


çlirohen nga ndjenjat dhe mendimet tipike negative. Pjesëmarrja në grup e ndihmon 

shtatzënën të bëhet pjesë e një bashkësie, të fitojë identitet duke kultivuar ndjenjën e “të 

qenit e pranuar”, të zhvillojë vlerësimin pozitiv për veten. Në grup ajo mëson strategji të 

përballjes me jetën, po edhe si të ndihmojë të tjerat në gjenerimin e zgjidhjeve më të mira. 

Ndihma në grup jepet edhe përmes aktiviteteve krijuese. Shtatzënat vihen në kontakt me 

veten, shoqërohen me njëra tjetrën, njohin gratë e reja në program, mësojnë si të lehtësojnë 

faktorët që shkaktojnë stres dhe depresion, si të largohen nga e kaluara, si t’i kuptojnë dhe 

interpretojnë mendimet, opinionet dhe ndjenjat e të tjerëve, si të stimulojnë aftësitë e tyre, si 

të mbledhin informacion të vlefshëm për vete dhe ta ndajnë atë me të tjera gra në rrezik si 

dhe të përmirësojnë aftësitë në fusha të ndryshme të jetës. 

Terapia okupacionale që zhvillohet në grup realizohet me aktivitete të tilla si qëndistari, 

kurse gatimi, higjiene dhe mirëmbajtjeje të shtëpisë, etj. Klasa analfabetizmi, kurse 

rrobaqepësie, klasa prindërimi dhe shtatzënie zhvillohen rregullisht në klinikën Bethany. 

Mbështetja sociale vijon edhe pas lindjes. Vendosja e nënës dhe fëmijës në një sistem 

shërbimesh mjekësore, vendosja në një perspektivë më stabël jete janë synimet e shërbimit 

pas lindjes. Familjet strehuese vijojnë të mbështesin atashimin e shëndetshëm të nënës me 

fëmijën. Punonjësit socialë mundësojnë realizimin e planeve të vendosjes së përhershme të 

nënës dhe fëmijës. Pjesë e ndihmës bëhen edhe familjet strehuese. 

Vendosja në familjen strehuese 

Bethany ka zgjedhur një alternativë me 

vlerë të shtuar në realizimin e skemës 

së ndihmës për shtatzënat në krizë. Ato 

vendosen për një periudhë 6-7 muajsh 

në familje të trajnuar më parë. Familjet 

zgjidhen nga familjet e të afërmve që 

ofrohen për të ndihmuar, ose nga rrjeti 

i familjeve mike të organizatës që duan 

të ndihmojnë. Vendosja në familje është 

e shumëfishtë në vlerë krahasuar me 

1. Të të kuptojnë se ti je e dëshpëruar 

2. Të të lënë në heshtje kur ti ke nevojë 

3. Të të ndihmojnë të gjesh një punë 

4. Të të ndihmojnë të takohesh me familjen 

5. Të të mësojnë si të kujdesesh për fëmijën 

6. Të të flasin për Zotin 

7. Të të mbështesin 

8. Të të dëgjojnë 

9. Të mos të gjykojnë 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

6 

1 

1 

2 

9 

2 

9 

4 

7 

46 

Tab. 16 Pritshmëritë e shtatzënave nga familja strehuese: 

Përqindja 

(%) 

13.0 

2.2 

2.2 

4.3 

19.6 

4.3 

19.6 

8.7 

15.2 

100.0 

41


vendosjen e shtatzënave në strehëza. Familjet janë burim i fuqishëm ndihme dhe model vlerash 

të dëshiruara. 

Pritshmëria më e dendur e shtatzënave të braktisura pasi vendosen në familje pritëse 

është mbështetja për gjendjen në të cilën ndodhen (19.6%). Ato janë të interesuara për të 

mësuar më shumë mbi kujdesin për fëmijën. 

“Jam e re dhe kërkoj ndihmë për mirërritjen e fëmijës që do të sjell në jetë. Për sa kohë që të jem aty 

do të më vlejnë shumë këshillat e familjes strehuese”. 

N. 

15.2% e nënave duan që familja ku vendosën të mos i gjykojë e të kuptohen për ndjenjën 

e dëshpërimit që janë duke kaluar (13.0%). 8.7 % e tyre kanë nevojë të dëgjohen. 

“Dua që familjarët të jenë të durueshëm dhe të më dëgjojnë. Kam nevojë të shprehem. E di që disa 

herë mund të bëhem dhe e bezdisshme” 

D. 

Shtatzënat e braktisura transferojnë lokusin e shpresës për mbështetje gjatë shtatzënisë 

nga familja e origjinës tek familja strehuese. Vetëm 4.3% e të intervistuarave kërkojnë që 

familjarët strehues t’i ndihmojnë të takohen me familjen e origjinës. Në familjet strehuese 

ndodh të jepet edhe suport shpirtëror. 4.3% e nënave kanë dëshirë që ndërkohë që qëndrojnë 

pranë familjes strehuese të dëgjojnë t’u flitet për Zotin. Ato shprehen se ndjejnë nevojë të 

jenë më pranë tij në këtë moment të vështirë. 

“Zoti është gjithçka për mua. Ai me jep forcë dhe fuqi. Ai më qetëson shpirtin e trazuar”. 

D. 

2.2% e të intervistuarave shprehen se kanë nevojë të qëndrojnë vetëm, në heshtje, në 

momente të veçanta. Tek disa prej tyre, nuk mungon dhe dëshira për të gjetur punë. Ato 

presin që prindërit strehues të mund të ndihmojnë në këtë drejtim. 

Nga shtatzënat e intervistuara, vetëm 13% janë strehuar pranë familjeve të të afërmve. Të 

tjerat janë strehuar në familje vullnetare. Arsyet pse ndihmojnë një vajzë shtatzënë në krizë 

42


gjenden në nevojat e tyre shpirtërore, 

fetare për të ndihmuar dikë në nevojë. 

Kujdesi për shtatzënën që të sigurojë 

një fëmijë të shëndetshëm dhe ngjallja e 

shpresës shikohen si dy aspektet më të 

rëndësishme të ndihmës nga vetë 

klientët. Po ashtu vlerësohet siguria nga 

vendosja në familje strehuese. 

1. Në familjen e origjinës 

2. Financiare 

3. Shpirtërore 

4. Fetare 

5. Dua të ndihmoj 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

6 

7 

11 

11 

11 

46 

Tab.17 Arsyeja e ndihmës nga ana e familjes strehuese 

Përqindja 

(%) 

13.0 

15.2 

23.9 

23.9 

23.9 

100.0 

2. Mbi shërbimin shëndetësor 

Frekuenca 

(nr) 

Përqindja 

(%) 

Shtatzënat e ardhura në projekt 

manifestojnë një tablo të rënduar 

shëndetësore. 78% e tyre raportojnë se 

nuk kanë kryer asnjë ekzaminim mbi 

shëndetin në përgjithësi dhe pothuajse 

100% e tyre vijnë pa kujdes të 

mëparshëm mjekësor, pavarësisht 

moshës së kaluar të shtatzënisë. Gratë 

shtatëzana në program vijnë me nivele 

të ulta higjiene, pa shprehitë rutinë të 

mirëmbajtjes së trupit, pa dijeni mbi atë 

që po ndodh me to, me trupin e tyre dhe 

me fetusin që rritet. Ato vijnë pa kontroll 

mjekësor pranë shërbimeve për gruan. 

Shërbimi shëndetësor është një nga 

drejtimet e ndihmës intensive për to. 

Komunikimi profesional me mjekët 

është pjesë e shpresës për fëmijën dhe 

ato vetë. Profesionalizmi i mjekëve 

ndikon në vetëbesim. 34.8% çmojnë 

1. Gjetjen e familjes 

2. Ndjekin gjatë shtatzënisë 

3. Ndihmën që më dha për t’u trajnuar 

4. Ndihmën që me dha për të mësuar 

më shumë rreth shtatzënisë 

5. Ndihmën që më dha të kem shpresë 

6. Ndihmën që më dha të njihem me Zotin 

7. Ndihmën që më dha të njihem me 

mundësi punësimi 

8. Ndihmën që më dha të bashkohem 

me të afërmit e mi 

TOTAL 

Tab 18. Ndihma nga punonjësi social 

1. Pritjen e ngrohtë 

2. Besimin se do t’ia dalë gjatë 

shtatëzanisë 

3. Mjekimet që më ka dhënë 

TOTAL 

Tab.19 Ndihma e mjekut 

12 

12 

1 

8 

11 

2 

1 

1 

46 

Frekuenca 

(nr) 

26 

16 

4 

46 

21.7 

26.1 

2.2 

17.4 

23.9 

4.3 

2.2 

2.2 

100.0 

Përqindja 

(%) 

56.5 

34.8 

8.7 

100.0 

43


kultivimin e besimit se do t’ia dalë me sukses shtatzënisë. Konsultimi me një profesionist 

mbi gjendjen fizike shndërrohet në shpresë për mbarëvajtjen e shtatzënisë. Pritja e ngrohtë 

mbetet konstante e dëshiruar prej tyre. Shërbimi shëndetësor organizohet për të plotësuar 

nevojat imediate dhe të perspektivës. 

a. Shërbimi mjekësor për nevojat imediate 

Informimi intensiv mbi çështje të trupit në ndryshim gjatë shtatzënisë. 

Punonjëset sociale dhe personeli ndihmës mjekësore informojnë gruan që në takimet e 

para mbi çështje të trupit në ndryshim. Ato informohen përmes bisedave, broshurave, 

fletëpalosjeve, videove dhe trajnimeve 

mbi trupin e fetusin dhe ndryshimet 

gjatë shtatzënisë. Gratë vijnë pa informim 

paraprak. Siç tregon edhe tabela, ato 

kanë nevojë imediate për informacion. 

Informimi intensiv paraprin klasat e 

shtatzënisë. 

Nga të dhënat e tabelës del që 

mbështetjen më të madhe në momentin 

kur vajza mëson rreth shtatzënisë e ka 

nga nëna ( 21.7 %), por po të kujtohet se 

80% e shtatëzanave nuk e kanë 

1. Partneri 

2. Nëna 

3. Motra 

4. Vëllai 

5. Shoqja 

6. Komshia 

7. Të afërmit 

8. Asnjënjeri 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

5 

10 

6 

3 

6 

7 

7 

2 

46 

Tab. 20 Kush ju mbështeti kur mësuat për shtatzëninë? 

Përqindja 

(%) 

mbështetjen e nënës mund të merren me mend përmasat e traumës dhe vetmisë. Tek ato që 

janë pa mbështetja e nënës mungon jo vetëm ngrohtësia e mbështetjes, por edhe një 

negociatore e fuqishme më anëtarë të tjerë të familjes. Mbështetja që shtatëzana merr nga 

fqinjët është e konsiderueshme (15.2%). Kjo tregon fuqinë e komunitetit për ndihmë. Motra 

dhe shoqja mbështesin në 13% të rasteve duke krijuar një sistem të shëndetshëm social që 

mbijeton. 

10.9 

21.7 

13.0 

6.5 

13.0 

15.2 

15.2 

4.3 

100.0 

44


Informimi sistematik mbi shtatzëninë dhe ndryshimet bashkëshoqëruese të saj 

Personeli i shërbimit social dhe atij mjekësor kanë zhvilluar një kurrikul me 7 module 

mbi çfarë pritet gjatë shtatzënisë. Ai zhvillohet përmes ndërveprimit dhe shoqërohet me 

ilustrime. Për një përfitim më të shpejtë, informimi sistematik për shtatzëninë zhvillohet në 

klasat e shtatzënisë. Çdo shtatzënë e braktisur merr deri në 7 module mbi shtatzëninë. Ajo 

bëhet gati të kooperojë me trupin në ndryshim, me personelin mjekësor në lindje dhe të 

ketë shprehitë e para të prindërimit dhe rritjes së fëmijës. 

Ndjekja e shtatzënisë nga personeli mjekësor 

Çdo grua ndiqet sistematikisht nga personeli mjekësor. Ajo i nënshtrohet vizitave të 

rregullta gjinekologjike, analizave rutinë dhe ekove obstetrikale. 70% e tyre rezultojnë të 

kenë nevojë për mjekim dhe trajtim të veçantë. 

Ndjekja e gruas me dietë të veçantë 

Në rastet e kequshqyerjes sistematike, shtatzënat kanë nevojë për dietë të veçantë. 

Suplementët në trajtë mjekimesh (fluor, multivitamina, kalcium) dhe dietat e përmirësuara 

ushqimore janë format më të dendura të trajtimit. 

Trajtimi i shtratit të sëmundjeve mbi të cilat është mbivendosur shtatzënia 

Shumë nga shtatzënat e braktisura sjellin me vete sëmundje dhe infeksione kronike. Më 

të dendurat janë infeksionet seksualisht të transmetueshme dhe të rrugëve të poshtme 

gjenitale. Trajtimi i specializuar i tyre bëhet në klinikë. Përpos, një pjesë e të braktisurave 

sjellin me vete çrregullime të rënda emocionale dhe psikiatrike. (stres post traumatik, 

depresion, gjendje halucinante, etj.). Ato marrin shërbime të specializuara psikologjike në 

klinikë dhe referohen për shërbime të specializuara psikiatrike jashtë klinike. 

b. Shërbimi afatgjatë mjekësor 

Dendur në shërbimin mjekësor vjen padija totale rreth kontraceptivëve dhe metodave 

kontraceptive. Pjesë e shërbimit mjekësor është edhe edukimi mbi përdorimin e 

kontraceptivëve. Siç shikohet edhe në tabelën e mëposhtme, injoranca kontraceptive 

45


Arsimi 

Fillor 

8-vjeçar 

I mesëm 

I lartë 

Pa arsim 

TOTAL 

Kurrë s’kisha 

dëgjuar për 

kontracepsionin 

.0% 

4.3% 

.0% 

.0% 

15.2% 

19.6% 

Kisha dëgjuar 

por s’mendoja 

të më ndodhte 

mua 

.0% 

15.2% 

6.5% 

2.2% 

2.2% 

26.1% 

Tab. 21 Lidhja midis arsimit dhe informacionit rreth shtatzënisë 

Informacion rreth shtatezanisë 

Besoja 

tek aborti 

.0% 

.0% 

2.2% 

.0% 

.0% 

2.2% 

Besoja tek 

siguria që 

më jepte 

partneri 

2.2% 

2.2% 

4.3% 

6.5% 

.0% 

15.2% 

S’dija asgjë 

mbi si 

mbetesh 

shtatëzanë 

.0% 

13.0% 

4.3% 

2.2% 

15.2% 

34.8% 

Kisha informacion 

mbi si mbetesh 

shtatëzanë 

.0% 

.0% 

2.2% 

.0% 

.0% 

2.2% 

paralelizohet progresivisht me nivelin e arsimimit. Sa më i ulët niveli i arsimimit aq më i lartë 

është niveli i padijes mbi shëndetin riprodhues dhe planifikimin familjar. 

Shërbimi mjekësor në klinikën Bethany nuk konsiderohet i plotë pa përmbushur edhe 

detyra të një edukimi afatgjatë me shprehitë për higjienën personale dhe kulturën 

kontraceptive dhe për kujdesin dhe mirërritjen e fëmijës. Edukimi mbi kontraceptivët 

realizohet përmes klasave të shtatzënisë, takimeve individuale me punonjëset sociale dhe 

personelin ndihmës mjekësor si dhe përmes literaturës. 

Injoranca kontraceptive është shumë e përhapur tek të paarsimuarat. 15.2% e tyre 

deklarojnë se deri sa u ka ndodhur shtatzënia kurrë nuk kanë dëgjuar për kontracepsionin. 

47.4% e shtatëzanave në rrezik nuk e dinë se si ndodh shtatzënia e as nuk kanë dëgjuar 

kurrë për kontracepsionin. 

Shtatzënat e arsimuara paraqesin një tablo tipike të qëndrimit ndaj kontracepsionit. 

“E dija, kisha informacion se mund të ngelja shtatzënë pa përdorur metoda kontraceptive, po nuk 

besoja se do të më ndodhte mua”. 

A. 

Kategoria më naive janë ato me arsim të lartë që çështjen e ruajtjes nga shtatzënia e 

padëshiruar e lidhin me sigurinë që u jep partneri. Përgjithësisht, edhe tek to, kultura mbi 

kontracepsionin dhe përdorimin e metodave kontraceptive është e ulët. Është interesant të 

46


vërehet se gratë e mbetura shtatzëna jashtë martese nuk e shikojnë abortin si alternativë 

primare. 

Detyrat e edukimit me kulturën kontraceptive janë më të mëdha në popullatën e grave 

rome. Siç shikohet nga të dhënat e mëposhtme, ndër romet padija mbi kontraceptivët është 

më e lartë. Gratë rome të përfshira në program, kryesisht nga lagjet Kombinat, Bregu i lumit 

dhe nga Fushë-Kruja janë përfshirë me prioritet në klasat e shtatzënisë. Klasat janë zhvilluar 

në familjet strehuese me synimin e shtimit të grave që marrin informacion mbi kontraceptivët. 

Tabela 22 tregon se vetëm 2.2% e të intervistuarave (pra vetëm 1 në 46) kishte informacion 

të plotë për shtatzëninë, ndërkohë që 34.8% e të intervistuarave shprehen se nuk kanë patur 

asnjë lloj informacioni. Përqindje e 

vogël nga njëra anë e të pasurit të 

informacionit rreth shtatzënisë dhe 

përqindja e lartë e të intervistuarave që 

nuk kanë informacion rreth saj tregon 

se një pjesë e mirë e atyre që presin të 

bëhen nëna edhe jashtë programit 

“Strehë për shtatzëninë në krizë” nuk 

kanë informacion mbi shëndetin 

riprodhues. Në familjet shqiptare dhe 

në shkolla pak flitet vërtetë për 

shëndetin riprodhues. Shumica e 

femrave hyjnë në raporte seksuale a 

martesë pa patur as informacion më të 

domosdoshëm. 

Një pjesës e konsiderueshme e të 

intervistuarave, 19.6%, pohojnë se nuk 

kanë patur asnjë lloj informacioni për 

kontracepsionin, ndërsa 26.1 % e tyre 

shprehen se kanë dëgjuar për 

kontracepsionin, por nuk besonin se ai 

ishte edhe për to. 

“Nuk doja të përdorja kondomin”, 

1. Kurrë s’kisha dëgjuar për 


2. Kisha dëgjuar për kontracepsionin, 

por s’besoja se do më ndodhte mua 

3. Besoja tek aborti 

4. Besoja tek siguria që më jepte partneri 

5. S’dija asgjë mbi si mbetesh shtatzënë 

6. Kisha njohuri rreth shtatzënisë 

Total 

Tab. 22 Informacioni mbi shtatëzaninë 

1. E pranova 

2. Nuk e pranova 

3. E urreva fëmijën 

4. E desha që në fillim fëmijën 

5. Doja ta abortoja 

6. Kisha frikë 

7. Isha konfuze 

8. Isha e shokuar 

Total 

Frekuenca 

(nr) 

9 

12 

1 

7 

16 

1 

46 

Frekuenca 

(nr) 

12 

3 

1 

8 

6 

5 

6 

5 

46 

Tab. 23 Cilat qenë emocionet e para mbi shtatzëninë? 

Përqindja 

(%) 

19.6 

21.1 

2.2 

15.2 

34.8 

2.2 

100.0 

Përqindja 

(%) 

26.1 

6.5 

2.2 

17.4 

13.0 

10.9 

13.0 

10.9 

100.0 

47


“Nuk e dimë se çfarë janë kontraceptivët.” “S’kemi shkollë.”, “S’dimë aq”, “Nuk ma priste mendja se 

do të më ndodhte kaq shpejt!”. 

Shtatzëna rome 

Mbi padijen ndërtohen edhe reagimet e para emocionale, kryesisht negative, ndaj 

shtatzënisë së padëshiruar. 

Vetëm më pak se 1/5 e shtatëzanave të braktisura vendosin që në fillim ta mbajnë fëmijën; 

të tjerat raportojnë të kenë përjetuar emocione negative ekstreme. 

3. Shërbimi psikologjik 

Këshillimi i shtatëzanave në krizë në shërbimin psikologjik ka një dinamikë shumë më 

intensive krahasuar me klientelën tjetër. Tek to, përmes këshillimit, praktikat rutinë të të 

menduarit dhe jetesës zëvendësohen shumë më shpejt se sa tek shtatëzanat e tjera apo klientët 

meshkuj, me modele funksionimi. Në emër të jetës dhe të ruajtjes së saj, ato braktisin mënyrat 

tradicionale të të jetuarit dhe të menduarit. Këshillimi i tyre ndeshet me vështirësi specifike, 

një pjesë të diktuara nga elementet tipike të sjelljes femërore në krizë. Edhe pse mund të 

mos e artikulojnë, ato besojnë se sa më tradicionale të jenë mjediset, aq më shumë injorante 

janë gratë. Ato nuk dinë më shumë se s’duhet, e nuk u duhet të dinë më shumë se çfarë dinë. 

Gratë shtyhen të jetojnë në pozicionin e tyre pikërisht përmes stilit „unë nuk di!”, „ unë nuk 

mundem!” të burrave. 

Këshillimi ngrihet mbi perceptimet personale të klientes, inkurajon pavarësinë dhe 

promovon mirëqenien, eviton patriarkalizmin, i kushton vëmendje kompleksitetit të 

marrëdhënieve në jetën e gruas dhe mbështet lëvizjen e saj drejt pavarësisë. Pavarësia e 

vërtetë për shtatzënat në krizë në këshillim mundësohet përmes ndarjes së besimeve të tyre 

nga besimet tradicionale të shoqërisë mbi detyrimin e gruas për të kënaqur dhe ardhur 

përshtat të tjerëve. Ndjeshmëria gjinore e këshillueseve rrit shanset për këshillim pa 

paragjykime të shtatzënave në krizë, por suksesi i tij mbetet i kërcënuar pasi: 

• Këshillimi i së braktisurës në krizë tenton të diktohet nga nevojat e emergjencës, 

• Këshillimi tenton fuqizimin e shtatzënës së braktisur në kushtet ku strukturat mbështetëse 

veprojnë në mënyrë stihike e të paparashikueshme, 

48


• Këshillimi i shtatzënës së braktisur në krizë tenton të mbetet individual, me pjesën e 

familjes shumë shpesh të munguar, 

• Këshillimi tenton të vërtitet rreth funksioneve madhore të gruas nënë në familje, gjë që 

nuk le hapësirë për të prekur çështje të tjera, 

• Këshillimi përballet më norma të ngulitura fort tek shtatzënat e braktisura dhe jo vetëm 

tek ato. 

Edhe pse në kushte të vështira, ekzaminimi i konstruktit psikologjik dhe social të 

shtatzënës në krizë dhe krijimi i kushteve mendore optimale për vetëndihmë tek ajo mbetet 

përherë detyra themelore e shërbimit psikologjik. 

Ndër gjendjet më të shpeshta në studim është dihotomia e sjelljes së shtatzënës në krizë 

e cila, edhe pse e ka të mprehtë shqisën e identifikimit të problemit, edhe pse e ka fuqinë e 

mendjes për të gjeneruar zgjidhje, dominohet në sjelljen e saj nga ajo që të tjerët kanë në 

mendje për të apo presin prej saj. Komplianca është dukuri interesante në botën e mendjes 

dhe sjelljes së saj. Edhe pse në krizë, shtatzënat e braktisura e kanë të vështirë të shkëputen 

prej prangave të vuajtjes. 9.6% e të intervistuarave e shohin ndihmën e psikologut si mundësi 

për t’u çliruar nga gjendjet e rënduara emocionale. Në takimet me psikologet ato raportojnë 

të jenë ndihmuar të flasin për veten, në mënyre të orientuar, të ndërgjegjësohen për ndikimin 

e asaj që kanë represuar për një kohë të gjatë. 17.4% e nënave raportojnë se ndihmën e dhënë 

nga psikologu e shohin si ndihmë për të njohur veten. Të folurit për veten, historitë e së 

shkuarës, perceptimet e së tashmes, 

ndjeshmërinë për shtatzëninë, janë pjesë 

të procesi të njohjes thellë të vetes. 8.7% 

e të intervistuara çmojnë ndihmën për të 

parë mundësi të reja jetese, për të parë 

veten dhe situatën e tyre nga një 

këndvështrim racional. 91% e tyre 

ndryshojnë mendjen në këshillim. Ato 

vendosin për të mbajtur fëmijën duke e 

ulur kështu në maksimum braktisjen. 

Këshillimi psikologjik fokusohet edhe 

tek roli i nënës në vendosjen e raportit 

1. Ndihmën për t’u çliruar nga emocionet e mia 

2. Ndihmën për të njohur më shumë veten 

3. Ndihmën për të parë mundësi të reja jetese 

4. Ndihmën për të pranuar fëmijën tim 

5. Ndihmën për të krijuar vetëbesim 

6. Ndihmën për të qenë më e qartë 

në rrugën e jetës 

7. Aftësimin tim për të marrë vendime 

8. Aftësimin tim për t’u ndarë nga urrejtja 

TOTAL 

Tab. 24 Ndihma gjatë këshillimit psikologjik 

Frekuenca 

(nr) 

9 

8 

4 

5 

6 

9 

4 

1 

46 

Përqindja 

(%) 

19.6 

17.4 

8.7 

10.9 

13.0 

19.6 

8.7 

2.2 

100.0 

49


psikologjik me fëmijën. 13.0% kanë marrë ndihmë për të rritur vetëbesimin si nëna. Edhe kur 

vetëbesimi nuk ka qenë çështje e ditës, në mënyrë të “fshehtë” ai ka qenë qendror në këshillim. 

19.6% çmojnë ndihmën për të qenë më të qartë në rrugën e jetës. Këshillimi i ndihmon shtatzënat 

e braktisura të fitojnë perspektiva të reja të të parit të situatave dhe reagimeve të familjarëve. 

8.7% çmojnë aftësimin për të marrë vendime. Nuk janë të pakta rastet që raportojnë ndjenja 

urrejtjeje ekstreme ndaj partnerëve që i kishin braktisur. Dukej sikur qëllimi i jetës ishte hakmarrja. 

2.2% e të intervistuara çmojnë aftësimin për t’u ndarë nga urrejtja. 

Po! Do ta mbaj fëmijën. Jo! Do ta shes dhe do blej armë të vras atë! 

Një kliente në takimet e para 

Këshillimi i ka ndihmuar shtatzënat të fitojnë kuptime të reja për veten dhe fëmijën, si 

dhe të njohin rrugë të çlirimit emocional afatgjatë. 

4. Mbi trajnimin 

Shtatzënat e braktisura në rrezik kalojnë një periudhë stuhie edhe stresi të paprovuar më 

parë në jetë gjë që i çon në një paralizë të vërtetë. Shërbimet sociale marrin përsipër edhe 

trajnimin e tyre për jetën. 

Edukimi në program i shtatzënave të braktisura e në rrezik me shprehitë për jetën ka një 

kuptim holistik. Ai synon jo vetëm vendosjen e një raporti të drejtë me veten (shërbimi 

psikologjik), vendosjen e raporteve funksionale me elementë të afërt të gjeneasistemit 

(shërbimi social), por edhe formimin e shprehive të gjetjes së punës, strehimit, të manazhimit 

të burimeve financiare vetë, të forcimit të shprehive të punës, të mirërritjes së fëmijëve, etj. 

Ai zhvillohet nga vetë punonjësit socialë në klasat e prindërimit dhe shprehive për jetën. 

Jam e çuditur sot, shumë e çuditur. Nuk kisha besuar më parë se do të kishte nëna që nuk dinë as të 

shkruajnë emrin e tyre. Madje nuk kanë qenë ndonjëherë në nevojë për ta shkruar emrin e tyre”. 

Një këshilluese pas këshillimit të grave rome 

50


Ato qeshnin të sikletosura dhe shikonin me cep të syrit se «’po bënte shoqja me detyrën. Dhe detyra 

ishte e thjeshtë: të vizatonin një shtëpi. Nuk dinin si. 

Një punonjëse sociale 

Punësimi e bashkëshoqëron planin e trajtimit të shtatzënës së braktisur e në krizë. Në 

rastet e shtatzënive të vogla, shërbimi social inkurajon punësimin e vajzave paralelisht me 

trajnimin e tyre. Bethany është e lidhur 

në një rrjet informimi për punësimin e 

tyre. 48 % e grave janë futur në punë gjatë 

shtatzënisë. Paralelisht me punësimin, 

atyre iu janë ofruar mundësi trajnimi 

pranë OJF –ve apo strukturave të 

shërbimit kombëtar të punësimit. 

Përgatitja për punë dhe më shumë 

Vendbanimi 

Fshat 

Qytet 

TOTAL 

Punësimi 


2.2% 

8.7% 

10.9% 

Tab. 25 Niveli i papunësisë në shtatëzanat e braktisura 

21.7% 

67.4% 

89.1% 

informacion dhe shprehi për shëndetin në përgjithësi dhe atë riprodhues në veçanti, janë 

drejtime të përhershme të trajnimit të grave gjatë qëndrimit në program. Bethany ka zgjedhur 

të zhvillojë vetë sistematikisht klasa shtatzënie, prindërimi, klasa të shprehive për jetën dhe 

të bashkëpunojë më organizata të tjera lidhur me trajnime më specifike si punëtore shtëpie, 

kurse kompjuteri, sekretarie, gjuhe të huaj, etj. Shumë prej tyre përfundojnë me certifikime 

të njohura nga tregu i punës. 

Ndërkohë që ndryshojnë veten, gratë mësojnë të ushtrojnë më shumë pushtet në praktikat 

vetërregullatore brenda familjes. Edukimi për të marrë vendime dhe për të ushtruar pushtet 

përbën objektin më të vështirë të trajnimit si individ, si prind dhe rregullatore e jetës brenda 

familjes. 

Planet për vendosjen e fëmijës 

Qëllimi i programit te shtatzënisë në krizë është të ndihmojë shtatzënat e braktisura të 

“rrisin” veten për të rritur fëmijët e tyre. Shërbimi social e psikologjik synon pikërisht ngritjen 

e shtatzënës së braktisur në krizë nga gjendja e viktimës, në një grua të aftë për të mbijetuar 

e prej aty në një individ aktiv në gjenerimin e zgjidhjeve për veten dhe fëmijën. Kështu ato 

51


mund të kujdesen për veten dhe foshnjën si dhe të monitorojë marrëdhëniet me të tjerët. E 

braktisura ka përpara dy alternativa: ta mbajë fëmijës ose ta braktisë atë. Rruga e ndërmjetme, 

e lënies së foshnjës për pak kohë në institucion, iu volet nënave që janë duke rregulluar 

konkretisht diçka në jetën e tyre. 

Në marrjen e vendimit, nëna në krizë duhet të mbajë parasysh dy elemente njëlloj të 

rëndësishëm: mirëqenien e fëmijës dhe mirëqenien e vetes së saj. Kujdesi për veten nuk 

është moskujdesje për fëmijën e as kujdesi për fëmijën nuk është moskujdes për veten. 

Përkundrazi, si kujdesi për veten ashtu edhe kujdesi për fëmijën predispozojnë marrëdhënie 

më të mira, aftësi për të monitoruar dhe ndarë jetën private, rrit ndërvarësinë e shëndetshme 

dhe fuqinë për të vetëvepruar. Mbajtja parasysh e këtyre premisave themelore në përgatitjen 

e gruas për të bërë një plan afatgjatë për veten dhe fëmijën është kërkesë jashtëzakonisht e 

rëndësishme. “Si këshillues, ne duhet t’i inkurajojmë klientet femra të zgjedhin: të saktësojnë imazhin 

për veten apo të lejojnë të definohen dhe udhëhiqen nga të tjerët”. Të zgjedhin të zotërojnë veten apo 

situatën me fëmijën janë dy alternativat e nënave në rrezik. Ato ndihmohen intensivisht që 

t’i japin fund varësisë nga të tjerët, të mos lejojnë të bëjnë jetën që të tjerët presin prej tyre. 

Përfshirja e të afërmve imediatë (familjarëve, partnerit) është strategji që ndihmon pikërisht 

në shuarjen e presionit për të bërë një jetë të diktuar nga të tjerët. Dilema themelore që 

duhet të zgjidhë e braktisura në këshillim është pikërisht ndërtimi i një plani jete për veten 

dhe fëmijën. Detyra e këshillueseve të Bethany është të ndihmojnë pandarë shtatzënat e 

braktisura të vendosin kush dhe çfarë duan të jenë. Mosprekja e mirëqenies, interesave më 

të larta dhe të drejtave të fëmijës janë kushti suprem. 

Shërbimet synojnë ruajtjen e lidhjes nënë biologjike:fëmijë. Shtatëzana eksploron të gjitha 

mundësitë për ta mbajtur fëmijën. Mbajtja e fëmijës është alternativa e synuar. Braktisja 

përmes praktikave ligjore është gjithashtu një alternativë kur ajo vendos se mirëqenia e të 

dyve favorizohet pikërisht nga lënia e fëmijës në institucion. Lenia e fëmijës në institucion 

mund të jetë dy formash: e përkohshme, e përhershme. 

Fëmija vendoset në institucion ose në kujdestari përkohësisht, për aq kohë sa nëna të 

marrë veten. Braktisja e përhershme fillon në maternitet, menjëherë pas lindjes, në 

kujdestarinë e punonjëseve sociale të maternitetit. Në të dyja rastet e braktisjes së përhershme 

apo lënies së fëmijës përkohësisht në institucion, praktikat ndiqen nga punonjësit socialë të 

Shërbimit Social Shtetëror dhe mbështetën në ligj. 

52


Punonjësit e shërbimit psikosocial të Bethany ndihmojnë nënat të eksplorojnë dhe sfidojnë 

pritshmëritë skematike që mund të kenë mbi limitimin gjinor. Nënat e braktisura ndihmohen 

në kapërcimin e pengesave të brendshme lidhur me autonominë, në rritjen e vetëvlerësimit 

dhe tejkalimin e varësisë të domosdoshme këto për të mbajtur fëmijën. Ndjeshmëria gjinore 

i ka ndihmuar këshillueset: 

• Të kuptojnë vështirësitë që i krijohen klientes nga perspektiva gjinore për të mbajtur 

fëmijën; 

• Të përcaktuar vështirësitë që has realisht nëna dhe fëmija pa baba në integrimin social; 

• Të promovojnë politika në favor të planit personal të grave që i rrisin fëmijët pa 

partnerët, 

• Të kuptojnë sjelljet, rolet dhe statusin specifik të burrit dhe gruas; 

• Të analizojnë pritshmëritë e gruas nënë; 

• Të analizojnë varësinë e gruas nga besimi se martesa është zgjedhja më e mirë për 

gruan; 

• Të tregojnë kujdes për punësimin për karrierën dhe nevojat e gruas; 

• Të inkurajojnë partnerët të besojnë se rritja e fëmijëve është përgjegjësi e palëve. 

Efektet e ndarjes nga nëna 

Në program, shtatzëna e braktisur zhvillon një plan të përhershëm vendosjeje për fëmijën, 

që pa ardhur ai në jetë. Një ndër arsyet qendrore profesionale pse Bethany punon për 

fuqizimin e nënës me qëllim parandalimin e braktisjes dhe lënies së fëmijës në institucion 

është se ndarja nga nëna biologjike në foshnjëri dhe institucionalizimi i hershëm i fëmijës 

kanë pasoja në zhvillimin psikologjik të fëmijës. Privimi nga dashuria amësore ndikon 

dukshëm në shëndetin mendor dhe fizik të foshnjës në jetë. Gjatë vitit të parë fëmija ndërton 

arkitekturën e tij psikike. Mungesa e nënës gjatë vitit të parë shënjohet në sjelljen e 

mëvonshme. 

U mërzita shumë kur pashë djalin që luante me edukatoren. Kur vajta unë ai nuk ma vari fare. 

Luante vetëm të. U bëra xheloze. E mora në krahë me forcë. Doja të puthja. Ai qau! 

B, 16 vjeç 

53


Efektet afatgjata të ndarjes varen nga mosha e fëmijës. Ndarja nga prindërit në muajt e 

parë të jetës ka efekte sabotuese për cilësinë e shëndetit mendor të tij. Ndarja pasi është 

formuar lidhja emocionale me prindërit shkakton çrregullime të rënda emocionale, 

çrregullime të gjumit, humbje të shprehive të ushqyerit, pasivitet, të qara të shpeshta, ankth 

të madh në prani të të huajve, mbyllje, tërheqje, etj. 

Edhe kur nënat vendosin ta braktisin përkohësisht fëmijën, ato ndihmohen të mos e mbajnë 

peng fëmijën. Ato duhet të zhvillojnë një plan urgjent të marrjes së fëmijës nga institucioni. 

E drejta e fëmijës për një fillim të mirë në jetë është gjithmonë arsyeja më e madhe. 

Këshillimi social e psikologjik pas lindjes i ndihmon nënat të vendosin raporte emocionale 

dhe kujdesi me fëmijën, të gjejnë kuptime të reja për veten dhe fëmijën si dhe të identifikojnë 

strategji të çlirimit emocional. 

Si rezultat i këshillimit, siç tregojnë edhe të dhënat e tabelës së mëposhtme, 87% e nënave 

kanë vendosur ta mbajnë fëmijën e lindur jashtë kurore. 13 % e tyre kanë vendosur pro 

braktisjes. Siç shikohet edhe në përgjigjet e nënave, arsyet e braktisjes shpesh qëndrojnë 

jashtë tyre: fëmija është produkt i një marrëdhënie jashtëmartesore të padeklaruar, nëna 

ndjen turp nga familjarët dhe komuniteti apo dhimbje nga episodi i dhunimit që ka çuar në 

konceptimin e fëmijës. 

Fëmija nuk është imi, mua më kanë përdhunuar... 

Një nënë 

Braktisja ndodh edhe ne rastet kur nëna vuan probleme të shëndetit mendor. Disa nëna 

braktisin se besojnë tek alternativa e birësimit, e asaj ç’ka prindër të tjerë do t’i ofrojnë fëmijës 

në këndvështrimin ekonomik e shpirtëror. Disa shtatëzana të braktisura nga bashkëshortët 

e tyre mund të kenë fëmijë të tjerë për të rritur, ndërkohë që vuan në mjerim ekonomik dhe 

kushte shumë të vështira jetese. 2.2% e të intervistuarave e braktisin fëmijën sepse duan të 

shpëtojnë nga situata ku janë futur. Shtatzënia e tyre mund të ketë ardhur nga marrëdhënie 

jashtëmartesore, mund të jetë e kërcënuar nga partneri apo familja e origjinës të cilët nuk 

janë gati ta pranojë nënën bashkë me fëmijën. 2.2% e të intervistuarave pohojnë se e braktisin 

fëmijën sepse dinë që ka familje që duan ta birësojnë. Birësimi, sido që njihet në program si 

alternativë e shëndetshme, rrethohet ende me tis paqartësie nga nënat. Ai pak njihet në 

publik dhe shpesh ngatërrohet me trafikimin. Birësimi dhe trafikimi janë antipode të njeri 

54

tjetrit, Ato kurrsesi nuk ndjekin udhë të 

njëjta. Birësimi kalon përmes organeve 

shtetërore dhe ligjore, ndërkohë që 

trafikimi kalon në kanale të njohurish dhe 

“bamirësish”. Pasiguria në birësim bën 

që shumë nëna të sforcohen fillimisht ta 

mbajnë fëmijën për ta lëshuar më vonë 

në duart e trafikantëve. Promovimi i 

shërbimit të birësimit, promovimi i 

vlerave dhe rrugëve ligjore të zhvillimit 

të praktikave birësuese mbetet një udhë 

e hapur për të ndarë përfundimisht tisin 

kuptimor që padrejtësisht dhe naivisht i 

rrethon së toku, edhe birësimin edhe trafikimin. 


Të dhënat në tabelën e mësipërme tregojnë se 32.6 % e të intervistuarave zgjedhin të mos 

e braktisin fëmijën pasi e duan. Ja se si shprehen disa prej nënave: 

Për mua fëmija është gjithçka........ 

shtatëzanë në program 

1. Fëmijë të braktisur 

2. E mbaj fëmijën se e dua 

3. E mbaj fëmijën se besoj se jam 

alternativa më e mirë për të 

4. E mbaj fëmijën se është turp 

ta braktisësh 

5. E mbaj fëmijën se nuk dua ta lë 

në institucion 

6. E mbaj fëmijën se kam frikë se 

trafikohet 

TOTAL 

Tab. 26 Arsyet e mosbraktisjes së fëmijës 

Frekuenca 

(nr) 

6 

15 

12 

8 

4 

1 

46 

Përqindja 

(%) 

13.0 

32.6 

26.1 

17.4 

8.7 

2.2 

100.0 

Nuk mund t’i besoj tjetër njeriu dashurinë për fëmijën.. 

shtatëzanë në program 

Dashuria e nënës për fëmijën nuk mund të krahasohet me asgjë tjetër. 

shtatzënë në program 

Në program kultivohet besimi se nëna është alternativa më e mirë. 26.1% e shtatëzanave 

besojnë se janë alternativa më e mirë për fëmijën, pavarësisht rrethanave të tyre. Disa prej 

nënave e shohin fëmijën si shpresën e tyre të vetme të një jetë të pavarur dhe me dinjitet; 

prandaj edhe zgjedhin të mos e braktisin. Në ndonjë rast, ato shpresojnë se fëmija do të 

mund t’i bashkojë me partnerin. 

55


Me gjithë punën që bëhet për fuqizimin e shtatëzanave të braktisura, lokusi i eksternalizuar 

i kontrollit vazhdon te bëjë ligjin në jetët e tyre. 17.4 % e të intervistuarave shprehen se 

arsyeja pse zgjedhin të mos e braktisin fëmijën është “turpi që ndiejnë”. 8 .7% e nënave e 

mbajnë fëmijën sepse nuk ia besojnë dot institucioneve. Për to është e vështirë të besojnë se 

institucioni do të ofrojë dashuri, përkujdesje dhe ushqimin e duhur. Ato frikësohen edhe 

më ta vendosin fëmijën në institucion tek besojnë se lidhja nënë-fëmijë dobësohet. Një pjesë 

e tyre e mbajnë fëmijën për arsye të besimit. Ato e klasifikojnë si mëkat lënien e fëmijës në 

institucion. 2.2% e të intervistuarave shprehen se e mbajnë fëmijën për shkak të frikës se 

fëmija mund të trafikohet. 

Burimet e mbështetjes për të mos e braktisur fëmijën 

Në të shumtën e rasteve, nënat e 

braktisura shpresojnë të mbështeten 

nga babai i fëmijës. 

Vajzat rome e shikojnë mundësinë e 

bashkimit me familjen e origjinës si më 

pak të efektshme. Ato ose deklarojnë 

se “do ta rrisin vetë fëmijën e lindur jashtë 

kurore”, ose “do të bashkohen me partnerin” 

(37% e tyre besojnë së fëmija duhet të 

rritet nga të dy palët), duke dëshmuar 

për besim në një strukturë më të 

ngurtësuar përgjegjëse për rritjen e 

fëmijës. 

Tabela e mësipërme shpreh 

konkretisht planet e shtatëzanave të 

braktisura për të ardhmen e fëmijës. 

43.5% kërkojnë të bashkohen me 

babanë e fëmijës. 

Prejardhja 

Rome 

E bardhë 

TOTAL 

E kanë 

braktisur 

fëmijën 

1 

5 

6 

Planet për të ardhmen me fëmijën 

Do Do kërkoj të Do bashkohem 

me 

jetojë bashkohem 

me me babanë 

familjen 

time 

e fëmijës 

fëmijën 

6 

7 

13 

17 

3 

20 

Tab. 27 Lidhja e prejardhjes me planet për të ardhmen me fëmijën 


2. Do të jetoj vetëm me fëmijën 

3. Do të kërkoj të bashkohem me 

babanë e fëmijës 

4. Do të bashkohem me familjen time 

5. Do ta vendos fëmijën përkohësisht 


TOTAL 

Tab. 28 Planet për të ardhmen me fëmijën. 

Frekuenca 

(nr) 

6 

13 

20 

5 

2 

46 

2 

3 

5 

Do ta vendos 

fëmijën 

përkohësisht 


0 

2 

2 

Përqindja 

(%) 

13.0 

28.3 

43.5 

10.9 

4.3 

100.0 

56


Arsyet e braktisjes së fëmijës 

Punësimi 

Fëmijë i 

braktisur 

E braktis 

se kam turp ta 

mbaj 

E braktis 

se nuk e 

dua 

E braktis 

se nuk mund 

ta rris 

E braktis se 

dua të shpëtoj 

nga gjithë 

situata ku jam 

E braktis se di 

që ka familje që 

duan ta birësojnë 

E punësuar 

E papunë 

TOTAL 

8.7% 

78.3% 

87.0% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

2.2% 

.0% 

2.2% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

.0% 

4.3% 

4.3% 

Tab. 29 Lidhja midis punësimit dhe arsyeve të braktisjes së fëmijës 

Kjo për disa arsye: 

• çmojnë jetën familjare; 

• besojnë se mënyra më e mirë për të rritur fëmijën është familja me të dy prindërit; 

• besojnë akoma në lidhjen me babanë e fëmijës; 

• projektojnë se fëmija do të jetë aq i shtrenjtë për babanë sa edhe për to; 

• nuk janë të afta të përballojnë jetesën vetëm; 

• nuk kanë mundësi ekonomike; 

• kërkojnë t’i japin fëmijës figurën atërore; 

• fantazojnë. 

Po ka edhe nëna që zgjedhin të jetojnë vetëm me fëmijën pasi familja e origjinës i ka 

braktisur dhe/ose nuk e pranon kthimin e tyre në shtëpi. Edhe pse shpresa mund t’iu jetë 

venitur, 10.9% e nënave kërkojnë të bashkohen me familjet e origjinës. 

Në vendimet mbi braktisjen ose jo të fëmijës ndikojnë sa faktorët e vetes, aq edhe faktorët 

situacionalë, ku punësimi dhe shanset për t’u strehuar janë determinantë. 

Arsyet e mosbraktisjes së fëmijës 

Raca 

E 

braktis 

E mbaj fëmijën 

se e dua 


se besoj se jam 

alternativa më e 

mirë 

E mbaj 

fëmijën se 

është turp ta 

braktisësh 

E mbaj 

fëmijën se 

nuk dua ta lë 


E mbaj fëmijën se 

kam frikë se 

trafikohet 

Rome 

E bardhë 

TOTAL 

2.2% 

10.9% 

13.0% 

26.1% 

6.5% 

32.6% 

8.7% 

17.4% 

26.1% 

13.0% 

4.3% 

17.4% 

4.3% 

4.3% 

8.7% 

2.2% 

.0% 

2.2% 

Tab. 30 Korrelacioni i prejardhjes së nënës me mbajtjen e fëmijës jashtë kurore 

57


Kur ndodh braktisja ato që e lëshojnë fëmijën të parat fëmijën janë të paarsimuarat që 

ende nuk shikojnë shanse pune. Duket se një pjesë e fëmijëve braktisen për arsye 

ekzistenciale. 

Shtysat për të mbajtur fëmijën lidhen çuditërisht edhe me emocionin edhe me 

racionalitetin. Vajzat rome janë më emotive në marrjen e vendimeve për fëmijën, ndërsa 

vajzat e bardha duket se janë më racionale. 17.4 % e të intervistuarave të bardha besojnë se 

janë alternativa më e mirë e rritjes së fëmijës, ndaj edhe nuk e braktisin atë, kundrejt 8.7% të 

romeve që besojnë në të njëjtin racionalitet. Ndërsa 13% e vajzave rome besojnë se është 

turp ta braktisësh fëmijën, vajzat e bardha e kanë kapërcyer këtë fakt dhe besojnë se braktisja 

nuk është turp, por një alternativë më e mirë jete për fëmijën. Nevoja për të dashur dhe për 

t’u dashur është më e shprehur në komunitetin rom. 26,1% e klienteve rome besojnë se e 

mbajnë fëmijën ngaqë e duan. Më të dobëta janë lidhjet dashurore mes nënës dhe fëmijës 

tek vajzat e bardha. Ato e braktisin fëmijën dhe nuk e gjejnë arsyen “e mbaj fëmijën se e dua” si 

shumë të fuqishme. Incidenca e braktisjes së fëmijëve nga nënat e bardha është 5 herë më e 

dendur se tek nënat rome (2,2 : 10.9). 

Arsimi 

fillor 

8-vjeçar 

I mesëm 

I lartë 

Pa arsim 

Total 

Fëmijë i 

braktisur 

.0% 

10.9% 

2.2% 

.0% 

.0% 

13.0% 

E mbaj 

fëmijën 

se e dua 

2.2% 

8.7% 

2.2% 

2.2% 

17.4% 

32.6% 



alternativ a më 

e mirë 

.0% 

4.3% 

8.7% 

8.7% 

4.3% 

26.1% 

Arsyet e mosbraktisjes 

E mbaj 

fëmijën se 


braktisësh 

.0% 

6.5% 

2.2% 

.0% 

8.7% 

17.4% 

E mbaj 

fëmijën se 



.0% 

4.3% 

2.2% 

.0% 

2.2% 

8.7% 


kam frikë se 

trafikohet 

.0% 

.0% 

2.2% 

.0% 

.0% 

2.2% 

Tab. 31 Lidhja midis arsimimit dhe mbajtjes së fëmijës 

Mungesa e stabilitetit emocional tek të paarsimuarat është shumëfish më i pranishëm se 

sa tek vajzat e arsimuara në krizë. Vendimmarrja e tyre është përgjithësisht emocionale. 

(17.4 nënat pa arsim, 2.2 nënat me arsim të lartë). Mungesa e arsimimit atrofizon aftësitë 

intelektuale dhe racionale duke eliminuar edhe ata mekanizma mbrojtës racionalë pozitive 

58


që mbështesin vendimmarrjen. 

Të intervistuarat në 28.3% të rasteve zgjedhin të jetojnë vetëm me fëmijën pasi nuk kanë 

alternativë tjetër. Në situatën ku gjenden, bashkëjetesën me fëmijën e shohin si mundësinë 

e vetme. Pas gjithë asaj që kanë kaluar, fëmija është gjithçka që kanë dhe duan. Ato rrisin 

vetëbesimin tek aftësitë personale për t’u përballur me sfidat e jetës. 

Vendosja e fëmijës përkohësisht në institucion 

Nënat që vendosin ta lënë fëmijën përkohësisht në institucion, siç shihet dhe nga tabela, 

përbëjnë rreth 5%. Opinioni i tyre për institucionin është përgjithësisht negativ, po edhe në 

rast se besojnë, besimi nuk ua fshin frikën e keqtrajtimit të fëmijës. 

Frika tek nënat që e braktisin fëmijën përkohësisht se fëmija do të ketë probleme me 

atashimin është e pranishme. Vendosja e fëmijës në institucion shihet nga nënat si mundësi 

për të fshehur apo zgjidhur problemin edhe për pak kohë. 

Qëndrimet ndaj fëmijës lidhen edhe me moshën e nënës. Braktisja ndodh më dendur tek 

gratë 25-30 vjeç. Mesa duket ato kërkojnë t’i japin edhe një pranverë rinie vetës duke u 

çliruar nga përgjegjësia e fëmijës. Kështu besojnë se i japin vetes lirinë e rizgjedhjes në jetë. 

Kategoria që më dendur e mban fëmijën janë adoleshentet Vajzat e reja 15-18 vjeçe edhe 

11-15 vjeç 

16-20 vjeç 

21-25 vjeç 

26-30 vjeç 

31-35 vjeç 

36-40 vjeç 

41-45 vjeç 

TOTAL 

Mosha 

E ka braktisur 

fëmijën 

.0% 

2.2% 

2.2% 

4.3% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

13.0% 

Tab. 33 Korrelacioni i moshës së nënës me braktisjen e fëmijës 

Do të jetoj 

vetëm 

me fëmijën 

2.2% 

2.2% 

10.9% 

6.5% 

6.5% 

.0% 

.0% 

28.3% 


Do të kërkoj të 

bashkohem me 


2.2% 

8.7% 

13.0% 

6.5% 

8.7% 

2.2% 

2.2% 

43.5% 

Do të 

bashkohem me 

familjen time 

.0% 

6.5% 

2.2% 

2.2% 

.0% 

.0% 

.0% 

10.9% 

Do ta vendos 

fëmijën përkohësisht 


.0% 

.0% 

2.2% 

.0% 

.0% 

.0% 

2.2% 

4.3% 

59


pse tipikisht kërkojnë të kthehen tek nëna dhe babai, e mbajnë fëmijën. Ato kërkojnë të 

bashkohen me familjen e origjinës për të rritur fëmijën. Duket se pavarësia e tyre është 

shumë e brishtë, ose mbase janë familjet ato që panikohen dhe kërkojnë varësinë e vajzës 

tashmë nënë. Nënat mbi 40 vjeç nuk e braktisin fëmijën. Kur janë në vështirësi, ato kërkojnë 

që fëmija të qëndrojë përkohësisht në institucion për të fituar kohë të rregullojnë jetën e 

tyre. 

Disponueshmëria e programeve sociale për shtatzëninë në krizë 

Duket se programi i shtatzënisë në 

krizë i zhvilluar nga shërbimet sociale të 

Bethany është i vetmi në llojin e tij. 

Bethany ka përdorur strategji të 

ndryshme promovimi për ta bërë 

shërbimin të njohur. 

Shtrirja e shërbimeve në shkollë, 

maternitetet e Tiranës, rrjeti i familjeve 

strehuese, lidhja më maternitete dhe 

qendra shëndetësore jashtë Tirane, 

fushatat e promovimit të shërbimit në 

mjedise tipike me gra dhe vajza, 

fletëpalosjet, kontaktet me institucione 

fetare, shkolla, OJF të ndryshme, reklamat 

janë të gjitha strategji të promovimit të 

shërbimit. Cilësia e shërbimit është 

gjithashtu strategji e përhershme 

promovimi. 

Në këshillim, nënat në krizë 

transferojnë tablo tipike të figurave 

autoritare. 32.6% e tyre transferojnë 

besim, ku punonjësja sociale shihet si 

1. Nga një shoqe 

2. Nga një personel mjekësor 

3. Nga reklama në rrugë 

4. Nga një fletëpalosje 

5. Nga një bisedë që kisha bërë me një 

punonjës të Bethany-së 

6. Nga kisha 

7. Nga Punonjësja Sociale e Bethany 

në Maternitet 

8. Nga kryetarja e shoqatës së Romëve, 

Fushë-Krujë 

TOTAL 

46 100.0 

Tab.34 Si mësuat për programin e Bethany për shtatzënat në krizë? 

1. Zor 

2. Frikë 

3. Besim 

4. Dyshim 

5. Pasiguri 

6. E mirë shumë e madhe për t’u besuar 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

12 

2 

3 

3 

1 

1 

9 

15 

Frekuenca 

(nr) 

8 

9 

15 

2 

5 

7 

46 

Tab. 35 Kontakti nga punonjësja sociale e Bethany-së 

Përqindja 

(%) 

26.1 

4.3 

6.5 

6.5 

2.2 

2.2 

19.6 

32.6 

Përqindja 

(%) 

17.4 

19.6 

32.6 

4.3 

10.9 

15.2 

100.0 

60


shpëtimtarja a zgjidhësja e problemit. Ja sesi shprehen disa prej tyre: “Jam në dorën tënde!”, 

“Më bëj derman!”, “Nuk kam vend tjetër ku të shkoj!”. Edhe emocioni i frikës është një transferencë 

e ndeshur dendur. Frika pohohet të jetë përjetuar në përqindje shumë të larta, 19.5%. 

Ka nëna që ndjehen të pasigurta (10.9%), kur përballen me punonjësen sociale. Nuk 

mungojnë dhe ato që ndihmën e dhënë nga punonjësja sociale e shikojnë si një të mirë 

shumë të madhe për t’u besuar (15.2%). Ato i habit fakti që ka njerëz që mund t’i ndihmojnë, 

ndaj janë dyshuese, mosbesuese. 

Shërbimi i “Strehëzës për shtatzënat e braktisura” është i vetmi në llojin dhe filozofinë e 

tij. Ai është holistik, intensiv dhe me synime të qarta ndihme. Ai nuk përdor vetëm resurset 

e brendshme të organizatës, shërbimin social, mjekësor, psikologjik e trajnues, por edhe 

ndihmën e gjithanshme që japin familjet strehuese, shërbimet e punësimit, trajnimit dhe 

kualifikimit, institucionet e trajtimit të specializuar mjekësor, bashkia e Tiranës, minibashkitë, 

çerdhet, maternitetet e Tiranës, shërbimi social shtetëror, vullnetarë, etj., duke e shtuar kështu 

shumëfish vlerën e shërbimit. 

Mbi “zanat” e mira: familjet strehuese 

Bethany beson se ndihma e punonjëseve sociale, mjekëve dhe psikologëve shtohet 

shumëfish në vlerë duke u komplementarizuar me ndihmën e ardhur nga familjet strehuese. 

Strehimin në familje vullnetare, Bethany e shikon si vlerë të shtuar të shërbimit. Modele 

vlerash në veprim, burime empatie dhe ndihme të natyrshme, burime shprese dhe inkurajimi, 

agjentë të informimit hap pas hapi për shanse pune e strehimi, moderatorë, mësues të 

natyrshëm, udhëheqës shpirtërorë: ja në çfarë shndërrohen familjarët strehues në program. 

Përzgjedhja e tyre bëhet përmes një skrinimi të kujdesshëm. Kriteret e një familje strehuese 

përfshijnë, por nuk mjaftohen me: një dinamikë të shëndetshme familjare, background të pastër 

ligjor dhe moral, të ardhura të mjaftueshme, reputacion pozitiv në komunitet, disponibilitet 

në kohë, shëndet të mirë mendor dhe fizik, vlera të shëndosha, respekt për jetën. Familjarët 

strehues kontraktohen të kujdesen me përkushtim ndaj shtatëzanave. Ata respektojnë 

klienten dhe organizatën. Gjatë përkushtimit në program, familjet strehuese trajnohen në 

çështje të shtatzënisë në krizë dhe të përballimit të situatave stresante. 

61


Siç del edhe nga të dhënat e tabelës, 

por edhe nga praktika rutinë e vendosjes 

së shtatzënave të braktisura në familje, ajo 

që klientet presin janë: siguri, ushqim dhe 

mbrojtje të integritetit fizik të vetes dhe 

fëmijës. 

Bethany ndihmon familjet strehuese të 

ndihmojnë vajzën shtatzënë. 

Shumica e tyre japin shumë më shumë 

nga vetja e tyre. 

Siç shikohet, strehimi i shtatëzanave të 

braktisura është i sigurtë. Ato janë të 

ruajtura në konfidencialitet për hir të 

mirëqenies dhe sigurisë së tyre. 

Nënat e braktisura e në rrezik janë 

mirënjohëse për ndihmën që marrin nga 

familja strehuese. 

Gratë e intervistuara vlerësojnë më 

shumë gjatë qëndrimit në program 

bujarinë e familjeve strehuese (39.1%). 

1. Të jem e sigurtë 

2. Të jem e ushqyer 

3. Të jem e mbrojtur 

4. Të mos i tregoj njeriu për 

shtatëzaninë time 

5. Të mos më fyejnë 

6. Të mos mendojnë keq për mua 

7. Të respektojnë privatësinë time 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

3 

8 

8 

8 

2 

6 

7 

4 

46 

Tab. 36 Preferencat për familjen ku do të vendosen 

1. vendosur në familjen e 

origjinës pa pagesë 

2. tremijë 

3. shtatëmijë 

4. dhjetëmijë 

5. pesëmbëdhjetëmijë 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

6 

3 

7 

27 

3 

46 

Përqindja 

(%) 

6.5 

17.4 

17.4 

17.4 

4.3 

13.0 

15.2 

8.7 

100.0 

Përqindja 

(%) 

13.0 

6.5 

15.2 

58.7 

6.5 

100.0 

Familja strehuese është treguar shumë 

bujare me mua. Ata bënë gjithçka që unë 

të ndihesha mirë ... 

kliente 

Shtatzënat që zgjedhin ushqimin si gjënë 

më të çmuar në familjen strehuese (10.9%) 

janë të konsiderueshme. Kujdesi nga ana 

e familjes (30.4%) ka qenë i një niveli 

maksimal. 

Tab. 37 Kuota financiare e mjaftueshme për strehimin e një shtatzëne 

1. vendosur në familjen e origjinës 

2. asnjëherë 

3. rrallë herë 

4. shpesh 

5. shumë shpesh 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

6 

31 

7 

1 

1 

46 

Tab. 38 A ju rëndojnë familjarët e shtatëzanave të braktisura? 

Përqindja 

(%) 

13.0 

67.4 

15.2 

2.2 

2.2 

100.0 

62


Ata u kujdesën për mua si të ishin 

prindërit e mi! 

E 

4.3% e nënave të strehuara në familje 

vlerësojnë këshillat që prindërit strehues 

iu japin për mirëpritjen e fëmijës. 

Largohen nga programi: engjëj a djaj? 

Kalimi nga gjendja viktimë, në 

statusin e një nëne që mbijeton dhe prej 

aty të një gruaje që avokaton për të 

drejtat e saj dhe të fëmijës së saj, që është 

e gatshme të ndihmojë të tjera viktima 

dhe njerëz në nevojë është thelbi i 

ndihmës në programin “Strehë për 

shtatzëninë në krizë”. Të dhënat e 

mëposhtme tentojnë të provojnë 

pikërisht këtë udhëheqje profesionale 

në ndryshimin e vetes tek shtatzënat e 

braktisura në rrezik. 

Nga 46 gra të intervistuara, 21% e tyre 

thonë se shtatzënia jashtë martese është 

fatkeqësi. Kjo do të thotë se prangat e 

kulturës nga vijnë, ndikimi i të tjerëve 

autoritarë është ende shumë i madh dhe 



3. shpesh 

4. Vendosur në familjen e origjinës 

TOTAL 


2. Bujarinë 

3. Ushqimin 

4. Kujdesin 

5. Ato që mësuat për mirërritjen e fëmijës 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

7 

18 

5 

14 

2 

46 

Përqindja 

(%) 

15.2 

39.1 

10.9 

30.4 

4.3 

100.0 

Tab. 40 Çfarë çmoni më tepër gjatë qëndrimit në familjen strehuese? 

1. E bukur 

2. Fatkeqësi 

3. Normale 

4. Turp 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

32 

7 

1 

6 

46 

Frekuenca 

(nr) 

1 

21 

13 

11 

46 

Tab. 41 Si e konsideroni shtatzëninë e ndodhur jashtë martese 

Përqindja 

(%) 

69.6 

15.2 

2.2 

13.0 

100.0 

Tab. 39 A jeni ndjerë të kërcënuar nga familja e vajzës shtatzënë që 

strehoni? 

Përqindja 

(%) 

sfidant serioz i shërbimeve psikosociale. Po nga ana tjetër, ky numër nënash ende e 

konsiderojnë fatkeqësi lindjen e fëmijës jashtë kurore mbase sepse shoqëria bën shumë pak, 

ndonjëherë aspak, për të ndihmuar një nënë të vetme të fillojë jetën me një fëmijë. Mbi to 

rëndojnë edhe pasiguria prej trafikantëve, sekserëve, abuzuesve, etj. Refuzimi i shtatzënisë 

2.2 

45.7 

28.3 

23.9 

100.0 

63


jashtë martese shikohet ende gati si 

normë e shëndetshme për shoqërinë. 

Ndërsa ende 23.9% e grave ta 

konsiderojnë lindjen e fëmijës jashtë 

kurore si turp, përvoja në program bën 

që po aq shtatzëna (28.3%) ta shikojnë 

shtatzëninë jashtë martese si normale. 

Vetëm një nga 46 gra mendon se 

shtatzënia jashtë martese është e bukur. 

Nënat e braktisura janë gati të 

ndihmojnë gra të tjera. 

17.4% iu rekomandojnë grave të tjera 

të mos ketë marrëdhënie jashtë 

martesore. Martesa mendohet prej tyre 

si burim sigurie për të mos u braktisur 

gjatë shtatzënisë. Ato edhe pse kanë 

qenë të mbytura nga ndjenja faji dhe 

vetëndëshkimi për mosrespektimin e 

normave familjare, sociale, fetare, etj janë 

gati të këshillojnë të tjera të mos luajnë 

me jetën e tyre dhe të një fëmije. 

1. Të mos abortojë 

2. Të kërkojë ndihmë profesionale 

3. Të besojë se mund t’ia dalë vetë 

4. Të rrisë vetë fëmijën 

5. Të mbajë fëmijën dhe të kujdeset për të 

6. Ta braktisë fëmijën 

Total 

Frekuenca 

(nr) 

18 

10 

3 

2 

12 

1 

46 

Përqindja 

(%) 

39.1 

21.7 

6.5 

4.3 

26.1 

2.2 

100.0 

Tab. 42. C’këshilla do t’i jepnit një gruaje shtatzënë në rrethana të ngjashme 

me tuajat? 

1. Të mos ketë marrëdhënie seksuale 

jashtë martese 

2. Të mos ketë marrëdhënie seksuale të 

pambrojtura 


TOTAL 

Tab. 43 C’këshilla do t’i jepnit një vajze të re? 

Frekuenca 

(nr) 

8 

20 

18 

46 

Përqindja 

(%) 

Shtatzënat e braktisura që relatojnë të jenë mashtruar nga partnerët e tyre lidhur me sigurinë 

gjatë aktit seksual (43.5%) iu rekomandojnë grave të tjera marrëdhënie seksuale të mbrojtura. 

39.1% e shtatëzanave të braktisura iu rekomandojnë grave të tjera të mos abortojnë. Instinkti 

i amësisë dhe i mbrojtjes së jetës është i fuqishëm tek to. 

17.4 

43.5 

39.1 

100.0 

64


E. ishte vetëm 20 vjeç kur priste një fëmijë. Ishte e vetme në këtë jetë. Prindërit i kishin vdekur dhe 

nuk kish asnjë të afërm përveç një dajë, i cili edhe pa E.-në, kishte plot halle të tjera. Asnjë të afërm tjetër 

nuk kishte. Ja si tregon ajo tani që po përfundon programi i mbështetjes së saj: ”Nuk dija se ku të shkoja 

dhe çfarë të bëjë me fëmijën. Isha më jetime se kurrë. Kisha qenë disa vite prostitutë në Itali. U ktheva. 

Daja më hapi derën, po jo lumturia. Mendova se do të rregulloja përfundimisht jetën time kur njoha një 

djalë. Po ai kish vrarë dikë dhe përfundoi në burg. Ndjehesha më e vetme se kurrë. Kisha dëgjuar që qendra 

Bethany ndihmonte vajza si unë. Takoja përditë punonjëse sociale, psikologe, mjeke. Të gjitha më ndihmonin. 

Edhe familja ku kam jetuar më ka ndihmuar shumë. Shkova edhe në një kurs rrobaqepësie. 

Bethany më dha një makinë qepëse. Tashmë jam bërë nënë. Jetoj më vajzën në një shtëpi të vogël me qera. 

Vajza shkon në çerdhe dhe unë në punë. Edhe burrin shkoj e takoj në burg. Ai është krenar për mua. Edhe 

pse gaboi, unë dua ta ruaj familjen time. Nuk do të lodhem kurrë për një jetë më të mirë për veten dhe 

familjen”. 

E. 21 vjeç 

65


REKOMANDIME 

Dhjetë vite përvojë që Bethany ka në zhvillimin e programin “Strehë për shtatzëninë në 

krizë” ndihmojnë të arrihet në këto konkluzione. 

1. Shtatëzania e padëshiruar, jashtë kurore, që prodhon kriza, që rrezikon të mbushë radhët 

e fëmijëve kandidatë për t’u trafikuar vlen të parandalohet. 

Një strategji parandalimi mund të jetë shtimi qëllimshëm i formave dhe aktorëve të edukimit 

informal me shprehi të jetës dhe shëndetit riprodhues. Përshtatja e kurrikulave të arsimit 

tetëvjeçar dhe të mesëm me natyrën dhe nevojat e komunitetit do të ndihmojë në punësimin 

e vajzave dhe parandalimin e formave të rendjes pas më shumë sigurie në jetë, gjë që, siç e 

tregon studimi, rrit shanset për krizë në shtatëzani. 


e fëmijëve kandidatë për t’u trafikuar vlen të trajtohet. 

Çështja e shtatzënisë së braktisur e në krizë është një çështje ende e paprekur. E lënë e 

harruar, ajo vazhdon të prodhojë jo vetëm gra të predispozuara për vulnerabilitet, po edhe 

fëmijë të rrezikuar për t’u shfrytëzuar e trafikuar. Strukturat shtetërore sociale e mjekësore 

duhet të bashkëpunojnë më ngushtë me OJF për të mbështetur shtatëzanat e braktisura. 

Aktoret qeveritarë dhe joqeveritarë duhet të koordinojnë punën për krijimin dhe shtrirjen e 

rrjetit të shërbimeve në ndihmë gruas shtatzënë dhe fëmijës që ajo sjell në jetë, të sigurojnë 

shërbime shëndetësor cilësore dhe trajtim konfidencial. 


e fëmijëve kandidatë për t’u trafikuar vjen nga padija kontraceptive. 

Çuditërisht, dallimi midis popullatës rome dhe të bardhë në çështjet e padijes kontraceptive 

nuk është shumë evident. Të dyja kategoritë mohojnë të kenë ditur se si ndodh shtatzënia. 

66


Kultura familjare si në mjediset rome ashtu edhe ato të bardha paraqitet e mbyllur. Po ashtu, 

edhe kontrolli mbi shtatzëninë mbetet i jashtëm tek të dyja popullatat. “Besoja se do të më 

ruante partneri!” është përgjigja më naive e artikuluar nga të dy palët. 


e fëmijëve kandidatë për t’u trafikuar duhet të sensibilizojë burimet komunitare. 

Përvoja e programit “Strehë për shtatëzaninë në krizë” tregon se vlera e përfshirjes së 

familjeve strehuese është e shumëfishtë dhe faktor real në suksesin e rastit. Instrumentalizimi 

i ndihmës së komunitetit përbën ende një sfidë të vërtetë për shërbimet sociale të ndihmës. 


e fëmijëve kandidatë për t’u trafikuar duhet të sensibilizojë institucionet e edukimit. 

Fuqizimi i shërbimeve të arsimimit, edukimi me shprehitë për jetën, sjellja e arsimit pranë 

nevojave të tregut të punësimit, sigurimi i trajnimit dhe aftësimit për punë gjatë gjithë jetës 

mund të jenë disa nga strategjitë e parandalimit të shtatzënisë jashtë martese. Perspektivat 

e mbyllura në zonat urbane janë kërcënuese jo vetëm për vajzat e paarsimuara, por edhe 

për ato të arsimuarat në një sistem të mbyllur. 


e fëmijëve kandidatë për t’u trafikuar duhet të sensibilizojë organizmat e punësimit. 

Fakti se shtatzënia e padëshiruar ndodh me shpesh në vajzat e papunësuara do të thotë se 

frika nga papunësia çon në një ngutje drejt marrëdhënieve të pambështetura. Mbase ardhja në 

qytet dhe mbetja pa punë shikohen si traumatike. Në këto kushte, ngutja drejt marrëdhënieve 

intime duket përpjekje normale në kërkim të plotësimit të nevojës për të qenë e dashur, e 

vlerësuar, me përkatësi në grup, me më shumë identitet dhe shpresë. 89.1% e shtatzënisë së 

braktisur ndodh në qytet. Ky fakt mund të jetë tërësisht kështu, por mund të jetë gjithashtu që 

shërbimet sociale janë anemike në fshat, po ashtu edhe shërbimi mjekësor parësor gjinekologjik. 

Gjithsesi, korrelacioni midis punësimit dhe shtatzënisë së padëshiruar është shumë më i 

fuqishëm (1:9) se sa korrelacioni fshat-qytet (2.3:7.7). Papunësia është determinant më i 

67


fuqishëm në fshat 9.86 ( 21.7:2.2) krahasuar me fuqinë e tij në shtatzëninë e ndodhur në qytet 

(67.4:8.7) (+7.7). 

Nënat me arsim të lartë e mbajnë fëmijën vetë pasi besojnë se kanë ç’t’i japin. Ato besojnë se 

mund të jenë burim për fëmijët e lindur jashtë kurore. Krahasuar me nënat e paarsimuara 

(0-4.3) ato të arsimuara besojnë se janë alternativë më e mirë për fëmijën. Paralelisht me 

nivelin e arsimimit zhvendoset edhe niveli i vendimmarrjes për mbajtjen ose jo të fëmijës: 

nënat e arsimuara e injorojnë institucionalizimin e fëmijës si alternativa më e mirë, ndërkohë 

shpresa se fëmija mund të rritet më mirë në institucion është më e madhe tek gratë e një 

niveli të ulët arsimimi (tetëvjeçar). 

7. Shtatzënia e padëshiruar, jashtë kurore, që prodhon kriza, që rrezikon të mbushë radhët 

e fëmijëve kandidatë për t’u trafikuar duhet të sensibilizojë organizmat e antitrafikimit. 

Shtatzënat në nevojë duket se e supresojnë frikën e trafikimit të fëmijëve. Thjesht “fëmija im 

nuk do të trafikohet” është një mekanizëm mbrojtës mohues dhe jo alternativë e sigurtë. Kjo 

i çon në besimin se duke e mbajtur fëmijën vetë apo duke e çuar në institucion minimizohet 

rreziku i trafikimit. Pandjeshmëria e nënave të reja ndaj trafikimit të fëmijëve duket se është 

i përmasave më të mëdha krahasuar më nënat më të mëdha në moshë. 


e fëmijëve kandidatë për t’u trafikuar duhet të sensibilizojë organizmat e shërbimeve 

sociale për gruan dhe fëmijën. 

Vetë sistemi i mbështetjes së çështjeve sociale duhet të promovojë alternativat e shëndetshme 

sociale, duhet të sigurojë një zinxhir të pandërprerë shërbimesh për kategoritë më vulnerabile. 

Promovimi i birësimit dhe kujdestarisë si alternativa të braktisjes dhe trafikimit të fëmijëve 

është detyrë edhe e shërbimeve sociale shtetërore. 

Këto ishin disa nga konkluzion-rekomandimet e një organizate që ka zhvilluar me përkushtim 

dhe profesionalizëm dhënien e ndihmës shumëplanëshe shtatzënave të braktisura në krizë. 

68


APENDIKS 

69


70


I. Lista e tabelave dhe grafikëve të përdorur në studim: 

Tabela 1. Shpërndarja e të intervistuarave sipas moshës 

Grafiku 1 

Frekuenca 

(nr) 

Përqindja 

(%) 

1. 11-15 vjeç 

2. 16-20 vjeç 

3. 21-25 vjeç 

4. 26-30 vjeç 

5. 31-35 vjeç 

6. 36-40 vjeç 

7. 41-45 vjeç 

TOTAL 

2 

9 

14 

9 

7 

2 

3 

46 

4.3 

19.6 

30.4 

19.6 

15.2 

4.3 

6.5 

100.0 

Frekuenca 

14 

12 

10 

8 

6 

4 

2 

0 

11-15 16-20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 

Tabela 2. Shpërndarja e të intervistuarve sipas 

nivelit të edukimit 

1. Fillor 

2. 8-vjeçar 

3. I mesëm 

4. I lartë 

5. Pa arsim 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

1 

16 

9 

5 

15 

46 

Përqindja 

(%) 

2.2 

34.8 

19.6 

10.9 

32.6 

100.0 

Grafiku 2 

20 

15 

10 

Edukimi i të intervistuarave 

5 

0 

fillor 8-vjeçar i mesëm I lartë Pa arsim 

71


Tabela 3. Shpërndarja e të intervistuarave sipas punësimit 

Grafiku 3 

Frekuenca 

(nr) 

Përqindja 

(%) 

Të punësuar 

Tëpapuna 

1. E punësuar 

2. E papuna 

Total 

5 

41 

46 

10.9 

89.1 

100.0 

Tabela 4. Shpërndarja e të intervistuarave sipas vendbanimit 

1. Fshat 

2. Qytet 

Total 

Frekuenca 

(nr) 

11 

35 

46 

Përqindja 

(%) 

23.9 

76.1 

100.0 

Grafiku 4 

1. Fshat 

23.9% 

2. Qytet 

76.1% 

Tabela 5. Prejardhja e të intervistuarave 

Grafiku 5 

30 

Frekuenca 

(nr) 

Përqindja 

(%) 

25 

20 

1. Rome 

2. E bardhe 

Total 

26 

20 

46 

56.5 

43.5 

100.0 

15 

10 

5 

0 

56.5% 43.5% 

Rome 

E bardhë 

72


Tabela 6. Nga erdhi shtatzënia? 

1. Njohja me një djalë 

2. Njohja me një burrë të martuar 

3. Bashkëshorti juaj me kurorë 

4. Bashkëshorti juaj pa kurorë 

5. Marrëdhënie seksuale rastësore 

TOTAL 


11 

4 

9 

18 

4 

46 

23.9 

8.7 

19.6 

39.1 

8.7 

100.0 

Grafiku 6 

Njohja me 

një djalë 

Njohja me një 

burrë të 

martuar 

Bashkëshorti 

juaj me kurorë 

Bashkëshorti 

juaj pa kurorë 

Marrëdhënie 

seksuale 

rastësore 

Tabela 7. Cfarë informacioni kishit për shtatzëninë? 

Grafiku 7 

Frekuenca 

(nr) 

Përqindja 

(%) 

40 

1. Kurrë s’kisha dëgjuar për 


2. Kisha dëgjuar për 

kontracepsionin, por 

s’besoja se do më 

ndodhte mua 

3. Besoja tek aborti 

4. Besoja tek siguria që 

më jepte partneri 

5. S’dija asgjë mbi si mbetesh 

shtatzënë 

6. Kisha njohuri rreth 

shtatzënisë 

Total 

9 

12 

1 

7 

16 

1 

46 

19.6 

21.1 

2.2 

15.2 

34.8 

2.2 

100.0 

30 

20 

10 

0 

S’kisha 

dëgjuar për 


S’besoja 

se do më 

ndodhte mua 

Besoja tek 

aborti 

Besoja tek 

siguria që 

më jepte 

partneri 

S’dija si 

mbetesh 

shtatzënë 

Kisha 

njohuri 

rreth 

shtatzënisë 

73


Tabela 9. Cilat kanë qenë emocionet e para mbi shtatzëninë? 

Grafiku 9 

1. E pranova 

2. Nuk e pranova 

3. E urreva fëmijën 

4. E desha që në fillim fëmijën 

5. Doja ta abortoja 

6. Kisha frikë 

7. Isha konfuze 

8. Isha e shokuar 

Total 

Frekuenca 

(nr) 

12 

3 

1 

8 

6 

5 

6 

5 

46 

Përqindja 

(%) 

26.1 

6.5 

2.2 

17.4 

13.0 

10.9 

13.0 

10.9 

100.0 

10.9 

13.0 

10.9 

13.0 

26.1 

6.5 

2.2 

17.4 

E pranova 

Nuk e pranova 

E urreva fëmijën 

E desha që në 

fillim fëmijën 

Doja ta abortoja 

Kisha frikë 

Isha konfuze 

Isha e shokuar 

Tabela 10. Cilat janë reagimet e partnerit për shtatzëninë? 

Grafiku 10 

1. E pranoi 

2. Nuk e pranoi 

3. Më gënjeu 

4. Më kërcënoi 

5. Më këshilloi të abortoja 

6. U zhduk 

Total 


8 

13 

4 

4 

9 

8 

46 

17.4 

28.3 

8.7 

8.7 

19.6 

17.4 

100.0 

U zhduk 

Më 

këshilloi të 

abortoja 

Më kërcënoi 

Më gënjeu 

E pranoi 

Nuk e pranoi 

74


Tabela 11. Kush ka qenë i dhunshëm me ty gjatë 

shtatëzanisë? 

Frekuenca 

(nr) 

Përqindja 

(%) 

Grafiku 11 

50 

1. S’ka qenë i dhunshëm as babai 

as njerëzit e afër 

2. Ka qënë i dhunshëm 

babai i fëmijës 

3. Ka qenë i dhunshëm babai 

4. Ka qenë e dhunshme nëna 

5. Me mua ka qenë e dhunshme 

motra e pamartuar 

6. Me mua ka qenë i dhunshëm 

vëllai i martuar 

7. Me mua ka qënë i dhunshëm 

vëllai i pamartuar 

Total 

12 

21 

4 

3 

1 

2 

3 

46 

26.1 

45.7 

8.7 

6.5 

2.2 

4.3 

6.5 

100.0 

40 

30 

20 

10 

0 

S’ka qenë i 

dhunshëm as 

babai as 

njerëzit e afër 

I dhunshëm 

babai i 

fëmijës 

I dhunshëm 

babai 

E 

dhunshme 

nëna 

E 

dhunshme 

motra e 

pamartuar 

I 

dhunshëm 

vëllai i 

martuar 

I dhunshëm 

vëllai i 

pamartuar 

Tabela 12. Cilët ju kanë mbështetur kur mësuat rreth shtatëzanisë? 

Grafiku 12 

1. Partneri 

2. Nëna 

3. Motra 

4. Vëllai 

5. Shoqja 

6. Komshia 

7. Të afërmit 

8. Asnjënjeri 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

5 

10 

6 

3 

6 

7 

7 

2 

46 

Përqindja 

(%) 

10.9 

21.7 

13.0 

6.5 

13.0 

15.2 

15.2 

4.3 

100.0 

Parneri 

Nëna 

Motra 

Vëllai 

Shoqja 

Komshia 

Të afërmit 

Asnjë njeri 

75


Tabela 13. Nga kush mësuat për programin e Bethany 

për gratë shtatzëna në krizë? 

Grafiku 13 

1. Nga një shoqe 

2. Nga një personel mjekësor 

3. Nga reklama në rrugë 

4. Nga një fletëpalosje 

5. Nga një bisedë që kisha bërë me një 

punonjës të Bethany-së 

6. Nga kisha 

7. Nga Punonjësja Sociale e Bethany 

në Maternitet 

8. Nga kryetarja e shoqatës së Romëve, 

Fushë-Krujë 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

12 

2 

3 

3 

1 

1 

9 

15 

46 

Përqindja 

(%) 

26.1 

4.3 

6.5 

6.5 

2.2 

2.2 

19.6 

32.6 

100.0 

32.6 

19.6 

2.2 

2.2 

26.1 

4.3 

6.5 

6.5 

Nga një shoqe 

Nga një personel 

mjekësor 

Nga reklama në rrugë 

Nga një fletëpalosje 

Nga një bisedë që 

kisha bërë me një 

punonjës të 

Bethany-së 

Nga kisha 

Nga Punonjësja 

Sociale e Bethany në 

Maternitet 

Nga kryetarja e 

shoqatës së Romëve, 

Fushë-Krujë 

Tabela 14. Çfarë ndjetë kur kontaktuat për herë të parë me 

punonjësen sociale? 

Grafiku 14 

1. Zor 

2. Frikë 

3. Besim 

4. Dyshim 

5. Pasiguri 

6. E mirë shumë e madhe për t’u besuar 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

8 

9 

15 

2 

5 

7 

46 

Përqindja 

(%) 

17.4 

19.6 

32.6 

4.3 

10.9 

15.2 

100.0 

Pasiguri 

Dyshim 

E mirë shumë 

e madhe për 

t’u besuar 

Besim 

Zor 

Frikë 

76


Tabela 15. Cilat janë preferencat për familjen ku do vendosesh? 

Grafiku 15 

1. Të jem e sigurtë 

2. Të jem e ushqyer 

3. Të jem e mbrojtur 

4. Të mos i tregoj njeriu për 

shtatëzaninë time 

5. Të mos më fyejnë 

6. Të mos mendojnë keq për mua 

7. Të respektojnë privatësinë time 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

3 

8 

8 

8 

2 

6 

7 

4 

46 

Përqindja 

(%) 

6.5 

17.4 

17.4 

17.4 

4.3 

13.0 

15.2 

8.7 

100.0 

Vendosja në familjen e 

origjinës 




Të mos i tregoj njeriu 

për shtatëzaninë time 


Të mos mendojnë keq 

për mua 

Të respektojnë 

privatësinë time 

Tabela 16. Çfarë duhet të dinë familjarët që ndihmojnë në 

strehimin tënd? 

1. Të të kuptojnë se ti je e dëshpëruar 

2. Të të lënë në heshtje kur ti ke nevojë 

3. Të të ndihmojnë të gjesh një punë 

4. Të të ndihmojnë të takohesh me familjen 

5. Të të mësojnë si të kujdesesh për fëmijën 

6. Të të flasin për Zotin 

7. Të të mbështesin 

8. Të të dëgjojnë 

9. Të mos të gjykojnë 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

6 

1 

1 

2 

9 

2 

9 

4 

7 

46 

Përqindja 

(%) 

13.0 

2.2 

2.2 

4.3 

19.6 

4.3 

19.6 

8.7 

15.2 

100.0 

Grafiku 16 

Në familjen e origjinës 

Të të kuptojnë se ti je 

e dëshpëruar 

Të të lënë në heshtje 

kur ti ke nevojë 

Të të ndihmojnë të 

gjesh një punë 

Të të ndihmojnë të 

takohesh me familjen 

Të të mësojnë si të 

kujdesesh për fëmijën 

Të të flasin për Zotin 

Të të mbështesin 

Të të dëgjojnë 

Të mos të gjykojnë 

77


Tabela 17. Cili është qëndrimi i familjeve nga perspektiva e familjes? 

Grafiku 17 

1. Në familjen e origjinës 

2. Financiare 

3. Shpirtërore 

4. Fetare 

5. Dua të ndihmoj 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

6 

7 

11 

11 

11 

46 

Përqindja 

(%) 

13.0 

15.2 

23.9 

23.9 

23.9 

100.0 

Në familjen e origjinës 

Financiare 

Shpirtërore 

Fetare 

Dua të ndihmoj 

Tabela 18. Sa është kuota e mjaftueshme për 

strehimin e një gruaje shtatzënë? 

Grafiku 18 


origjinës pa pagesë 

2. tremijë 

3. shtatëmijë 

4. dhjetëmijë 

5. pesëmbëdhjetëmijë 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

6 

3 

7 

27 

3 

46 

Përqindja 

(%) 

13.0 

6.5 

15.2 

58.7 

6.5 

100.0 

60 

50 

40 

30 

20 

58.7% 

10 

0 

13.0% 

vendosur në 

familjen e 

origjinës pa 

pagesë 

15.2% 

6.5% 

6.5% 

tremijë shtatëmijë dhjetëmijë pesëmbëdhjetëmijë 

78


Tabela 19. Sa do t’ju rëndonte në buxhet vajza shtatzënë që 

strehoni? 

Grafiku 19 

Frekuenca 

(nr) 

Përqindja 

(%) 

1. dymijë 

2. tremijë 

3. katërmijë 

4. pesëmijë 


origjinës 

TOTAL 

3 

11 

21 

5 

6 

46 

6.5 

23.9 

45.7 

10.9 

13.0 

100.0 

dymijë 

tremijë 

katërmijë 

pesëmijë 

vendosur në 

familjen e origjinës 

Tabela 20. A ju rëndojnë familjarët e shtatëzanave të 

braktisura? 

Grafiku 20 

1. vendosur në familjen 

e origjinës 



4. shpesh 

5. shumë shpesh 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

6 

31 

7 

1 

1 

46 

Përqindja 

(%) 

13.0 

67.4 

15.2 

2.2 

2.2 

100.0 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

vendosur në 

familjen e 

origjinës 

asnjëherë rrallë herë shpesh shumë shpesh 

79


Tabela 21. A jeni ndjerë e kërcënuar nga familja e vajzës shtatzënë që strehoni? 



3. shpesh 


TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

32 

7 

1 

6 

46 

Përqindja 

(%) 

69.6 

15.2 

2.2 

13.0 

100.0 

Tabela 22. Çfarë çmuat më shumë gjatë qëndrimit në familjen 

strehuese? 

Grafiku 22 


2. Bujarinë 

3. Ushqimin 

4. Kujdesin 

5. Ato që mësuat për mirërritjen e fëmijës 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

7 

18 

5 

14 

2 

46 

Përqindja 

(%) 

15.2 

39.1 

10.9 

30.4 

4.3 

100.0 


origjinës 

Bujarinë 

Ushqimin 

Kujdesin 

Ato që mësuat për 

mirërritjen e fëmijës 

Tabela 23. Çfarë do të donit të përmirësohej? 

Grafiku 23 


2. Komunikimi 

3. Siguria 

4. Tjetër 

5. Kushtet e jetesës 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

6 

9 

4 

14 

11 

46 

Përqindja 

(%) 

13.0 

19.6 

8.7 

30.4 

23.9 

100.0 

23.9% 

30.4% 

13.0% 

8.7% 

19.6% 


origjinës 

Komunikimi 

Siguria 

Tjetër 

Kushtet e jetesës 

80


Tabela 24. Cilat janë arsyet e braktisjes së fëmijës? 

Grafiku 24 

Frekuenca 

(nr) 

Përqindja 

(%) 

100 

1. Nuk e kanë braktisur fëmijën 

2. E braktis se kam turp ta mbaj 

3. E braktis se nuk e dua 

4. E braktis se nuk mund ta rris 

5. E braktis se dua të shpëtoj nga 

situata ku jam futur 

6. E braktis se di që ka familje që 

duan të birësojnë 

TOTAL 

40 

1 

1 

1 

1 

2 

46 

87.0 

2.2 

2.2 

2.2 

2.2 

4.3 

100.0 

80 

60 

40 

20 

0 

Nuk e 

kanë 

braktisur 

E braktis 

se kam 

turp ta 

mbaj 

E braktis 

se nuk e 

dua 

E braktis 

se nuk 

mund ta 

rris 

E braktis se 

dua të 

shpëtoj nga 

situata ku 

jam futur 

E braktis se 

di që ka 

familje që 

duan të 

birësojnë 

Tabela 25. Cilat janë arsyet e mosbraktisjes së fëmijës? 

Grafiku 25 


2. E mbaj fëmijën se e dua 

3. E mbaj fëmijën se besoj se jam 

alternativa më e mirë për të 

4. E mbaj fëmijën se është turp ta 

braktisësh 

5. E mbaj fëmijën se nuk dua ta lë në 

institucion 

6. E mbaj fëmijën se kam frikë se 

trafikohet 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

6 

15 

12 

8 

4 

1 

46 

Përqindja 

(%) 

13.0 

32.6 

26.1 

17.4 

8.7 

2.2 

100.0 

Fëmijë të braktisur 

E mbaj fëmijën se e 

dua 


besoj se jam 

alternativa më e mirë 

për të 



braktisësh 

E mbaj fëmijën se nuk 

dua ta lë në institucion 

E mbaj fëmijën se kam 

frikë se trafikohet 

81


Tabela 26. Cilat janë planet për të ardhmen me fëmijën? 

Grafiku 26 


2. Do të jetoj vetëm me fëmijën 

3. Do të kërkoj të bashkohem me 


4. Do të bashkohem me familjen time 

5. Do ta vendos fëmijën përkohësisht 


TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

6 

13 

20 

5 

2 

46 

Përqindja 

(%) 

13.0 

28.3 

43.5 

10.9 

4.3 

100.0 

10.9% 

43.5% 

4.3% 

13.0% 

28.3% 

Fëmijë të braktisur 

Do të jetoj vetëm me 

fëmijën 


bashkohem me 


Do të bashkohem me 

familjen time 

Do ta vendos fëmijën 



Tabela 27. Në çfarë konsiston ndihma nga ana e punonjësit 

social? 

Grafiku 27 

Gjetjen e familjes 

1. Gjetjen e familjes 

2. Ndjekjen gjatë shtatzënisë 

3. Ndihmën që më dha për t’u trajnuar 

4. Ndihmën që me dha për të mësuar më 

shumë rreth shtatzënisë 

5. Ndihmën që më dha të kem shpresë 


Zotin 



8. Ndihmën që më dha të bashkohem 

me të afërmit e mi 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

12 

12 

1 

8 

11 

2 

1 

1 

46 

Përqindja 

(%) 

21.7 

26.1 

2.2 

17.4 

23.9 

4.3 

2.2 

2.2 

100.0 

Ndjekjen gjatë 

shtatzënisë 

Ndihmën që më dha 

për t’u trajnuar 

Ndihmën që me dha 

për të mësuar më 

shumë rreth 

shtatzënisë 


të kem shpresë 


të njihem me Zotin 


të njihem me 



të bashkohem me të 

afërmit e mi 

82


Tabela 28. Në çfarë konsiston ndihma nga ana e psikologes? 

Grafiku 28 

1. Ndihmën për t’u çliruar nga emocionet e mia 

2. Ndihmën për të njohur më shumë veten 

3. Ndihmën për të parë mundësi të reja jetese 

4. Ndihmën për të pranuar fëmijën tim 

5. Ndihmën për të krijuar vetëbesim 

6. Ndihmën për të qenë më e qartë 

në rrugën e jetës 

7. Aftësimin tim për të marrë vendime 

8. Aftësimin tim për t’u ndarë nga urrejtja 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

9 

8 

4 

5 

6 

9 

4 

1 

46 

Përqindja 

(%) 

19.6 

17.4 

8.7 

10.9 

13.0 

19.6 

8.7 

2.2 

100.0 

Ndihmën për t’u çliruar 

nga emocionet e mia 

Ndihmën për të njohur 

më shumë veten 

Ndihmën për të parë 

mundësi të reja jetese 

Ndihmën për të 

pranuar fëmijën tim 

Ndihmën për të krijuar 

vetëbesim 

Ndihmën për të qenë 

më e qartë në rrugën 

e jetës 

Aftësimin tim për të 

marrë vendime 

Aftësimin tim për t’u 

ndarë nga urrejtja 

Tabela 29. Në çfarë konsiston ndihma nga ana e mjekut? 

Grafiku 29 

1. Pritjen e ngrohtë 

2. Besimin se do t’ia dalë gjatë 


3. Mjekimet që më ka dhënë 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

26 

16 

4 

46 

Përqindja 

(%) 

56.5 

34.8 

8.7 

100.0 

Pritjen e ngrohtë 

Besimin se do 

t’ia dalë gjatë 


Mjekimet që 

më ka dhënë 

83


Tabela 30. Si e mendoni shtatzëninë e ndodhur 

jashtë martese? 

50 

Grafiku 30 

Frekuenca 

(nr) 

Përqindja 

(%) 

40 

1. E bukur 

2. Fatkeqësi 

3. Normale 

4. Turp 

TOTAL 

1 

21 

13 

11 

46 

2.2 

45.7 

28.3 

23.9 

100.0 

30 

20 

10 

0 

E bukur Fatkeqësi Normale Turp 

Tabela 31. Ç’këshilla do t’i jepnit një gruaje shtatzënë në 

rrethana të ngjashme me tuajat? 

Grafiku 31 


2. Të kërkojë ndihmë profesionale 

3. Të besojë se mund t’ia dalë vetë 

4. Të rrisë vetë fëmijën 

5. Të mbajë fëmijën dhe të kujdeset 

për të 

6. Të braktisë fëmijën 

TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

18 

10 

3 

2 

12 

1 

46 

Përqindja 

(%) 

39.1 

21.7 

6.5 

4.3 

26.1 

2.2 

100.0 

Të mos abortojë 

Të kërkojë ndihmë 

profesionale 

Të besojë se mund t’ia 

dalë vetë 

Të rrisë vetë fëmijën 

Të mbajë fëmijën dhe 

të kujdeset për të 

Të braktisë fëmijën 

Tabela 32. Ç’këshilla do t’i jepnit një vajze tjetër? 

1. Të mos ketë marrëdhënie seksuale jashtë martese 

2. Të mos ketë marrëdhënie seksuale të pambrojtura 


TOTAL 

Frekuenca 

(nr) 

8 

20 

18 

46 

Përqindja 

(%) 

17.4 

43.5 

39.1 

100.0 

84


II. KORELIMI 

I TË DHËNAVE 

85


86


Tabela 1. Lidhja midis arsimimit dhe vendbanimit 

Arsimimi 

Fshat 

Vendbanimi 

Qytet 

Fillor 

8-vjeçar 

I mesëm 

I lartë 

Pa arsim 

Total 

0 

6 

3 

1 

1 

11 

1 

10 

6 

4 

14 

35 

Tabela 2. Lidhja midis episodit të mbetjes shtatzënë dhe reagimit të partnerit 

Episodi i mbetjes shtatzënë 

Njohja me një djalë 

Njohja me një burrë të martuar 

Bashkëshorti juaj me kurorë 

Bashkëshorti juaj pa kurorë 

Marrëdhënie seksuale rastësore 

TOTAL 

E pranoi 

.0% 

2.2% 

8.7% 

6.5% 

.0% 

17.4% 

Nuk e 

pranoi 

4.3% 

2.2% 

4.3% 

15.2% 

2.2% 

28.3% 

Reagimet e partnerit 

Më gënjeu 

.0% 

4.3% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

8.7% 

Më 

kërcënoi 

6.5% 

.0% 

.0% 

2.2% 

.0% 

8.7% 

Më 

këshilloi 

të abortoja 

6.5% 

.0% 

6.5% 

4.3% 

2.2% 

19.6% 

U zhduk 

6.5% 

.0% 

.0% 

8.7% 

2.2% 

17.4% 

Tabela 3. Lidhja midis moshës dhe mbështetjes së parë kur mësuat se ishit shtatzënë 

Mbështetja e parë kur mësuat se ishit shtatzënë 

MOSHA 

Partneri 

Nëna 

Motra 

Vëllai 

Shoqja 

Komshia 

Të afërmit 

Asnjë njeri 

11-15 vjeç 

16-20 vjeç 

21-25 vjeç 

26-30 vjeç 

31-35 vjeç 

36-40 vjeç 

41-45 vjeç 

TOTAL 

2.2% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

4.3% 

.0% 

.0% 

10.9% 

.0% 

6.5% 

10.9% 

2.2% 

.0% 

.0% 

2.2% 

21.7% 

.0% 

4.3% 

2.2% 

4.3% 

.0% 

.0% 

2.2% 

13.0% 

.0% 

2.2% 

.0% 

.0% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

6.5% 

2.2% 

.0% 

6.5% 

4.3% 

.0% 

.0% 

.0% 

13.0% 

.0% 

2.2% 

4.3% 

2.2% 

6.5% 

.0% 

.0% 

15.2% 

.0% 

4.3% 

4.3% 

2.2% 

4.3% 

.0% 

.0% 

15.2% 

.0% 

.0% 

.0% 

2.2% 

.0% 

2.2% 

.0% 

4.3% 

87


Tabela 4. Lidhja midis vendbanimit dhe punësimit 

Punësimi 

Vendbanimi 


Fshat 

Qytet 

Total 

2.2% 

8.7% 

10.9% 

21.7% 

67.4% 

89.1% 

Tabela 5. Lidhja midis prejardhjes dhe asaj që do të dëshironit të përmirësohej 

Prejardhja 

Rome 

E bardhë 

TOTAL 

Në familjen e 

origjinës 

13.0% 

4.3% 

17.4% 

Komunikimi 

13.0% 

6.5% 

19.6% 

Përmirësimi 

Siguria 

4.3% 

4.3% 

8.7% 

Tjetër 

15.2% 

15.2% 

30.4% 

Kushtet 

e jetesës 

10.9% 

13.0% 

23.9% 

Tabela 6. Lidhja midis prejardhjes dhe arsyeve të mosbraktisjes së fëmijës 

Raca 

Rome 

E bardhë 

TOTAL 

E 

braktis 

2.2% 

10.9% 

13.0% 


se e dua 

26.1% 

6.5% 

32.6% 

Arsyet e mosbraktisjes së fëmijës 



alternativa më e 

mirë 

8.7% 

17.4% 

26.1% 

E mbaj 

fëmijën se 


braktisësh 

13.0% 

4.3% 

17.4% 

E mbaj 

fëmijën se 



4.3% 

4.3% 

8.7% 


se kam frikë 

se trafikohet 

2.2% 

.0% 

2.2% 

88


Tabela 7. Lidhja midis arsimimit dhe arsyeve të mosbraktisjes së fëmijës 

Arsyet e mosbraktisjes 

Arsimi 

Fëmijë i 

braktisur 

E mbaj 

fëmijën 

se e dua 



alternativ a më 

e mirë 

E mbaj 

fëmijën se 


braktisësh 

E mbaj 

fëmijën se 




kam frikë se 

trafikohet 

fillor 

8-vjeçar 

I mesëm 

I lartë 

Pa arsim 

Total 

.0% 

10.9% 

2.2% 

.0% 

.0% 

13.0% 

2.2% 

8.7% 

2.2% 

2.2% 

17.4% 

32.6% 

.0% 

4.3% 

8.7% 

8.7% 

4.3% 

26.1% 

.0% 

6.5% 

2.2% 

.0% 

8.7% 

17.4% 

.0% 

4.3% 

2.2% 

.0% 

2.2% 

8.7% 

.0% 

.0% 

2.2% 

.0% 

.0% 

2.2% 

Tabela 8. Lidhja midis preferencave për vendosjen në familje dhe arsimimit 

Preferenca për 

vendosjen në 

familje 

Fillor 

Tetë 

vjeçar 

Arsimi 

I 

mesëm 

I lartë 

Pa 

arsim 

Familje e origjinës 






Të mos mendojnë keq për mua 

Të respektojnë privatësinë 

TOTAL 

.0% 

.0% 

.0% 

2.2% 

.0% 

.0% 

.0% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

10.9% 

2.2% 

2.2% 

4.3% 

4.3% 

6.5% 

2.2% 

34.8% 

2.2% 

4.3% 

.0% 

.0% 

.0% 

4.3% 

4.3% 

4.3% 

19.6% 

.0% 

2.2% 

.0% 

4.3% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

.0% 

10.9% 

2.2% 

.0% 

15.2% 

8.7% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

2.2% 

32.6% 

89


Tabela 9. Lidhja midis preferencës për vendosjen në 

familje dhe prejardhjes 

Tabela 10. Lidhja midis vendbanimit dhe punësimit 

Preferenca për vendosjen 

nëfamilje 

Prejardhja 

Rome E bardhë 

Vendbanimi 

Punësimi 

E punësuar 

E papunë 

Familja e origjinës 






Të mos mendojë keq 


TOTAL 

4.3% 

6.5% 

17.4% 

15.2% 

.0% 

4.3% 

6.5% 

2.2% 

56.5% 

2.2% 

10.9% 

.0% 

2.2% 

4.3% 

8.7% 

8.7% 

6.5% 

43.5% 

Fshat 

Qytet 

TOTAL 

2.2% 

8.7% 

10.9% 

21.7% 

67.4% 

89.1% 

Tabela 11. Lidhja midis vendbanimit dhe arsyeve të braktisjes së fëmijës 


Vendbanimi 

Fëmijë jo i 

braktisur 

E braktis 

se kam 

turp ta 

mbaj 

E braktis 

se nuk e 

dua 

E braktis 

se nuk 

mund ta 

rris 

E braktis se 


nga gjithë 




duan ta 

birësojnë 

Fshat 

Qytet 

TOTAL 

17.4% 

69.6% 

87.0% 

2.2% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

.0% 

2.2% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

2.2% 

.0% 

2.2% 

.0% 

4.3% 

4.3% 

Tabela 12. Lidhja midis prejardhjes dhe arsyeve të braktisjes së fëmijës 


Raca 

Fëmijë jo i 

braktisur 

E braktis 

se kam 

turp ta 

mbaj 

E braktis 

se nuk e 

dua 

E braktis 

se nuk 

mund ta 

rris 

E braktis se 


nga gjithë 



që ka familje 

që duan ta 

birësojnë 

Rome 

E bardhë 

TOTAL 

54.3% 

32.6% 

87.0% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

2.2% 

2.2% 

4.3% 

90


Tabela 13. Lidhja midis arsimit dhe arsyet e braktisjes së fëmijës 

Tabela 14. Lidhja midis arsimimit dhe informacionit rreth shtatzënisë 


Arsimi 


dëgjuar për 





mua 

Besoja 

tek aborti 

Besoja tek 

siguria që 

më jepte 

partneri 


mbi si 

mbetesh 

shtatëzanë 

Kisha 

informacion 


shtatëzanë 

Fillor 

8-vjeçar 

I mesëm 

I lartë 

Pa arsim 

TOTAL 

.0% 

4.3% 

.0% 

.0% 

15.2% 

19.6% 

.0% 

15.2% 

6.5% 

2.2% 

2.2% 

26.1% 

.0% 

.0% 

2.2% 

.0% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

2.2% 

4.3% 

6.5% 

.0% 

34.2% 

.0% 

13.0% 

4.3% 

2.2% 

15.2% 

34.8% 

.0% 

.0% 

2.2% 

.0% 

.0% 

2.2% 

Tabela 15. Lidhja midis prejardhjes dhe informacionit rreth shtatzënisë 


Raca 

Rome 

E bardhë 

TOTAL 


dëgjuar për 


17.4% 

2.2% 

19.6% 




mua 

13.0% 

13.0% 

26.1% 

Besoja 

tek aborti 

.0% 

2.2% 

2.2% 

Besoja tek 

siguria që 

më jepte 

partneri 

6.5% 

17.4% 

2.2% 


mbi si 

mbetesh 

shtatëzanë 

19.6% 

13.0% 

13.0% 

Kisha 

informacion 


shtatëzanë 

.0% 

.0% 

2.2% 

Tabela 16. Lidhja midis prejardhjes dhe ndjenjës së parë pasi kontaktohet punonjësi social 

Ndjenja kur kontaktuat punonjësin social 

Raca 

Rome 

E bardhë 

TOTAL 

Zor 

8.7% 

8.7% 

17.4% 

Frikë 

15.2% 

4.3% 

19.6% 

Besim 

19.6% 

13.0% 

32.6% 

Gjykim 

.0% 

4.3% 

4.3% 

Pasiguri 

8.7% 

2.2% 

10.9% 

E mirë shumë e 

madhe për t’u 

besuar 

4.3% 

10.9% 

15.2% 

91


Tabela 17. Lidhja midis moshës dhe planeve për të ardhmen me fëmijën 


Mosha 


fëmijën 

Do të jetoj 

vetëm 

me fëmijën 


bashkohem me 


Do të 

bashkohem me 

familjen time 

Do ta vendos 

fëmijën përkohësisht 


11-15 vjeç 

16-20 vjeç 

21-25 vjeç 

26-30 vjeç 

31-35 vjeç 

36-40 vjeç 

41-45 vjeç 

TOTAL 

.0% 

2.2% 

2.2% 

4.3% 

.0% 

2.2% 

2.2% 

13.0% 

2.2% 

2.2% 

10.9% 

6.5% 

6.5% 

.0% 

.0% 

28.3% 

2.2% 

8.7% 

13.0% 

6.5% 

8.7% 

2.2% 

2.2% 

43.5% 

.0% 

6.5% 

2.2% 

2.2% 

.0% 

.0% 

.0% 

10.9% 

.0% 

.0% 

2.2% 

.0% 

.0% 

.0% 

2.2% 

4.3% 

Tabela 18. Lidhja midis prejardhjes dhe planeve për të ardhmen me fëmijën 


Rome 

E bardhë 

TOTAL 

Raca 


fëmijën 

2.0% 

10.9% 

13.0% 

Do të jetoj 

vetëm 

me fëmijën 

13.0% 

15.2% 

28.3% 


bashkohem me 

babanë e 

fëmijës 

37.0% 

6.5% 

43.5% 

Do të 

bashkohem me 

familjen time 

4.3% 

6.5% 

10.9% 

Do ta vendos 

fëmijën 



.0% 

4.3% 

4.3% 

Tabela 19. Lidhja midis punësimit dhe braktisjes së fëmijës 

Arsyet e braktisjes së fëmijës 

Punësimi 

E punësuar 

E papunë 

TOTAL 

Fëmijë i 

braktisur 

8.7% 

78.3% 

87.0% 

E braktis 

se kam turp ta 

mbaj 

.0% 

2.2% 

2.2% 

E braktis 

se nuk e 

dua 

.0% 

2.2% 

2.2% 

E braktis 

se nuk mund 

ta rris 

2.2% 

.0% 

2.2% 

E braktis se 


nga gjithë 


.0% 

2.2% 

2.2% 



duan ta birësojnë 

.0% 

4.3% 

4.3% 

92


III. KOMENTE 

TË PUNONJËSEVE SOCIALE 

PËR PËRGJIGJET E DHËNA 

NGA KLIENTET 

93


94


Do të jetoj vetëm me fëmijën ( 28.3%) 

a) S’kanë alternativë tjetër për të zgjedhur, 

b) Kërkojnë të ndërtojnë një jetë të re të tyren vetëm me fëmijën, 

c) E shohin fëmijën si shpresën e tyre të vetme, 

d) I besojnë instinktit të tyre të mëmësisë, 

e) Për to, fëmija është gjithçka, 

f) Kërkojnë të marin përsipër përgjegjësi të mëdha, 

g) Janë të afta për të përballuar vetëm sfida si sakrifica për të rritur një fëmijë, 

h) Nuk e pranon familja e origjinës 

i) Nuk do t’i humbasë të dy: edhe familjen, edhe fëmijën, 

j) “Do ta shes fëmijën dhe do të blej pushkë për të vrarë partnerin!” 

Do të bashkohem me babanë e fëmijës (43.5%) 

a) Duan një jetë familjare, 

b) Besojnë akoma në lidhjen e tyre, 

c) Ëndërrojnë një jetë të lumtur me fëmijën dhe partnerin, 

d) Nuk janë të afta të përballojnë jetesën vetëm, 

e) Nuk kanë mundësi ekonomike, 

f) Kërkojnë t’i japin fëmijës figurën atërore, 

g) Kërkojnë të kthehen në jetën e mëparshme, 

h) Kanë besim tek partneri i tyre, 

i) Jetojnë me fantazi. 

Do të bashkohem me familjen time (10.9%) 

a) Nuk kanë mundësi tjetër zgjidhjeje, 

b) Kanë besim tek familjarët e tyre, 

c) Kanë pasur një mbështetje të fortë nga prindërit në jetë, 

d) Nuk janë të fuqishme për të jetuar vetëm, 

e) Nuk do të humbasë familjen, 

f) Janë të varura nga familja, 

95


Do ta vendos fëmijën përkohësisht në institucion 4.3% 

a) Kanë opinion të keq për institucionin, 

b) Nuk e besojnë kujdesin e vëmendjes që i kushton institucioni fëmijës, 

c) Kanë frikë mos fëmija do të ketë probleme me atashimin me vone, 

d) Kanë turp nga familja dhe opinioni, 

e) Për këtë fëmijë po sakrifikoj, 

f) Nuk kanë alternativë tjetër zgjidhje për situatën ne te cilën ndodhen, 

g) Do ta le në institucion dhe do t’i them të tjerëve që e birësova fëmijën, 

h) Fshehin problemin për pak kohë. 

E mbaj fëmijën se e dua 32.6 % 

a) Për të fëmija është gjithçka, 

b) Nuk mund t’ia besoj njeriu tjetër dashurinë e fëmijës, 

c) Dashuria e nënës për fëmijën nuk mund të krahasohet me asgjë tjetër. 

E mbaj fëmijën se jam alternativa më e mirë për të 26.1% 

a) Nuk beson në alternativa të tjera, 

b) Nuk jep zgjedhje tjetër, 

c) Kurrë nuk mund ta çojë ndërmend ta lejë fëmijën diku gjetkë, 

d) Kanë shpresë për t’u lidhur përsëri me partnerin, 

e) E shohin fëmijën si shpresën e tyre të vetme. 

E mbaj fëmijën se është turp me e braktis 17.4 % 

a) Vijnë nga kultura të ndryshme, 

b) Janë të veja, 

c) Kanë turp nga opinioni, 

d) Jetojnë në fshat, 

e) Kanë frikë se mos i gjykojnë. 

E mbaj fëmijën se nuk dua ta le në institucion 8.7% 

a) Kanë opinion të keq për institucionin, 

b) Nuk kane besim në kujdesin që jep institucioni, 

c) Nuk i le kultura e tyre, 

96


d) Kanë frikë se mos shkëpusin lidhjen nga fëmija, 

e) është gjynah me lënë fëmijën, 

E mbaj fëmijën se kam frike se trafikohet 2.2% 

a) Nuk kanë informacion mbi trafikimin, 

b) Nuk dinë se ç’është trafikimi i fëmijëve, 

E braktis se kam turp ta mbaj 

a) Ka marrëdhënie jashtë martesore, 

b) Ka turp nga familjaret dhe komuniteti përreth për lidhjen e saj, 

c) Ka turp për shtatzëninë e saj. 

E braktis se nuk e dua 

d) Është fëmijë i ardhur nga përdhunimi, 

e) Mund të jetë e trafikuar, 

f) Është e dhunuar fizikisht, 

g) Ka probleme mendore. 

E braktis se nuk mund ta rris 

a) Ka fëmijë të tjerë, 

b) Është në gjendje të vështirë ekonomike, 

c) Nuk ka bukë për të ngrënë, 

d) Jeton në kushte të keqia jetese. 

E braktis se dua te shpëtoj nga situata ku jam futur 

a) Ka marrëdhënie jashtë martese, 

b) Ndihet e kërcënuar nga partneri, 

c) Nuk e pranon familja me fëmijë. 

E braktis se e di qe ka familje që e duan dhe mund ta birësojnë 

a) Kanë informacion mbi birësimin, 

b) E mendojnë si një alternativë më të mirë, 

97


c) Kanë besim se ka edhe njerëz te mirë, 

d) Nuk kanë mundësi për ta rritur vetë. 

Ç’ndjetë kur u kontaktuat nga punonjësja sociale e Bethany për herë të parë 

1. Zor 17.4% 

a) Vajzat vijnë nga zonat rurale, 

b) Kanë turp për faktin se janë shtatzëna, 

c) Nuk e njohin punën sociale, 

d) Halli na solli këtu, 

e) Të kërkosh ndihmë në shoqata do të thotë që ke marrë fund. 

2. Frikë 19.5% 

a) Frikë nga të panjohurit se mos u zbulohet shtatzënia e tyre, 

b) Frikë se janë në krizë, 

c) Frikë se janë në risk. 

3. Besim 32.6% 

a) Iu duket punonjësja sociale si shpëtimtarja e zgjidhjes se problemit, 

b) Jam në dorën tende, 

c) Më bëj derman, 

d) Nuk kam vend tjetër ku të shkoj! 

4. Dyshim 4.3% 

a) Nuk njohin programin, 

b) Nuk kanë besim te të tjerët. 

5. Pasiguri 10.9 % 

a) Habiten me faktin se ka njerëz që mund t’i ndihmojnë, 

b) E mirë shumë e madhe për t’u besuar, 

c) Iu mungon besimi, 

d) Janë dyshuese. 

98


Mbështetja e parë kur u mësua shtatzënia (përqindje më të lartë ka nëna me 21.7 %) 

a) E ndjeshme, 

b) Nuk mund ta hedhë në rrugë, 

c) I vjen keq, 

d) Mund të ketë kaluar histori të ngjashme, 

e) Është negocuese me anëtarët e tjerë të familjes, 

f) Është personi më i afërt ku vajza mund të rrëfehet, 

g) Ka marrëdhënie të forta mes tyre. 

Komshia dhe të afërm 15.2% 

a) është strehimi i tyre i përkohshëm, 

b) Janë negocues me anëtarë të tjerë të familjes, 

c) Nuk kanë të afërm të tjerë (prindërit mund t’i kenë vdekur), 

d) Iu vjen keq për problemin që iu ka rënë. 

Partneri 10.9 % 

a) Janë të martuar, 

b) Partneri e do fëmijën, por nuk ka mundësi ekonomike, 

c) Kanë lidhje të forta emocionale, 

d) I shmanget përgjegjësive, 

e) Ka pasur lidhje kalimtare, 

f) E ka shfrytëzuar, 

g) Nuk ia pranon familja e tij. 

Motra dhe shoqja 13.0% 

a) Janë moshatare, 

b) I kuptojnë ndjenjat e njëra tjetrës, 

c) Është personi më i afërt ku mund të rrëfehet, 

d) Kuptohen me mire me njëra –tjetrën, 

e) Kanë besim se mund t’ia fshehë shtatzëninë tek njerëzit e tjerë të familjes, 

f) Gjejnë një justifikim më të besueshëm për anëtarët e tjerë të familjes. 

99


Lista e stafit që iu ka shërbyer shtatzënave të braktisura në krizë gjatë viteve 1993-2007 

Drejtor ekzekutiv Agim Xhumari 1992-2007 

Drejtore programi Kristen Roeters 1993-1995 

Izela Tahsini 1994-1999 

Milika Dhamo 1999-2007 

Punonjëse sociale: Valbona Lenja, punonjëse sociale/ koordinatore, 1993-2000 

Alketa Kalaja, punonjëse sociale/ koordinatore, 1996-2001 

Amarilda Manushi, punonjëse sociale, 1999-2004 

Ermira Gjata, punonjëse sociale, 1999-2007 

Natasha Lame, punonjëse sociale, 1994-2007 

Sonila Masati, punonjëse sociale, 1997-2007 

Enkeleda Lopari, punonjëse sociale/ koordinatore, 1997-2001 

Ermira Kamberi, punonjëse sociale, 2004-2007 

Genta Çaushi, punonjëse sociale, 1996-2000 

Manjola Hodaj , punonjëse sociale, 1997-2000 

Oneda Llapi, punonjëse sociale, 2004-2007 

Psikologë Virxhil Nano, psikolog, 1993-2007 

Anila Sulstarova, psikologe/koordinatore, 2001-2007 

Livia Nano, psikologe, 2000-2002 

Mjekë Fedor Kallajxhi, obstetër gjinekolog, 1993-2007 

Arjan Aliko, gjinekolog, 1995-2003 

Marjeta Baboci, gjinekologe imaxhere, 2004-2007 

Mirela Risto, gjinekologe, 1997-2001 

Klement Dashi, citolog, 2002-2007 

Etleva Demiri, kardiologe, 2004-2007 

Edi Tushe, pediatër, 2002-2005 

Alketa Hoxhaj, pediatre, 2006-2007 

100


Infermiere: Anila Manjani, 1995-2002 

Merita Coku, 2002-2007 

Shqipe Mita, 2002-2007 

Liljana Andoni, laborante, 2001-2007 

Personel ndihmës: Elda Bylykbashi, oficere logjistike, 1996-2005 

Fllanxa Cibaku, financiere, 1996-2007 

Zana Macka, magaziniere, 1996-2007 

Fatos Bako, shofer, 1994-2007 

Bashkëpunëtorë në zhvillimin e programit “Strehë për shtatzëninë në krizë”: 

David e Melba Harmon, USA, Vullnetarë të Bethany Christian Services, USA, 

Marleen dhe Paul Bowman, Vullnetarë të “God Loves Albania”, Hollandë, 

Bob dhe Cathie Watanabee, Vullnetarë të Bethany Christian Services, USA 

Studentë, vullnetarë të Fakultetit të Shkencave Sociale, dega Psikologji Klinike, 

Studentë, vullnetarë të Fakultetit të Shkencave Sociale, dega Punë Sociale, 

Biznesmenë, 

Familje strehuese, 

Punonjës të rendit dhe antitrafikimit, 

Mjekë të materniteteve 1 dhe 2 Tiranë, 

Punonjës të Shërbimit Social Shtetëror, 

“Strehëza për gratë e dhunuara”, 

Shoqata “Refleksione”, 

Shoqata “Enfant du Monde”, 

Shërbimi kombëtar i punësimit, 

Bashkia Tiranë, Drejtoria e zhvillimit dhe edukimit të fëmijëve, 

Zyra avokatore e gruas. 

101


Përkufizime të përdorura në studim (fragment konceptual) 

Instrumenti i parë është Protokolli i UN për të Parandaluar, Shtypur apo Ndëshkuar 

Trafikimin e Personave në mënyrë të veçantë të grave dhe fëmijëve (kjo i referohet 

“Protokollit të Trafikimit” por që njihet dhe si “Protokolli i Palermos”. “Protokolli i 

Palermos” mbështet Konventën e UN kundër Krimit të Organizuar Transkombëtar që ishte 

adoptuar në të njëjtën kohë. 

Protokolli i Trafikimit përmend tre elementët që përfshijnë trafikimin për personat në 

moshën 18 vjeç dhe më të mëdhenj: 

- rekrutimi nëpërmjet një ndërmjetësuesi (apo transportimin apo transferimin apo 

strehimin apo pranimin); 

- mjetet abuzuese të kontrollit- kërcënimin, apo përdorimin e forcës apo formave të tjera 

të robërimit në kursin e rekrutimit, transportimit, transferimit apo pranimit. 

- Shfrytëzimin pasues apo tentimin për të shfrytëzuar nëpërmjet shumë shumë mënyrave, 

të përmendura në shfrytëzimin e prostituimit të të tjerëve, formave të tjera të të shfrytëzimit 

seksual, punës së detyruar apo shërbimit, skllavërimit apo praktikave të tjera të ngjashme 

me skllavërimin, robërimin apo heqjen e organeve. 

Në rastin e fëmijëve, gjithsesi, Protokolli i Trafikimit është i qartë se nuk është e nevojshme 

që fëmija të ketë qenë subjekt i mjeteve abuzive të kontrollit, për shembull: robërimit apo 

mashtrimit, në kursin e të qenit i rekrutuar për rastin e formës së trafikimit. Eshte mëse e 

mjaftueshme që një fëmijë nën moshën 19 vjeç të jetë rekrutuar dhe të jetë çuar diku tjetër 

për shfrytëzim që të jetë viktimë e trafikimit. Veç kësaj, nëse trafikimi apo transportimi i një 

fëmije, pavarësisht synimit përfundimtar përfshin secilin prej mjeteve të përdorura për 

trafikimin e të rriturve si për shembull; kërcënimin, dhunën, rrëmbimin apo mashtrimin, ky 

rast gjithashtu konsiderohet trafikim. Format e përdorimit që Protokolli i Trafikimit lidh me 

trafikimin kanë nevojë për disa shpjegime. 

Termat “shfrytëzim për prostituimin e të tjerëve” dhe “format e tjera të shfrytëzimit 

seksual” nuk janë specifikisht të përkufizuara në Protokoll. Gjithsesi, termi “shfrytëzim për 

prostituim të të tjerëve” është përcaktuar diku tjetër dhe përfshin rastet në të cilat një fëmijë 

pranon para apo një shpërblim tjetër në kthim për veprime seksi dhe ia kalon këto një personi 

tjetër që nga ana tjetër shfrytëzon fëmijën për prostitucion. “Forma të tjera të shfrytëzimit 

102


seksual” nuk janë subjekt i një instrumenti tjetër legal ndërkombëtar. Kjo shprehje mund të 

interpretohet sikur i referohemi pornografisë apo një rangu të formave të tjera të abuzimit 

siç mund të jetë martesa me force. 

“Shfrytëzimi” përfshin gjithashtu aktivitetet që përfshijnë një fëmijë që është subjekt i 

forcës, shtrëngimit apo skllavërimit. 

- “puna e detyruar apo shërbimi, skllavëria apo praktika të tjera të ngjashme me 

skllavërimin, robërimin”. Gjithashtu, përfshin heqjen e organeve të fëmijës për përfitime 

financiare. 

Përkufizimi trafikimit të personave 

a) Neni 3 i Protokollit të UN për Trafikimin thotë: Rekrutimi, transportimi, strehimi apo 

pranimi i fëmijës për qëllime shfrytëzimi do të konsiderohet “trafikim personash” edhe 

nëse kjo gjë nuk përfshin asnjë nga mjetet e përdorura në paragrafin e mësipërm të 

këtij neni; Shitja e fëmijëve do të thotë çdo veprim shitblerjeje ku fëmija transferohet 

nga një person apo grup personash tek një tjetër me shpërblim apo ndonjë arsye tjetër, 

b) “Trafikim i personave” do të thotë rekrutim, transportim, transferim, strehim apo 

pranim të personave, nëpërmjet kërcënimit apo përdorimit të forcës dhe formave të 

tjera të shtrëngimit, të rrëmbimit, të mashtrimit, të forcës abuzuese apo të pozitës 

vulnerabile apo të marrjes ose pranimit të pagesës apo përfitimit për të arritur pëlqimin 

e personit që ka kontroll mbi personin tjetër, për qëllime shfrytëzimi. Shfrytëzimi 

përfshin, minimumi shfrytëzimin për prostituimit të të tjerëve apo forma të tjera të 

shfrytëzimit seksual, punës me forcë apo shërbimit, skllavërisë apo praktikave të tjera 

të ngjashme me skllavërinë, robërimit apo heqjen e organeve; 

c) Miratimi i viktimës në trafikimin e personave me qëllim shfrytëzimin të përmendura 

në paragrafin e mësipërm të këtij artikulli duhet të jenë të ngjashme me mjetet që janë 

përdorur në paragrafin e mësipërm; 

d) Rekrutimi, transportimi, strehimi apo pranimi i fëmijës për qëllime shfrytëzimi do të 

konsiderohet “trafikim personash” edhe nëse kjo gjë nuk përfshin asnjë nga mjetet e 

përdorura në paragrafin e mësipërm të këtij neni; Shitja e fëmijëve do të thotë çdo 

veprim shitblerjeje ku fëmija transferohet nga një person apo grup personash tek një 

tjetër me shpërblim apo ndonjë arsye tjetër; 

e) “fëmijë” konsiderohet çdo person nën moshën 18 vjeç 

Në teori, përkufizimi i Protokolli të Trafikimit bën një përshkrim të qartë midis 

103


“shfrytëzimit” në kontekstin e trafikimit dhe formave të tjera të shfrytëzimit siç mund të jetë 

puna e fëmijëve apo aktivitetet ekonomike që përfshijnë fëmijët. “Shfrytëzimi përshkruhet 

në termat e shfrytëzimit seksual dhe formave të shfrytëzimit ekonomik të shoqëruara me 

forcë dhe robërim, po kështu me heqjen e organeve tek fëmijët për fitime financiare. Gjithsesi, 

në praktikë mund të jetë e vështirë për të dalluar midis varësisë normale të një fëmije, sidomos 

për ata që janë rreth 13 vjeç apo më pak, tek një i rritur apo fëmijë më i madh dhe një situate 

manipulimi, force apo shtrëngimi. Për më tepër, përkufizimi i Protokolli të Palermos nuk 

përmend në mënyrë specifike rekrutimin e fëmijës për punë të rrezikshme apo për lypjen 

në rrugë apo vjedhjen; gjithsesi këto mund të përfshihen nen atë që përmendet si “punë e 

detyruar apo shërbim”. 

Përdorimi i termit “shfrytëzim” do të thotë që individët që përfitojnë nga një shfrytëzim 

i fëmijës disa here iu referohemi si “shfrytëzues”. Në rastet e shfrytëzimit seksual komercial, 

këta individë njihen si “pimps”. Në raste të tjera, ata mund të jenë të punësuar dhe njihen si 

“kontrollorë” sepse ata kontrollojnë një fëmijë ndërkohë që ai apo ajo është duke fituar për 

ta. Disa herë të njëjtët individë mund të jenë përgjegjës për rekrutimin fillestar të fëmijës 

apo të lëvizjes. Në raste të tjera, fëmija është çuar nga trafikanti tek shfrytëzuesi. 

Përkufizimet për “shitjen e fëmijëve”, “prostituimin e fëmijëve”, dhe “pornografinë e 

fëmijëve”. 

a) Prostituimi i fëmijëve do të thotë përdorim i fëmijës në aktivitetet seksuale për shpërblim 

apo ndonjë arsye të një forme tjetër. 

b) Pornografia e fëmijëve do të thotë çdo prezantim, në çfarëdolloj forme, të përfshirjes së 

fëmijës në aktivitete reale seksuale apo aktivitete seksuale të modeluara në mënyrë të 

hollësishme apo prezantim i pjesëve seksuale të fëmijës për qëllime primare seksuale. 

104

Bethany CS Studim - Milika Dhamo

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?